Verhoging minimumloon verworpen

Er zijn twee moties ingediend.

• - 

  De motie-Heijnen c.s. verzoekt de regering om, indien het wetsvoorstel verhoging Wet minimumloon wordt verworpen, de belastingverhogingen die bedoeld waren om het wetsvoorstel te dekken, eveneens terug te draaien dan wel niet in te voeren. Staatssecretaris Van Rij ontraadde de motie, behalve als het tot maximaal 820 miljoen gaat, het geld dat bedoeld was om de verhoging van het minimumloon te dekken. Heijnen stemde met die interpretatie in. Daarop gaf de staatssecretaris het advies 'oordeel Kamer'.
• - 

  De motie-Vos c.s. overweegt dat door het amendement Van der Lee geld is vrijgemaakt voor verbetering van de koopkracht van sociale minima en verzoekt de regering voor Prinsjesdag 2024 een voorstel in te dienen om dit geld te gebruiken voor de verbetering van de koopkracht van sociale minima. Vos vroeg hoofdelijke stemming aan over de motie. Minister Van Gennip ontraadde de motie. Na de stemming over het wetsvoorstel besloot Vos de motie in te trekken.

Met het wetsvoorstel wordt het wettelijk minimumloon per 1 juli 2024, aanvullend op de reguliere halfjaarlijkse verhoging, verhoogd met 1,2 procent. Deze verhoging komt voort uit het in de Tweede Kamer aangenomen amendement Van der Lee c.s. over middelen voor een verhoging van het minimumloon en van de kinderopvangtoeslag. Het hogere minimumloon werkt ook door in uitkeringen zoals de bijstand, AOW en UWV-uitkeringen.

Impressie van het debat

BBB: Verhoging minimumloon niet doelmatig

Senator Heijnen vroeg de minister om een berekening wat de verhoging van het minimumloon inhoudt voor drie verschillende groepen. De BBB wil op een andere manier het besteedbaar inkomen te verhogen, bijvoorbeeld structureler en gerichter via toeslagen. Bestaanszekerheid voor iedereen is voor BBB heel belangrijk, maar moet op een andere manier worden gerealiseerd, zei Heijnen. De BBB is vóór de koppeling met de AOW, maar het kan niet zo zijn dat het geld terechtkomt bij mensen voor wie het niet bedoeld is. Heijnen noemde het wetsvoorstel om die reden niet-doelmatig. Hij pleitte voor het verlagen van de werkgeverslasten, gecombineerd met gerichte inkomensondersteunende maatregelen om zo op een andere manier besteedbaar inkomen verhogen. De BBB blijft zich inzetten voor vermindering van de regeldruk, besloot Heijnen zijn betoog.

D66: Verhoging helpt mensen direct

Volgens senator Van Meenen is de verhoging van het minimumloon niet alleen belangrijk voor mensen met een minimumloon, maar ook voor mensen die op rand van het sociaal minimum leven. Jongeren hebben een betere basis nodig voor een betere toekomst, zei hij. D66 heeft begrip voor bezwaren dat ook ouderen met een goed pensioen profiteren. Maar dat bezwaar mag volgens Van Meenen niet in de weg staan van het helpen van mensen die de verhoging keihard nodig hebben. Zeker is dat deze wet nu direct mensen helpt. En laat het dan op de formatietafel gaan over de dekking, riep hij de formerende partijen op. In de loop van dit jaar kan deze wet niet meer worden aangenomen, dat kan alleen nu. Als deze sneuvelt, moeten mensen met een minimumloon, mensen in de bijstand en mensen met de uitkering tot volgend jaar op een verhoging wachten, zei Van Meenen.

CDA: Maatregelen hebben te weinig effect

Senator Bakker-Klein zei dat zij recht wil doen aan alle mensen op wie dit wetsvoorstel is gericht. Ze wees erop dat het UWV geen problemen ziet bij de uitvoering. Het CDA maakt zich wel grote zorgen bij de proportionaliteit van het wetsvoorstel. De maatregelen hebben volgens Bakker te weinig effect, omdat ze te generiek zijn. Zij wil liever inzetten op de lijn van het demissionaire kabinet met gerichte ondersteuning. Forse kostenstijgingen beginnen steeds meer te knellen bij kleine ondernemers. Hun belang moet ook in het oog worden gehouden, net als het belang van de minima. Het CDA wil recht doen aan iedereen. De kosten worden nu neergelegd bij de ondernemers zonder de gevolgen ervan te overzien. De dekking voor het wetsvoorstel mag dan technisch gezien in orde zijn, maar Bakker vroeg zich af of dat in de praktijk ook zal zijn. Het wetsvoorstel heeft ook grote gevolgen voor de bestaanszekerheid van ondernemers, waarschuwde zij.

