Verslag van de plenaire vergadering van dinsdag 11 november 2025

Voorzitter: Vos

Tegenwoordig zijn 69 leden, te weten:

Van Aelst-den Uijl, Aerdts, Van Apeldoorn, Bakker-Klein, Van Ballekom, Baumgarten, Belhirch, Bezaan, Van Bijsterveld, Bovens, Dessing, Dittrich, Doornhof, Fiers, Van Gasteren, Goossen, Van der Goot, Griffioen, Van Gurp, Hartog, Van Hattem, Holterhues, Huizinga-Heringa, Janssen, Janssen-van Helvoort, Jaspers, Kaljouw, Karimi, Kemperman, Van Kesteren, Klip-Martin, Kluit, Van Knapen, Koffeman, Kroon, Lagas, Van Langen-Visbeek, Lievense, Van der Linden, Marquart Scholtz, Martens, Van Meenen, Meijer, Moonen, Musa, Nicolaï, Van den Oetelaar, Oplaat, Panman, Perin-Gopie, Petersen, Ramsodit, Recourt, Rietkerk, Van Rooijen, Roovers, Van de Sanden, Schalk, Straus, Van Strien, Talsma, Thijssen, Van Toorenburg, Visseren-Hamakers, Vogels, Vos, De Vries, Walenkamp en Van Wijk,

en mevrouw Paul, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De voorzitter:

Ik open de vergadering van de Eerste Kamer der Staten-Generaal van dinsdag 11 november 2025. Ik heet de leden, de medewerkers, de aanwezigen op de publieke tribune en iedereen die deze vergadering via de livestream volgt van harte welkom. Ook heet ik de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van harte welkom. Ik wil ook namens deze Kamer onze excuses aanbieden voor de vertraging van dit debat. Wij zouden aanvankelijk op 7 oktober dit wetsvoorstel behandelen. Dat kwam er toen niet van. Dat was heel vervelend voor de minister en haar medewerkers. Ik hoop dat wij vandaag een goed, vruchtbaar en zinnig debat hebben.

De voorzitter:

Ingekomen zijn berichten van verhindering van de leden:

Veldhoen en Croll, wegens ziekte;

Rosenmöller, wegens verplichtingen in het buitenland.

Deze berichten worden voor kennisgeving aangenomen.

Aan de orde is de behandeling van:

• - 

  het wetsvoorstel Wijziging van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en enige andere wetten in verband met de invoering van regels voor het verlenen van toelating voor het ter beschikking stellen van arbeidskrachten (Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten) (36446).

De voorzitter:

Aan de orde is de behandeling van het wetsvoorstel 36446, Wijziging van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en enige andere wetten in verband met de invoering van regels voor het verlenen van toelating voor het ter beschikking stellen van arbeidskrachten, de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten.

De beraadslaging wordt geopend.

De voorzitter:

Ik geef het woord aan mevrouw Ramsodit van de fractie van GroenLinks-PvdA.

Mevrouw Ramsodit i (GroenLinks-PvdA):

Voorzitter. Vijf jaar geleden verscheen het rapport Geen tweederangsburgers, van de commissie-Roemer. Het was een indringend rapport dat ons liet zien onder welke omstandigheden veel arbeidsmigranten in Nederland werken, wonen en leven. Arbeidsmigranten werken zes, soms zeven dagen per week tien tot twaalf uur per dag voor een loon dat op papier het minimum is, maar lang niet altijd volledig wordt uitbetaald. Vaak wordt ook een fors deel ingehouden voor een bed in een overvolle woning. Dat rapport was alarmerend. Het liet ook zien dat bonafide ondernemers worden benadeeld. Wie zich netjes aan de regels houdt, wordt weggeconcurreerd door wie willens en wetens de regels ontduikt.

De wet die nu voorligt realiseert een deel van de aanbevelingen uit het Roemerrapport. Het is belangrijk om helder te zijn. Deze wet omvat niet alle vormen van arbeid; het gaat alleen om arbeid binnen de driehoeksrelatie tussen uitlener, inlener en werknemer. In die situatie heeft de wet een belangrijke belofte in zich. Er komt een stevig toelatingshek dat de wildgroei van malafide uitzendbureaus en schijnconstructie moet tegengaan. Maar de vraag is urgent en simpel: gaat deze wet in de praktijk echt het verschil maken of blijft het een papieren tijger?

Laat ik beginnen bij de urgentie. Het Roemerrapport dateert van 2020. Het toelatingsstelsel komt pas in 2027 echt op gang. Mogelijk werkt het stelsel pas in 2031 volledig. Dat betekent dat er meer dan tien jaar zit tussen analyse en oplossing. Dat zijn tien jaren waarin mensen nog steeds onvoldoende worden beschermd. Dat is moeilijk uit te leggen. Kan de minister toelichten waarom de aanloop naar deze wet zo lang heeft geduurd? Waarom zijn de aanbevelingen uit het rapport niet in samenhang en eerder opgepakt? Zorgvuldigheid is noodzakelijk, maar mag geen excuus zijn voor verlamming. Zo voelt het nu. Kan de minister aangeven welke concrete inzet zij pleegt om de implementatie te versnellen en, minstens zo belangrijk, met welke tussentijdse maatregelen bestaande misstanden worden aangepakt, vooruitlopend op de volledige inwerkingtreding? Kan de minister toezeggen dat ze in een plan aangeeft welke tussentijdse maatregelen er vanaf nu tot de volledige inwerkingtreding worden ingezet om bestaande misstanden aan te pakken?

Dan toch nog even iets anders. Het heeft onze fractie zeer verbaasd dat de minister recentelijk besloten heeft om de koppeling tussen werk en huisvesting niet meer af te bouwen. Er is daarbij benoemd dat de Wtta de positie van kwetsbare arbeidskrachten verbetert. Kan de minister verhelderen hoe het in stand houden van de koppeling tussen werk en huisvesting valt te rijmen met de inzet op de verbetering van de positie van kwetsbare arbeidskrachten? Wat is er gebeurd? We horen het graag.

Voorzitter. Graag wil ik in mijn verdere betoog nader ingaan op de uitvoerbaarheid en de handhaafbaarheid van de wet. Ik stel vier punten aan de orde: de uitzonderingen in de wet, de verantwoordelijkheid van de inlener, de toelating en handhaving en de inspectiecapaciteit.

Ik kom bij het eerste punt: de uitzonderingen. Het toelatingsstelsel fungeert als een toegangshek. Dat valt of staat met de uitzonderingen en precies daar wringt de schoen. Iedere uitzondering is een achterdeur en waar een achterdeur open kan om buiten het toelatingshek te komen ontstaat er een verdienmodel. Kan de minister in dat kader bevestigen dat de uitzondering "collegiale inleen" alleen van toepassing is op incidentele situaties waarin de marge 0% is, dus alleen ten hoogste loonkosten worden vergoed, en dat er in alle andere gevallen dus sprake is van terbeschikkingstelling en dus een toegangsplicht?

Bbl-trajecten, sociale werkbedrijven en de beveiliging vallen nu buiten het toegangshek. Ik maak het voor de beveiliging concreet. Stel dat werknemers via een partij die ook actief is in de beveiligingsbranche worden ingezet op een hartstikke leuk festival. Zij verrichten beveiligingstaken, ruimen afval op en ondersteunen de catering. Kan de minister ons uitleggen wat binnen de uitzondering voor de beveiligingsbranche valt, wat op de grens ligt en wat erbuiten valt? Wanneer spreken we nog over beveiliging en wanneer feitelijk over uitlenen voor horeca- of schoonmaakwerk, waarvoor wel een toelichtingsplicht geldt? Meer algemeen: hoe voorkomt de minister dat de uitzonderingen uitgroeien tot achterdeuren voor schijnconstructies? Dit geldt ook voor nieuwe uitzonderingen bij AMvB. Kan de minister toezeggen dat ook organisaties met kennis van de praktijk en de positie van arbeidsmigranten expliciet worden betrokken bij het afwegen van mogelijke nieuwe uitzonderingen bij AMvB? Kan de minister toezeggen dat bij de invoeringstoets en de evaluatie expliciet wordt gekeken naar de impact van uitzonderingen op het ontstaan van malafide praktijken?

Dan het tweede punt: de inlener. De kern van dit stelsel is helder: alleen toegelaten uitleners mogen opereren en de inlener moet dat controleren. De inlener draagt dus een grote verantwoordelijkheid. Kan de minister voorbeelden geven van overtredingen waarbij inleners stevigere sancties riskeren, zoals het tijdelijk stilleggen van werkzaamheden? En dan de overheid als inlener. Rijksmiddelen vormen een directe en indirecte financieringsbron voor inleenconstructies. In hoeverre gaat de minister stimuleren en waarborgen dat de overheid zelf uitsluitend zakendoet met toegelaten uitleners en dat dit ook geldt bij subsidies of aanbestedingen door de overheid?

Ik kom bij het derde punt: toelating en handhaving. Malafide bedrijven hebben de afgelopen jaren keer op keer bewezen dat zij razendsnel nieuwe mazen weten te vinden. We zien schijnconstructies ontstaan, onder andere via de route van zzp. Een voorbeeld is dat zzp'ers kabels aanleggen in de straat, terwijl daar feitelijk een malafide uitlener achter zit die zzp-constructies regelt voor werknemers uit Oost-Europa zonder dat die werknemers dat zelf weten. Met deze wet krijgt de Arbeidsinspectie meer mogelijkheden voor handhaving en ook het nieuwe begrip "ernstige benadeling" in het wetsvoorstel Modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel biedt een extra grond.

Dan heb ik nog drie vragen aan de minister over toelating en handhaving. Ten eerste. Kunnen signalen over nieuwe schijnconstructies in rapportages van de Kamer van Koophandel, de Arbeidsinspectie, de FIOD of de Belastingdienst met deze wet doeltreffender worden opgepakt? Wat is daarvoor nodig als het gaat om de gegevensuitwisseling? Ten tweede. Als bestuurders die eerder betrokken waren bij arbeidsuitbuiting of ernstige benadeling opnieuw toelating aanvragen, is dat dan een zelfstandige grond om toelating te weigeren? Ten derde. In de overgangsfase zijn veel uitleners nog niet geïnspecteerd door geaccrediteerde instellingen. Een groot deel van de bestaande uitleners wordt volgens het overgangsrecht toegelaten, ook malafide uitleners die een SNA-keurmerk hebben. De voorganger van de minister heeft in de Tweede Kamer gesteld dat de toelatende instantie in staat is om misstanden en malafide partijen te herkennen en overeenkomstig te handelen door toelating te weigeren of tussentijds te inspecteren, bijvoorbeeld op grond van gegevensuitwisseling met partijen als de Arbeidsinspectie en de Belastingdienst. Hoe definieert de minister "malafide partijen" in dit kader? Kan de minister met voorbeelden aangeven op basis van welke gegevens over malafide partijen er nou ingegrepen wordt als het gaat om de volgende vier interventies: het intrekken van de toelating, het weigeren van de toelating, tussentijdse inspectie en het tussentijds verplichten van een inspectierapport?

Dan het vierde punt: de inspectiecapaciteit. Hoe krijgt de minister het inspectiestelsel daadwerkelijk sluitend? Is de minister bereid de inspectiedruk te verhogen? Als blijkt dat de inspectie het niet aankan, wat is dan de noodrem? We zien dat andere landen verder gaan. Duitsland en Zweden laten zien dat er meer kan om arbeidsuitbuiting te voorkomen. In Zweden wordt oneerlijke concurrentie al bij de poort tegengegaan, nog voor iemand aan het werk gaat. Wat kunnen we daarvan leren? Kan de minister toezeggen dat bij de evaluatie expliciet wordt vergeleken hoe Nederland presteert ten opzichte van andere Europese landen en dat wordt bekeken of onze aanpak voldoende samenhangend en effectief is?

Voorzitter. Ik heb nu veel gesproken over structuren, systemen en instanties, maar uiteindelijk gaat het om mensen: mensen die hiernaartoe komen om te werken, mensen die ons voedsel verbouwen, mensen die onze pakketten verplaatsen en ons werk mogelijk maken, mensen die vaak nog steeds niet kunnen rekenen op fatsoenlijk loon en goede huisvesting, mensen die in de praktijk nog te vaak als tweederangsburgers worden behandeld. De belofte van deze wet is dat zij wél loon naar werken krijgen, dat hun rechten worden beschermd, dat zij niet langer vogelvrij zijn in een schimmig systeem van uitleners en schijnconstructies. Maar die belofte komt alleen uit als deze wet stevig, snel en volledig wordt uitgevoerd: geen gaten in het hek, geen uitstel tot ver in de jaren dertig.

Voorzitter, ik rond af. De fractie van GroenLinks-Partij van de Arbeid steunt deze wet. Het is een noodzakelijke stap vooruit. Maar het is een stap op glad ijs. Als de uitvoering stokt, als uitzonderingen de achterdeur worden, dan blijft de arbeidsmigrant onbeschermd. Die uitglijder kan en mag Nederland zich niet permitteren.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik nu graag het woord aan de heer Van Apeldoorn van de fractie van de SP.

De heer Van Apeldoorn i (SP):

Voorzitter. Wij debatteren vandaag over de uitvoering van een van de aanbevelingen van de commissie-Roemer om de uitbuiting van arbeidsmigranten tegen te gaan. Wat de SP-fractie betreft is dit een integraal pakket, dus alle aanbevelingen uit het rapport moeten opgevolgd worden. Dit kabinet had zich daar ook aan gecommitteerd.

Geschokt waren dan ook de reacties in de media en van vele maatschappelijke organisaties, van de FNV tot het Leger des Heils, dat deze dubbel demissionaire minister tijdens het reces van de Tweede Kamer begin deze maand, nota bene daags na de verkiezingen, bekendmaakte dat zij het besluit van haar voorganger om een van de belangrijke aanbevelingen van Roemer op te volgen, introk. Het betreft het besluit om het percentage van het minimumloon dat werkgevers mogen inhouden voor huisvestingskosten, tot nul af te bouwen. Deze koppelverkoop van arbeidscontracten en huurcontracten is een pervers verdienmodel dat oneigenlijk de loonkosten drukt en bovendien de afhankelijkheid van arbeidsmigranten alleen maar groter maakt. Als ze hun baan verliezen, staan ze vaak ook meteen letterlijk op straat: baan kwijt, bed kwijt. Inmiddels is 60% van de daklozen arbeidsmigrant.

Voorzitter. Mijn fractie vindt dit echt een onbegrijpelijke gang van zaken. Dat maakt dat wij eerlijk gezegd met een heel ander gevoel dit debat beginnen dan het geval was geweest als dit vorige maand niet was uitgesteld. Het geeft namelijk een deuk in het vertrouwen dat mijn fractie erin heeft dat deze minister de uitbuiting van arbeidsmigranten, waar ook het voorliggende wetsvoorstel over gaat, echt wil aanpakken, vooral omdat het er alle schijn van heeft dat zij haar oren heeft laten hangen naar de uitzendbranche, die begrijpelijkerwijs erg hecht aan de instandhouding van deze lucratieve koppeling. Mijn fractie krijgt graag een reactie en een reflectie van de minister op deze wat ons betreft zeer kwalijke gang van zaken. Daarbij stel ik de simpele vraag: staat de minister nu wel of niet achter de volledige uitvoering van het rapport-Roemer? En zo ja, hoe gaat zij dan een einde maken aan deze vorm van afhankelijkheid van kwetsbare arbeidsmigranten?

Voorzitter. Dan het wetsvoorstel zelf, dat uitvoering geeft aan een andere belangrijke aanbeveling van Roemer en dat zich richt op het tegengaan van het uitbuiten van arbeidsmigranten als gevolg van misstanden in de uitzendsector. De voorbeelden van hoe malafide uitzendbureaus arbeidsmigranten uitbuiten zijn legio. Denk aan jarenlange systematische onderbetaling en werken onder slechte en soms mensonterende omstandigheden. Drie jaar geleden schatte de inspecteur-generaal van de Arbeidsinspectie, Rits de Boer, het aantal malafide uitzendbureaus op 2.500, 15% van het totaal. Gaat deze wet het percentage nu naar nul brengen? Gaan we eindelijk helemaal afkomen van dit soort praktijken? En hoe zit het met de rest van de uitzendbureaus? Vele zijn natuurlijk bonafide, maar dat wil niet zeggen dat daar alles goed gaat. Er zijn namelijk ook werkgevers en uitleners die zich wel aan de wet houden, maar die toch misbruik maken van de tot nog toe beperkte wettelijke bescherming van arbeidsmigranten. Voor hen, met name in sectoren als de glas- en tuinbouw en de vleesindustrie, zijn arbeidsmigranten waarvan de lonen zo laag mogelijk worden gehouden gewoon een verdienmodel. In een fatsoenlijk land zouden we sectoren die zo hun winst maken, niet moeten willen. We moeten dus toe naar een andere economie, een economie die niet deels zó afhankelijk is van goedkope bulkarbeid.

Naast dat de arbeidsmigranten zelf het slachtoffer zijn van de slecht gereguleerde arbeidsmigratie, zijn de kosten voor de rest van de maatschappij ook hoog. De overlast in veel Nederlandse en veelal armere buurten en wijken met veel slecht gehuisveste arbeidsmigranten is helaas overbekend. Onderbetaling van arbeidsmigranten, het misbruik van arbeidsmigranten als goedkope bulkarbeid, leidt bovendien niet alleen tot uitbuiting van deze mensen, maar ook tot oneerlijke concurrentie. Ook drukt het de lonen.

Voorzitter. Al jaren strijdt de SP ervoor om een einde te maken aan dit verdienmodel. Zoals ook de Arbeidsinspectie meermalen heeft gesteld: de lusten van deze vormen van grootschalige arbeidsmigratie zijn voor de werkgevers, de lasten voor de samenleving. De SP-fractie is blij dat een belangrijke aanbeveling van het Roemerrapport nu is omgezet in het voorliggende wetsvoorstel. Maar mijn fractie heeft nog wel veel vragen over hoe en wanneer deze wet wordt ingevoerd en vervolgens wordt uitgevoerd en gehandhaafd.

Voorzitter. Ten eerste de inwerkingtreding. We hebben lang moeten wachten op dit wetsvoorstel; dat werd net ook al gezegd. We zijn nu vijf jaar na Roemer en ook toen waren de misstanden bij arbeidsmigranten al jaren bekend. Waarom moet het nu ook nog eens zo lang duren voordat de wet, als we die hier vanavond aannemen, daadwerkelijk volledig in werking treedt en er ook echt gehandhaafd wordt? We moeten eerst nog een jaar wachten voordat de kern van het wetsvoorstel, de toelating van uitzendbureaus, in werking treedt. Pas een jaar later gaat de Arbeidsinspectie ook handhaven. En erger, de invoering van het wetsvoorstel zal dusdanig gefaseerd worden dat het pas in 2031 volledig zal werken zoals bedoeld. Gezien de grootschalige misstanden vindt mijn fractie dit echt veel te lang duren. We dreigen hiermee opnieuw achter de feiten aan te lopen. De regering stelt zelf dat dit tot onwettige situaties leidt. Ziet de minister misschien toch nog mogelijkheden een en ander te versnellen? Kan zij in ieder geval toezeggen er alles aan te doen verdere vertraging te voorkomen? Dat de voorganger van de minister in april van dit jaar schreef dat "het tijdpad zeer ambitieus en afhankelijk van meerdere kritieke processen is" en spreekt van "risico's en afhankelijkheden bij de invoering van het toelatingsstelsel", stelt mijn fractie wat dat betreft niet gerust. Wat gaat de minister doen om deze risico's zo klein mogelijk te maken?

Voorzitter. Dan de uitvoering. Mijn fractie heeft in de eerste plaats zorgen over de capaciteit van het toezicht van de inspectie onder het nieuwe stelsel. Het aantal fte's bij de Arbeidsinspectie is flink uitgebreid met het oog op deze wet, maar zal dit genoeg zijn? En hoe gaat de minister dit dan monitoren? Welke concrete ijkpunten hanteert de regering om tijdig bij te sturen als blijkt dat de capaciteit toch tekortschiet? In de eerdere schriftelijke beantwoording zegt de regering dat de praktijk moet uitwijzen of de capaciteit voldoende is. Vindt de minister dit verantwoord, gezien de misstanden die we nog altijd zien bij kwetsbare arbeidsmigranten? Welke garanties kan de minister geven dat een tekort aan capaciteit er niet toe zal leiden dat malafide uitleners nog jarenlang hun gang kunnen gaan in de overgangsperiode? Graag een reactie van de minister.

Dan over de handhaving. In de eerste plaats: waarom is ervoor gekozen de handhaving in de eerste lijn over te laten aan private inspectie-instellingen? Was het niet beter geweest om deze in publieke handen te houden en hiervoor voldoende op te schalen? Is er nu niet het inherente risico dat als je werkt met marktpartijen voor de inspectie, die private inspectiepartijen of -bedrijven voor hun omzet afhankelijk zijn van de uitleners die ze gaan inspecteren? Hoe gaat de minister ervoor zorgen dat de private inspectie-instellingen straks genoeg mensen opleiden en aannemen? De regering zegt te verwachten dat private partijen meer bereid zullen zijn te investeren in de opschaling van hun capaciteit zodra de wet is aangenomen. Maar wat als die investeringen uitblijven of onvoldoende blijken? Wat is dan het plan B?

Voor de handhaving is uiteindelijk de Arbeidsinspectie verantwoordelijk. Hierbij moeten we onderscheid maken tussen actief toezicht op basis van risicoanalyse en reactief toezicht op basis van meldingen. Hoeveel capaciteit, zo vraag ik de minister, wordt er de komende jaren expliciet gereserveerd voor actief toezicht, zodat misstanden ook zonder meldingen aan het licht kunnen komen? Is de regering het met mij eens dat arbeidsmigranten vaak geen melding durven doen uit angst hun werk of huisvesting te verliezen en dat juist daarom actief toezicht essentieel is?

Voorzitter. Hoewel mijn fractie blij is dat deze wet er nu eindelijk ligt, maken we ons wel zorgen over hoe effectief deze uiteindelijk zal zijn in het uitbannen van de misstanden. Zijn er niet te veel mazen in de wet? We ontvangen van alle kanten signalen dat er massaal voorgesorteerd wordt op de wet, in die zin dat uitzendbureaus de wet proberen te ontwijken, bijvoorbeeld door vaak buiten medeweten van de arbeidsmigranten, deze arbeidsmigranten als zzp'er in te zetten in plaats van via een uitzendbureau. Waarom grijpt de regering niet steviger in bij de Kamer van Koophandel om deze schijnconstructies te blokkeren? Co Engberts, wethouder van deze stad, Den Haag, zei twee maanden geleden tegen Het Financieele Dagblad: "De wet komt te laat, want inmiddels zijn alweer constructies verzonnen om eronderuit te komen. Het probleem beweegt zich sneller dan het systeem aankan." Dat is een nogal forse uitspraak, waar ik graag de reactie van de minister op hoor. Hoe gaat zij ervoor zorgen dat het systeem het wél aankan, dat kwaadwillenden ons niet steeds voor blijven, dat we de mazen in de wet dichten en dat we sluiproutes afsluiten? Graag een reactie van de minister.

Een specifieke zorg van mijn fractie betreft hierbij ook de rol van de buitenlandse uitleners. De regering gaf zelf in haar beantwoording van onze schriftelijke vragen hierover toe dat het verkrijgen van strafrechtelijke gegevens uit het buitenland vaak lastig is. Dat heeft gevolgen voor de uitvoering van de zogenaamde Bibob-toets. Acht de regering het verantwoord om toelating te verlenen aan buitenlandse uitleners zonder een gelijke mate van risicobeoordeling als bij binnenlandse partijen? Hoe vaak verwacht de regering dat een Bibob-toets bij de buitenlandse uitleners niet volledig kan worden uitgevoerd?

Voorzitter. Naast de zorgen die wij hebben over de effectieve uitvoering van deze wet, die mijn fractie uiteraard wel van harte steunt, zal zoals gezegd nog veel meer moeten gebeuren. Dit wetsvoorstel betreft slechts één belangrijke set aanbevelingen uit het Roemerrapport; ik begon daar ook mee. Ook dit kabinet zegt te willen inzetten op de opvolging van alle aanbevelingen. Nogmaals, nu ligt de vraag voor of dat nog steeds het geval is. Wat mijn fractie betreft maakt ook dit demissionaire kabinet daar waar mogelijk nog zo veel mogelijk vaart mee. Ziet de minister met mij de noodzaak om vaart te zetten achter het implementeren van alle aanbevelingen uit het Roemerrapport en om deze urgentie ook nadrukkelijk mee te geven aan een volgend kabinet?

Een nog niet opgevolgde belangrijke aanbeveling betreft de zogenaamde geblokkeerde rekening of g-rekening. Als het goed is, vindt er nu een verkenning plaats die voor het einde van het jaar afgerond zou moeten zijn. Graag hoor ik de stand van zaken van de minister.

