Verslag van de vergadering van 11 maart 2025 (2024/2025 nr. 21)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 17.35 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
Mevrouw Van Bijsterveld i (JA21):
Dank u wel, voorzitter. Vandaag spreken wij over de besteding van Nederlands belastinggeld aan ontwikkelingshulp. Als JA21 hebben wij een heldere visie op dit onderwerp: beschikbare gelden moeten vooral worden besteed aan noodhulp, en als er gelden besteed worden aan ontwikkelingshulp dan moeten deze uitgaven effectief zijn en bijdragen aan stabiliteit en economische ontwikkeling. Wij steunen daarom het voorstel van de regering om onze ODA-gelden op een verstandige en strategische manier in te zetten.
In het bijzonder wil ik nog ingaan op het door de Tweede Kamer aangenomen amendement van Eerdmans en Stoffer waarin de Nederlandse bijdrage aan UNRWA wordt afgebouwd. Dit besluit is noodzakelijk en moreel juist. Nadat jarenlang signalen zijn genegeerd, kunnen inmiddels zelfs de grootste goedpraters niet langer ontkennen dat Hamas diep in UNRWA is geïnfiltreerd. UNRWA is structureel verweven met terreur en draagt dus niet bij aan een duurzame vrede of aan stabiliteit in de regio. Dit is geen vage speculatie, maar een harde realiteit.
De voorzitter:
Mevrouw Belhirch, gaat uw gang.
Mevrouw Belhirch i (D66):
Mevrouw Bijsterveld zegt dat het moreel juist is om te stoppen met de financiële bijdrage aan UNRWA.
De voorzitter:
Het is mevrouw "Van Bijsterveld".
Mevrouw Belhirch (D66):
Van Bijsterveld, excuses. Ik vraag me het volgende af. Er zijn 1,8 miljoen mensen die humanitaire hulp nodig hebben. Is hen afsluiten van humanitaire hulp moreel juist?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Wij hebben als JA21 altijd aangegeven dat het geld dat daarmee vrijkomt, nog steeds beschikbaar moet zijn voor hulp daar, in die regio, laat dat heel helder zijn. Er zijn alleen ook andere organisaties die de hulp kunnen bieden. Denk aan het World Food Programme. Denk aan het UNOCHA. Die kunnen dat ook. Wij vinden het echt verwerpelijk dat UNRWA nog door Nederland gefinancierd wordt.
Mevrouw Belhirch (D66):
Volgens mij is ook al eerder door een van mijn collega's hier genoemd dat de Speciaal Vertegenwoordiger van de VN, mevrouw Kaag, maar ook anderen, ngo's en deskundigen, hebben aangegeven dat UNRWA eigenlijk de enige en de echt geëigende organisatie is die daar toegang heeft qua infrastructuur en deskundigheid. Andere organisaties doen echt maar een minuscuul onderdeel daarvan. Een heel groot deel van de mensen zal dus zonder hulp blijven als UNRWA uitvalt. Wat is uw antwoord daarop?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Mijn antwoord daarop is dat die middelen nog steeds beschikbaar kunnen worden gesteld via andere wegen en kanalen.
De voorzitter:
Tot slot, mevrouw Belhirch.
Mevrouw Belhirch (D66):
Maar die zijn er op dit moment dus niet. Wat gebeurt er dan in de tussentijd, als er een gat valt? Blijven deze mensen dan zonder hulp? Dat is met het desastreuze gevolg dat ze lijden en uiteindelijk ook sterven.
De voorzitter:
Tot slot, mevrouw Van Bijsterveld.