SP: Bestaanszekerheid is fundamentele probleem

Senator Van Aelst sprak ook namens OPNL. Ze zei dat volgens het Nibud 32% van de Nederlandse huishoudens moeite heeft met rondkomen. 60% van de huishoudens is kwetsbaar en er zijn risico's van kinderarmoede. Het fundamentele probleem is bestaanszekerheid. Zijneen hoger loon en hogere uitkeringen uiteindelijk niet veel beter dan alle regelingen? Legt een hoger loon niet ook de rekening bij hen die de rekening horen te betalen: zij die de lonen betalen, vroeg Van Aelst Door de manier waarop de arbeidsmarkt is ingericht, zijn veel mensen op het minimumloon aangewezen. Met lapmaatregelen worden bedrijven gesubsidieerd om lage lonen te betalen. Bij verhoging van het minimumloon zullen ondernemers dat volgens Van Aelst meteen merken in hun kassa. Er wordt een minimale bijdrage gevraagd om het minimumloon minimaal te verhogen. Als je AOW niet mee laat stijgen, maak je verschil alleen maar groter, aldus de SP-senator.

ChristenUnie: Deze verhoging is logisch

Volgens senator Huizinga-Heringa is de vorige, forse verhoging van het minimumloon niet voldoende geweest, niet voldoende in evenwicht met de hogere inkomens. Het minimumloon zou evenwichtig meestijgen met de andere lonen, maar dat is niet genoeg gebeurd. De voorgestelde kleine verhoging vindt de ChristenUnie-fractie logisch. De koopkracht van de minima stijgt met deze verhoging, en dat is goed voor iedereen, zei Huizinga. Ze vroeg de minister hoeveel de minima huishouden erop vooruitgaan zonder dit wetsvoorstel. Vooralsnog steunt de ChristenUnie de keuze om de koppeling met de AOW te handhaven. Huizinga vroeg of wel het mogelijk is om bij de verhoging een onderscheid te maken tussen mensen met alleen AOW en mensen met aanvullend pensioen. Deze verhoging moet niet alleen door de werkgevers, maar ook door de overheid worden betaald. Dekking doet altijd ergens pijn, zei Huizinga.

Volt: Deze wet is eerste stap

Senator Perin-Gopie zei dat het aantal mensen in armoede stijgt, ook al is Nederland een van de rijkste landen in Europa. Meer inkomen is de manier waarop mensen uit de armoede komen. Er moet veel meer gebeuren, deze wet is een eerste stap. Ze vroeg of het kabinet nog met aanvullende maatregelen komt of moeten we wachten tot de formerende partijen tot een akkoord komen. Volt wil dat er werk gemaakt wordt van een basisinkomen. Dit vraagt om een radicaal ander belastingsysteem, maar dat kost tijd om te realiseren, zei Perin-Gopie. Die tijd hebben mensen in armoede niet. Zij komen elke maand geld tekort. Elke euro die er meer bij komt kan goed besteed worden. Wegstemmen van deze wet zou volgens haar getuigen van gebrek aan kennis van de situatie van mensen in de armoede. Het is ook niet gek dat deze mensen het vertrouwen in de politiek verliezen, aldus Perin-Gopie.

GroenLinks-PvdA: Deze wet is heel efficiënt

Senator Vos sprak ook namens de PvdD-fractie. 25 euro per maand erbij maakt een groot verschil voor de mensen over wie deze wet gaat. Dat kleine beetje ademruimte wordt hen niet gegund door andere partijen, zei Vos. Ze zei ontdaan te zijn over de verwachting dat de meerderheid van deze Kamer de verhoging van het minimumloon gaat tegenhouden, terwijl ze het in de verkiezingscampagne hadden over bestaanszekerheid. Wat is er doelmatiger dan het verhogen van het minimumloon? Er is volgens Vos geen betere wet. Het is heel efficiënt om mensen met een laag inkomen een klein beetje meer te betalen, dat geven ze namelijk uit binnen Nederland. Ze wilde weten wat de effecten zijn van het eventueel verwerpen van de wet: wat gaat er gebeuren met het geld dat al is geregeld voor de dekking als het wetsvoorstel niet wordt aangenomen, vroeg Vos. Verhoging van het minimumloon is de meest efficiënte manier om van je werk te kunnen leven en af kunnen komen van de toeslagen, besloot Vos.