Voorzitter, tot slot. We moeten de misstanden bij arbeidsmigranten en hoe die leiden tot uitbuiting en hoge maatschappelijke kosten, ook bij de bron aanpakken. Grip op migratie krijgen betekent in de eerste plaats grip op arbeidsmigratie. We moeten af van een bv Nederland waarin te veel sectoren zich afhankelijk hebben gemaakt van goedkope arbeid uit het buitenland. We moeten af van dat verdienmodel waar de lusten voor het kapitaal zijn en de lasten voor de samenleving. Het is al zo vaak gezegd: waar twintig jaar geleden nog werd verwacht dat het aantal arbeidsmigranten uit andere EU-landen zou neerkomen op tienduizenden, zijn het er nu rond de miljoen, al weet niemand precies hoeveel. En de instroom blijft toenemen, want het verdienmodel blijft voor sommige werkgevers onweerstaanbaar. Dus is het, ook met strengere wetgeving en handhaving daarvan, vaak dweilen met de kraan open, zoals de Arbeidsinspectie al drie jaar geleden stelde in haar jaarverslag. Is de minister het met deze conclusie eens? Is zij het eens met de SP-fractie dat er dus veel meer dan dit wetsvoorstel voor nodig is om het probleem bij de bron aan te pakken? Wanneer wordt die kraan eindelijk eens dichtgedraaid? We zullen moeten wachten op een volgend kabinet om wel echt de stappen te zetten die dit kabinet wat dat betreft heeft nagelaten. Dan zullen we zien of het alleen maar verkiezingsretoriek is geweest — het ging veel over arbeidsmigratie in de campagne — en de belangen van werkgevers in de uitzendbranche toch weer zwaarder wegen.

Voorzitter, ik rond af. De SP beschouwt dit wetsvoorstel als een belangrijke stap in het aanpakken van de misstanden bij arbeidsmigranten. Dat is een stap die wat ons betreft al veel eerder gezet had kunnen en moeten worden, maar beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Wij hebben echter, zoals gezegd, wel zorgen over de uitvoering en de handhaving en dus wij kijken uit naar de beantwoording van de minister.

Dank u, voorzitter.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Bakker-Klein van het CDA.

Mevrouw Bakker-Klein i (CDA):

Dank u wel, voorzitter. Het CNV en het Leger des Heils stelden al in februari van dit jaar dat 60% van alle daklozen in Nederland uit arbeidsmigranten bestaat. Regelmatig sterven er volgens deze organisaties in ons land arbeidsmigranten op straat. In juli van dit jaar kwam het bericht naar buiten over de uitbuiting van 23 Filipijnse en Indonesische schoonmakers bij een luxe sportschool in Amsterdam. Hun paspoorten moesten ze inleveren, ze moesten zeventien per uur per dag werken en ze werden op een erbarmelijke manier gehuisvest.

Voorzitter. Als leden van de Eerste Kamer hebben wij tijdens ons werkbezoek aan de Nederlandse Arbeidsinspectie vernomen dat dergelijke berichten in de media helaas geen incidenten betreffen, maar in lijn liggen met wat door hen in de praktijk veelvuldig wordt aangetroffen. Het zijn ook de bevindingen die het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten in 2020 in het adviesrapport Geen tweederangsburgers, het rapport-Roemer, met cijfers heeft onderbouwd en in niet mis te verstane bewoordingen heeft gepresenteerd. De kern van het advies van het aanjaagteam was dan ook dat er meer moet worden ingezet op bescherming van arbeidsmigranten en dat de overheid hier een verantwoordelijkheid in moet nemen, onder meer door betere regulering van de uitzendsector zodat malafide uitzendbureaus van de markt geweerd kunnen worden.

Met de Wtta wordt daarom nu een toelatingsstelsel ingevoerd. Het CDA vindt dit een ingrijpende maatregel die een enorme administratievelastendruk tot gevolg zal hebben. Daar staat tegenover dat de problemen rond arbeidsmigratie al heel lang bekend zijn en dat het tot nu toe niet gelukt is om daar grip op te krijgen. Voor het CDA is grip op migratie belangrijk en dat geldt ook voor arbeidsmigratie. Misstanden rond arbeidsmigratie zijn namelijk niet alleen in het nadeel van de arbeidsmigranten zelf, maar zorgen ook voor ervaren onveiligheid in buurten en wijken en voor druk op maatschappelijke voorzieningen. In de memorie van toelichting bij dit wetsvoorstel wordt een nauwkeurig overzicht gegeven van alles wat sinds 1965 in wetgeving en in zelfregulering is gedaan om het misbruik van arbeidsmigranten aan te pakken en malafide uitleenorganisaties van de markt te weren. Helaas is tot op heden een echt effectieve aanpak uitgebleven.

Voorzitter. In het rapport van Regioplan wordt de vicieuze cirkel waar we in terecht zijn gekomen helder weergegeven. Ik citeer. De inlener is goedkoop uit, bijvoorbeeld doordat de arbeidskracht niet in overeenstemming met de cao wordt beloond. Bovendien beschikt hij over uitzendkrachten die bereid zijn om in korte tijd veel en lange dagen te werken, zodat ze snel kunnen terugkeren naar hun land van herkomst. De uitlener heeft voordeel van het ontduiken van de regels omdat het voor grote marges kan zorgen. Maar ook de arbeidskracht heeft een prikkel om misstanden niet te melden, omdat hij ondanks misstanden meer verdient dan wat hij in het land van herkomst zou verdienen of angst heeft om zijn werk te verliezen. De optelsom is een race to the bottom die concurrentieverhoudingen verstoort. Als een bonafide uitlener zijn arbeidskrachten niet meer via een marktconform tarief kan aanbieden, heeft hij de keuze om ook malafide te opereren of te stoppen. Het resultaat is een situatie waarin zowel de arbeidskrachten als de bonafide uitleners de dupe zijn. Voorzitter. Het wetsvoorstel dat we vandaag bespreken is van goede kwaliteit en ook goed doordacht. Maar hoe gaat deze wet in de praktijk werken? Onze schriftelijke vragen daarover gingen vooral over de proportionaliteit, de uitvoerbaarheid en de handhaafbaarheid van de wet. Op een aantal onderdelen zijn we echter nog niet gerustgesteld.

Voorzitter. Van de staatssecretaris van Economische Zaken hebben we vernomen dat er in het kabinet een harde afspraak is gemaakt, met een target, voor het terugdringen van de administratievelastendruk voor het bedrijfsleven. Nog voor de zomer van 2026 zal het kabinet 500 wetten en regels afschaffen die door met name het mkb als knellend worden ervaren. Met het aannemen van de Wtta voegen wij er weer een wet aan toe, die ook gaat zorgen voor een forse toename van de regeldruk. Hoe reflecteert de minister daarop?

Voorzitter. De uitzendbranche is akkoord gegaan met dit wetsvoorstel omdat bonafide organisaties steeds meer moeten concurreren met malafide organisaties. Dat neemt niet weg dat er wel zorgen zijn bij individuele bedrijven. Hoe zit het met de rechtsbescherming van bonafide bedrijven die buiten hun schuld niet aan de voorwaarden van deze wet kunnen voldoen? Het gaat dan bijvoorbeeld om de situatie waarin een inspectierapport dat zij moeten aanleveren bij de toelatende instantie niet binnen 75 dagen beschikbaar is. Kan de minister de zorgen hierover bij de betrokken ondernemers wegnemen?

Vanuit het bedrijfsleven krijgen we signalen dat er zo'n 15.000 tot 20.000 uitlenende bedrijven van al hun klanten jaarlijks moeten gaan inventariseren welke primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden ze hanteren en dat ze deze voorwaarden per opdracht en per klant moeten vertalen naar een beloning voor hun eigen, uitgeleende medewerkers, ook als ze die voor onbepaalde tijd in dienst hebben. Klopt deze aanname?

Er zijn zo'n 15.000 tot 20.000 uitleners en circa 150.000 inleners die met de Wtta te maken zullen krijgen. Ze vallen allemaal onder hetzelfde regime. De grotere bedrijven kunnen hun organisatie daarop inrichten, bijvoorbeeld door het aanstellen van administratief personeel, maar voor kleinere bedrijven is dat niet te doen. Hoe groot acht de minister het risico dat kleinere, bonafide bedrijven door de eisen van dit wetsvoorstel uit de markt gedrukt worden? En is aan te geven om hoeveel bedrijven dat naar schatting zal gaan?

Voorzitter. Hoewel de reikwijdte van het stelsel in de basis breed is, voorziet het wetsvoorstel in een aantal uitzonderingen. In de beantwoording van onze vraag om een uitzondering te maken voor detacheringsbureaus voor hooggekwalificeerde kennismigranten of hiervoor een gedifferentieerde benadering te hanteren, zegt de regering dat bedrijven die slechts in geringe mate aan terbeschikkingstelling van arbeidskrachten doen, wat bijvoorbeeld bij consultancybedrijven het geval kan zijn, in aanmerking komen voor een ontheffing. De andere door ons bedoelde bedrijven mogen de regering benaderen met knelpunten die tot onevenredige uitkomsten zouden kunnen leiden. De regering zal dan met hen in gesprek gaan en deze zo veel mogelijk proberen op te lossen. Geldt deze toezegging ook voor kleinere bedrijven voor wie de administratievelastendruk dan wel de noodzakelijke financiële garantstelling zo problematisch is dat ze daardoor uit de markt gedrukt dreigen te worden?

Voorzitter. Tijdens de parlementaire behandeling van de wet is een amendement aangenomen dat een sectoraal inleenverbod mogelijk maakt. Dat is een heel zware maatregel. Hoe denkt de minister hier in de praktijk mee om te gaan? Welke feiten en omstandigheden zijn voor de belangenafweging relevant? Zijn er sectoren in beeld waar dit op korte termijn aan de orde zou kunnen zijn en, zo ja, wat is de omvang van die sectoren? Hoe hebben werkgeversorganisaties op dit amendement gereageerd?

Voorzitter, ten slotte. Collega's Ramsodit en Van Apeldoorn hadden het er ook al over. Arbeidsmigranten van zowel binnen als buiten Europa, en dan met name de groep arbeidsmigranten die laag of ongeschoold werk doet, zijn vaak uiterst kwetsbaar en meestal niet in staat om voor zichzelf op te komen. Die kwetsbaarheid blijkt in de praktijk extra groot als zij werken via een uitzendbureau dat niet alleen het werk regelt, maar ook zaken als huisvesting, vervoer, zorgverzekering en registratie. Tot onze verbijstering heeft het kabinet recent besloten om de inhoudingsregeling voor huisvestingskosten voor arbeidsmigranten nu niet af te bouwen. Ook mogen migranten nu kennelijk onder het minimumloon worden betaald. Waarom wil het kabinet wel deze wet, maar wordt, tegen eerder beleid van de minister van SZW in, afgeweken van de hierop gerichte adviezen van het aanjaagteam? Kan de minister hierop reflecteren?

Voorzitter. Wij zien uit naar de beantwoording van de vragen door de minister.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Van Gasteren. Hij spreekt mede namens de fractie-Walenkamp en de fractie-Van de Sanden.

De heer Van Gasteren i (BBB):

Voorzitter. We spreken vandaag over de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten, beter bekend als de "uitzendwet". Onze fracties vinden dat misstanden in de uitzendwereld, in welke sector dan ook, moeten worden tegengegaan. Het betreft misstanden bij arbeidsmigranten op het gebied van arbeidsvoorwaarden en huisvesting, vandaar dat wij ons enigszins verbazen over — het kwam net al aan de orde — het intrekken van het plan om die afbouwregeling af te schaffen. De vraag aan de minister is: is dit gebaseerd op nieuwe inzichten en, zo ja, wat heeft dit voor effect op haar plan om de Wtta in de voeren?

Op dit moment wordt de kwaliteit van de uitzendwereld bepaald door een vrijwillig keurmerk: het SNA-keurmerk. Dat is cruciaal voor opdrachtgevers en inleners. Welke overwegingen heeft de regering gehad om te komen met dit wetsvoorstel? We hadden ons namelijk ook kunnen voorstellen dat er een verplicht SNA-keurmerk zou komen, gecombineerd met bijvoorbeeld hogere boetes en een aanzienlijke vergroting van het aantal inspecteurs van de Arbeidsinspectie, en misschien in de toekomst zelfs nog iets met een publiekrechtelijke structuur en wat tuchtrecht. Ook de SER heeft een aantal van dit soort punten benoemd.

Dat brengt mij op de noodzaak van de invulling van dit specifieke wetsvoorstel. Elke misstand is er immers één te veel, maar het gaat wel om de balans tussen de omvang van het probleem en de wettelijke oplossing. Ik citeer. "Werkgevers en uitzendbureaus die misstanden begaan, doen daarvan geen melding. Hoe vaak deze misstanden voorkomen, kan niet exact gezegd worden. De noodzaak is gebaseerd op misstanden die het aanjaagteam in 2020 heeft geconstateerd." Vervolgens wordt er verwezen naar het rapport van het aanjaagteam. Op pagina 13 staat: "Doordat er weinig inzicht is in het aantal arbeidsmigranten in Nederland, is het lastig aan te geven wat het aandeel arbeidsmigranten is dat wordt benadeeld. Het aantal incidenten waarvan melding wordt gedaan bij de toezichthouders en waarover wordt bericht in de media, zijn voldoende reden tot zorg." Met andere woorden: de noodzaak voor de Wtta is blijkbaar gebaseerd op een rapport van 2020, zonder data en met verwijzing naar de pers.

Voorzitter. De Arbeidsinspectie is recent gestuit op een grootschalige fraude in de Nederlandse schoonmaaksector. Uit een analyse van de Arbeidsinspectie blijkt dat duizenden registraties niet kloppen. In het register van niet-ingezetenen staan arbeidsmigranten onder een andere nationaliteit geregistreerd dan in de polisadministratie van het UWV en de Belastingdienst. Meer dan 5.000 gevallen zijn er gevonden. Dit zijn dus de mensen die in dienst zijn en dan hebben we het nog niet eens over zzp'ers, uitzendkrachten en misschien wel mensen die zwart werken. Daar zijn diverse oplossingen voor te bedenken, maar de vraag aan de minister is deze. Welke urgente maatregel wordt er nu genomen en waarom denkt de minister dat met de Wtta deze fraude zou zijn voorkomen?

Dan de reikwijdte en de proportionaliteit. Voor onze fractie is het nog steeds niet duidelijk waarom deze wet ook van toepassing moet zijn op detacheringsbedrijven, payrollers en interim-managementbureaus. Waarom een sleepwet? Een interim-manager is immers geen uitzendkracht en een uitzendkracht is geen interim-manager. Kan de minister toezeggen met brancheorganisaties te overleggen over de voorwaarden waaronder ontheffing kan worden verleend voor verplichte deelname? Zo ja, kan zij dan met een plan van aanpak komen? Wij overwegen hiertoe in tweede termijn een motie in te dienen.

Dan met betrekking tot de effectiviteit of het nut. Ik citeer wederom. "Een van de doelen van de Wtta is het beschermen van kwetsbare ter beschikking gestelde arbeidskrachten. De regering beseft dat een deel van de uit- en inleners zal blijven proberen om maximaal gebruik te maken van de mogelijke ruimte in de Wtta." Geen enkele wet geeft honderd procent garantie op een sluitend systeem, maar in dit geval lijkt het al te zijn ingebakken. De regering geeft namelijk aan dat men bij uitlenen en inlenen van arbeidskracht de arbeidsverhouding anders kan vormgeven, bijvoorbeeld in een overeenkomst van opdracht. De memorie van toelichting bij dit wetsontwerp beschrijft de bredere aanpak en de hervorming van de arbeidsmarkt, welke beoogt de ontduiking tegen te gaan. Hoe verhoudt de planning van de implementatie van de Wtta zich tot de planning van de bredere aanpassing van het arbeidsmarktstelsel?

Het kabinet heeft ook besloten om een ontwerp-AMvB voor te bereiden over het invoeren van een sectoraal uit- en inleenverbod. Onze fracties vinden het vreemd dat we worden gevraagd om een oordeel over een wet te geven, terwijl belangrijke aanvullende regelgeving in dit stadium niet mede ter beoordeling voorligt.

Voorzitter. Het Adviescollege toetsing regeldruk is er niet van overtuigd dat met de wettelijk verplichte certificering het doel ook daadwerkelijk wordt bereikt. De houding, het gedrag en het verdienmodel van de malafide doelgroep zullen zo zijn dat men zich niets aan de wetgeving gelegen laat liggen. Het gekozen stelsel heeft alle kenmerken van het vergunningstelsel van 1971 tot 1998, en dat werkte ook niet. Het ATR constateert ook dat er een minder belastend alternatief is zonder extra regeldruk en kosten, namelijk bestaande, heldere en wettelijke normen voor in- en uitleners combineren met striktere en consequentere handhaving en toezicht op de naleving van deze normen. Mijn vraag aan de minister is: waarom is dit advies niet opgevolgd? Dan kunnen we dat vandaag gewoon invoeren en dan hoeven we niet te wachten tot 2029, 2031 of nog later.

Voorzitter. De kosten en de regeldruk van de wet zijn gigantisch. De omvang van het probleem is niet echt bekend. Er zijn geen kwantificeerbare verwachtingen of succesdoelstellingen. In relatie tot de gehele uitzendbranche is het aantal misstanden, hoe ernstig ook, in ieder geval relatief gering. Er zijn natuurlijk schrijnende gevallen, maar die worden ook door deze wet niet voorkomen. Er is dus geen echte cijfermatige opbrengst, maar wel een kostenkant. De kosten voor het bedrijfsleven zijn geschat op bijna 150 miljoen. De bureaucratie is voor kleinere ondernemingen niet te doen. Er ontstaat eigenlijk een nieuw verdienmodel: niet dat van uitbuiting van de arbeidsmigranten, maar van uitnutting van de lage marges van een aantal van deze branchebedrijven. We voegen maar liefst 600 mannen en vrouwen toe aan de inspectie- en de toezichtzijde. Tegelijkertijd gaan we 100 miljoen aan waarborgsommen opzijzetten. Als het een beetje tegenzit, komt er ook nog een g-rekeningverplichting. Dit betekent dus nog meer dood kapitaal. Voor kleinere ondernemingen is dit gewoon het einde.

Voorzitter. Een grote meerderheid van de partijen pleit in hun verkiezingsprogramma's van 2025 voor minder regeldruk, lagere regelkosten, een kleinere centrale overheid en een cultuurverandering richting vertrouwen in plaats van controle. Met andere woorden: is er sprake van een politieke kentering? Dat zien we weliswaar later bij de stemmingen, maar ik wil toch nog even een vraag stellen. Hoe valt de Wtta te rijmen met de aankondiging van ditzelfde kabinet eind september om de regeldruk aan te pakken? Op voorstel van de minister van EZ is de minsterraad akkoord gegaan met de nieuwe aanpak voor de regeldruk voor ondernemers, met de ambitie om voor de zomer van 2026 honderden regels te schrappen. Het kabinet wil namelijk af van de aanname dat nieuwe regels altijd de beste oplossing zijn en van het wantrouwen vanuit de overheid en de neiging om elk risico dan maar met regels aan te passen. De uiteindelijke doelstelling is 20% minder regeldruk en kosten. Ik citeer: "Het ondernemingsklimaat in Nederland verslechtert ieder jaar, mede dankzij de toenemende regeldruk. De regelkosten voor ondernemers zijn de afgelopen jaren met 731 miljoen gestegen." Maar de 105 miljoen extra voor de Wtta komt erbovenop. In plaats van 20% bezuinigen, gaan we dus 20% meer kosten maken. Ook de Europese Commissie wil via het werkprogramma voor 2025 de administratieve lasten de komende jaren met minimaal een kwart verminderen. Hoe kijkt de minister in het licht van deze beleidsveranderingen nu naar deze wet? Betekent het doorgaan met deze wet dat er extra targets komen voor andere ministeries?

Dan de handhaving. Het aanjaagteam gaf in 2020 aan dat de capaciteit van de Duitse arbeidsinspectie 5% van de bedrijven zou omvatten, terwijl de Nederlandse Arbeidsinspectie slechts een dekking had van 1%. Die wet komt er dan ook "omdat de Arbeidsinspectie niet in staat is om misstanden op te sporen". Maar dat is niet vreemd bij een dekking van 1% en heel veel focus en heel veel regels. De regering baseert de noodzaak van het wetsvoorstel daarnaast op het geconstateerde handhavingspercentage van 67%, maar dat zijn gerichte controles. Het betreft weliswaar 800 bedrijven, maar dat gaat over kleine en grote overtredingen, op een totaal van meer dan 20.000 bedrijven. Waarom kiest de minister niet alsnog voor een aantoonbare verbetering onmiddellijk, met ingang van vandaag, van de resultaten van de Arbeidsinspectie door veel meer personeel bij de Arbeidsinspectie, minder regels om te controleren, minder prioritaire programma's, betere samenwerking over de diverse diensten heen, meer gerichte controles, betere data en betere data-analyses, en — het kwam vandaag al aan de orde — lessons learned van andere landen?

Voorzitter. Uitvoerbaarheid en uitvoering. Er zijn veel onbekende en onzekere factoren bij het beoordelen van de wet op zijn volle impact. Cruciaal voor een adequate uitvoering — het werd vandaag al eerder gezegd — is de personeelssterkte bij zowel de Arbeidsinspectie, de NAU en de private inspectie-instellingen. Wij maken ons ook zorgen over de mogelijke bottlenecks op het gebied van personeel, en misschien ook op systeemgebied, bij de Belastingdienst voor het aanvragen van een schone verklaring en bij de Dienst Justis voor de vog. Op welke wijze gaat de minister de vinger aan de pols houden om met name dit cruciale punt te blijven volgen?

Dan de waarborgsom van tussen de €50.000 en €100.000. Dat resulteert in onze ogen in een potje van dood kapitaal. De vraag is hoe en door wie dit geld dan beheerd wordt. Krijgen bedrijven een vergoeding? In het geval van eenmanszaken kan de borgsom waarschijnlijk uit privévermogen komen, maar dan zegt de Belastingdienst wellicht: wij krijgen van jou nog een rendementsvergoeding. Wat is in dit geval de belastingimpact voor dit soort personen? Met name de kleine en de bonafide uitzendbureaus lopen dus het risico het loodje te legen, alsmede start-ups. Deze wet zal de machtspositie van de grote uitzendconcerns nog verder vergroten. Ik hoorde net "grootkapitaal". Nou, dit gaat wel helpen denk ik. Volgens recente CBS-data over de uitzendbranche zijn er 2.000 kleinere uitzendbureaus met 5 tot 25 uitzendkrachten in de pool. Die hebben gemiddeld een omzet van 1,3 miljoen en gemiddeld €102.000 aan winst. Nou, tel uit je winst. Als daar €50.000 tot €100.000 van gereserveerd moet worden, dan ziet de toekomst er niet heel erg goed uit. Kan de minister toezeggen voor deze groep met reparatiewetgeving te komen en kan ze dan snel met eerste gedachtes komen? We overwegen een motie.

Dan de invoering. Na inwerkingtreding duurt het nog tot 2031 voordat de ideale situatie structureel is doorgevoerd. De minister schrijft ook dat dat afhankelijk kan zijn van toekomstige ontwikkelingen, dat het daarmee onzeker is, dat het aantal uitleners ook nog kan variëren en dat het heel erg beïnvloed wordt door de personeelssterkte binnen de inspectie-instellingen.

Ik wacht even.

De voorzitter:

U heeft een interruptie van mevrouw Ramsodit.

Mevrouw Ramsodit i (GroenLinks-PvdA):

Dank u, voorzitter. Meneer Van Gasteren, ik heb met veel aandacht geluisterd naar uw betoog, waarin u een aantal keer de regeldruk aanhaalt. Waar ik benieuwd naar ben, is hoe u kijkt naar regeldruk. Maakt u daarin verschil als het gaat om de productiecapaciteiten als kapitaal en technologie en de productiecapaciteit mens, als het gaat — laat ik het maar heel concreet maken — om het verhandelen van mensen? Want dat is wat de uitzendbranche doet. Je verdient op het verhandelen van mensen. Daar heb ik u niet op horen ingaan. Er is ook nog een ander perspectief als je het hebt over het verdienmodel en private baten en uw betoog, namelijk hoe u de maatschappelijke lasten ziet. Ik zie heel goed dat aan de ene kant van de balans de private baten gereguleerd gaan worden, maar aan de andere kant heb je ook de publieke lasten. Kunt u dat ook nog even wegen op uw weegschaal? Ik ben heel benieuwd naar de uitkomst.

De voorzitter:

Twee vragen voor de heer Van Gasteren.

De heer Van Gasteren (BBB):

Even over regeldruk. Wij zeggen niet: alle regels en alle kosten moeten weg. Maar als je regels en kosten hebt, dan moeten ze wel tot het beoogde resultaat leiden. Het beoogde resultaat wordt dan wel gedefinieerd, maar wordt niet becijferd. Het komt een beetje neer op: we rijden allemaal weleens te hard en om ervoor te zorgen dat niemand dat meer doet, krijg je gewoon automatisch elke twee maanden een boete; dan hebben we dat vast gehad. Je moet dus heel erg goed nadenken over welke regels je extra wil definiëren en implementeren om een maatschappelijk effect te creëren. Onze oplossing, onze gedachte zou zijn: stop nou met ingewikkelde nieuwe wetgeving, zet gewoon veel meer capaciteit op de bestaande naleving van bestaande regels, bij de Arbeidsinspectie bijvoorbeeld, en denk nog na over wat andere aanpalende effecten, bijvoorbeeld het verhogen van de boetes. Dat zou veel sneller kunnen en eigenlijk ook veel effectiever. Dat is een beetje zoals wij ernaar kijken.

De voorzitter:

Er waren twee vragen gesteld. Bent u tevreden over het antwoord op de eerste vraag? Want dan kunnen we overgaan naar de tweede vraag.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Ik hoor u ten aanzien van de proportionaliteit zeggen dat er andere maatregelen mogelijk zijn, maar kijk eens naar de aanloop die we hebben gehad om hiertoe te komen en het feit dat we zien dat die misstanden blijven bestaan. U heeft het over cijfers. De cijfers uit het ibo-rapport en de Intelligence Group laten zien dat je tussen 800.000 en 1,2 miljoen arbeidsmigranten hebt en dat dat een repeterend geheel is. Mensen zijn hier vier maanden en dan weer niet. Dat heeft een enorme impact. Die gegevens hoor ik in uw betoog niet terug als het gaat over hoe nodig dit is, als op een arbeidsmarkt van ongeveer 10 miljoen een kleine miljoen mensen arbeidsmigrant is.