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Dat zijn wel hele grote woorden, maar nogmaals: ik heb al aangegeven dat het World Food Programme en het UNOCHA dat ook kunnen. Dus om nu te zeggen dat deze mensen door deze vermindering van geld helemaal geen hulp meer krijgen … Dan zou het ook omgedraaid kunnen worden. We kunnen ook zeggen: goh, het is toch ook wel apart dat we hebben kunnen zien dat UNRWA betrokken is bij het voor eigen gewin tegen hoge prijzen verkopen van voedingsmiddelen die bestemd zijn voor de mensen in nood die die het meeste nodig hebben. Er zijn zo veel misstanden in die regio, dat je niet kan zeggen dat dit probleem groter is dan alleen ... Ik betwist, nogmaals, dat de mensen niet krijgen wat ze nodig hebben als je zegt dat er minder geld naartoe moet.
Mevrouw Karimi i (GroenLinks-PvdA):
Vindt collega Van Bijsterveld dat genocide moreel acceptabel is?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Dat vind ik een hele gekke vraag. Dat is geen vraag, want u geeft het antwoord al in de vraag. Ik weet ook niet waarom u mij deze vraag stelt.
Mevrouw Karimi (GroenLinks-PvdA):
Dat is omdat het Internationaal Gerechtshof, gevestigd hier in Den Haag, in januari vorig jaar al de uitspraak heeft gedaan dat het aannemelijk was dat Israël genocide aan het plegen was. Een van de argumenten, een van de belangrijkste argumenten, was het verhinderen van noodhulp. We zien nu ook dat Israël sinds afgelopen week gewoon heel openlijk zegt: ik laat geen noodhulp meer binnen. Sinds twee dagen is ook de elektriciteit afgesloten. Zijn deze acties van Israël moreel verwerpelijk volgens mevrouw Van Bijsterveld, ja of nee?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Volgens mij hebben we het vandaag over de begroting van Ontwikkelingshulp. Dit gaat een kant op waarover dit debat volgens mij niet zou moeten gaan. Ik laat deze woorden aan u. Ik ga hier ook geen uitspraken over doen. We zijn het op dat punt gewoon niet met elkaar eens.
De voorzitter:
Tot slot, mevrouw Karimi.
Mevrouw Karimi (GroenLinks-PvdA):
Tot slot moet ik de conclusie trekken dat het gewoon stuitend is om op deze manier uitspraken te doen over een VN-organisatie, terwijl heel duidelijk is wie de dader is en wie het slachtoffer.
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Het zijn de …
Mevrouw Karimi (GroenLinks-PvdA):
…
De voorzitter:
Neeneenee, mevrouw Karimi. U kunt iets zeggen bij de microfoon. We blijven binnen de orde van de begroting. Vervolgt u uw betoog, mevrouw Van Bijsterveld.
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Voorzitter. Nederlands belastinggeld heeft bijgedragen aan een organisatie waarin terrorisme niet alleen werd getolereerd, maar zelfs gefaciliteerd. Dat is onacceptabel. Daarom is het een enorme winst dat het amendement-Stoffer/Eerdmans is aangenomen. Daarmee wordt Nederlandse financiering van UNRWA afgebouwd. Dit amendement is een goed begin, maar wij blijven ons inzetten voor een volledige stop op dit soort financiering.
Voorzitter. Het probleem is groter dan alleen UNRWA. Het debat over ontwikkelingshulp moet breder gevoerd worden. De vraag die mijn fractie telkens stelt, is: wordt Nederlands belastinggeld effectief ingezet? Nederland is een gul land, maar gulheid zonder effectiviteit is geen deugd. Daarom moet ontwikkelingshulp niet alleen worden beoordeeld op morele intenties, maar ook op tastbare resultaten. Hulp moet gericht zijn op economische groei, infrastructuur en werkgelegenheid in de landen die hulp ontvangen. Het nieuwe beleid wordt ingegeven door het motto "we gaan doen waar Nederland goed in is". De focus ligt op drie Nederlandse belangendomeinen: handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie. Deze belangen worden behartigd met programma's en diplomatieke inzet op gebieden waar Nederland in uitblinkt: watermanagement, voedselzekerheid en gezondheid. Het streven is om aan te sluiten op sectoren en projecten waarin Nederlandse partijen kennis en kunde hebben. De regering kiest ervoor om meer samen te werken met lokale hulporganisaties in plaats van met de internationaal opererende ngo's. Onderzoeken van de OESO en het Britse Overseas Development Institute hebben aangetoond dat lokaal geleide projecten beter werken en beter aansluiten bij de behoeften van mensen in die landen.