50PLUS: Dubbele gevoelens

Senator Van Rooijen zei dat hij dubbele gevoelens had bij het wetsvoorstel. De dekking voor de verhoging had nooit op die manier mogen gebeuren. Hij zei dat over de dekking naïef is gedebatteerd in de Tweede Kamer. De kansen wegen volgens hem niet op tegen de risico's. Het amendement Van der Lee is fiscaal prijsschieten. 50PLUS blijft daarom op de hoede. Van Rooijen hield een vurig pleidooi voor de koppeling tussen het minimumloon en de AOW. Gepensioneerden zijn voor hun inkomensontwikkeling afhankelijk van de indexatie en de koppeling. Hij is daarom zeer bezorgd of de AOW-koppeling blijft bestaan of niet. Van Rooijen vroeg wat er gebeurt met belastingverhogingen als het wetsvoorstel niet wordt aanvaard. Hij vreesde het ergste voor de AOW die aangeschoten wild is als hij inkomensafhankelijk wordt. Het is volgens Van Rooijen van belang dat de laagst betaalde werkenden structureel verhoging van minimumloon krijgen, ook de bijstandstrekkers.

JA21: Minimumloon niet verhogen, maar belasting verlagen

Senator Nanninga zei dat Nederland zich met de hoogte van het minimumloon bevindt in de top drie van Europa. Het nog verder verhogen voelt zonder consequenties en fijn, maar dat komt omdat het niet meer is dan dat: een gevoel. Het is 'onderbuikeconomie van staatwege', aldus Nanninga. Door alle belastingen werken Nederlanders een half jaar voor de fiscus. Al zouden werkgevers hun werknemers meer wíllen betalen, dan is de vraag van welk geld, zei Nanninga. De oplossing is volgens haar niet om meer gaan betalen of ondernemers dwingen meer te betalen, maar om minder belasting af te romen. Het kost ondernemers minder als er niet aan de knop loonstijging wordt gedraaid, maar aan de knop belastingdruk. De markt is volgens JA21 beter in staat om lonen vast te stellen dan de staat. Haar fractie is tegen de verhoging van het minimumloon, besloot Nanninga.

SGP: Totale impact groot

Volgens senator Schalk is de totale impact van het wetsvoorstel groter dan menigeen denkt. Het is en blijft lastig om rond te komen. Het hele loongebouw wordt volgens hem omhoog gekrikt als je aan de onderkant begint te sleutelen. Schalk vroeg hoe voorspelbaar en betrouwbaar de overheid is met de verhoging. Elke verdiende euro wordt zwaar afgeroomd door de marginale druk. Wat op de lastenkant van de werkgever komt, is onevenredig met wat de werknemer uiteindelijk overhoudt. Is de minister dit met de SGP eens, vroeg Schalk. Het afwentelen op de werkgevers zal volgens hem zorgen voor een verslechterde positie voor de cao-onderhandelingen. Uiteindelijk betalen de werknemers het gelag. Is deze route van verhoging van het minimumloon wel een handige route? Welke andere route ziet de regering die niet ten laste komt van de werkgever, vroeg Schalk.

FVD: Klap in gezicht ondernemers

Senator Van den Oetelaar zei dat het minimumloon in nog geen twee jaar tijd met 18% is gestegen. Werken moet lonen, daarover is iedereen het eens. Maar deze verhoging is ook een klap in het gezicht van de ondernemers. Het laatste wat je moet doen, is de lasten van arbeid te verhogen. De minima moeten volgens FVD gewoon minder belasting betalen waardoor ze onder de streep meer geld over houden. Iedereen heeft het tegenwoordig bestaanszekerheid, wie kan daar tegen zijn, vroeg Van den Oetelaar. De overheid bewerkstelligt echter precies het tegenovergestelde bijvoorbeeld door Nederland afhankelijk te maken van buitenlands gas, door het faciliteren van massamigratie en de energietransitie. Het kabinet moet uitgaven minderen en belastingen verlagen. Dat is de enige oplossing, aldus de FVD-senator.