De heer Van Gasteren (BBB):

Laten we even teruggaan naar de kern. Dit gaat over de Wet toelating terbeschikkingstelling arbeidskrachten, dus het heeft betrekking op uitzendbureaus. Er zijn niet 1 miljoen arbeidsmigranten werkzaam voor uitzendbureaus. Dat is dus eigenlijk de eerste verbetering op de data.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Ik zou zeggen: kijk de data van het ibo-rapport en de Intelligence Group eens na.

De voorzitter:

Ik had u niet het woord niet gegeven, mevrouw Ramsodit. De heer Van Gasteren.

De heer Van Gasteren (BBB):

Het is een kwestie van definitie. Nogmaals, er zijn geen 1 miljoen arbeidsmigranten in dienst van uitzendbureaus. Het totale aantal is, geloof ik, 1,3 miljoen voor uitzendbureaus. Daarnaast zijn er natuurlijk niet 1 miljoen arbeidsmigranten waarop misstanden van toepassing zijn, integendeel; daar worden eigenlijk helemaal geen enkele data aan vastgekoppeld. Dat wil niet zeggen dat niet elk geval vervelend is, maar de vraag is hoe proportioneel deze wet is ten opzichte van de geconstateerde misstanden. Die vinden wij ver te zoeken.

Mevrouw Bakker-Klein i (CDA):

Ik hoor de heer Van Gasteren een heel sympathieke oplossing, een alternatief, voor deze wet aandragen. Wij zijn natuurlijk ook op bezoek geweest bij de Arbeidsinspectie. We hebben ook met de Arbeidsinspectie erover gesproken. Zij hebben toch heel duidelijk gezegd: zonder deze wet kunnen we niet het toezicht uitoefenen dat we zouden moeten uitoefenen. Dus de Arbeidsinspectie zelf is niet zo tevreden over een andere oplossing en heeft deze wet nodig. Hoe reflecteert u daar dan op? We zijn naar hetzelfde werkbezoek geweest.

De heer Van Gasteren (BBB):

Ik denk dat het een kwestie van perceptie is. Het zou mij niet verbazen als men dan denkt aan de geringe uitbreiding die heeft plaatsgevonden de afgelopen periode en die nog aanstaande is. Ik dacht dat er nog 35 of 90 fte's bijkwamen. Maar dat staat wel in schril contrast met 600 mannen en vrouwen die je aan alle drie de groepen, dus de Arbeidsinspectie, de NAU en de private inspectie-instellingen moet toevoegen. Dan kom ik toch even op de kosten. Die kosten komen uiteindelijk toch bij het bedrijfsleven terecht. Dat is helemaal niet erg als ze effect hebben, maar dat is de grote vraag. Dus kun je die kosten niet veel beter anders besteden door de Arbeidsinspectie aanzienlijk meer uit te breiden en veel meer focus te geven en, nogmaals, ook iets aan die regelkant te doen? Er zijn gewoon veel te veel regels voor het bedrijfsleven en dus ook de Arbeidsinspectie om ze adequaat te kunnen naleven.

Mevrouw Bakker-Klein (CDA):

Daarvan zegt de Arbeidsinspectie juist: ook al krijgen we er heel veel mensen bij, als deze wet er niet is, kunnen we niet goed handhaven. Dus ze hebben het nodig, ook aan de kant van de inleners, dat ze kunnen zien of die inlener zich aan de regels houdt. Dus die wet is nodig om de Arbeidsinspectie haar werk te laten doen. Als we alleen maar heel veel mensen zouden toevoegen aan de Arbeidsinspectie zonder wet, dan zegt de Arbeidsinspectie zelf: dan kunnen we dat werk niet doen.

De heer Van Gasteren (BBB):

Ja, kijk, "die wet is nodig"… Ik denk dat we het erover eens zijn dat er een wet nodig is, maar of dat deze wet is, is de grote vraag. Nogmaals, dan kom ik op de proportionaliteit. Wij zien geen enkele reden waarom je interimmanagementbureaus, detacheringsorganisaties, IBM, Capgemini — noem ze maar op — in principe onder deze wet zou moeten laten vallen. Dat is gewoon overdone. Het kan slimmer; dat is wat wij zeggen. We ontkennen niet dat er misstanden zijn. Je kunt discussiëren over: wat zijn dan de aantallen? Zijn alle arbeidsmigranten een uitzendkracht? Maar dat is helemaal niet relevant. Ja, er zijn misstanden. Hoe kun je die zo snel en zo goed, goedkoop en effectief mogelijk bestrijden? Dat kan veel sneller dan 2031, vandaar dat we dit zo naar voren brengen.

De voorzitter:

Mevrouw Ramsodit. Dit gaat over haar tweede vraag.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Ja, uw weegschaal als het gaat om de private baten en de maatschappelijke lasten: hoe ziet u die?

De heer Van Gasteren (BBB):

Ik denk dat dat appels en peren zijn. Ik kom toch een beetje terug op mijn eerdere opmerking. Het bedrijfsleven is verantwoordelijk, heeft een sociale taak en moet zich aan wet- en regelgeving houden. Dat staat buiten kijf. De vraag is alleen — ik denk dat wij daarover wellicht van mening verschillen — op welke manier je dat zo efficiënt mogelijk kan doen, zodat ze zo weinig mogelijk last ervan hebben én het zo effectief mogelijk qua resultaat is? Nogmaals, wij denken dat dat sneller en slimmer kan. Het heeft geen enkele zin om wet- en regelgeving in te voeren die wellicht niet helpt en sowieso heel veel kosten toevoegt. Daar ligt die balans.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Dan constateer ik dat u de afwenteling van de maatschappelijke lasten niet meeneemt in uw weegschaal. Dank u wel.

De heer Van Apeldoorn i (SP):

Ik heb toch ook met stijgende verbazing naar het betoog van de heer Van Gasteren van de BBB-fractie zitten luisteren. In de eerste plaats trekt hij de cijfers in twijfel of stelt hij dat het onvoldoende cijfermatig onderbouwd is. Nou, er zijn echt stapels rapporten verschenen waar heel veel cijfers in staan. Ik noem er even één. Het gaat over een brief van de voorganger van de minister, gezonden aan de voorzitter van deze Kamer, van 20 juni jongstleden, geloof ik. Daarin wordt onderzoek van de Arbeidsinspectie geciteerd. Die heeft onderzoek gedaan in de jaren '20-'23, geloof ik, naar 1.300 bedrijven. Daarbij zijn in 67% van de gevallen bij in- en uitleners overtredingen van wet- en regelgeving geconstateerd. Nou hoor ik de heer Van Gasteren zeggen "we zijn voor het tegengaan van misstanden en we zijn ook — de BBB althans — voor het krijgen van grip op migratie", maar elke wetgeving die wordt voorgesteld om iets aan die misstanden te doen en om grip te krijgen, wijst de BBB-fractie af.

De heer Van Gasteren (BBB):

Wat is de vraag?

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ik wijs de heer Van Gasteren erop dat dat met elkaar in tegenspraak is. De vraag aan de heer Van Gasteren is deze. Als wij constateren dat heel veel bedrijven, in- en uitleners, wet- en regelgeving overtreden, dan zul je toch ook effectief toezicht moeten organiseren om ervoor te zorgen dat die wet- en regelgeving wél gerespecteerd wordt? Ik hoor de heer Van Gasteren met geen enkel voorstel komen om dat wel te realiseren. Hij is alleen kritisch op dit wetsvoorstel.

De heer Van Gasteren (BBB):

Ik zal deze opmerking c.q. vraag in stukjes hakken. Ik had zojuist al aangegeven dat die 67% — ik ontken dat niet — betrekking heeft op een gerichte controle. Die gerichte controle wordt gericht uitgevoerd, omdat men op basis van de criteria vermoedt dat er in die groep van 1.300 iets niet klopt. Als er bij een controle van alle 20.000 of 30.000 bureaus 67% uit zou komen, dan zouden we een heel groot probleem hebben. Maar als je gericht gaat controleren, is het niet raar dat je 67% als resultaat krijgt. Overigens betreft die 67% ernstige en niet-ernstige overtredingen. Ze zijn niet gekwalificeerd. Het kunnen kleintjes zijn, het kunnen een paar kleintjes bij elkaar zijn; dat is verder niet gespecificeerd. Daarnaast hebben we wel degelijk een opmerking gemaakt over alternatieven voor deze wet. Nogmaals: minder regels om te controleren voor de Arbeidsinspectie, meer inspecteurs, meer samenwerking, meer "even gluren bij de buren" en zo heb ik er nog een aantal genoemd; meer met data werken, meer met data-analyses, dingen wat moderner insteken. Alles behalve een complexe, bureaucratische wet die, nogmaals — daar zijn alle geleerden het over eens — niet gaat werken of wellicht niet gaat werken. Dat is het probleem. Wij zijn niet tegen regels en wij zijn ook niet tegen regels die het bedrijfsleven geld kosten — integendeel, maar dan moet het wel werken. Dat is ons probleem.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ik hoor de heer Van Gasteren steeds zeggen "wij zijn niet tegen regels", maar tegelijkertijd pleit hij voor minder regels. De Arbeidsinspectie zou met minder regels moeten gaan werken. Maar die regels waar we het over hebben en waarvan wordt geconstateerd dat ze in heel veel gevallen worden overtreden, ernstig en inderdaad ook minder ernstig, maar zeker ook ernstig — er is bijvoorbeeld geschat dat 15% van de uitzendbureaus als malafide is aan te merken — zijn er om kwetsbare werknemers en ook arbeidsmigranten te beschermen, om ervoor te zorgen dat ze een minimumloon krijgen dat ook werkelijk het minimumloon is, dat ze onder veilige omstandigheden werken, dat ze geen lange dagen hoeven te maken. Er is wel degelijk aangetoond dat in heel veel gevallen in- en uitleners zich niet aan de regels houden. Die regels zijn er om mensen te beschermen. Als je dan constateert dat in ieder geval een heel aantal bedrijven, hoeveel het er dan ook precies zijn, zich niet aan de regels houden, hoe kun je er dan voor zorgen dat die bedrijven zich alsnog houden aan de regels die er zijn om mensen te beschermen? Dan zul je toch ook het toezicht moeten versterken en vervolgens moeten handhaven? De Arbeidsinspectie en alle andere organisaties zijn het erover eens dat dit op dit moment niet gebeurt, dat men niet de capaciteit heeft om dat te doen en dat men ook niet het wettelijk instrumentarium heeft om dat te doen. Vandaar ook dit wetsvoorstel, de Wtta.

De heer Van Gasteren (BBB):

Het wettelijk instrumentarium is er natuurlijk wel, want de regels zijn er: regels rondom het minimumloon, regels rondom arbeidsomstandigheden et cetera. Het is niet een kwestie van het moeten vernieuwen of vervangen van de regels. Nee, je moet ze beter naleven, dat ben ik met de spreker eens. Je moet betere naleving afdwingen. Een certificaat hoeft niet en zal niet automatisch betekenen dat dit ook gaat gebeuren. Er zitten al gaten in de wetgeving. Het hangt er maar net van af hoe je de samenwerking vormgeeft; dat is al één gat. Daar moet je goed over nadenken.

Het belangrijkste is: het kan veel simpeler. Ik ben in een grijs verleden ooit hr-directeur geweest van een groot bedrijf waar we ook heel veel mensen inhuurden. Ik ben ook directeur-eigenaar geweest van een bedrijf in de detacheringssector.

Ik dacht, en dat is misschien ook een vraag voor de minister: waarom niet simpeler? Je hebt twee soorten medewerkers in je bedrijf: zij die in dienst zijn en zij die niet in dienst zijn, of dat nou zzp'ers zijn of uitzendkrachten. Met ingang van 1 januari aanstaande is er sprake van een nieuwe cao voor de uitzendkrachten. Daarin is verplicht dat uitzendkrachten de arbeidsvoorwaarden volgen van het bedrijf waaraan ze zijn uitgeleend. Wat is er nou simpeler dan in je salarisadministratie code één te gebruiken voor je medewerkers en code twee te gebruiken voor je inhuur? Dat betekent wel dat het bedrijf ze zelf gaat betalen. Dan kan er gezegd worden: dat kan helemaal niet. Dat kan wel, want het is slechts een uitbetaling. Dan draag je alleen de marge af aan het uitzendbureau. Dan is het probleem opgelost, want je kunt dan zien — de Arbeidsinspectie kan dat dan ook zien bij gerichte controles — dat dit onderdeel niet wordt ontdoken. Dat is punt één. Punt twee is dat je natuurlijk ook de accountant een rol kunt geven in dit verband. Dus het kan veel simpeler zonder dit hele circus. Nogmaals, we zijn niet tegen controles. We zijn niet tegen naleving van regels. We zijn tegen misstanden. We zeggen alleen: moet het in deze wet op deze manier zo ingewikkeld worden samengevat? Wij zien dat gewoon niet zitten.

De voorzitter:

Tot slot, de heer Van Apeldoorn.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ja, tot slot. Het is duidelijk dat we het hier niet over eens zullen worden. Ik ben het er op zich mee eens dat certificering op zich niet voldoende is. Wij hebben ook vragen gesteld aan de minister over de uitvoering van deze wet en of er voldoende capaciteit is om daadwerkelijk te handhaven, maar het is voor mij wel heel duidelijk dat die certificering een stap is om überhaupt te kunnen handhaven. Dan kan je namelijk handhaven bij uitleners op het normenkader, wat op dit moment onvoldoende gebeurt. Bovendien kan je er aan de voorkant met een toelatingsstelsel voor zorgen dat kwaadwillende uitleners, malafide uitzendbureaus überhaupt de markt niet op kunnen. Dat is in ieder geval de inzet van dit wetsvoorstel. Nogmaals, volgens de Arbeidsinspectie is zeker 15% van de uitzendbureaus — er zijn er heel veel in Nederland — aan te merken als malafide en ik hoor niets in het betoog van de heer Van Gasteren over hoe we ervoor kunnen zorgen dat die kwaadwillende uitleners überhaupt niet op onze markt komen en hoe we kunnen zorgen dat die misstanden niet op grootschalige wijze voort blijven bestaan onder mensen die zich al in een heel afhankelijke en kwetsbare positie bevinden, namelijk arbeidsmigranten.

De heer Van Gasteren (BBB):

Ergens aan het begin van mijn betoog vroeg ik — dat was ook een vraag aan de minister — waarom er niet over is nagedacht om het SNA-certificaat, dat onderdeel is van het normenkader van deze wet, te verplichten voor het bedrijfsleven. Dan ben je ook klaar, want dat is gewoon dezelfde norm. Dan heb je geen Wtta en heb je geen ingewikkelde bureaucratie. Je verplicht die bestaande SNA-keurmerkcertificering en je doet er nog wat andere dingen bij natuurlijk, maar niet zo'n ingewikkelde wet. Ik wacht op het antwoord van de minister op dat gebied.

De voorzitter:

U vervolgt uw betoog.

De heer Van Gasteren (BBB):

Als ik het nog kan vinden. Eens even kijken. Ik had eigenlijk nog maar één ding en dat heeft te maken met artikel 23d, de evaluatie binnen drie jaar na inwerkingtreding en vervolgens elke vijf jaar. Omdat het een stelselwijziging is waar iedereen natuurlijk heel erg aan moet wennen, vragen we de minister om toe te zeggen dat bijvoorbeeld in die eerste periode van drie jaar die evaluatie niet in een big bang wordt verricht, maar in plukjes van bijvoorbeeld 1.000 uitzendbureaus of 500 of whatever handig is voor de uitvoering.

Dat was het einde. Dank u wel.

De voorzitter:

Dank u wel. Dan geef ik nu graag het woord aan mevrouw Bezaan van de fractie van de PVV.

Mevrouw Bezaan i (PVV):

Voorzitter, dank voor het woord. Vandaag buigen wij ons over de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten, kortweg de Wtta. Het is al eerder gezegd: het is een stukje wetgeving dat de uitzendsector wil temmen als een wild paard in een manege. In de Tweede Kamer vond het brede bijval en dat is geen toeval. Het belooft orde in een chaos van malafide praktijken. De kern van de Wtta is helder: een toelatingsstelsel voor uitzendbureaus, detacheerders en payrollbedrijven. Zonder het felbegeerde stempel mogen zij geen arbeidskrachten uitlenen en inleners mogen alleen aankloppen bij de goedgekeurde garde. De voorwaarden zijn streng doch fair: een verklaring omtrent het gedrag voor de bestuurders, naleving van de regels rond loon, huisvesting en tewerkstelling, en periodieke controles door geaccrediteerde inspecteurs die als waakhonden de boel in de gaten houden. Het doel is om uitbuiting te stoppen en een gelijk speelveld te creëren. Te lang hebben malafide uitzendbureaus de markt vertroebeld met hun vluchtige modellen en lage tarieven voor inleners, ten koste van fatsoenlijke lonen en banen.

Voorzitter. De weg naar een goede wet is bezaaid met valkuilen, en deze wet kent er nogal wat. De Wtta vergelijk ik met enige zelfspot met een dieet: goedbedoeld, maar hoe voorkom je dat het de verkeerde uithongert? De reikwijdte van deze wet is enorm. Naar schatting vallen er onder deze wet zo'n 20.000 tot 25.000 uitlenende bedrijven, vaak met uitlenen als nevenactiviteit, en zo'n 150.000 à 160.000 inlenende bedrijven, die dan weliswaar niet geregistreerd zijn als uitzendbureau, maar wel voldoen aan de criteria. Dit zijn veelal bonafide ondernemingen. Denk aan een mkb-familiebedrijf dat specialisten detacheert, zoals adviseurs of technici. De minister presenteert de waarborgsom van €50.000 tot €100.000 als beheersbaar. Voor bonafide mkb-uitleners met nevenactiviteiten vormt dit echter een onevenredige last. Welke concrete maatregelen treft de minister om mkb'ers te ontzien, zoals gedifferentieerde waarborgsommen op basis van omzet of risico? Hoe wordt de drempel van 10% omzet voor uitlenen concreet toegepast? Overweegt de minister vrijstellingen voor marginale uitleenactiviteiten? Kan zij een impactanalyse overleggen die de effecten op kleine familiebedrijven kwantificeert? Graag een reactie van de minister.

Voorzitter. De voornoemde waarborgsom kan dus leiden tot hogere tarieven voor inleners en druk op de kleine ondernemer. De inlenersbeloning is een ander pijnpunt. Uitzendbureaus moeten jaarlijks de arbeidsvoorwaarden van al hun klanten inventariseren, van brutoloon tot vakantiedagen, ploegentoeslagen en secundaire arbeidsvoorwaarden zoals reiskosten of fitnessabonnementen, om deze vervolgens correct toe te passen op hun uitzendkrachten. Dit brengt aanzienlijke administratieve lasten met zich mee, zeker voor bureaus die actief zijn in meerdere sectoren of met uiteenlopende inleners. Bovendien leidt dit tot risico's op fouten of rechtsongelijkheid onder uitzendkrachten. Hoe rechtvaardigt de minister deze proportionele last? Zijn er plannen om dit te vereenvoudigen? Denk bijvoorbeeld aan sectorale standaarden, een centraal referentiekader of digitale tools om juridische geschillen en overbelasting te voorkomen. Graag een overzicht van lopende pilots of voorstellen hiertoe.

Voorzitter. Zonder duidelijke kaders dreigen juridische geschillen en administratieve overbelasting. Ik neem even een slokje water; ik heb een kikker in mijn keel. De effectiviteit van de Wtta roept ook vragen op. Het SNA-keurmerk — er werd al eerder aan gerefereerd — dat een vergelijkbaar doel had, heeft uitbuiting niet significant verminderd. Malafide bureaus vinden steeds sluiproutes zoals schijnconstructies of buitenlandse omwegen. De Wtta voorziet in uitzonderingen voor collegiale uitleen zonder winstoogmerk en voor intraconcernconstructies. Hoe voorkomt de minister dat malafide partijen zich via deze uitzonderingsposities aan de toelatingsplicht onttrekken? Zijn er waarborgen om misbruik te voorkomen, bijvoorbeeld bij schijnconstructies die zich voordoen als interne detachering? Welke waarborgen, zoals strenge toetsing van uitzonderingen door de toelatende instantie en evaluatiecriteria, hanteert de minister om na invoering de effectiviteit te meten, en dan met name op snelle actie tegen vroege misstanden in de lange overgangsperiode tot 2031?

Voorzitter. Juist in die overgangsjaren dreigt namelijk een handhavingsvacuüm. Malafide spelers kunnen jarenlang opereren onder het mom "in afwachting van toelating". De toelatende instantie krijgt een signalerende functie, maar hoe garandeert de minister dat signalen leiden tot directe proportionele ingrepen, zoals bijvoorbeeld een voorlopige schorsing of intrekking van de voorlopige toelating, nog voor 2031? Is de minister bereid om toe te zeggen dat zij jaarlijks een tussentijdse voortgangsrapportage aan de Kamer zal sturen met concrete indicatoren zoals het aantal geconstateerde schijnconstructies en de doorlooptijd van handhavingsacties? Ik overweeg een motie op dit punt, dus graag een reactie van de minister.

Voorzitter. Bureaucratie mag bonafide ondernemers niet de das omdoen. Handhaving is het toverwoord. De Arbeidsinspectie krijgt extra capaciteit, zo'n 135 fte. Dat is substantieel. Maar er is ook sprake van benodigde inzet bij de inspectie-instellingen, met schattingen van 337 fte, geloof ik, en bij de toekomstige instantie, een nog op te richten eenheid binnen het ministerie. Buitenlandse uitleners vallen onder de wet, maar handhaving bij een EU-dienstverrichter zonder vestiging in Nederland is bijzonder complex. Hoe waarborgt de minister een effectieve controle op deze partijen en welke instrumenten of internationale afspraken worden daarvoor ingezet? Ook hier krijg ik graag weer een reactie op.

Voorzitter, ik ga afronden. De Wtta pakt een urgent probleem aan, maar de uitvoering roept grote vragen op. De brede reikwijdte, de toenemende regeldruk, de zware lasten voor het mkb en de twijfels over effectiviteit verdienen serieuze aandacht. Wij dringen aan op een grondige evaluatie na invoering met focus op de impact en de effectiviteit. De minister moet helder maken hoe deze wet een eerlijke en werkbare arbeidsmarkt garandeert.

Voorzitter. Wij zien uit naar de beantwoording van de minister. Ik dank u voor uw tijd.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik nu graag het woord aan mevrouw Huizinga-Heringa van de fractie van de ChristenUnie.

Mevrouw Huizinga-Heringa i (ChristenUnie):

Voorzitter, dank u wel. Ons land worstelt met migratie. Terwijl de meeste aandacht in de pers, de politiek en op sociale media doorgaans uitgaat naar asielmigratie, is dat maar 10% van de totale migratie naar ons land. Het allergrootste deel van de migranten dat naar ons land toekomt, vraagt niet om asiel, maar om werk. Veel arbeidsmigranten komen uit de armere landen van de Europese Unie en willen hier graag wat verdienen om de familie thuis financieel te ondersteunen. Via uitzendbureaus vinden ze werk in Nederland. Bij de afspraken die deze uitzendbureaus maken en bij de contracten die ze afsluiten met de arbeidsmigrant gaat veel mis. Dat leidt in sommige gevallen tot ernstige misstanden: arbeidsmigranten van wie het paspoort is ingenomen door de werkgever en die worden uitgebuit, geen goede huisvesting krijgen, met als meest schrijnende resultaat dakloosheid.

Volgens een schatting van het Leger des Heils is zes op de tien daklozen in ons land arbeidsmigrant. Mevrouw Bakker-Klein refereerde daar ook al aan. Deze misstanden zijn de oorzaak van de overlast die deze migranten soms geven. Zo'n 70% van de gemeenten ervaart problemen met arbeidsmigranten. Dat is rampzalig voor de buurten waar ze wonen, maar de grootste slachtoffers zijn ze zelf.

Voorzitter. Aan onze wetten ligt het niet. De misstanden die arbeidsmigranten en ook Nederlandse arbeidskrachten treffen, zijn wettelijk verboden. Maar malafide uitzendbureaus trekken zich daar niets van aan. Waar het om gaat, is dat de wetten worden gehandhaafd, ook in de uitzendbranche. Dat is nu precies wat dit wetsvoorstel beoogt. Met deze wet wordt een handhavingsstelsel geïntroduceerd waar de hele uitzendbranche onder valt. Het is daarmee een bijzonder ambitieus wetsvoorstel. De totstandkoming heeft dan ook veel voeten in de aarde gehad. Een jarenlange voorbereiding, drie nota's van wijziging en een hele rij amendementen uit de Tweede Kamer gingen aan deze wetsbehandeling in de Eerste Kamer vooraf. Wij bedanken de minister en haar ambtsvoorganger voor de heldere antwoorden op onze schriftelijke vragen.

Voorzitter. Deze wet geldt voor de hele uitzendbranche, ook voor bureaus die geen arbeidsmigranten uitlenen. Ook zij zullen bij toetreding tot de branche een waarborgsom moeten betalen en steeds opnieuw moeten laten controleren of hun werkwijze aan het normenkader voldoet. Mijn fractie begrijpt deze keus. Het lijkt rigoureus, maar het is de enige manier om een zogenaamd waterbedeffect te voorkomen. Perfect is deze oplossing helaas niet, nodig wel. Een bureau in het buitenland moet weliswaar toegelaten worden om werknemers uit te kunnen lenen in Nederland, maar ik kan mij voorstellen dat de controle op zo'n bureau ver weg behoorlijk complex is. Ik zou de minister willen vragen: blijft het toch niet mogelijk om de wet via het buitenland te omzeilen?