Voorts geeft de minister ook nog aan meer datagedreven te gaan werken en nadruk te leggen op wat bewezen effectief is. Bij deze subsidies aan lokale organisaties is de minister zelf verantwoordelijk voor de rechtmatige en doelmatige besteding van het geld. Bij de bijdrage aan internationale organisaties moet de minister toezicht houden op de rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitgaven. Nu er op dit vlak een koerswijziging lijkt te zijn, is mijn vraag of de minister de uitvoeringscapaciteit heeft om de bestedingen en verantwoording te monitoren.
Ook wil de regering bij haar focus op migratie de terugkeer stimuleren, irreguliere migratie voorkomen en migranten bescherming bieden. Mijn vraag aan de minister is: wordt hierbij samengewerkt met uw collega op het ministerie van AenM? Een integrale aanpak is naar onze mening noodzakelijk voor het creëren van effectiviteit en resultaten.
Ook het stapelen van middelen kan bijdragen aan het bereiken van uw doelen. Voorts is de vraag of middelen worden ingezet voor opvang in de regio's waarop de focus gelegd wordt om migratie te voorkomen. Graag een reflectie van de minister op dit punt.
Voorzitter. Nederland heeft een lange traditie van internationale samenwerking. Dat moeten we op een verstandige manier voortzetten. We steunen het regeringsvoorstel: meer focus, minder geld naar zinloze bureaucratie en meer aandacht voor effectiviteit. Maar wij blijven waakzaam, want zolang Nederlands belastinggeld wordt ingezet voor doeleinden die onze veiligheid of economie niet ten goede komen, zal JA21 zich hiertegen blijven verzetten
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Van Bijsterveld. De heer Hartog van Volt heeft nog een vraag voor u.
De heer Hartog i (Volt):
Ik heb gewacht tot het einde. Ik wil toch even terugkomen op het punt van UNRWA en de contractuele verplichting. Ik wil vragen hoe mevrouw Van Bijsterveld daartegen aankijkt. Volgens de minister kan het contract worden opengebroken, onder het normale parlementaire goedkeuringsvoorbehoud. Maar dit gaat over het hele budget en niet over een onderdeel van het budget. Hoe kijkt mevrouw Van Bijsterveld tegen dat aspect aan? Ik heb het over de mogelijkheid om onder parlementair voorbehoud een contract open te breken?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Ik heb ook het antwoord van de minister daarop gelezen. Ik onderschrijf dat als in het contract is opgenomen dat het na goedkeuring van het parlement een voorwaarde is … Die is er niet, want er is een budgetrecht en daar is gebruik van gemaakt. Nogmaals, er wordt gekort — dat is helder — maar er wordt in de begroting van 2025 nog steeds 15 miljoen beschikbaar gesteld. Nogmaals, wij zijn als JA21 zeer kritisch op deze betalingen aan UNRWA; dat heeft u net uit mijn betoog kunnen opmaken.
De heer Hartog (Volt):
Dus als ik het goed begrijp, geldt voor mevrouw Van Bijsterveld dat parlementaire goedkeuringsvoorbehoud voor individuele items op de begroting, niet voor de totale begroting?
Mevrouw Van Bijsterveld (JA21):
Ik volg hierin het antwoord van de minister daarop. Ik meen dat vanwege het budgetrecht en het amendement dat is aangenomen, dit op een correcte wijze wordt gedaan.
De voorzitter:
Dank u wel. Dan geef ik het woord aan de heer Koffeman namens de Partij voor de Dieren.