VVD: Ondernemers betalen de rekening

Senator Petersen zei dat zijn fractie hecht aan een fatsoenlijk bestaansminimum. Ook hij wees op de stijging van het minimumloon in de afgelopen jaren. Ondernemers betalen de rekening. De VVD-fractie betwijfelt of deze verhoging van het minimumloon nodig is. Welk beeld heeft de regering bij het vermogen van ondernemingen om dit op te brengen, vroeg Petersen. Alleen in Luxemburg is het minimumloon hoger dan in Nederland. Niet minder, maar meer mensen komen langs de zijlijn te staan, omdat ook uitkeringen meestijgen en werken niet langer loont, betoogde hij. Het is wat hem betreft niet de bedoeling dat mensen met een aanvullend pensioen meeprofiteren. Dat is toch niet doelmatig, aldus Petersen. Het amendement Van der Lee kan volgens hem het laatste zetje zijn voor ondernemingen om hun vestiging in Nederland te heroverwegen.

Beantwoording minister en staatssecretaris

Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zei dat er 440.000 banen zijn waar mensen het minimumloon verdienen. 66% van hen is jong en werkt vaak parttime, 28% zijn kostwinners of alleenverdieners. 82% van hen heeft de Nederlandse nationaliteit. Uiteindelijk wil je dat werken loont en dat je van je salaris kunt rondkomen, zei Van Gennip. Zij bepleitte daarom ook aanpassingen het toeslagenstelsel. Het kabinet heeft de eerste stappen gezet, maar er is meer nodig.

We moeten af van de concurrentie op arbeid. Je zult keuzes moeten maken wat voor economie je wilt zijn, aldus Van Gennip. Je kunt de bestaanszekerheid vergroten door het inkomen te verhogen. Maar bestaanszekerheid is meer dan alleen inkomen. De Tweede Kamer heeft het demissionaire kabinet gevraagd verder te gaan dan het al heeft gedaan met de Miljoenennota op Prinsjesdag 2023. De minister zei dat het minimumloon sowieso regulier wordt geïndexeerd, op basis van de cao-lonen. Dat gebeurt ieder half jaar, per 1 juli met ruim 3%. De indexering is sinds 2005 ononderbroken toegepast. De extra verhoging per 1 juli die in dit wetsvoorstel zit, kan op een verantwoorde manier worden ingevoerd, zei Van Gennip.

Voor kalenderjaar 2025 gaf de minister de volgende rekenvoorbeelden: een alleenstaande zonder kind komt op jaarbasis na verrekening van toeslagen 201 euro hoger uit, een alleenverdiener met/zonder kind komt 195 euro hoger uit. Als het wetsvoorstel wordt verworpen, zal het demissionaire kabinet voor 2024 geen aanvullende maatregelen treffen. In augustus wordt door het demissionaire kabinet of het volgende kabinet wel gekeken naar het koopkrachtmodel. Dan wordt beslist of er voor 2025 wel aanvullende maatregelen nodig zijn.

De dekking voor de verhoging is nu technisch deugdelijk. Het grootste deel komt voor rekening van de overheid. Van Gennip begrijpt de zorgen over de marginale druk goed. Voor een beperkt aantal huishoudens kan die marginale druk hoog uitvallen: alleenverdieners op minimumloon en alleenstaande parttimers op minimumloon. De gemiddelde belastingdruk is voor die groepen wel heel erg laag.

Het wetsvoorstel gaat over een verhoging van het minimumloon mét koppeling aan de AOW en andere uitkeringen. Wat een volgend kabinet gaat doen, weet ik niet, zei Van Gennip. Ze raadde in ieder geval alle huidige werknemers aan om goed na te denken over hun pensioen.

Staatssecretaris Van Rij van Financiën ging met name in op de vragen over de dekking. Hij heeft tijdens de behandeling van het Belastingplan voor 2024 een toezegging aan de Eerste Kamer gedaan om met alternatieve dekking te komen, onder andere voor het amendement Van der Lee. Van Rij heeft 5 april een brief gestuurd met de alternatieven voor dit en nog vier andere amendementen. In de Tweede Kamer heeft het kabinet dit amendement ontraden.