En een tweede vraag. De tweejaarlijkse controles zijn belangrijk voor de handhaving van het normenkader. Hoe bewaakt de minister de kwaliteit van de particuliere inspectiediensten die de tweejaarlijkse controles moeten uitvoeren? Is een tweejaarlijkse controle niet erg veel? Die vraag voeg ik daaraan toe.

Ik noemde al het aantal wijzigingsnota's en amendementen. Sommige van deze wijzigingen en amendementen hebben de wet belangrijk verbeterd, wat mijn fractie betreft. Voor ons is het van groot belang dat met het laatste wijzigingsvoorstel de registratie van arbeidsmigranten in het BRP nu wel wordt meegenomen in het wetsvoorstel in de vorm van een bevorderings-, vergewis- en meldplicht. Nog beter is het dat het amendement-Ceder/Patijn ertoe heeft geleid dat de zorgplicht voor de BRP-registratie in het normenkader zal worden opgenomen. Daarmee kan daadwerkelijk gehandhaafd worden op die zorgplicht. Voor mijn fractie is dat een cruciaal punt. Een juiste registratie van alle arbeidsmigranten in de BRP is immers essentieel voor gemeenten om misstanden te kunnen voorkomen en op te sporen.

Voorzitter. Mijn fractie is blij dat de wet een grondslag biedt voor het bij AMvB instellen van een sectoraal in- en uitleenverbod. Dat is weliswaar een paardenmiddel dat niet lichtzinnig zal worden ingezet, maar het zal de slagkracht van de overheid kunnen vergroten om misstanden uit te bannen. Kan de minister ingaan op de vraag onder welke voorwaarden zij zo'n sectoraal verbod zou willen overwegen? En ziet zij op dit moment aanleiding voor zo'n verbod? Hoe verhoudt de Wet beoordeling arbeidsrelaties, op grond waarvan een zzp-relatie in bepaalde gevallen moet worden omgezet in een dienstverband, zich tot deze mogelijkheid in de Wtta?

Voorzitter. Bij de ambtelijke technische toelichting op dit wetsvoorstel in de Eerste Kamer werd met nadruk gesteld dat het sterke punt van dit stelsel en de meerwaarde ervan liggen in samenwerking tussen verschillende instanties, tussen de Arbeidsinspectie, de Belastingdienst, de inspectie-instellingen en de toelatende instantie. Die samenwerking is van belang voor de effectiviteit van het stelsel, maar dat zal vast en zeker niet vanzelf gaan. Hoe gaat de minister dit sterke punt van het nieuwe stelsel bevorderen en ervoor zorgen dat die noodzakelijke samenwerking inderdaad plaats gaat vinden? Gaat de minister de mate van samenwerking ook betrekken bij de evaluatie van de wet?

Voorzitter. Deze wet behelst het instellen van een heel nieuw handhavingsstelsel voor de uitzendbranche in Nederland, die rond de 16.000 bedrijven telt. Dat is een enorme klus waar veel bij komt kijken. Tegelijk is het van belang dat het stelsel zo snel als mogelijk zijn vruchten gaat afwerpen. Vanuit het ministerie is gezegd dat het vanaf de inwerkingtreding van de wet in januari 2027 nog zo'n twee jaar zal duren voordat het stelsel optimaal zal werken. Kan de minister aangeven wat zij inschat als de meest kritieke punten bij de op- en uitbouw van het stelsel? Speelt bijvoorbeeld de krapte op de arbeidsmarkt hier ook nog een rol bij? Welke mogelijkheden heeft de minister om bij te sturen, mocht het tijdpad van inwerkingtreding niet gehaald kunnen worden?

Voorzitter. Mijn fractie heeft grote waardering voor de ambitie van het kabinet op dit punt. Maar hoe deze verreikende wet in de praktijk uit zal pakken, is lastig te overzien of te voorspellen. Het is goed om gedurende de invoering van het nieuwe handhavingsstelsel, en ook daarna, goed de vinger aan de pols te houden. Wij zijn daarom blij met het aangenomen amendement van de SGP in de Tweede Kamer waarin een tijdige en doorlopende evaluatie wordt vastgelegd. De nadruk op de effectiviteit en de nadruk op de werkbaarheid van het normenkader voor het bedrijfsleven zijn belangrijke elementen in de evaluatie, evenals de mogelijkheid om vroegtijdig bij te sturen waar het niet goed gaat.

Voorzitter. Mijn fractie ziet de noodzaak van deze wet. Ondernemers die hun werknemers goed willen behandelen, mogen niet worden weggeconcurreerd door collega's die het daarmee niet zo nauw nemen. De meer dan 800.000 arbeidsmigranten in ons land hebben recht op een goede behandeling, een eerlijke beloning voor hun werk en goede huisvesting. Wij hopen dat deze wet daaraan bij zal dragen.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Petersen van de fractie van de VVD.

De heer Petersen i (VVD):

Voorzitter, dank u wel. Met enige vertraging wil ik alsnog onze nieuwe minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid feliciteren met haar eervolle benoeming. Haar ministerie is van grote betekenis voor onze samenleving en ontfermt zich over complexe beleidsterreinen. We kennen deze minister als een ervaren bewindsvrouw met een grote staat van dienst. Wij wensen haar in haar nieuwe functie veel succes en wijsheid toe. We zien uit naar de samenwerking, die we eigenlijk al vorige maand hadden willen beginnen in dit huis. Uiteindelijk is het toch nog op zijn pootjes terechtgekomen; van harte welkom hier.

Helaas is het onderwerp waarover we vandaag spreken, minder feestelijk. Met enige regelmaat worden we immers opgeschrikt door mensonterende misstanden waaraan arbeidsmigranten in Nederland worden blootgesteld. Vaak betreft het mensen uit Midden-Europese landen die werken in de bouw, in transport en logistiek, in de landbouw of in de vleesverwerkende industrie. Kwetsbare mensen die slachtoffer zijn van gewetenloze malafide uitzenders die over de ruggen van deze mensen hun geld verdienen. Deze malafide bedrijven maken niet alleen het leven van deze arbeidskrachten zuur; ze ondermijnen ook het normaal functioneren van de uitzendbranche in Nederland, een branche waarin elk jaar 1 miljoen mensen een inkomen verdienen. Hiervan zijn ook eerlijke, bonafide ondernemers het slachtoffer.

Het is dan ook begrijpelijk dat het initiatief is genomen om middels wetgeving tegen deze misstanden op te treden. Arbeidsmigranten hebben in een fatsoenlijk land recht op een fatsoenlijk bestaan en bonafide ondernemers verdienen het in een markt te opereren waar ze op een eerlijke manier met anderen kunnen concurreren. Dat zijn de twee hoofddoelstellingen van de Wtta en die doelstellingen worden door de VVD-fractie dan ook volledig onderschreven.

De wet biedt een helder preventief toetsingskader waarmee malafide uitzenders met hun kwalijke praktijken geweerd kunnen worden. Maar de regering heeft met dit wetsvoorstel wel de keuze gemaakt voor een heel brede reikwijdte, een one-size-fits-all-aanpak. Praktisch alle uitleners en inleners vallen onder het regime van deze wet omdat volgens de regering alleen dan de ontsnappingskans voor malafide uitleners minimaal is. De keerzijde is dan ook dat ondernemers in sectoren waar de bedoelde misstanden zich niet voordoen, ook te maken krijgen met de lasten die uit deze wet voortvloeien. Bovendien moeten hierdoor in relatief korte tijd ruwweg 20.000 uitzendbedrijven worden geïnspecteerd om te kunnen worden toegelaten tot dit stelsel. Daarmee is de Wtta niet een doorsneewet, maar in onze ogen eerder een voorstel om een grote bedrijfstak fors te hervormen. Dat roept vragen op over de gerichtheid om de problemen op te lossen daar waar ze zich voordoen.

De VVD-fractie plaatst dan ook een aantal kanttekeningen bij dit voorstel en hoopt dat de minister ons een geruststellend perspectief kan geven. De eerste vraag van de VVD-fractie is een praktische. Kan de minister bevestigen dat het haar ministerie gaat lukken om de naar verwachting kleine 20.000 uitleners tijdig en kwalitatief adequaat te inspecteren en toe te laten tot het nieuwe stelsel zonder dat dat de businesscontinuïteit van deze ondernemingen in gevaar brengt? Ondanks de brede reikwijdte vindt de VVD het van cruciaal belang dat de pakkans voor malafide ondernemers wordt gemaximaliseerd. Er is al over gesproken. Kan de minister toelichten welke mogelijkheden zij heeft om ervoor te zorgen dat juist malafide uitzenders in de risicosectoren met kraakheldere prioriteit worden aangepakt? Is zij bereid om van die mogelijkheden gebruik te maken en, zo ja, hoe dan? Met de enorme reikwijdte ontstaat tegelijkertijd de kans dat juist bonafide ondernemers ten onrechte veel administratieve en financiële hinder van deze wet zullen ondervinden. Welke mogelijkheden heeft de minister om ervoor te zorgen dat nette, bonafide ondernemers in niet-risicosectoren niet onnodig worden belast en is zij ook bereid om van deze mogelijkheden gebruik te maken?

Dan de lasten voor ondernemers. De Wtta brengt zowel financiële als administratieve lasten met zich mee, waaronder een in te brengen borgsom van maar liefst €100.000 en in sommige gevallen — het is gememoreerd — €50.000. Dit beperkt ondernemers in hun financiële ruimte om te ondernemen en zal voor een aantal ondernemers het einde van hun bedrijf betekenen. Daarnaast vormen de inspecties die twee keer per jaar worden uitgevoerd voor ondernemers een zware administratieve last. Kan de minister ervoor zorgen dat uitzendondernemers hun financiële continuïteit beter kunnen verzekeren door de waarborgsom van €100.000 in twee termijnen te voldoen, bijvoorbeeld 50% bij toetreding en een percentage na toetreding? Welke mogelijkheden heeft de minister om ervoor te zorgen dat inspecties door private inspectie-instellingen worden beperkt tot één keer per jaar in plaats van twee keer per jaar? Is zij bereid om van die mogelijkheden gebruik te maken en, zo ja, hoe?

Het grootschalige karakter van de Wtta is wat betreft de uitvoerbaarheid een uitdaging. Het ministerie schat in dat tussen de 14.000 en ruim 19.000 uitzenders uit alle denkbare sectoren een aanvraag zullen doen om tot het nieuwe stelsel te worden toegelaten. De in mijn ogen beperkte capaciteit van de Arbeidsinspectie en de ook door de minister erkende beperkte capaciteit van de private inspectie-instellingen dwingt tot het stellen van prioriteiten. De VVD-fractie vindt dat de prioriteit dan moet liggen bij het inspecteren van ondernemingen in de genoemde risicosectoren. De praktijk zal moeten uitwijzen of dat daadwerkelijk lukt. Daarom is het belangrijk om een vinger aan de pols te houden. De VVD-fractie zou daarom graag zien dat de implementatie van de Wtta al één jaar na inwerkingtreding door een onafhankelijke partij wordt geëvalueerd, waarbij zowel de bestrijding van malafide praktijken als de effecten op bonafide ondernemers worden betrokken. Kan de minister deze Kamer zo'n vroege onafhankelijke evaluatie toezeggen? Is de minister daarnaast bereid om samen met brancheorganisaties en maatschappelijke partners jaarlijks te reflecteren op de uitvoering van de wet en waar nodig bij te sturen? En mocht zo'n evaluatie daartoe aanleiding geven, kan de minister dan de implementatie van de Wtta pauzeren om ruimte te geven voor het verwerken van de opgedane inzichten en is zij daar in dat geval ook toe bereid?

Voor de effectiviteit van de Wtta is de handhaafbaarheid van groot belang. Daar ga ik straks iets meer over opmerken.

De voorzitter:

Inderdaad, na een interruptie van mevrouw Ramsodit.

Mevrouw Ramsodit i (GroenLinks-PvdA):

Een korte heldere vraag, meneer Petersen. Wat bedoelt u met de Wtta pauzeren? Kunt u dat uitleggen?

De heer Petersen (VVD):

Ja, dat is precies zoals ik het heb gezegd: de verdere uitvoering van de Wtta pauzeren. We hebben gezien dat het aantal ondernemers dat door de molen moet worden gehaald en de capaciteit om dat te doen zich zo tot elkaar verhouden dat de implementatie vijf jaar gaat duren. Wij vinden dat heel lang. Maar als we er na een jaar al achter komen dat iets niet goed werkt, dan kunnen we ook stoppen met het verder door de molen halen van de rest van die ondernemingen om te zien of we de inzichten die we hebben verkregen en die ons kunnen helpen het beter te doen, kunnen toepassen en kunnen gebruiken bij het vervolg. Het is een beetje alsof u koekjes bakt en de eerste niet helemaal smaakt en u zegt: dan ga ik er toch iets aan doen om ervoor te zorgen dat bij de volgende batches de lessen worden geleerd en het resultaat beter is.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Ik vind de koekjesvergelijking heel interessant, maar het gaat om een toelatingshek waarvan je zegt: dat is nu even niet van toepassing. Ik probeer dit te begrijpen. Wat gebeurt er dan in de markt?

De heer Petersen (VVD):

Wat er dan wat mij betreft gebeurt, is dat er wordt gezegd: we stoppen even met het verder door het toelatingssysteem halen zoals het oorspronkelijk is opgezet, zodat met verbeteringen die kunnen worden aangebracht in de uitvoering, de implementatie van de wet beter zal worden. Uiteindelijk gaat het erom dat de wet goed wordt geïmplementeerd — dat is inderdaad een complex verhaal — en dat het effect optimaal is. Wat mij betreft is het effect aan de ene kant dat de misstanden die aanleiding zijn voor het ontwikkelen, bediscussiëren en aannemen van deze wet worden bestreden, dat de bonafide ondernemers hun werk goed kunnen doen en dat je in dat opzicht de kool en de geit spaart. Het is van belang dat daar bij de uitvoering rekening mee wordt gehouden.

De voorzitter:

Tot slot, mevrouw Ramsodit.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Eén korte slotopmerking. Ik heb de eerste vijf jaar van mijn werkende leven besteed aan marktwerking. Met het stilleggen van de uitvoering ontstaat er oneerlijke concurrentie in de markt. Dan heb je partijen die dus wel aan de toezichtkaders voldoen en partijen die dat niet doen. Ik vind het een ingewikkelde gedachte.

De heer Petersen (VVD):

Daarom hebben we ook gevraagd of de minister daarop wil reflecteren en wil aangeven wat er volgens haar kan. Wij willen vooral voorkomen dat als je een proces ingaat waarvan je ziet dat het niet goed gaat en je omwille van het feit dat je iets hebt aangenomen en er al verschillende ondernemers doorheen gegaan zijn, zegt dat de hele markt maar op deze niet goede manier de eindstreep moet bereiken. Dat vinden wij een heel ongezond perspectief, dus vandaar onze suggestie.

De heer Van Apeldoorn i (SP):

Ik begrijp niets van wat de heer Petersen hier nu voorstelt. Ik hoop in ieder geval niet dat de minister dit gaat toezeggen; laat ik daar duidelijk over zijn. Ik heb in mijn betoog aangegeven dat het wat ons betreft veel te lang gaat duren voordat het wetsvoorstel volledig wordt uitgevoerd en gehandhaafd. Volgens mij heb ik daar in de schriftelijke ronde ook goede vragen over gelezen van de VVD-fractie. Nu suggereert de heer Petersen echter dat we misschien opnieuw moeten gaan uitstellen en vertragen. Als je na een jaar op grond van wat dan ook zou concluderen — ik ben benieuwd op grond waarvan dat zou kunnen zijn — dat we nu moeten pauzeren, tijdelijk stoppen met de uitvoering van deze wet, dan weet je één ding zeker: dan gaat het nog veel langer duren voordat je daadwerkelijk gaat handhaven. Dat is toch met elkaar in tegenspraak?

De heer Petersen (VVD):

Waar ik bij meneer Van Apeldoorn altijd wel nieuwsgierig naar ben, is of hij een wetsvoorstel dat besproken en mogelijk aangenomen wordt, ook wil uitvoeren als blijkt dat het niet werkt. Daarom is mijn voorstel het volgende. U merkt een positieve ondertoon in mijn verhaal. Op het moment dat blijkt dat het door alle complexiteit bij de implementatie, die ik wel degelijk zie, niet loopt zoals de voorstanders van dit wetsvoorstel beogen, ga je niet met de ogen dicht door, al weet je dat het schuurt, piept en kraakt en misschien niet goed gaat. Dan neem je even een time-out om te zien wat we geleerd hebben — daarom heb ik ook om die vroege evaluatie gevraagd — om vervolgens te zien hoe je aan de implementatiekant zaken kunt optimaliseren, als dat nodig is. Als dat niet nodig is, dan uiteraard niet. Ik zeg ook niet dat het hoe dan ook moet gebeuren. Ik vraag de minister naar de mogelijkheden. Ik deel de observatie dat die implementatietijd veel te lang is. In de schriftelijke vragen heb ik hier aandacht voor gevraagd en die zorg heb ik nog steeds. Maar coûte que coûte iets uitvoeren waarvan je in de praktijk ziet dat het niet werkt zoals beoogd, daarover ben ik ook niet enthousiast. Vandaar de vraag aan de minister hoe zij hierin kan voorzien.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ja, ik ben toch een beetje … Hoe zal ik het zeggen? Ik probeer erachter te komen wat de heer Petersen nu precies beweegt. Hij doet allerlei aannames over hoe het in de praktijk niet zou kunnen gaan werken. Het is mij niet precies duidelijk waar die aannames op gebaseerd zijn. Ik heb zelf ook zorgen uitgesproken over de uitvoering van dit wetsvoorstel. In die zin is het prima en ook noodzakelijk om te monitoren of het goed wordt uitgevoerd en we zo snel mogelijk toegaan naar volledige handhaving van deze wet. Maar als je ziet dat het niet goed gaat — ik heb dit ook gevraagd aan de minister — dan moet je opschalen en intensiveren om ervoor te zorgen dat je alsnog tot een goede uitvoering komt. Nu zegt de heer Petersen: als het niet goed gaat, moet je op de pauzeknop drukken. Dan weet je zeker dat er helemaal niets gaat gebeuren. Bovendien vraag ik me af of wat de VVD-fractie voorstelt juridisch überhaupt kan. Ze zeggen eigenlijk: we gaan vanavond een wet aannemen — dat hoopt mijn fractie althans — en vervolgens gaan we de minister vragen om na een jaar die wet niet langer uit te voeren. Dat kan volgens mij helemaal niet.

De heer Petersen (VVD):

Dat is precies waarom ik aan de minister heb gevraagd welke mogelijkheden zij hiertoe ziet en of zij daartoe bereid is. De heer Van Apeldoorn zegt "als het niet werkt, moet er maar worden opgeschaald", maar dat moet dan wel de oplossing zijn voor een probleem dat zich voordoet. Hij komt met een oplossing voordat hij het probleem heeft geïdentificeerd. Daar ben ik bang voor. Het is een overweldigend wetsvoorstel. Het is eerder een systeemwijziging dan een maatregel om het toezicht op de sector te verscherpen. Er moeten 19.000 uitzendorganisaties door de molen. De private inspectiecapaciteit moet nog ontwikkeld worden. Hetzelfde geldt voor de hele manier om het toetsingskader te ontwikkelen en toe te passen. De nieuwe autoriteit die hiervoor het ownership moet nemen, moet nog officieel starten en moet zich ook nog in de praktijk bewijzen. Er kan van alles en nog wat verkeerd gaan. Dat is ook waarom ik aan het begin de vraag heb gesteld aan de minister of zij ervan overtuigd is dat zij dit met de middelen die zij heeft goed kan doen. Het is een spannende, vinden wij. Daarom willen wij ook dat er versneld wordt geëvalueerd, zodat we kunnen zien: loopt het allemaal zoals het moet? Als het antwoord "ja" is, is dat schitterend, hè. Dan zijn wij helemaal niet voor een pauzeknop, want als er geen aanleiding is, hoeft er ook niet te worden gepauzeerd. Maar als je met zo'n complex verhaal tot de conclusie komt dat het niet loopt zoals het moet, dan kun je je ogen sluiten en blind doorgaan of je kunt zeggen "even een time-out", daarvan leren en kijken hoe je met correctieve maatregelen of ingrepen de boel wel recht op de weg kunt houden. Daar zijn wij voorstander van. Wij vragen de minister of zij die route deelt en welke mogelijkheden zij daartoe voor zichzelf ziet.

De voorzitter:

Tot slot de heer Van Apeldoorn.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ja, tot slot. Ik blijf het toch een merkwaardig verhaal vinden. De VVD-fractie is voor deze wet; dat heb ik in ieder geval eerder mogen proeven. Maar misschien is dat ook een vraag aan de heer Petersen: gaat de VVD-fractie vanavond voor dit wetsvoorstel stemmen? Daar was ik wel van uitgegaan. Vervolgens wil men de mogelijkheid openhouden om over een jaar deze hele wet in de ijskast te zetten, met vervolgens een onbekende afloop. Het enige wat we dan zeker weten, is dat er dan helemaal niet gehandhaafd wordt en de misstanden gewoon voortduren. Als ik de heer Petersen goed beluister, dan heeft hij het over andere problemen dan waarover ik het had, namelijk niet problemen in termen van "we kunnen naleving van wet- en regelgeving door in- en uitleners niet handhaven", maar eerder problemen die zouden kunnen ontstaan — ik heb dat ook bij de BBB-fractie beluisterd — voor de uitzendbranche, problemen als gevolg van het verhogen van de administratieve lasten. Over welke problemen die de heer Petersen mogelijk voorziet bij evaluatie na een jaar heeft de VVD-fractie het eigenlijk?

De heer Petersen (VVD):

Nou, ik kan meneer Van Apeldoorn geruststellen: we hoeven niet te kiezen tussen de ene set problemen of de andere set problemen. De problemen kunnen zich namelijk over het hele spectrum voordoen. Wij willen dat de misstanden die de wet beoogt te bestrijden, worden bestreden. Als deze wet daar niet effectief in blijkt te zijn, dan kan ik me voorstellen dat mensen die die ambitie delen ook zeggen: misschien moeten we eens kijken hoe het dan komt dat dat niet lukt en misschien kunnen we er dan met eventuele ingrepen nog voor zorgen dat dat beter gaat. Dat is de ene kant van het verhaal. Aan de andere kant geldt dat alle prachtige voorzieningen die we in Nederland hebben, worden betaald door het bedrijfsleven. Je moet de kip met de gouden eieren dus niet slachten. En als het risico daarop bestaat, zul je daarnaar moeten kijken.

Ik zou mij dus niet willen beperken, zeg ik ter geruststelling tegen de heer Van Apeldoorn, door te zeggen dat alleen het ene of het andere probleem hier onderdeel van is. Het gaat om de hele set die met die Wtta wordt aangepakt. Als er door de complexiteit problemen ontstaan en die worden geconstateerd bij die vroege evaluatie waar ik om heb gevraagd, dan vraag ik aan de minister of zij dan kan ingrijpen en of het even on hold zetten daarvan, een time-out, dan tot de mogelijkheden behoort. Ik vind dat eigenlijk een hele normale vraag, maar blijkbaar denkt niet iedereen er zo over.

Mevrouw Bezaan i (PVV):

In tegenstelling tot de heer Van Apeldoorn denk ik dat het idee dat u net heeft geopperd een heel goed idee is. Ik heb wel een vraag. Moet ik dan denken aan een soort van stoplichtsysteem, om het zo maar te zeggen? Als bijvoorbeeld bij die certificering, om het zo maar te zeggen, 80% erdoorheen is, dan heb je groen. Is het een wat kleiner percentage, dan heb je oranje, in de zin van: terugtrekken en hergroeperen. En als het dan bijvoorbeeld rood zou zijn, dus als het percentage echt veel en veel te laag is, is er sprake van een pauze, om met uw woorden te spreken. Klopt dat?

De heer Petersen (VVD):

Nou, zo rigide wil ik het niet in de discussie werpen. Ik heb gevraagd: als de evaluatie daar aanleiding toe geeft, kan de minister dan de implementatie van de Wtta pauzeren om ruimte te geven aan het verwerken van opgedane inzichten? Dat is het enige wat ik vraag. Als je een evaluatie doet, leer je daarvan. Als dan blijkt dat het toepassen van wat je hebt geleerd, kan helpen om het effect van de wet ook te maximaliseren, dan zou het zonde zijn om dat niet te doen. Stel dat er dan een korte pauze nodig is om dat bij het vervolg van die implementatie te kunnen bereiken. Ik vraag de minister of de gelegenheid er is om zo'n pauze in te lassen. Dat is het enige wat ik vraag. De vraag is dus veel eenvoudiger dan hier in sommige vragen en interrupties wordt gesuggereerd.

Mevrouw Bezaan (PVV):

Dat begrijp ik, hoor. Het is meer dat ik zelf ook heb zitten nadenken over hoe je bepaalde dingen eventueel zou kunnen verbeteren. Ik ben zelf onder andere met het volgende bezig geweest. Al die bedrijven moeten immers op een gegeven moment gecertificeerd worden. Die datum komt ook best wel rap dichterbij. Je hebt het over 25.000 bedrijven die gecertificeerd moeten worden. Nou, dan wens ik iedereen heel veel succes. Dat is meer de reden dat ik dacht van: als je niet alles voor elkaar krijgt, in combinatie met wat u net zegt, laten we dan een eventuele — hoe zeg je dat? — "beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald" invoeren. Eigenlijk ben ik het dus gewoon met u eens. Daar moet u toch heel blij mee zijn?

De heer Petersen (VVD):

Dan laat ik via de voorzitter weten dat ik dat zeer waardeer van mevrouw Bezaan. Maar wij willen dat het gewoon goed gaat met die wet, als die wordt aangenomen en de implementatieroute op gaat. Tegelijkertijd zien we dat het een ongelofelijk complex verhaal is aan ongelofelijk veel kanten. Daarom vragen we ook om een vroege evaluatie. Dan kunnen we zien hoe snel we kunnen merken of iets van de rails af loopt of niet. En als je dat dan ziet gebeuren, kun je er dan met acties vanuit het uitvoerend apparaat voor zorgen dat dingen niet van de rails af lopen? Dan zou je met een pauzeknop een time-out in werking kunnen zetten, om er daarna versterkt uit te komen en om te voorkomen dat we dingen verkeerd zien gaan maar gewoon doorgaan omdat het traject nou eenmaal loopt. Wij vragen: is zo'n pauzeknop mogelijk? Dat is puur en alleen gericht op het zo goed mogelijk kunnen implementeren van de wet, zodat de doelstellingen die voor ons leidend zijn, kunnen worden gerealiseerd.

De voorzitter:

U vervolgt uw betoog.

De heer Petersen (VVD):

Voor de effectiviteit van de Wtta is, zoals ik al zei, de handhaafbaarheid ook van groot belang: het resultaat telt. Het vergroten van de pakkans voor malafide uitzenders moet wat ons betreft dan ook prioriteit zijn. Onze vraag is dan ook: hoe kan de minister een grote pakkans voor deze malafide uitzenders en inleners verzekeren? Met andere woorden, hoe kan de minister voorkomen dat nette bedrijven worden geïnspecteerd, terwijl malafide bedrijven vrijuit gaan?

Voorzitter. De VVD-fractie vindt dat de duizenden nette, bonafide bedrijven in de uitzendbranche zo veel mogelijk moeten worden ontzien. Daarom mag het paardenmiddel van een sectoraal uitzendverbod wat de VVD-fractie betreft slechts met de grootst mogelijke terughoudendheid worden ingezet, want dat kan onherstelbare schade toebrengen aan hele bedrijfssectoren. Kan de minister aan de Kamer toezeggen dat, mocht de minister het op enig moment toch noodzakelijk vinden om over te gaan tot een sectoraal uitzendverbod, hiervoor dan een voorhangprocedure in beide Kamers zal worden gevolgd?

Voorzitter. Het geheel is vaak meer dan de som der delen. Dat geldt ook voor dit wetsvoorstel. Daarom zou de VVD-fractie van de minister graag een overalluitspraak horen over de totale uitvoerbaarheid van die Wtta. Heeft de minister er echt vertrouwen in dat haar ministerie de implementatie en uitvoering van deze wet tot een goed einde kan brengen, binnen de geambieerde tijdlijnen en met de gewenste effecten tot gevolg? Een volmondig ja zou op de VVD-fractie een geruststellend effect hebben.

Voorzitter. De VVD-fractie steunt de doelstellingen van de wet, zoals we al een aantal keer hebben benadrukt, maar we hebben, zoals geschetst, wel een aantal zorgen. Wij hopen dan ook dat de minister in haar antwoorden en toezeggingen de belangrijkste zorgen van de VVD-fractie kan wegnemen, zodat ik dit voorstel met een positieve blik aan mijn fractie kan voorleggen. Wij wachten dan ook met bijzondere belangstelling de reactie van de minister af. Wij danken haar daar alvast voor.

Dank u wel.

De voorzitter:

Dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Van den Oetelaar namens de fractie van Forum voor Democratie.

De heer Van den Oetelaar i (FVD):

Dank u wel, voorzitter. Dank ook aan de minister voor haar aanwezigheid.

Vandaag bespreken wij de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten, een wetsvoorstel dat volgens de regering misstanden in de uitzendsector moet aanpakken, misstanden zoals uitbuiting, onderbetaling, slechte huisvesting en illegale arbeid. Niemand ontkent dat die misstanden bestaan, maar de vraag die voorligt, is: pakt dit wetsvoorstel het probleem werkelijk aan?

Volgens de regering moet het nieuwe toelatingsstelsel dit probleem oplossen. Alleen uitleners die een officiële toelating hebben, mogen straks nog arbeidskrachten ter beschikking stellen. Voor die toelating gelden allerlei voorwaarden: een verklaring omtrent gedrag, een waarborgsom ter garantie van loonbetalingen en naleving van een uitgebreid normenkader. Daarbovenop komen periodieke inspecties door private instellingen die door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid worden aangewezen. En om dit allemaal te handhaven, wordt de Arbeidsinspectie uitgebreid met mogelijk honderden extra fte's.

In theorie klinkt dit als een nobel streven. In de praktijk betekent het vooral dat er een enorme nieuwe laag bureaucratie wordt opgetuigd. Uitzendbureaus moeten papieren invullen, documenten aanleveren, waarborgsommen ophoesten en zich regelmatig laten controleren. De regering geeft zelf toe dat hiervoor een complete uitvoeringsorganisatie moet worden ingericht. Dit alles voelt alsof we met een kanon op een mug schieten. In plaats van de kern van het probleem bij de wortel aan te pakken, creëert de overheid een log apparaat dat iedereen opzadelt met nieuwe lasten.

Dat brengt ons bij de vraag: wie betaalt dit alles? Bureaucratie is nooit gratis. De vog's, de waarborgsommen, de inspecties: het moet allemaal ergens van worden bekostigd. De memorie van toelichting erkent dat dit leidt tot substantiële administratieve lasten voor bedrijven. Uiteindelijk worden die kosten natuurlijk doorgeschoven naar de consument en de belastingbetaler. Duurdere arbeid leidt immers tot hogere prijzen in de supermarkt en extra toezicht leidt tot meer uitgaven van het Rijk. Kan de minister aangeven hoeveel dit toelatingsstelsel ondernemers gemiddeld gaat kosten? En hoe voorkomt zij dat deze kosten uiteindelijk een-op-een bij de Nederlandse consument terechtkomen?

De regering noemt dit wetsvoorstel "een middel om een race to the bottom te stoppen", maar in werkelijkheid wordt die race juist in stand gehouden. Want terwijl dit wetsvoorstel wordt ingevoerd, staan er in Nederland nog ongeveer evenveel mensen aan de kant als er arbeidsmigranten zijn via uitzendbureaus. Zij zouden dit werk grotendeels kunnen doen. Toch haalt het kabinet nog steeds arbeidsmigranten naar binnen. Waarom kiest de minister ervoor om arbeidsmigranten binnen te halen, terwijl er honderdduizenden Nederlanders langs de kant staan? Heeft de minister onderzocht hoeveel van die Nederlanders inzetbaar zouden zijn als werken in Nederland weer zou lonen?

De keuze voor arbeidsmigranten heeft gevolgen. Een groot deel van het geld dat arbeidsmigranten hier verdienen, stroomt weg naar landen als Polen en Roemenië. Het vloeit uit onze economie, terwijl Nederlanders zelf steeds meer moeite hebben om rond te komen. Ondertussen zet de massale instroom de woningmarkt verder onder druk. Starters worden weggeconcurreerd, sociale huurwoningen zijn schaars en de huizenprijzen worden steeds verder opgedreven. Dat is de echte race naar de bodem. De gewone Nederlander kan geen huis meer kopen en geen vermogen opbouwen.

Laat ik één misverstand wegnemen. Het punt is niet dat Nederlanders het werk dat nu vaak door arbeidsmigranten gedaan wordt, niet willen doen. Natuurlijk kunnen Nederlanders dat werk doen. Het probleem is dat dit werk in verhouding tot de inspanning te weinig oplevert om in Nederland een waardig bestaan te kunnen onderhouden.

De heer Van der Goot i (OPNL):

Ik heb een vraag aan de heer Van den Oetelaar. Begrijp ik goed dat de heer Van den Oetelaar zegt dat de rijksoverheid eigenlijk een soort uitzendbureau is dat alle arbeidsmigranten dit land binnen laat komen? Of is het de markt die dat doet?

De heer Van den Oetelaar (FVD):

De overheid zorgt ervoor dat werken in Nederland niet loont. Als gevolg daarvan hebben uitzendbureaus inderdaad een gat in de markt gevonden en halen ze goedkope arbeid naar Nederland.

De heer Van der Goot (OPNL):

Hoe zorgt de overheid er volgens u voor dat werken niet loont?

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Werken loont in Nederland niet omdat de belastingen veel te hoog zijn. Als we een belastingvrije voet zouden instellen van bijvoorbeeld €30.000, dan zouden mensen met een lager inkomen, in de laagste schaal, veel meer profijt hebben van hun werk.

De heer Van der Goot (OPNL):

Hoe denkt de heer Van den Oetelaar dat minister Heinen hierover denkt?

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Minister Heinen of staatssecretaris Heijnen?

De heer Van der Goot (OPNL):

Beiden. De minister moet namelijk zorgen dat de schatkist gedekt is en de staatssecretaris moet zorgen voor de belastinginkomsten. Het gaat ze dus allebei aan.

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Wat de minister en de staatssecretaris hiervan denken, weet ik niet. Maar ze doen er maar weinig aan; dat zien we wel.

De voorzitter:

U vervolgt uw betoog.

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Een Pool of Roemeen kan van hetzelfde loon in eigen land een huis kopen en een gezin onderhouden. In Nederland lukt dat niet door de hoge belastingen, de torenhoge huren en de enorme lasten die dit kabinet de burger oplegt. Deelt de minister de analyse dat het probleem niet is dat Nederlanders dit werk niet willen doen, maar dat het werk in Nederland onvoldoende oplevert door hoge belastingen en, daaruit voortvloeiend, hogere prijzen? Waarom kiest de minister er dan niet voor om daar iets aan te doen, in plaats van om arbeidsmigratie te normaliseren?

De oplossing is dus niet om voor meer arbeidsmigranten en hun bescherming te zorgen, maar om werk weer te laten lonen. Dat doen we niet door lonen kunstmatig op te drijven, maar door een eerlijker belastingklimaat. Allereerst doen we dat door een substantieel hogere belastingvrije voet in te voeren, zodat iedere Nederlander een groter deel van zijn inkomen helemaal belastingvrij kan verdienen. Voor ondernemers zetten we in op een verlaging van de kosten in het mkb en bij zelfstandigen en op een lagere vennootschapsbelasting. Zo kunnen zij concurrerend zijn zonder goedkope arbeidsmigranten nodig te hebben.

Dat is hoe je de koopkracht van Nederlanders herstelt en mensen uitnodigt om arbeidsmigratie überhaupt onnodig te maken. Dat is dus niet door steeds nieuwe lagen bureaucratie op te tuigen, maar door burgers en bedrijven te bevrijden van de bureaucratische moloch van belastingen, heffingen en regeldruk. Kan de minister uitleggen waarom dit kabinet het logisch vindt om een log bureaucratisch stelsel van inspecties en toelatingen op te tuigen? Waarom overweegt het niet om de lasten voor Nederlanders radicaal te verlagen? Daardoor zou arbeidsmigratie vanzelf steeds meer overbodig worden. Forum voor Democratie kiest voor structurele oplossingen. Inzet moet weer lonen. Werken, doorwerken en extra inspanning moeten opnieuw daadwerkelijk iets opleveren voor Nederlanders. Alleen dan wordt arbeidsmigratie overbodig.

Daarom pleiten wij voor het creëren van drie financiële prikkels, die werken weer aantrekkelijk maken en onze economie van binnenuit versterken. Deze prikkels verhogen de arbeidsparticipatie, herstellen de koopkracht en bevorderen eerlijke concurrentie op de arbeidsmarkt. De eerste is: €1.000 extra voor iedereen die een tweede baan neemt en minimaal 32 uur werkt in de eerste baan. Die eerste €1.000 zou dan belastingvrij moeten zijn. Het tweede voorstel is om alle overuren boven de 40 uur per week belastingvrij te maken. Het derde voorstel is om fooi in de horeca belastingvrij te maken. Met deze drie eenvoudig uit te voeren maatregelen, herstellen we de verhouding tussen inspanning en beloning, versterken we de positie van de Nederlandse werknemer en maken we arbeidsmigratie steeds meer overbodig.

De heer Van Rooijen i (50PLUS):

Volgens mij zijn de verkiezingen al voorbij, maar ik heb een vraag aan de collega. Is dit niet een speech die je bij het Belastingplan zou moeten houden, omdat het fiscale deel uitvoerig is?

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Enerzijds heb je arbeidsmigratie. De oplossing daarvoor is om Nederlanders opnieuw aan de gang te krijgen. Deze drie prikkels dragen daaraan bij. Ik vind dus wel degelijk dat het in dit debat thuishoort.

De heer Van Rooijen (50PLUS):

Maar de vraag is welke oplossingen u ziet voor het arbeidsmigratievraagstuk. Dat heb ik nog niet gehoord.

De heer Van den Oetelaar (FVD):

Nou, kijk, als Nederlanders weer aan de gang gaan, hebben we steeds minder arbeidsmigranten en ook steeds minder misstanden.

De voorzitter:

U vervolgt uw betoog.

De heer Van den Oetelaar (FVD):

De regering kiest daarentegen voor symptoombestrijding. In plaats van te kiezen voor structurele hervorming, bouwt zij met dit wetsvoorstel een log bureaucratisch stelsel van inspecties, toelatingen en een uitdijend normenkader, dat bovendien leidt tot hoge administratieve lasten voor ondernemers. Dit lost de fundamentele problemen in onze economie niet op. In lijn met de visie van ons verkiezingsprogramma roepen wij de minister dan ook op om te kiezen voor een eerlijker belastingklimaat, waarin extra inspanning daadwerkelijk wordt beloond. Forum voor Democratie kiest voor een duurzame oplossing. Ontmoedig arbeidsmigratie. Laat werken weer lonen. Maak het leven weer betaalbaar door lastenverlaging. Daarmee pakken we de kern van dit probleem écht aan.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Van der Goot. Hij spreekt ook namens de fracties van Volt en de Partij voor de Dieren.

De heer Van der Goot i (OPNL):

Dank u wel, voorzitter. Bureaucratie is niet gratis, maar onderbetaling van arbeidsmigranten is ook niet gratis en betekent een afwenteling op onze maatschappij. Vandaag spreek ik, namens drie fracties, over een van de producten van het rapport-Roemer, namelijk de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten. Daarmee zeg ik niet dat de overige punten uit het rapport-Roemer irrelevant zijn, integendeel. Zo roept Roemer ook op om de huisvesting los te koppelen, om zo arbeidsmigranten minder afhankelijk te maken van hun werkgever. Dat doel leek de afgelopen dagen juist verder uit zicht te raken.

Als vandaag niet dit wetsvoorstel op de agenda stond, maar de ministeriële regeling, waarbij uitleners arbeidsmigranten een kwart onder het minimumloon mogen uitbetalen in ruil voor woonruimte, zouden we de minister hebben gevraagd om te reageren op de reconstructies die de afgelopen weken hebben gecirculeerd in NRC, en op andere berichtgeving in de media. Maar vandaag bespreken we de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten. Die wet is bedoeld ter verbetering van de positie van arbeidsmigranten, simpel gezegd door een toelatingsstelsel in te voeren voor uitzendbureaus en andere bedrijven die personeel uitlenen. En daarom stel ik die vraag niet. Daarbij is het belangrijk om de positie van arbeidsmigranten niet in isolement te beschouwen, maar ook rekening te houden met de positie van malafide uitzendbureaus — die zijn er weinig, begrijp ik van de heer van de VVD. Zoals de Raad van State aangeeft, staan deze misstanden niet op zichzelf, maar zijn ze voor een groot deel het gevolg van de bestaande vraag naar goedkope arbeid. Dat is weer het gevolg van de maatschappelijke vraag naar goedkope producten en diensten.

Voorzitter. Het tweede dat ik vandaag wil benadrukken, is dat we deze problemen niet oplossen door alleen maar te focussen op nationale wetgeving. Om effectief te zijn, moeten we ons niet beperken tot het Nederlandse grondgebied of tot de Randstad. We moeten juist samenwerken met onze buurlanden en hierbij extra aandacht hebben voor de grensregio's, aan beide kanten van de grens. Het zou wat de fracties van OPNL, Volt en Partij voor de Dieren betreft zeer onwenselijk zijn als bedrijven of ondernemers om oneigenlijke of malafide redenen uitwijken naar buitenlandse uitleners of zelf naar het buitenland vertrekken. Zonder afstemming met onze buurlanden zouden uitleners simpelweg hun vestiging kunnen verplaatsen en net over de grens in Duitsland gaan zitten. Ik neem aan dat niet iedereen zich daar een voorstelling bij kan maken — ik zie de VVD al nee schudden — maar het is wel iets wat in de praktijk gebeurt.

Dit zien we nu trouwens ook al gebeuren. De Nederlandse Arbeidsinspectie ontvangt signalen van haar Duitse collega's dat arbeidsmigranten onder erbarmelijke omstandigheden in Duitsland worden gehuisvest terwijl ze in Nederland werken, al vele jaren. De uitleners maken namelijk gebruik van de leegstand in sommige steden van Noordrijn-Westfalen. Daarnaast zijn er in Nederland werkgevers die hopen uit het zicht te blijven van Nederlandse toezichthouders en opsporingsinstanties door letterlijk de andere kant van de grens op te zoeken.

Het is daarom belangrijk dat juist in die grensregio's aan beide kanten van de grens wordt ingezet op het verspreiden van betrouwbare informatie over de werknemersrechten, zoals wettelijke contracten, minimumloon en arbeidstijden. In het kader van het Interreg-programma Deutschland-Nederland wordt er ingezet op projecten gericht op sociale begeleiding van deze categorie arbeidsmigranten. Die projecten, al dan niet in het kader van Interreg, verdienen naar mijn oordeel de komende jaren blijvend onze aandacht en de aandacht van de minister van SZW richting haar collega in Noordrijn-Westfalen. Zo waarschuwt de Raad van State niet zonder reden voor het risico van grensoverstijgende constructies wanneer buitenlandse uitleners worden uitgezonderd van de vereiste van een vog. Hierdoor dreigen de Duits-Nederlandse grensregio's, zoals in de buurt van Venlo, Kleef en Enschede op de grens met Duitsland, waar veel arbeidsmigranten in Nederland werken en in Duitsland wonen, onderdeel te worden van een blinde vlek voor de handhaving van dit wetsvoorstel. Ook daar heb ik de VVD niet over gehoord. Daarbij past grensoverschrijdende samenwerking tussen instanties als de Nederlandse en Duitse arbeidsinspecties, maar ook gezamenlijke, euregionale projecten gericht op het tegengaan van verspreiding van desinformatie onder arbeidsmigranten.

De OPNL-fractie heeft daarom mede namens de fracties van Volt en de Partij voor de Dieren de volgende vragen aan de minister. Eén. Welke maatregelen heeft de minister op het oog om het voor uitzendbureaus onaantrekkelijk te maken om zich net over de grens te vestigen? Twee. Kan de minister toezeggen om in aanloop naar de inwerkingtreding van dit wetsvoorstel per brief aan de Kamer te berichten hoe er met andere landen wordt samengewerkt om de zojuist genoemde ontwijkconstructies af te snijden? Dat kan gaan om een samenwerking met de Duitse autoriteiten, in Europees verband of in het kader van bijvoorbeeld het samenwerkingsakkoord van de Benelux Unie met Noordrijn-Westfalen. Drie. Kan de minister verder toezeggen dat zij samen met de autoriteiten in Noordrijn-Westfalen actief blijft werken aan het versterken van de sociale begeleiding, bescherming en voorlichting van arbeidsmigranten in de grensregio's? Dat kan wat deze fracties betreft door middel van projecten in het kader van het Interreg-programma Deutschland-Nederland of door het beter in staat stellen van lokale overheden, om maar een paar voorbeelden te noemen. Dan de laatste vraag. Ten slotte bepleiten de fracties van OPNL, Volt en de Partij voor de Dieren dat de minister van SZW hierbij actief samenwerking zoekt met haar collega's in onze buurlanden, zoals bijvoorbeeld afgesproken tijdens de regeringsconsultaties, de derde, tussen Nederland en Noordrijn-Westfalen op 25 maart jongstleden. Kan de minister toezeggen dat zij beide Kamers jaarlijks over de voortgang van die samenwerking informeert?

Voorzitter. De fracties van OPNL, Volt en de Partij voor de Dieren kijken met belangstelling uit naar de antwoorden van de minister.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik nu heel graag en met een beetje weemoed voor de laatste keer het woord aan mevrouw Belhirch, die namens de fractie van D66 spreekt. Zij zal ons helaas volgende week verlaten om in de Tweede Kamer zitting te nemen. Mevrouw Belhirch.

Mevrouw Belhirch i (D66):

Dank u wel, voorzitter. Het is de harde werkelijkheid dat arbeidsmigranten in ons land te weinig verdienen, in overvolle kamers slapen en hun woning verliezen zodra het werk ophoudt. Mensen die ons voedsel oogsten en onze pakketten bezorgen, leven vaak in omstandigheden die wij onwaardig zouden vinden voor onszelf en voor onze kinderen. Dat schaadt hun waardigheid en ondermijnt het vertrouwen in een eerlijke arbeidsmarkt. Want zolang uitbuiting loont, verliezen bonafide werkgevers het van malafide concurrenten en verdwijnen rechtvaardigheid en fatsoen uit beeld.

Het rapport-Roemer wees al in 2020 op deze misstanden en deed tal van aanbevelingen om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. Bij veel van deze aanbevelingen wachten we nog op de uitvoering. Deze wet geeft uitvoering aan een van die aanbevelingen. Een toelatingsstelsel dat malafide uitleners weert en bonafide ondernemers beschermt is hard nodig. Ook brancheorganisaties vragen om ingrijpen, maar bedrijven die cao's naleven, investeren in hun mensen en ze fatsoenlijk huisvesten mogen niet de dupe worden van lasten die bedoeld zijn om misstanden te bestrijden. De wet geldt nu voor alle bedrijven die personeel uitlenen, ook in sectoren waarin geen structurele misstanden zijn, zoals de ICT en consultancy. Dat leidt tot lasten zonder meerwaarde. Kan de minister toezeggen dat collegiale, niet-commerciële uitleen een lichter regime krijgt en dat voor sectoren zonder misstanden maatwerk via AMvB's wordt vastgelegd met een evaluatie binnen één jaar?

Dan de waarborgsom van €50.000 tot €100.000. Die kan malafide bureaus weren, maar is voor kleine en startende bedrijven een onneembare drempel. Denk aan familiebedrijven die hun mensen correct betalen en nu vrezen uit de markt gedrukt te worden. Mijn vraag aan de minister is of zij bereid is om een variantenonderzoek te doen naar staffels, bankgaranties of tijdelijke verlichting voor starters en daarbij te monitoren of toetreding van kleinere bedrijven niet onnodig wordt belemmerd. Ook de inlenersbeloning roept vragen op. Kan de minister zorgen voor heldere voorlichting, zodat werkgevers dit goed kunnen uitleggen aan hun medewerkers?

Voorzitter. Het succes van deze wet valt of staat met toezicht. De Raad van State wees er terecht op dat het kernprobleem is dat de regels al bestaan, maar dat de handhaving tekortschiet. Zonder voldoende middelen blijft de Wtta een papieren werkelijkheid. Kan de minister garanderen dat de Arbeidsinspectie en de nieuwe autoriteit tijdig over genoeg mensen en middelen beschikken? Kan de minister toezeggen dat er steekproefsgewijs heraudits komen, dat over de kwaliteit van inspectie-instellingen publiek wordt gerapporteerd en dat signalen snel worden opgepakt? En komt er om ontwijkgedrag te voorkomen een gezamenlijk handhavingsplan met de Belastingdienst en buurlanden tegen schijnzelfstandigheid? Kan de minister toezeggen dat de Kamer halfjaarlijks een voortgangsrapportage ontvangt met indicatoren over toelatingen, capaciteit, naleving en regeldruk en met concrete bijstuurmaatregelen als dat nodig is?

Voorzitter. De wetgeving treedt pas in in 2027. De handhaving start in 2028. Volledige invoering is er pas in 2031. Intussen gaan misstanden gewoon door. Wat gebeurt er in de tussentijd? Worden huisvestingcontroles geïntensiveerd, wordt Work in NL versterkt en de samenwerking in de AMU uitgebreid? Als ondanks de Wtta misstanden hardnekkig blijven bestaan, is de minister dan bereid via een AMvB een noodrem in te zetten met duidelijke criteria?

Voorzitter. D66 steunt de doelstelling van de Wtta, maar waarschuwt dat de uitwerking geen onnodige schade mag veroorzaken. Minder onderbetaling, betere huisvesting en een hogere pakkans: dat moet deze wet waarmaken. Werknemers verdienen bescherming en ondernemers verdienen duidelijke en werkbare regels. Alleen met die balans maken we uitzendwerk eerlijk, rechtvaardig en menswaardig, en laten we zien dat in Nederland fatsoenlijk werken altijd de norm is.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Schalk van de fractie van de SGP.

De heer Schalk i (SGP):

Mevrouw de voorzitter, dank u wel. De voorliggende wet heeft een paar belangwekkende doelen zoals het tegengaan van misstanden in de uitzend- en detacheringssector, het verbeteren van de positie van arbeidskrachten, en wel vooral van arbeidsmigranten, en het creëert een gelijk speelveld voor uitleners en inleners. Het moet gezegd: de wet toont een vrij compleet beeld. Zo komt er een toelatingsplicht voor uitzendbureaus, voor detacheerders enzovoort. Er zijn toelatingseisen geformuleerd, zoals inschrijving bij de Kamer van Koophandel en een vog voor rechtspersonen. Bovendien is het toezicht geborgd bij de Arbeidsinspectie. We kennen de mogelijke boetes bij overtreding. Er kan tijdelijk wat stilgelegd worden. De minister kan toelating weigeren, schorsen of intrekken. Daarnaast zijn er nog verplichtingen voor inleners en rechten en plichten voor uitleners. Aan alles is gedacht.

Maar dat levert natuurlijk ook wel weer wat vraagtekens op. Wetgeving die zo gedetailleerd is, zorgt wel voor toenemende regeldruk en daarbij toenemende kosten. Het Adviescollege toetsing regeldruk heeft niet voor niets gewaarschuwd dat de voorgestelde maatregelen zouden leiden tot 143 miljoen structureel aan extra regeldruk voor het bedrijfsleven, extra kosten aan leges, aan inspectie-instellingen enzovoort. En wie gaat dat betalen? Extra kosten zullen uiteindelijk gewoon volledig worden doorberekend. Maar een meer fundamentele vraag is: hoe verhoudt de regulering van de uitzendsector zich tot de ook door het demissionaire kabinet gekozen route van minder regeldruk willen creëren voor het bedrijfsleven?

De vraag is of dit alles haalbaar is, vooral voor de kleinere bedrijven, als de inhuur veel duurder wordt. Dat klemt wel enigszins met de flexibiliteit, die juist voor kleinere bedrijven van belang was om tijdelijk expertise in te huren, om goed te kunnen inspelen op de behoeften van het moment. Ik duid hier vooral op de inhuur van specialisten en hoogopgeleiden, die vaak als eenling worden ingehuurd. Was de problematiek voor die groep, die werkt met specialisten, ook van dien aard dat het deze wet rechtvaardigt, vraag ik aan de minister. Als dat laatste niet het geval is, hoe staat het dan met de proportionaliteit van deze wet? Ziet de minister nog andere mogelijkheden om maatwerkvoorzieningen toe te passen om de toename van de regeldruk voor deze groep te mitigeren?

Door de hoge uitvoeringslasten komen kleine uitzendbureaus en uitleners voor enorme uitdagingen te staan met betrekking tot hun bedrijfsvoering. Is inzichtelijk gemaakt wat deze wet nu betekent voor het midden- en kleinbedrijf, dat voor specifieke expertise vaak is aangewezen op inhuur? Kunnen ze die expertise wel blijven inhuren? Zo niet, wat betekent dat dan voor de bedrijfsvoering, of zelfs voor de continuïteit van het mkb?

Mevrouw de voorzitter. Met het voorgaande probeer ik aan te geven dat deze nieuwe wet geldt voor de hele uitzend- en detacheringsbranche, terwijl de problemen wellicht heel specifiek te duiden zijn. Naast de aandacht voor de uitvoeringspraktijk moeten we ook oog hebben voor de handhaafbaarheid. Dat laatste is van belang, omdat gebleken is dat de handhaving van bestaande wetgeving in de praktijk niet goed werkt. Anders was deze nieuwe wet immers niet nodig. De minister geeft aan dat voorgaande wetten gebaseerd zijn op het principe van zelfregulering en dat dit in de praktijk niet werkt. Echter, ook in een stelsel van zelfregulering moet er sprake zijn van toezicht en handhaving. Er worden nu een aantal zaken gereguleerd die in feite al door andere wetgeving zijn afgedekt. Onderbetaling, slechte arbeidsomstandigheden en slechte huisvesting zijn immers al verboden bij wet. Er worden in de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs al vereisten gesteld aan intermediairs. In de Wet arbeid vreemdelingen staan regels voor het te werk stellen van mensen van buiten de Europese Economische Ruimte. Voor deze werknemers geldt immers dezelfde arbeidswetgeving als voor Nederlanders.

Het probleem zit 'm dus eigenlijk niet in de zelfregulering, want de verboden zijn door de overheid gesteld. Het probleem zit 'm in de handhaving. In plaats van investeren in die handhaving krijgen we nu deze nieuwe wet. De vraag is of met de invoering van deze wet de handhaving echt beduidend makkelijker wordt. Kan de minister mijn fractie op dat punt geruststellen? Oftewel, gaan toezicht en handhaving met deze wet opeens wel lukken?

Mevrouw de voorzitter. Mijn fractie wil net als iedereen dat misbruik van arbeidskrachten wordt tegengegaan, of ze nu gewoon hier uit Nederland komen of dat het arbeidsmigranten betreft. Wet- en regelgeving is er om hen te beschermen. Ik hoop dat de minister ons ervan kan overtuigen dat deze wet daaraan een positieve bijdrage levert.

Ik zie uit naar de reactie van de minister.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik tot slot graag het woord aan de heer Van Rooijen van de fractie van 50PLUS.

De heer Van Rooijen i (50PLUS):

Voorzitter. 11 november is de dag van Sint-Maarten, een groot feest voor onze kinderen. De dag ook van Martinus, de bisschop van Tours. Op een koude dag ontmoette de soldaat Martinus bij een stadspoort van Amiens een verkleumde bedelaar. Hij pakte zijn zwaard, sneed zijn mantel in tweeën en gaf de bedelaar de helft. Dit beeld kwam bij mij op bij het lezen van dit wetsontwerp. Martinus gaf zijn mantel. Hoe geef je arbeidsmigranten een woning? Arbeidsmigranten hebben recht op een menswaardige behandeling. Mijn fractie is van mening dat het de hoogste tijd wordt dat we een nieuwe wet, een nieuwe set normen en waarden creëren als het gaat om de omgang met arbeidsmigranten.

De commissie-Roemer schreef vijf jaar geleden een rapport. Arbeidsmigranten zijn gelijkwaardige en volwaardige deelnemers aan onze samenleving en behoren niet langer te worden uitgebuit wat betreft arbeidsomstandigheden en huisvesting. Misstanden zoals die nu voorkomen, moeten worden tegengegaan, en dat begint met de regulering van de arbeidsbranche en de verbetering van de registratie van arbeidsmigranten. In het verleden is naleving van bestaande regelgeving onvoldoende afgedwongen. Je kunt aan de poort — weer de poort! — wel nieuwe regelingen zoals deze willen invoeren, maar blijft naleving ervan niet een veel te grote uitdaging? Graag een antwoord van de minister.

Wij hebben grote zorgen over de uitvoering — dat blijkt wel — en de capaciteit ten aanzien van naleving. Mijn fractie hecht eraan te benadrukken dat werkgevers die reeds gebruikmaken van gecertificeerde uitzendbureaus en gecertificeerde huisvesting voor werknemers, in geen geval extra regeldruk moeten ervaren door de nieuwe regelgeving. Zij mogen hierdoor niet worden geraakt, maar dat zal in de praktijk wel gebeuren. De regering erkent dit ook in de nota naar aanleiding van het tweede verslag. Weliswaar streeft zij ernaar extra lasten te beperken, maar feit is dat invoering van de Wtta voor extra regeldruk en lastenverzwaring zorgt. De goeden moeten dus lijden onder de kwaden. Mijn fractie vraagt zich af in hoeverre dit proportioneel is. Kan de minister hierop haar visie geven? Kunnen bonafide uitzendbureaus zo veel mogelijk ontlast worden, is onze heel concrete vraag.

50PLUS is ook realistisch en sluit zeker niet uit dat met nieuwe wetgeving een zogenaamd waterbedeffect zal ontstaan, waarbij sommige werkgevers andere constructies zullen gaan toepassen voor het aannemen van arbeidsmigranten. Dat kan gaan om detachering via buitenlandse werkgevers, schijnzelfstandigheid — ik kom daar dadelijk nog op terug — of simpelweg zwartwerken. De regering komt met de oplossing om indien dit binnen een of enkele sectoren veelvuldig voorkomt, een sectorale maatregel te treffen in de vorm van een sectoraal uit- en inleenverbod als aanvulling op de generieke maatregelen van de Wtta. Maar zo'n verbod op het vrij verkeer van diensten zou in strijd kunnen zijn met Europese wet- en regelgeving indien dit disproportioneel wordt geacht.

De regering geeft zelf aan dat de rechtmatigheid van zo'n verbod afhangt van de onderbouwing bij de daadwerkelijke invoering van een sectoraal uit- en inleenverbod. Het staat dus geenszins vast dat de voorgenomen en aangekondigde sectorale verboden juridisch gezien afgedwongen kunnen worden. Mijn fractie vraagt de minister welke wegen bewandeld gaan worden indien blijkt dat dit soort verboden juridisch ontoelaatbaar worden geacht. Beschikt zij nog over andere gereedschappen in de gereedschapskist?

Kan de minister ook aangeven hoe een sectoraal uit- en inleenverbod wordt gedefinieerd? Wat zijn de kaders daarvoor? Wat als de te verrichten arbeid juridisch gezien onder meerdere sectoren valt? Kan dat voldoende ontvlochten worden? Kan de minister tevens aangeven hoe effectief opgetreden kan worden, mocht zich een waterbedeffect gaan voordoen zoals ik eerder memoreerde? We zien immers steeds vaker dat bij strenge regelgeving de behoefte aan ontduiking toeneemt. Na mogelijke invoering van de Wtta moet hiermee dan ook rekening worden gehouden.

Mijn fractie heeft nog niet de overtuiging dat de echte problematiek die samenhangt met de arbeidsmigratie met de invoering van deze wet zal worden opgelost. Is de behoefte aan deze wet niet mede ingegeven door het feit dat noodzakelijke controle op malafide uitzendbureaus en inleenconstructies al lange tijd onvoldoende is gebleken? Is het niet zo dat de noodzakelijke menskracht ontbreekt om naleving van bestaande regelgeving af te dwingen? Hoe denkt de minister deze menskracht straks wel te hebben? Wij vinden een grondige evaluatie van de wet, mocht deze worden aangenomen, absoluut noodzakelijk.

Voorzitter, tot slot. De regeling die bedrijven in staat stelt om maximaal 25% van het minimumloon van de arbeidsmigranten in te houden voor huisvesting, zou stapsgewijs worden afgebouwd. Kan de minister nog eens klip-en-klaar uitleggen waarom ze ervoor kiest om deze regeling in stand te laten, wetende dat zij ook nog als demissionair minister fungeert?

Voorzitter, tot slot. Ik had het al over uitzendkrachten en met name over schijnzelfstandigheid. De Wet DBA werd in 2016 ingevoerd ter bestrijding van schijnzelfstandigheid. De wet bleek niet uitvoerbaar. Het kabinet drukte, mede op verzoek van de fractie van D66 hier, snel op de pauzeknop en kwam met een handhavingsmoratorium — wat een woord! — dat tien jaar heeft geduurd. Pas in '25 is er handhaving. Ziet de minister dit als een mogelijk schrikbeeld? Wat gaat zij doen als de uitvoering op grote problemen gaat stuiten? De senaat heeft in 2016 een dure les geleerd. Graag een reactie van de minister.

Wij wachten de antwoorden met belangstelling af.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Wenst een van de leden in de eerste termijn nog het woord? Dat is niet het geval. Ik kijk naar de minister. Ik zie dat het 11.30 uur is. In theorie zouden wij nog tot 12.30 uur kunnen doorgaan met het debat. Dat hangt af van hoeveel tijd u nodig heeft om de antwoorden voor te bereiden. We kunnen ook gewoon om 13.30 uur doorgaan; het is ons om het even. U had gerekend op een uur pauze, begrijp ik. Dan schors ik de vergadering.

De beraadslaging wordt geschorst.

De voorzitter:

Ik schors de vergadering tot 13.30 uur.

De vergadering wordt van 11.32 uur tot 13.35 uur geschorst.

De voorzitter:

Ik heropen de vergadering.

Nagekomen is een bericht van verhindering van het lid:

Prins, wegens bezigheden elders.

Dit bericht wordt voor kennisgeving aangenomen.

Aan de orde is de herdenking van het oud-Eerste Kamerlid de heer dr. G.A.T.M. Reuten i.

De voorzitter:

Ik verzoek de leden en alle overige aanwezigen in de zaal en op de publieke tribune, die daartoe in de gelegenheid zijn, te gaan staan.

Collega's. We hebben de goede gewoonte om de oud-leden die ons zijn ontvallen hier te herdenken. Vandaag gedenken wij Geert Reuten, die op 29 juli is overleden op 79-jarige leeftijd. Hij was negen jaar lid van de Eerste Kamer namens de SP: van 12 juni 2007 tot 9 juni 2015 en van 26 juni 2018 tot 11 juni 2019.

Ik heet ook zijn familie van harte welkom bij deze herdenking.

Gerardus Antonius Thaddeus Maria Reuten werd op 1 augustus 1946 geboren te Heerlen. Hij studeerde sociologische economie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam en economie aan het Birkbeck College in Londen. In 1988 promoveerde hij op een onderzoek naar de waardevormbepaling van het economisch beleid: een dialectische theorie over economie, samenleving en staat in het kapitalistische tijdperk. Deze tongbreker staat symbool voor zijn doorwrochte, vaak zeer theoretisch onderlegde bijdragen aan de debatten in de Eerste Kamer.

Voordat Geert Reuten senator werd, was hij universitair hoofddocent economie en directeur van de masteropleiding economie aan de Universiteit van Amsterdam. Bovendien was hij een internationaal vermaard deskundige over het leven en werk van Karl Marx. Hij nam zijn werk ook mee naar huis. Zijn dochter Rosa vertelde eens hoe zij voor haar dertiende verjaardag "Het Communistisch Manifest" kreeg en "Das Kapital" toen ze veertien werd. In "De kleine Marx" vatte Reuten de 2.200 pagina's van het belangrijkste werk van Marx samen in 80 pagina's. Een waar huzarenstuk.

In 2003 werd hij lid van de Socialistische Partij en vier jaar later lid van de Eerste Kamer. Hier was Reuten woordvoerder Financiën en Economische Zaken. Zijn bijdragen — ik zei het al — waren altijd doorwrocht, een onmiskenbaar gevolg van zijn wetenschappelijke inslag. Dat was ook te merken aan de cijfers en statistieken waarmee hij zijn betoog onderbouwde. Zijn inbreng was voor de liefhebber steevast verkrijgbaar op papier, met eindnoten voor aanvullende informatie.

Bij de behandeling van de Klimaatwet uitte Reuten als stevige kritiek dat de verankering van parlementaire controle onvoldoende was vastgelegd. Ook bij de behandeling van het minimaliseren van de gaswinning in Groningen pleitte hij voor parlementaire goedkeuring vóóraf.

Zijn laatste debat vond plaats op een van zijn laatste vergaderdagen als Kamerlid. Het wetsvoorstel werd op verzoek van de minister met spoed behandeld. Reuten bleek niet tevreden over de schriftelijke antwoorden die zij een paar dagen eerder naar de Kamer had gestuurd. Ze gaven volgens hem nauwelijks antwoord op de vragen van de SP. Hij zei: "Een spoedbehandeling betekent dat er snel en hard gewerkt moet worden. Ik heb dit als szp'er naar vermogen gedaan en ik zou dat ook kunnen verwachten van de minister en haar ambtenaren. Een szp'er, voorzitter, is een senator zonder personeel." Het gevolg was dat hij de vragen en de context daarvan uit het verslag moest herhalen. Dat maakte de plenaire behandeling onnodig lang, aldus Reuten.

Geert Reuten was een serieus en principieel wetenschapper en parlementariër. Als lid van de Eerste Kamer hield hij de elfde these van Marx voor ogen: wij moeten de wereld niet alleen interpreteren, maar ook veranderen.

Dat ons respect voor zijn persoon en zijn verdiensten voor de samenleving en de Nederlandse parlementaire democratie tot steun mag zijn voor zijn familie en vrienden.

Ik verzoek eenieder om een moment stilte in acht te nemen.

(De aanwezigen nemen enkele ogenblikken stilte in acht.)

De voorzitter:

Dank u wel.

Ik nodig u uit om de condoleances over te brengen aan de familie. Wij gaan rond 13.55 uur verder met de stemmingen. Let u daarbij op de stemmingsbel.

De vergadering wordt van 13.39 uur tot 13.55 uur geschorst.

De voorzitter:

Ik heropen de vergadering. De vastgestelde notulen van de plenaire vergadering van 4 november 2025 liggen ter inzage bij de Griffie. Als aan het einde van de vergadering daartegen geen bezwaren zijn ingekomen, neem ik aan dat de Kamer zich hiermee heeft verenigd.

Daarnaast ligt een lijst bij de Griffie ter inzage met door de Tweede Kamer aangenomen wetsvoorstellen en de commissies waaraan ik deze wetsvoorstellen heb toegewezen.

Dan meld ik u dat de Kamer bericht heeft ontvangen van het lid Nanninga dat zij per 6 november 2025 ontslag heeft genomen als lid van deze Kamer.

Tevens heeft de Kamer bericht ontvangen van het lid Belhirch dat zij per 12 november 2025 ontslag neemt als lid van deze Kamer.

Voorts heeft de Kamer berichten ontvangen van de leden Nicolaï en Visseren-Hamakers. Op grond van artikel 20, eerste tot en met het derde lid van het Reglement van Orde van de Eerste Kamer, stel ik vast dat het lid Visseren-Hamakers zich heeft afgesplitst van de Eerste Kamerfractie van de Partij voor de Dieren en een nieuwe fractie vormt onder de naam Fractie-Visseren-Hamakers.

Op verzoek van de BBB-fractie heb ik op grond van artikel 30 van het Reglement van Orde van de Eerste Kamer het lid Kroon aangewezen als lid van de commissie voor Economische Zaken/Klimaat en Groene Groei (EZ/KGG) in plaats van het lid Oplaat.

Op verzoek van de Fractie-Visseren-Hamakers heb ik op grond van artikel 30 van het Reglement van Orde van de Eerste Kamer het lid Visseren-Hamakers aangewezen als lid van alle Kamercommissies met uitzondering van de commissie voor de Verzoekschriften.

Op verzoek van de fractie van de Partij voor de Dieren heb ik op grond van artikel 30 van het Reglement van Orde van de Eerste Kamer het lid Koffeman aangewezen als lid van de commissie voor Financiën. Het lid Nicolaï heb ik aangewezen als lid van de commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en van de commissie voor Buitenlandse Zaken, Defensie en Ontwikkelingshulp in plaats van het lid Koffeman.

Stemming motie Staat van de Europese Unie 2025

Aan de orde is de stemming over een motie, ingediend bij het debat over de Staat van de Europese Unie 2025,

te weten:

• - 

  de motie-Hartog c.s. over het opstarten van een intergouvernementele conferentie voor EU-verdragswijzigingen (36715, letter G).

(Zie vergadering van 4 november 2025.)

De voorzitter:

Dan zijn nu aan de orde de stemmingen. Ik heet de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, die namens de regering bij de stemmingen aanwezig is, nogmaals van harte welkom.

Hebben voldoende leden de presentielijst ondertekend? Dat is het geval.

Dan stemmen wij nu over de motie 36715, letter G, de motie van het lid Hartog cum suis over het opstarten van een intergouvernementele conferentie voor EU-verdragswijzigingen. Wenst een van de leden een stemverklaring over de motie af te leggen? Dat is het geval. De heer Van Ballekom.

De heer Van Ballekom i (VVD):

De VVD-fractie is het in beginsel eens met de indiener van de motie. Er dienen inderdaad veranderingen en wijzingen te worden aangebracht in het verdrag van de EU, maar wij willen dat beperken tot louter en alleen de uitbreiding. Dan spreken we met name over artikel 7, omdat we het vervelend vinden om continu te maken te hebben met mensen die het verdrag niet respecteren, niet één keer, maar vele keren. De motie is nu veel te breed in onze ogen. Daarom zullen wij tegenstemmen.

De voorzitter:

Mevrouw Visseren-Hamakers.

Mevrouw Visseren-Hamakers i (Fractie-Visseren-Hamakers):

Dank, voorzitter. Mijn fractie, de enige fractie in dit huis die wordt ondersteund door de Partij voor de Dieren, zal voor deze motie stemmen.

De voorzitter:

Dan stemmen wij over de motie 36715, letter G.

Wij stemmen bij zitten en opstaan.

In stemming komt de motie-Hartog c.s. (36715, letter G).

De voorzitter:

Ik constateer dat de leden van de fracties van OPNL, D66, Volt, de SP, de PvdD, Fractie-Van de Sanden en Fractie-Visseren-Hamakers voor deze motie hebben gestemd en de leden van de fracties van GroenLinks-PvdA, de SGP, het CDA, de PVV, FVD, de VVD, JA21, de ChristenUnie, BBB, 50PLUS en Fractie-Walenkamp ertegen, zodat zij is verworpen.

Hiermee zijn we gekomen aan het einde van de stemmingen. Ik schors de vergadering voor enkele ogenblikken.

De vergadering wordt enkele ogenblikken geschorst.

Aan de orde is de voortzetting van de behandeling van:

• - 

  het wetsvoorstel Wijziging van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en enige andere wetten in verband met de invoering van regels voor het verlenen van toelating voor het ter beschikking stellen van arbeidskrachten (Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten) (36446).

De voorzitter:

Ik heropen de vergadering. Aan de orde is de voortzetting van de behandeling van het wetsvoorstel 36446, Wijziging van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en enige andere wetten in verband met de invoering van regels voor het verlenen van toelating voor het ter beschikking stellen van arbeidskrachten (Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten). We zijn nu toe aan het antwoord van de regering in de eerste termijn.

De beraadslaging wordt hervat.

De voorzitter:

Ik geef het woord aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Minister Paul i:

Voorzitter, dank u wel. Fijn dat we vandaag met elkaar spreken over de Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten, de Wtta. Dank ook aan de leden voor hun inbreng. Het is mijn eerste debat met uw Kamer in de functie van minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ik kijk ernaar uit om de komende periode nog meer wetten met uw Kamer te bespreken.

Voordat ik doorga ook een kleine disclaimer. Ik heb last van mijn keel. Ik ga mijn best doen om niet al te veel te hoesten en proesten, maar als ik een snoepje in mijn mond stop, dan is dat dus een hoestsnoepje en geen disrespect naar u. Ik weet dat mijn moeder af en toe ook naar debatten kijkt. Zij zou zeer ontstemd zijn als ik met volle mond ga praten, maar dat kan misschien wel helpen.

De voorzitter:

Alle begrip en permissie.

Minister Paul:

Dank u wel. Voordat we beginnen met de Wtta zelf, wil ik nog kort ingaan op de brief die ik vorige week met uw Kamer heb gedeeld, waarin is aangegeven dat de mogelijkheid om in te houden op het minimumloon voor de huisvesting blijft bestaan. Hierover zijn ook vragen gesteld door de leden Ramsodit, Van Apeldoorn, Bakker-Klein en Van Rooijen. Ik vind het belangrijk om dat toe te lichten voordat ik op het eigenlijke wetsvoorstel inga. Het doel van het Aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten, onder leiding van Roemer, is om de afhankelijkheid van arbeidsmigranten van de werkgever te verminderen en hun positie te verbeteren. Het loslaten van de mogelijkheid om loon in te houden voor huisvesting levert op dit moment meer nadelige dan positieve gevolgen voor de arbeidsmigrant op. Door de huidige krapte op de woningmarkt is het voor arbeidsmigranten ongelofelijk lastig om los van hun werkgever huisvesting te vinden, helemaal als zij nieuw in Nederland aankomen.

De inhoudingsregeling zorgt ervoor dat er bepaalde transparante voorwaarden zitten aan huisvesting door de werkgever. Zo is de huur maximaal 25% van het minimumloon. Ook moet de huur vermeld worden op de loonstrook en moet de huisvesting gecertificeerd zijn. Hierop wordt toegezien door de Arbeidsinspectie. Zonder de inhoudingsregeling verliezen we dit zicht op de huisvesting van arbeidsmigranten.

Toen ik ruim twee maanden geleden aantrad op het ministerie, was dit een van de dossiers die ik verder mocht brengen. Er wordt nu ingezoomd op deze maatregel, maar in de tussentijd heb ik voortgebouwd aan heel veel zaken waar mijn voorganger en voorvoorganger aan gewerkt hebben. Omdat de sociale partners, de vakbonden in dit geval, niet op één lijn zaten en heel duidelijk andere inzichten hadden, heb ik bij deze maatregel mijn lijn aangehouden, namelijk: bekijken wat op dit moment in het beste belang van de arbeidsmigrant is.

Ondertussen is het belangrijk dat we alles blijven doen om de positie van arbeidsmigranten verder te verbeteren door de aanbevelingen van het aanjaagteam uit te voeren. Zo ligt er een wetsvoorstel van de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening bij de Tweede Kamer dat moet helpen om meer huisvesting mogelijk te maken voor doelgroepen, waaronder arbeidsmigranten. Diezelfde minister van VRO werkt aan een wetsvoorstel voor betere prijsbescherming voor arbeidsmigranten. Ook wordt er op dit moment in het hele land driftig aan gewerkt om informatiepunten te openen waar arbeidsmigranten terechtkunnen voor vragen en juridische hulpverlening.

De heer Van Apeldoorn i (SP):

De minister heeft het over de aanbevelingen van het aanjaagteam van de heer Roemer van vijf jaar geleden. Daarbij ging het ook over huisvesting en de onwenselijkheid van de koppeling van huurcontracten aan arbeidscontracten, omdat het de arbeidsmigrant nog afhankelijker maakt van de werkgever, van de uitlener dan wel van de inlener, dan anders al het geval is. Het maakt de arbeidsmigrant extra kwetsbaar. Erkent de minister in ieder geval dat het besluit van haar voorganger, dat zij dus tijdens het reces van de Tweede Kamer heeft teruggedraaid, bedoeld was om uitvoering te geven aan een van de aanbevelingen van het aanjaagteam, namelijk om een einde te maken aan de onwenselijke koppeling van huisvesting en arbeidscontract? Erkent zij daarmee dat er op dit moment dus geen uitvoering wordt gegeven aan dat onderdeel van het rapport-Roemer?

Minister Paul:

Dat laatste klopt. Ik heb deze maatregel wezenlijk anders gewogen. Niet alleen ik, maar onder andere ook vakbond CNV heeft het inzicht dat we meer vat, zicht en grip houden op de huisvesting zelf, en het prijskaartje dat daaraan hangt, als we deze maategel op dit moment nog in stand houden. Laten we wel wezen, op dit moment hebben we op de woningmarkt ook heel weinig alternatieven. Het klinkt dus misschien heel groots om te zeggen dat het loon volledig beschikbaar is voor de arbeidsmigrant en dat die dan naar believen kan shoppen op de woningmarkt, maar er zijn heel weinig alternatieven. Ik houd die maatregel dus vooralsnog in stand, terwijl we ondertussen werken aan flankerend beleid. Op termijn zie ik die afbouw inderdaad gebeuren, want ik onderschrijf wat de heer Van Apeldoorn zegt: alles wat we kunnen doen om de afhankelijkheidsrelatie te minimaliseren, moeten we doen.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Dan constateer ik in ieder geval dat de minister zegt: voorlopig houden we die afhankelijkheidsrelatie in stand. Op basis van het rapport-Roemer weten we al vijf jaar dat dat heel onwenselijk is, als we dat al niet veel langer weten. Mijn vraag is wat er nu eigenlijk gebeurd is sinds het aantreden van deze minister en wat deze regering — deze minister vertegenwoordigt namelijk nog steeds dezelfde regering — van inzicht heeft doen veranderen. Ik wil toch even memoreren dat het besluit van de voorganger van deze minister, minister Van Hijum, destijds zorgvuldig is voorbereid, in overleg met sociale partners, binnen de Stichting van de Arbeid en na consultatie van alle partijen. Daar is ook lang over nagedacht. De Arbeidsinspectie zegt ook: je zou die koppeling echt moeten afschaffen. Toch komt de minister tot andere inzichten. Ze noemt daarbij het CNV, maar het CNV staat hierin vrij alleen onder de maatschappelijke organisaties, want FNV betreurt het besluit van de minister om het eerdere besluit van haar voorganger terug te draaien ten zeerste. Dat geldt ook voor het Leger des Heils en FairWork. Toch graag dus nog een uitleg over wat er nu gebeurd is, waardoor deze regering tot hele andere inzichten is gekomen dan ze tot deze zomer nog had.

Minister Paul:

Ik vrees dat ik herhaal wat ik net heb gezegd: door die afbouw nu al te laten plaatsvinden, verliezen we de grip en het zicht op de huisvesting die we op dit moment wel hebben, terwijl er geen alternatieven voor huisvesting voorhanden zijn. Wat dat betreft is het niet in het beste belang van de arbeidsmigranten om dat op dit moment door te voeren. Ik heb het anders gewogen, op basis van alle informatie die er lag. Dat is het simpele antwoord.

De voorzitter:

De heer Van Apeldoorn, tot slot.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Dan vraag ik me nog wel af welke informatie dat dan is geweest en of de minister ook beschikte over nieuwe informatie. Ik vind het toch bijzonder dat de minister tot een andere afweging komt in het belang van de arbeidsmigranten, terwijl bijvoorbeeld een belangenorganisatie voor arbeidsmigranten als FairWork tot een heel andere conclusie komt. Feit is dat die afhankelijkheid nu in stand wordt gehouden en dat je tegen de arbeidsmigrant zegt: "U heeft eigenlijk geen keus: u moet een deel van uw minimumloon afstaan als u deze baan wilt krijgen. En tegelijkertijd moet u deze woonruimte huren." Het gevolg daarvan is dus ook dat als de arbeidsrelatie eindigt, het huurcontract ook zou kunnen eindigen. Dat gebeurt in de praktijk ook. De minister heeft het over flankerend beleid, maar wat gaat zij dan doen, nu zij dit beleid heeft teruggedraaid, om die misstanden en die vorm van afhankelijkheid en feitelijk uitbuiting, waarbij het minimumloon oneigenlijk gedrukt wordt, tegen te gaan? Of zegt zij: "Dat is dan voor een volgend kabinet; ik doe er nu niks aan"? Daar komt het volgens mij namelijk op neer.

Minister Paul:

Nee, daar werken we als kabinet gezamenlijk aan. Dat gaat aan de ene kant om ervoor zorgen dat er überhaupt meer woningen komen, ook voor arbeidsmigranten, en om betere huurbescherming voor arbeidsmigranten. Dat is een veelheid aan maatregelen. Overigens, ook de wet die we vandaag behandelen is een heel belangrijke stap in de bescherming van arbeidsmigranten. Uiteindelijk wil ik het zicht op die huisvesting en de grip op de kosten daarvan op dit moment niet verliezen.

Mevrouw Bakker-Klein i (CDA):

Ik probeer te begrijpen wat dan in het belang is van de arbeidsmigrant, zoals de minister zegt. Stel, je woont met twaalf man op een kamer. Dat is namelijk hoe arbeidsmigranten momenteel worden gehuisvest. In het gunstigste geval is dat in stapelbedden, maar meestal is dat gewoon met matrassen op de grond. Dan mag de werkgever dus 25% van het minimumloon inhouden voor dit type huisvesting; dat staat natuurlijk niet in verhouding tot de kosten die normaal met huur zouden worden betaald. Volgens mij was het de bedoeling dat we zouden zeggen dat er niet zozeer meer woningen gebouwd moeten worden. Dat moet ook gebeuren, maar er zou in ieder geval huurbescherming zijn en er zou reële huur worden gevraagd. In beide gevallen wordt daar nu van afgezien. We hebben er namelijk geen zicht op dat er woningen zijn. Maar je zou toch op z'n minst huurbescherming voor dat ene matrasje kunnen afdwingen, zodat mensen niet in de daklozenopvang terechtkomen als ze hun baan kwijt zijn. En je zou ook een reële huur moeten vragen, dus geen kwart van het minimuminkomen voor een matrasje op de grond. Dit gaat niet over de wet die we nu behandelen, maar ik stel deze vraag omdat dit de praktijk is en dit misstanden zijn die we aan willen pakken. Nu ligt er een wet waarin uitleners moeten gaan registreren. Worden er dan ook eisen gesteld aan het type huisvesting en aan hoe dit financieel en wat betreft de bescherming van rechten is geregeld? Is dat onderdeel van de registratie van bonafide uitleners?

Minister Paul:

Misschien ook voor de duidelijkheid: de inhouding van het wml voor huisvesting is geen onderdeel geweest van de aanbevelingen van het rapport-Roemer. Meer huisvesting, sowieso voor arbeidsmigranten, het ontkoppelen van huurcontracten en arbeidsovereenkomsten en huurbescherming zijn dat wel. Dat zijn allemaal zaken waaraan wordt gewerkt, ook door andere leden van het kabinet. Het eerlijke antwoord is dus: we hebben die maatregelen niet met één druk op de knop voor elkaar. Ik heb dat dus ook niet van vandaag op morgen geregeld. Maar het zijn allemaal zaken waaraan wordt gewerkt, ook door dit demissionaire kabinet. We gaan dat dus niet aan een nieuw kabinet laten en in de tussentijd nietsdoen. Er wordt hard aan gewerkt, durf ik wel te zeggen.

Mevrouw Ramsodit i (GroenLinks-PvdA):

Dank, minister, voor de gelegenheid om even dit verwonderpunt met u te bespreken voordat we het over de Wtta hebben. Ik heb één concrete vraag. U zegt een aantal keer: ik heb het wezenlijk anders gewogen. U noemt daarbij de vakbond CNV. Mijn vraag is dan: is er naast voortschrijdend inzicht ook sprake van andere voortschrijdende invloeden? Ik heb u niet gehoord over de uitzendbureaus. Hebben die u nog van extra informatie of andere inzichten voorzien?

Minister Paul:

Ik ben eigenlijk heel blij met deze vraag. In de afgelopen week heb ik namelijk heel veel over me heen gekregen. Wat mij nog het meest geraakt heeft — een van de leden heeft daar in een bijzin in zijn bijdrage ook iets over gezegd — is de suggestie dat ik mijn oren zou laten hangen naar de lobby, in dit geval de uitzendlobby. Ik kan u verzekeren dat dat geenszins het geval is. In de 34 jaar dat ik werk, heb ik mijn oren naar geen enkele lobby laten hangen en me voor geen enkel karretje laten spannen.

Ik heb eigenstandig een afweging gemaakt, met alle informatie die er was. Er zijn namelijk veel rapporten en allerlei visies en ideeën gedeeld, vanuit alle sociale partners. Daar heb ik kennis van genomen. Ik ben op 6 september begonnen en had in de eerste twee weken direct drie grote debatten, onder andere één over arbeidsmigratie. Ik heb mijn stinkende best gedaan om me zo goed mogelijk in te werken. Ik heb letterlijk bij mijn aantreden gezegd, zowel tegen de leden van de Tweede Kamer met wie ik in debat ging als tegen stakeholders in het veld en anderen, dat ik deze rol niet ben gaan vervullen om alles overhoop te gooien of dingen totaal anders te doen. Ik maak dankbaar gebruik van en bouw voort op al het goede werk van mijn voorgangers, maar ik ben niet gekomen om bij het kruisje te tekenen. Ik heb ook een eigen afweging te maken in relatie tot de verschillende thema's die op mijn bureau liggen. Dat ben ik verplicht aan de mensen voor wie ik in de politiek zit. Dat ben ik verplicht aan mezelf.

Ik heb hierin een andere weging gemaakt. In de afgelopen twee maanden heb ik heel veel zaken verder gebracht, zonder te kikken of daar ook maar iets aan te veranderen, omdat ik dat vol overtuiging kon doen. Op dit punt, bij deze maatregel, kon ik dat niet doen en heb ik dat niet willen doen. Dat is wat ik erover kan zeggen.

Mevrouw Bakker-Klein (CDA):

Ik heb eigenlijk nog steeds geen antwoord van u gekregen op mijn vraag. U zegt: we blijven er wel hard aan werken, dus er komt wellicht een andere wet of een andere oplossing. Mijn vraag was: gaat u, nu de voorgenomen wet is ingetrokken, in het kader van de uitvoering van de wet die we vandaag behandelen, iets doen waardoor uitleners gecontroleerd worden op dit soort misstanden wat betreft huisvesting? Ik heb net een voorbeeld van de misstanden genoemd.

Minister Paul:

Dat is onder andere een onderdeel waarop ook de Arbeidsinspectie kan controleren. Sorry dat ik daar eerder niet op heb geantwoord.

Voorzitter. Ik had inderdaad een aantal maatregelen en wetsvoorstellen genoemd waar onder anderen de minister van VRO mee bezig is. Ik zou eigenlijk door willen gaan met de behandeling. Ik realiseer me — ik kijk een beetje rond — dat ik misschien niet naar ieders tevredenheid heb geantwoord, maar dit is wel mijn eerlijke antwoord. Het heeft me echt geraakt dat mensen mijn integriteit in twijfel trokken, want ik doe echt naar eer en geweten mijn werk.

Voorzitter. De Wtta, waarvoor we vandaag bij elkaar zijn, is een van de belangrijkste aanbevelingen van het aanjaagteam. Dit onderwerp raakt veel andere onderwerpen, zoals het lid Van den Oetelaar benoemde, zoals de krappe arbeidsmarkt, de woningmarkt, het aan de slag krijgen van mensen die nu aan de kant staan, en lastenverlaging voor de ondernemer. Dit zijn allemaal belangrijke onderwerpen waar het kabinet zich voor blijft inzetten. Los daarvan is het belangrijk dat wanneer er met uitzendkrachten wordt gewerkt, deze goed worden behandeld. Daar gaat het vandaag over.

Arbeidsmigranten leveren een belangrijke bijdrage aan onze economie en ons dagelijks leven. Maar het groeiend aantal arbeidsmigranten zorgt ook voor extra druk op onze samenleving. Verschillende leden refereerden daar al aan. Het aantal arbeidsmigranten in Nederland is sinds 2007 gestegen van ongeveer 200.000 naar 800.000. Dit zorgt voor extra druk op onze voorzieningen, zoals woningen, zorg en onderwijs. Tegelijkertijd is de realiteit ook dat we in Nederland altijd arbeidsmigranten nodig zullen hebben, alleen al vanwege de vergrijzing.

Bijna de helft van de arbeidsmigranten werkt voor een uitzendbureau. We weten intussen dat er daarbij te veel fout gaat, van uitbuiting van werkenden tot het afschuiven van de lasten op de samenleving. Wegwerparbeid is voor malafide uitleners een verdienmodel geworden. Het aanjaagteam onder leiding van Emile Roemer kwam in 2020 met een hele reeks maatregelen die de misstanden met arbeidsmigranten moest voorkomen en terugdringen. De Wtta is de belangrijkste maatregel uit dit pakket en gaat daaraan een wezenlijke bijdrage leveren. Zoals ik net al benoemde, zetten we met het behandelen van de Wtta vandaag een flinke stap in het verbeteren van de situatie van arbeidsmigranten in Nederland.

De Wtta is niet alleen nodig voor de bescherming van arbeidsmigranten, maar is ook cruciaal voor een gelijk speelveld voor bonafide, hardwerkende ondernemers in de uitzendbranche en voor inleners. Er is nu een race naar de bodem gaande, die wordt aangejaagd door de malafide praktijken van oneerlijke uitleners en inleners. Zij zoeken bewust de randen van de wet op en overschrijden deze. Dit is een race naar de laagste prijs voor hun producten en de slechtste omstandigheden voor arbeidsmigranten. Goede werkgevers en uitzendbureaus worden op die manier weggeconcurreerd door de slechte. Voor de Arbeidsinspectie is het dweilen met de kraan open.

Door schrijnende incidenten van de afgelopen jaren hebben we het vaker over uitzendbedrijven met misstanden. Maar ik vind het ook belangrijk te benoemen dat er heel veel bedrijven zijn die het wel goed doen. Dit doen we vaker in debatten in de Eerste en Tweede Kamer, want wij zijn er om problemen op te lossen en misstanden te benoemen. Het is juist voor deze goedwillende ondernemingen van groot belang dat de sector opgeschoond wordt. We moeten en kunnen straks met de Wtta het kaf van het koren scheiden. Goed werkgeverschap moet weer gaan lonen in de uitzendsector. Het tegengaan van misstanden zorgt ook voor meer grip op migratie. Dit is belangrijk, zoals ook in het briefadvies Arbeidsmigratie van de Sociaal-Economische Raad wordt benoemd en eerder in het interdepartementaal beleidsonderzoek over arbeidsmigratie is aanbevolen. De SER benoemt ook de belangrijke rol die de Wtta hierin speelt. We zullen meer grip moeten krijgen op het aantal mensen dat in Nederland komt werken én op welke plekken ze dit doen. Het waarborgen van goed werkgeverschap en goede voorwaarden waaronder wordt gewerkt, is daarbij cruciaal. Dat moedigt investeren in kwalitatief goed en productief werk aan en ontmoedigt het onzorgvuldig omgaan met werknemers, inclusief arbeidsmigranten.

Natuurlijk is het belangrijk dat we daarbij de juiste balans treffen. We willen geen onnodige lastendruk en kosten bij de goedwillende ondernemers leggen, ook niet in de uitzendsector. Het eerlijke verhaal daarbij is dat we de afgelopen decennia al meerdere, minder vergaande maatregelen hebben geprobeerd. Het vergunningstelsel uit de jaren zeventig van de vorige eeuw bleek door het gebrek aan periodieke controles niet effectief om misstanden tegen te gaan. Zo'n twintig jaar geleden is geprobeerd het kaf van het koren te scheiden met het vrijwillige keurmerk van de Stichting Normering Arbeid, de SNA. Daarmee kunnen de goede werkgevers zich onderscheiden, maar is de oneerlijke concurrentie met malafide uitleners in stand gebleven. Het is met dit private keurmerk ook niet mogelijk om kwaadwillende uitleners duurzaam te weren. Daarvoor ontbreekt een wettelijke grondslag.

Deze en andere maatregelen hebben dus niet kunnen voorkomen dat misstanden rondom uitzendwerk nog steeds aan de orde van de dag zijn. Mijn overtuiging is dan ook dat het toelatingsstelsel de best mogelijke balans is tussen het écht aanpakken van misstanden en de goede partijen zo min mogelijk belasten. Er zijn in de afgelopen jaren ook voorstellen gedaan die nog verder gaan, bijvoorbeeld uitzendarbeid in bepaalde sectoren helemaal niet meer toestaan, of slechts gedurende een heel korte tijd. Daarmee lijden de goedwillende ondernemers mijns inziens nog meer onder de kwade.

Ik ben ervan overtuigd dat de Wtta rechtdoet aan het inzicht dat de uitzendmarkt beter gereguleerd moet worden, maar ook ruimte laat om als goede uitzender actief te blijven. Om tot dit wetsvoorstel te komen, is de afgelopen jaren heel nauw samengewerkt met alle sociale partners. Ik wil zowel de vakbonden als de werkgeversorganisaties bedanken voor hun constructieve bijdragen aan de totstandkoming van het wetsvoorstel. Naar verwachting kan de Wtta op 1 januari 2027 in werking treden. De voorbereidingen voor de uitvoering van de Wtta zijn al in volle gang. Het kost tijd om de capaciteit van inspectie-instellingen op te bouwen. Daarmee is het stelsel een ingroeimodel, maar wel vanaf dag één een betekenisvolle stap naar een eerlijker en gelijker speelveld voor werkenden en uitleners.

Voorzitter. Ik wil de leden van uw Kamer bedanken voor de constructieve vragen die gesteld zijn. Ik zal die vragen in de volgende volgorde beantwoorden. Eerst ga ik in op de vragen over aanleiding, nut en noodzaak van het wetsvoorstel. Daarbij bespreek ik de aanloop, proportionaliteit, regeldruk en evaluatie. Mijn tweede blokje is de reikwijdte van het toelatingsstelsel. Hierin bespreek ik de noodzaak tot de brede reikwijdte die het stelsel heeft, de ontheffingsmogelijkheid en de vragen over uitzonderingen. In het derde blokje zal ik ingaan op de implementatie en uitvoering. Hierin bespreek ik de opbouw van de uitvoeringsorganisatie en van inspectie-instellingen. Ook ga ik in op de belangrijke samenwerking tussen al die partijen. Het vierde blokje is de handhaving en het vijfde de financiële zekerstelling. We houden altijd een roemruchtig blokje "overig" over, voor de diversiteit aan andere vragen die gesteld zijn.

Ik begin dan graag met het eerste blokje: aanleiding, nut en noodzaak. Ik begin met een vraag van de heer Van Apeldoorn over grip op migratie. Eigenlijk vroeg de heer Van Apeldoorn of ik het met hem eens ben dat er meer nodig is dan de Wtta om het probleem omtrent arbeidsmigratie bij de bron aan te pakken. Het eerlijke antwoord is ja. Als je kijkt naar wat er meer nodig is, dan liggen daar heel fundamentele vraagstukken onder. Ze gaan over het land dat we als Nederland willen zijn, wat voor economie daarbij hoort en welke mensen je daarvoor nodig hebt. Al die fundamentele keuzes zullen gemaakt moeten worden. We weten allemaal dat er straks een nieuw kabinet aantreedt. Ik hoop van harte dat dit soort vraagstukken ook op tafel komen. Dat is belangrijk om te kunnen bepalen hoe het land eruitziet en hoe de economie eruitziet. Je zult daar fundamentele keuzes in moeten maken en zult een selectief arbeidsmigratiebeleid moeten voeren. Hiervoor zijn al verschillende maatregelen in gang gezet, maar wellicht moeten nog stevigere maatregelen genomen worden.

Het ibo en het SER-advies hebben verschillen mogelijkheden, dilemma's en keuzes inzichtelijk gemaakt. Daarmee ligt er een basis voor een volgend kabinet om op door te pakken. Naast de meer praktische maatregelen waar ik in mijn inleiding al aan refereerde, zoals de wetsvoorstellen van de minister van VRO, is er inderdaad meer nodig om ervoor te zorgen dat er in het hier en nu al dingen verbeteren.

Dan de vraag van de heer Van Apeldoorn en de heer Van den Oetelaar of dit wetsvoorstel alle problemen met malafide uitzendbureaus oplost. Ik denk dat we met het toelatingsstelsel een grote en belangrijke stap nemen om de uitzendsector op te schonen, maar daarmee worden malafide uitzenders natuurlijk niet van de ene op de andere dag goede werkgevers. Er zullen uitzenders blijven die de regels omzeilen en ontduiken om geld te verdienen aan kwetsbare arbeidskrachten, bijvoorbeeld door bewust een onjuiste administratie te voeren, door zich te verstoppen en te doen alsof ze geen uitzendbureau meer zijn of door iets anders. Voor die hardnekkige groep blijft heel stevig handhaven de enige oplossing. Dat moeten we blijven doen. Het toelatingsstelsel inclusief de extra capaciteit voor de Arbeidsinspectie gaat daarbij helpen. Met het stelsel gaan we de sector opschonen, maar dat gebeurt niet in één keer. Dat zou ik wel willen. Dat zou ik graag willen, maar dat gebeurt niet. Dat vraagt permanente aandacht en permanente inzet. Dat zullen we doen. Het wetsvoorstel biedt in ieder geval een heel stevige basis.

Mevrouw Ramsodit vroeg waarom de aanloop naar deze wet zo lang heeft geduurd. De Wtta treedt inderdaad twee jaar later in werking dan initieel gehoopt. Dit komt door een aantal onvoorziene ontwikkelingen, waarvan er twee best ingrijpend waren. Allereerst heeft het advies van de Raad van State ertoe geleid dat het initiële certificeringsstelsel is omgevormd tot een toelatingsstelsel, met alle implicaties van dien. Vervolgens duurde de zoektocht naar een uitvoeringsorganisatie langer dan gehoopt. Dit leidde tot het besluit om de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt binnen SZW op te richten.

Dan de vraag van mevrouw Ramsodit en mevrouw Belhirch waarom niet alle aanbevelingen uit het rapport-Roemer in samenhang en tijdiger opgepakt zijn. Wat ik samen met de andere bewindspersonen doe, is de aanbevelingen van het aanjaagteam zo goed en zo snel mogelijk oppakken en uitvoeren. Dat doe ik overigens niet alleen met de leden van het kabinet, maar ook met gemeentes, provincies en sociale partners. Er zijn ook al belangrijke stappen gezet. Zo is geregeld dat de huur- en arbeidsovereenkomsten gescheiden moeten zijn en wordt er gewerkt aan een landelijk netwerk met informatie, dienstverlening en hulp voor arbeidsmigranten. Maar de realiteit is dat de maatregelen verschillen in complexiteit en doorlooptijd en dat de voortgang van de uitvoering zich daardoor in verschillende fasen bevindt. Het zou heel mooi zijn als het in één klap met een strik erom gepresenteerd zou kunnen worden, maar dat lukt niet. Er wordt dus met verschillende snelheden en op verschillende plekken heel hard aan gewerkt.

De leden Ramsodit en Belhirch vroegen ook welke tussentijdse maatregelen het kabinet neemt om bestaande misstanden nu te bestrijden. Dat is een heel terechte vraag. De Arbeidsinspectie zet de structurele extra capaciteit van 135 fte voor toezicht op de uitzendsector al in voordat de Wtta in werking treedt. Het samenwerkingsverband Aanpak Malafide Uitzendbureaus, AMU, zal worden voortgezet en versterkt in het kader van het toelatingsstelsel. De Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt werkt in de aanloop naar de inwerkingtreding proactief samen met de partners. Ze werken daar bijvoorbeeld gezamenlijk aan risicoanalyses. Ik denk dat het goed is om te melden dat het kabinet zich daarnaast ook buiten de Wtta inzet, bijvoorbeeld met het wetsvoorstel Modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel. Dat wetsvoorstel ziet op het effectiever maken van de strafrechtelijke aanpak van mensenhandel, waaronder arbeidsuitbuiting. Het streven is om dit wetsvoorstel 1 januari 2026 in werking te laten treden. Ook wat dat betreft gebeurt er dus op verschillende plekken heel veel.

Mevrouw Ramsodit vroeg of ik kan toezeggen dat in de overgangsfase eerdere klachten en signalen over overtredingen door uitleners onderdeel zijn van de prioritering van onderzoek en handhaving van de Arbeidsinspectie. Dat is een hele mond vol. In de praktijk houdt de Arbeidsinspectie sowieso risicogericht toezicht. Om dat goed te kunnen doen, worden inderdaad eerdere klachten en signalen over ernstige tekortkomingen of overtredingen door uitleners meegenomen in de risicoanalyse waar de inspectie haar inspectiecapaciteit op inzet. Eigenlijk nu al, nog voordat alles helemaal formeel van start gaat, werkt de Arbeidsinspectie ook samen met de NAU, bijvoorbeeld in de uitwisseling van gegevens en signalen. Dat wordt dus op die manier opgepakt.

De heer Van Gasteren van BBB vroeg mij waarom niet het SNA-keurmerk verplicht gesteld is. Het wetsvoorstel stelde initieel eigenlijk een certificeringsstelsel voor, een beetje in lijn met wat de heer Van Gasteren volgens mij bedoelt. Daarbij verstrekte een privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan certificaten. De Raad van State heeft echter geoordeeld in haar advies dat de redenen voor een verplicht certificeringsstelsel in plaats van een publiekrechtelijk vormgegeven vergunningenstelsel onvoldoende overtuigend waren. De Raad van State zei dat een certificaat de naleving van wetten en regels niet kan garanderen. Die wettelijke grondslag ontbreekt dan simpelweg. Ze wijst erop dat de certificering onvoldoende onderscheidend is gebleken en misstanden niet heeft kunnen voorkomen. In mijn inleidende tekst refereerde ik ook al aan het vergunningenstelsel uit de jaren zeventig. Dat bleek door gebrek aan periodieke controles niet effectief om misstanden tegen te gaan. Dit heeft geleid tot de vormgeving van het toelatingsstelsel, gekoppeld aan stevig opgeschaald toezicht. Het zijn dus die twee componenten die zorgen voor een effectieve aanpak.

De heer Van Rooijen zei: de goeden moeten niet lijden onder de kwaden. Hij vroeg zich af in hoeverre dit proportioneel is en of ik daar mijn visie op kan geven. Ik zou hier niet staan als ik er niet van overtuigd was dat de Wtta voldoende proportioneel is. De afgelopen decennia laten zien dat minder vergaande maatregelen onvoldoende hebben gewerkt om de problematiek in de uitzendsector aan te pakken. Denk aan het eerder genoemde vergunningenstelsel in de jaren zeventig, het vrijwillige keurmerk van de Stichting Normering Arbeid of het alleen maar inzetten op meer handhaving door de inspectie. Inmiddels zijn er genoeg rapporten die aantonen dat deze inzet niet voldoende is om de structurele misstanden met uitzendwerk tegen te gaan. Ik denk dat dat een heel belangrijk punt is. Het gaat om structurele misstanden. Als het een paar willekeurige incidenten zouden zijn, zou dit vast te zwaar zijn, maar het gaat om structurele misstanden. Het SER-advies rondom arbeidsmigratie van vorige week geeft dat ook nog maar eens stevig aan.

De heer Van Gasteren vroeg mij ook waarom er niet is gekozen voor een stap-voor-stapaanpassing van regels, zoals de rapportage en meldplicht. Het is niet meer vol te houden dat er geen strenger en sluitender toezicht op de uitleenmarkt komt. De problematiek die zich voordoet in de sector is dermate hardnekkig en structureel — ik zei dat zojuist ook in de richting van de heer Van Rooijen — dat de tijd van halve maatregelen echt voorbij is. Daarnaast helpt de Wtta de Arbeidsinspectie in haar werk. De Arbeidsinspectie kan straks namelijk sneller en gerichter handhaven doordat de kwaadwillenden, de malafide uitleners, niet aan de slag kunnen in dat stelsel.

De heer Van Gasteren vroeg mij ook waarom er geen verbetering van de Arbeidsinspectie plaatsvindt in plaats van de Wtta. Daarin is mijn overtuiging en is het antwoord dat het niet genoeg is om alleen de handhaving uit te breiden of te verbeteren, zonder toelatingsstelsel. Het intensiveren van de handhaving heeft alleen maar zin als het gaat om losse incidenten. Dat is niet het geval; we weten inmiddels uit alle rapporten die er zijn dat de misstanden te omvangrijk zijn om ze voldoende aan te kunnen pakken met alleen intensievere handhaving. Dan blijft die handhaving namelijk, in de woorden van een oud-Hollands gezegde, dweilen met de kraan open. De kraan blijft dan open en de misstanden blijven bestaan. Daar kan een arbeidsinspectie niet tegenop, hoe groot die ook is. Je hebt dit stelsel dus nodig. Malafide uitzenders zijn anders namelijk nog steeds niet duurzaam uit de markt geweerd en malafide bestuurders kunnen doorgaan met wat we "vluchtig ondernemerschap" noemen: zodra ze betrapt worden op een overtreding, zodra ze het idee hebben dat de Belastingdienst, de Arbeidsinspectie of een andere instantie ze in de smiezen heeft, heffen ze hun bedrijf op, laten ze de boel klappen en beginnen een nieuw bedrijf. En dan beginnen de misstanden weer van voren af aan. Dat houdt oneerlijke concurrentie in stand en zorgt voor heel schrijnende situaties.

Voorzitter. Mevrouw Ramsodit vroeg me naar de definitie van "malafide". Er is geen juridische definitie van deze term. Ik zie mevrouw Ramsodit knikken; zij weet dit vast nog beter dan ik. Er is geen juridische definitie. Het Aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten benoemt in het rapport situaties waarin — ik citeer: "het misgaat bij werkgevers en dat ook bewust gebeurt." Het aanjaagteam noemde als voorbeelden situaties waarin de huisvesting ver onder de maat is en gebruikt wordt om zwart geld wit te wassen, situaties waarin arbeidsmigranten onderbetaald worden zonder dat zelf te weten, waarin vakantiegeld niet uitbetaald wordt, enzovoort, enzovoort. Zij geven er dus vooral voorbeelden van. De aanleiding voor de wet zijn de misstanden in de uitleensector, maar de Wtta gaat verder dan alleen het aanpakken van extreme gevallen; het uitgangspunt is dat alleen uitleners tot de markt worden toegelaten als zij arbeidskrachten behandelen in overeenstemming met geldende wet- en regelgeving.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij ook naar voorbeelden van gegevens over malafiditeit op basis waarvan de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt ingrijpt. Bij het geven van een toelating beoordeelt de NAU of de uitlener voldoet aan de volgende voorwaarden: geldig vog, waarborgsom en naleving normenkader. Daarnaast heeft de NAU de Wet Bibob als instrument om toelatingen te kunnen weigeren of in te kunnen trekken bij strafrechtelijke veroordelingen. Ook kan de toelating worden ingetrokken als er een vermoeden is dat die toelating wordt gebruikt voor criminele activiteiten. De uitlener moet het normenkader blijven naleven en periodiek een inspectierapport aanleveren. Ten slotte verliest de uitlener een toelating als deze bewust informatie achterhoudt of onjuiste informatie verstrekt die tot afwijzing van de toelatingsaanvraag zou hebben geleid.

De heer Van Gasteren vroeg waarom de adviezen van het ATR niet zijn opgevolgd. Gezien de hardnekkige problematiek is er meer nodig dan alleen …

De voorzitter:

Minister, sorry, er is nog een interruptie van mevrouw Ramsodit op het vorige punt.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Omdat u de beantwoording in blokjes doet, minister, misschien gelijk even een vraag naar aanleiding van mijn vraag naar de definitie van malafiditeit. In de overgangsfase worden er mogelijk malafide uitzendbureaus of uitleenorganisaties toegelaten omdat ze een SNA-keurmerk hebben. Mijn vraag over de malafiditeit ging over het volgende. Natuurlijk hebben we de kaders in de wet, maar wanneer is het een trigger om te zeggen: we halen het naar voren om hiernaar te kijken, bijvoorbeeld via een tussentijds inspectierapport of anderszins? Ik weet niet of u daar straks nog op komt? Ja? Dan is het goed.

Minister Paul:

Ja, inderdaad, ik kom daar straks op terug. Als mevrouw Ramsodit mij dat toestaat, zou ik dit graag dan willen beantwoorden, anders gaat het helemaal mis. Ik kom er dus straks op terug.

Er was een vraag van de heer Van Gasteren over het ATR. Ik heb al een paar keer iets gezegd over de hardnekkigheid van de problematiek. Ik heb al een paar keer gezegd dat het dus belangrijk is en dat er meer nodig is dan alleen het handhaven van de naleving van bestaande wet- en regelgeving. Een verregaande maatregel is nodig om het gelijke speelveld voor uitleners en inleners te waarborgen, en om de positie van kwetsbare arbeidskrachten, waaronder arbeidsmigranten, te verbeteren. Ik ben het dus niet eens met het ATR dat alleen risicogericht toezicht op bestaande wet- en regelgeving afdoende zou zijn om de problematiek op te lossen. Met meer handhaving kunnen we — ik zei het net al — meer dweilen, maar zonder toelatingsstelsel blijft de kraan open. Dat schiet niet op. Dat moeten we niet willen.

Voorzitter. Over regeldruk heeft een aantal van uw leden vragen gesteld, zoals mevrouw Bakker-Klein, de heer Van Gasteren en de heer Schalk. Zij vroegen hoe de Wtta zich verhoudt tot het doel van het kabinet om voor de zomer van 2026 500 wetten en regels af te schaffen. Ik snap die vraag. Het kabinet vindt het belangrijk om kritisch te kijken naar nieuwe regels en wil overbodige bestaande regels schrappen. Ik denk dat dat heel belangrijk is.

Ik sta hier nu als minister, maar ben eigenlijk een soort zijinstromer en nog steeds een relatieve nieuwkomer in de politiek. In 2021 heb ik me in de politieke arena begeven. Daarvoor heb ik ruim 30 jaar lang in het bedrijfsleven gewerkt. Ik heb ook vierenhalf jaar een eigen bedrijfje gehad. Ik weet dus heel goed dat het soms ontzettend knelt en dat we daar echt wat mee moeten. Maar dat betekent niet dat er geen situaties bestaan waarbij het wel gerechtvaardigd is om extra regels op te leggen. Gezien de hardnekkige problematiek is de Wtta nodig om de problemen op te lossen, of het nou gaat om de schrijnende situaties rondom arbeidsmigranten of over het gelijke speelveld voor ondernemers. Dat is belangrijk. Daar hebben we deze regels voor nodig. Het is niet anders.

U mag overigens weten dat ik met mijn collega's op het ministerie, de ambtenaren, en samen met de sociale partners heel druk bezig ben om mijn target te halen, omdat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wel een van de grote producenten is van wet- en regelgeving. Dat kan ik best vergelijken met mijn vorige rol in onderwijsland. Dat gebeurt hier meer, maar met reden. Ik zei onlangs in een debat in de Tweede Kamer, toen mij gevraagd werd welke regels ik ga schrappen ... Toen was ik net zeven dagen in functie, dus ik vond het heel ingewikkeld om die vraag te beantwoorden; dat heb ik ook niet gedaan. Maar ik heb wel gezegd dat al die regels, wetten en richtlijnen ooit met goede intenties en redenen in het leven zijn geroepen. Ik vind het nu mijn taak en uitdaging om met de collega's en sociale partners te kijken naar bepaalde regels en wetten. Dienen die echt het doel dat we voor ogen hebben? Kan het op een andere manier? Welke zaken zou je slimmer kunnen organiseren? Wij zijn daarmee bezig. Dat is in ieder geval wat ik u kan zeggen.

Bij de Wtta hebben we ook heel kritisch gekeken of alle regels nodig zijn. Daarom zijn er ook een ontheffingsregeling, uitzondering voor collegiale uitleen en mogelijkheden tot sectorale uitzonderingen opgenomen in het wetsvoorstel. In de evaluatie gaan we ook heel nadrukkelijk kijken naar de regeldruk voor uitleners. Dat gaan we doen, want daar moeten we vinger aan de pols houden.

De heer Van Gasteren i (BBB):

Mijn vraag over de regeldruk was gericht op de regelkosten. De minister gaf net aan: iets van 500 regels. Maar ik refereer aan een stuk van het ministerie van EZ over de kosten, die de afgelopen jaren met 730 miljoen waren toegenomen, terwijl deze wet na implementatie 150 miljoen toevoegt. Dus in plaats van 20% minder, wordt het 20% meer. Mijn vraag was wie die 150 miljoen financieel gaat compenseren, en hoe. Ik bedoel dus niet het compenseren van het aantal regels, maar compensatie in geld.

Minister Paul:

Ik herken die vraag. Die vraag is ook gesteld door de leden Schalk en Van den Oetelaar, maar misschien op een iets andere manier. Het uitgangspunt van het stelsel is dat de kosten voor de uitvoering van het stelsel voor rekening van de uitleners komen. Er mogen bij de uitlener niet meer kosten in rekening worden gebracht dan de kosten die daadwerkelijk nodig zijn voor de uitvoering van het stelsel. De overheid draagt de kosten voor het toezicht van de Nederlandse Arbeidsinspectie en voor de opschaling van de Arbeidsinspectie, evenals voor de inrichting van de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt en voor alle communicatie-inspanningen die ontplooid moeten worden om iedereen aan boord te krijgen en te laten weten wat ze moeten doen. Het wetsvoorstel biedt een veelheid aan waarborgen om de kosten beheersbaar te houden. Ik ben het volledig met de heer Van Gasteren eens dat we goedwillende ondernemers niet onnodig moeten opzadelen met allerlei kosten. De Tweede Kamer heeft een amendement aangenomen waarin de leges begrensd worden tot €3.611. Daarbij kan ook nog gedifferentieerd worden. Kleinere bedrijven betalen nog minder. Het parlement heeft sowieso invloed op de kosten van het stelsel door middel van de ontwerpbegroting van SZW. Dus dat. Af en toe een punt zetten is ook heel goed.

De heer Petersen i (VVD):

Ik heb toch nog even een vraag over de kosten, want dat is voor mijn fractie een belangrijk punt. Volgens mij moeten ondernemers in de uitzendbranche wel inspecties organiseren, ook als ze niet in de risicosectoren zitten. Daar moeten ze kosten voor maken. Ze moeten niet alleen geld overmaken aan de inspectie-instellingen, maar ze moeten het ook organiseren. Dat kost die organisaties uren en tijd. Ik constateer nu iets om het verhaal compleet te maken, in plaats van dat ik hier een vraag over heb. Wij zijn er bang voor dat ook goedwillende organisaties die zich netjes aan alle wetten en regels houden extra kosten moeten maken die ze niet zouden maken als het stelsel niet zou zijn geïntroduceerd. Dat is een zorgelijk punt voor organisaties die dit stelsel niet nodig hebben om zich netjes te gedragen.

Minister Paul:

Dat is zo. Het stelsel gaat gepaard met kosten en ook goedwillende bedrijven betalen daarvoor. Ik vind het zelf heel belangrijk dat we bij de invoeringstoets en bij de evaluatie, eigenlijk voortdurend, de vinger aan de pols houden, ook bij de organisaties die betrokken waren bij de totstandkoming van dit wetsvoorstel. We moeten heel nadrukkelijk naar dit aspect kijken, want als je uiteindelijk ook de goede ondernemers straft, schiet je je doel voorbij.

Mevrouw Belhirch vroeg of collegiale niet-commerciële uitleen een lichter regime kan krijgen. Collegiale uitleen zonder winstoogmerk valt al buiten de reikwijdte van de Wtta, dus een lichter regime is niet nodig. Het is gewoon niet van toepassing.

Mevrouw Bakker-Klein vroeg of ik oog wil houden voor de kleinere bedrijven. Dat was eigenlijk de vraag. Het kwam net al even naar voren: de verhoging van de lastendruk is een voorzien effect van de Wtta, maar om onnodige lasten te voorkomen zijn onder andere de ontheffingsregeling, de uitzondering voor collegiale uitleen en de mogelijkheden tot sectorale uitzonderingen opgenomen in het wetsvoorstel. Het eerlijke antwoord is dat het denken nooit stilstaat. We blijven tijdens de invoering signalen uit de praktijk verzamelen om het stelsel te verbeteren. Ik zei net al in de richting van de heer Petersen dat de kleine goedwillende ondernemers hier niet de dupe van mogen worden. Die signalen nemen we nadrukkelijk mee.

Dan was de vraag van mevrouw Ramsodit of ik kan toezeggen bij de evaluatie van de wet expliciet een vergelijking te maken met de aanpak van arbeidsuitbuiting in andere Europese landen. Bij de voorbereiding van het wetsvoorstel hebben we in ieder geval gekeken naar vergelijkbare regelingen in andere landen. Dan stuit je erop dat de precieze vormgeving van de stelsels en de maatregelen in elk land weer anders is. Dat komt ook doordat de rol van uitlenen in elke arbeidsmarkt anders is. Er valt dus geen een-op-eenvergelijking met de aanpak in andere landen te maken, maar we zullen die uiteraard blijven volgen, zoals we ook hebben gedaan bij de totstandkoming van dit wetsvoorstel.

Dan was er een vraag van de heer Van Apeldoorn. Sorry, door het schuiven van de briefjes kwam deze weer bovenaan te liggen. Dit was de eerste vraag, waar ik mee begonnen was, of er meer nodig is en wat voor Nederland we willen zijn.

Voorzitter. Dan ga ik door met het tweede blokje. Dat gaat over de uitzonderingen en de reikwijdte.

Ik begin met een vraag van de heer Petersen. Hij vroeg of ik ervoor kan zorgen dat malafide uitzenders uit risicosectoren met prioriteit worden aangepakt. De Arbeidsinspectie werkt sowieso risicogericht en op basis van meldingen en signalen. Ook werkt zij samen met de NAU om informatie te delen, bijvoorbeeld over ontwijkings- en schijnconstructies. Maar de realiteit is dat misstanden zich niet beperken tot slechts enkele sectoren. Bij focus op enkele sectoren kunnen malafide partijen in andere sectoren doorgaan met hun malafide praktijken. Dat willen we niet; vandaar dat het die brede reikwijdte heeft. Sectoren zijn namelijk niet altijd duidelijk af te bakenen. Uitleners kunnen ook in meerdere sectoren actief zijn. Daarom wordt dit zo georganiseerd.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij om te bevestigen dat collegiale inleen alleen van toepassing is bij incidentele inleen met 0% marge. Bij collegiaal in- en uitlenen wordt uitgeleend tegen vergoeding van ten hoogste de loonkosten. Een uitlener moet objectief aan de Arbeidsinspectie kunnen aantonen dat hij daaraan voldoet. Bij AMvB is verduidelijkt hoe de loonkosten berekend moeten worden. Daarbij geldt een marge van maximaal 5% van de loonkosten ter dekking van de kosten voor de werkzaamheden van de uitlener, zoals indirecte kosten voor personeelszaken.

Een andere vraag van mevrouw Ramsodit was of de overheid zelf uitsluitend werkt met toegelaten uitleners, ook bij indirecte financiering zoals aanbesteding. In de situatie die mevrouw Ramsodit omschreef is de overheid de inlener. Voor alle inleners geldt dat zij alleen mogen werken met toegelaten uitleners. Dat geldt dus ook voor de overheid; het geldt ook voor ons. Van organisaties die deelnemen aan aanbestedingen wordt verwacht dat zij zich houden aan alle wet- en regelgeving, dus ook aan de verplichting om alleen met toegelaten uitleners te werken.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij ook om de toepassing van de uitzondering voor de beveiligingsbranche te verduidelijken en toe te lichten. De uitzondering geldt voor beveiligingsorganisaties en recherchebureaus die volgens de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus, de Wpbr, een vergunning hebben. Uitleners die kunnen aantonen dat zij daaraan voldoen, zijn uitgezonderd van de toelatingsplicht. Dat is omdat deze uitzondering objectief toetsbaar is. Waar ze aan moeten voldoen in het kader van die andere wet, is dus objectief te toetsen. Als een uitlener feitelijk iets anders doet dan op papier blijkt, dan gaat de Arbeidsinspectie handhaven.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij ook hoe ik voorkom dat de uitzonderingen leiden tot mazen in de wet of schijnconstructies. Daarom ben ik terughoudend met uitzonderingen. Uitzonderingen maken de uitvoering en de handhaving complex, dus ik zal altijd heel terughoudend zijn met uitzonderingen. De Tweede Kamer heeft in het wetsvoorstel uitzonderingen geamendeerd voor de eerdergenoemde beveiligings- en recherchebedrijven, voor de beroepsbegeleidende leerweg, bbl, voor studenten en voor sociaal ontwikkelbedrijven. Deze uitzonderingen zijn ook objectief toetsbaar door de Arbeidsinspectie. In geval van schijnconstructies treedt de Arbeidsinspectie ook op, bijvoorbeeld als arbeidskrachten onder een valse noemer feitelijk ter beschikking worden gesteld. Hiervoor werkt de Arbeidsinspectie nauw samen met de NAU, om informatie te delen over ontwijkingsroutes en schijnconstructies.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij toe te zeggen dat organisaties die inzicht hebben in de praktijk worden betrokken bij mogelijk gebruik van nieuwe uitzonderingen bij AMvB. Bij het vormgeven van eventuele uitzonderingen bij AMvB zullen sociale partners betrokken worden, dus ook vakbonden. Ook zal de ontwerp-AMvB voor internetconsultatie aangeboden worden. Dat betekent dat eigenlijk iedereen erop kan reageren. Uitzonderingen worden ook getoetst door de Arbeidsinspectie op uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Dus dat kan allemaal niet zomaar gebeuren. Daarnaast geldt een voorhangprocedure voor nieuwe uitzonderingen. De Arbeidsinspectie werkt daarin ook nauw samen met de NAU. Dat zei ik net ook.

Mevrouw Ramsodit vroeg ook of bij de invoeringstoets en bij evaluaties de impact van uitzonderingen op het ontstaan van schijnconstructies expliciet wordt getoetst. Het antwoord daarop is ja. Het is voor de effectiviteit van de Wtta ongelofelijk belangrijk om de impact van uitzonderingen en eventuele schijnconstructies te monitoren. Ik kan u toezeggen dat ik dit meeneem bij de evaluatie van de wet.

De heer Van Gasteren en de heer Schalk vroegen: "Vanwaar de brede reikwijdte? Is het gerechtvaardigd voor inhuur van specialisten?" De reikwijdte van het toelatingsstelsel is noodzakelijk voor de effectiviteit en de handhaafbaarheid. Eerder is onderzocht of de reikwijdte te beperken is tot alleen uitzendbureaus, maar dan wordt het te gemakkelijk om het stelsel te ontduiken, bijvoorbeeld door een uitzendbureau te combineren met een ander bedrijf, waardoor de discussie ontstaat of de onderneming nog wel een uitzendbureau is. De handhaving wordt dan heel moeilijk; de Arbeidsinspectie heeft dat ook aangegeven. Ze moeten dan namelijk niet alleen de individuele overtredingen van de wet onderzoeken, maar meteen het hele bedrijf, want alleen zo kan de Arbeidsinspectie vaststellen of de onderneming toelatingsplichtig is.

De heer Petersen vroeg mij of ik kan bevestigen dat het mijn ministerie lukt om de 20.000 uitleners tijdig en adequaat te inspecteren en toe te laten tot het nieuwe stelsel zonder dat de continuïteit van deze ondernemingen in gevaar komt. Bij inwerkingtreding van de Wtta zal er nog niet voldoende capaciteit bij de inspectie-instellingen zijn om alle uitleners te controleren. Daarom hebben we overgangsrecht. Uitleners die in die eerste periode buiten hun schuld om nog geen inspectierapport kunnen overleggen vanwege beperkte inspectiecapaciteit, kunnen in aanmerking komen voor dat overgangsrecht. Hierdoor kunnen deze uitleners arbeidskrachten ter beschikking blijven stellen totdat zij een inspectierapport kunnen overleggen. Hiermee is de continuïteit van deze ondernemingen gewaarborgd.

De heer Petersen (VVD):

Dat is geruststellend om te horen, maar in de memorie van toelichting heeft ook een tabel gestaan met de hele fasering van de invoering. Ik ben nieuwsgierig of die tabel kan worden gevolgd waar het gaat om de fasering van de invoering, zodat aan het eind van de invoeringsfase het stadium is bereikt waar ik in mijn eerste termijn naar heb verwezen. Met andere woorden: is aan het eind van de geplande invoeringsjaren het punt bereikt dat alle uitzenders gecertificeerd zijn en het stelsel daadwerkelijk draait zoals beoogd of voorziet de minister nog risico's dat die voorziene termijn in de praktijk nog langer gaat duren, gelet op de schaal en de complexiteit? Dat was eigenlijk de vraag die ik had willen stellen. Die heb ik misschien niet duidelijk gesteld in mijn eerste termijn.

Minister Paul:

De vraag is helder. Ik kom daar in een ander blokje nog op terug. Het eerlijke antwoord is als volgt. Wat het opschalen van de private inspectie-instellingen of organisaties op andere plekken betreft, hebben we ten eerste te maken met een weerbarstige arbeidsmarkt. Zodra je inspecteurs of andere professionals hebt geworven, hangt het bovendien van hun achtergrond af hoeveel inwerktijd of opleiding zij nog nodig hebben. De bijgevoegde tabel is een realistische weergave van hoe we het voor ons zien, maar uiteindelijk is het inderdaad ... Ik heb de mensen niet op de plank liggen, dus het is geen kwestie van één rechte route doormarcheren. Maar belangrijk om te zeggen: de voorbereiding van het wetsvoorstel en de hele implementatie gebeuren in nauwe samenspraak en samenwerking. Het zal dus ook niet zo zijn dat een jaar na inwerkingtreding wij ineens voor hele grote verrassingen komen te staan, want we blijven op de voet volgen en monitoren hoe dit gaat in termen van implementatie.

De heer Petersen (VVD):

Het is bijna geruststellend om te horen dat er geen mensen op de plank liggen, want dat zou natuurlijk voor nu een heel slecht teken zijn. Daar was ik dus ook niet op uit, maar onze zorg is als volgt. Ook in de schriftelijke wisseling met uw voorganger hebben we gedeeld dat het momentum voor het implementeren en het in werking stellen van deze wet kan wegvallen als het een eeuw gaat duren. Want dan denkt de markt misschien: ja, goed, het zal mijn tijd wel duren voordat mijn organisatie een keer aan de beurt is. Dus vandaar dat we het volgen van die tabel wel heel belangrijk vinden. Mocht het door de omstandigheden die de minister noemt, niet lukken, zijn er dan nog maatregelen denkbaar waardoor het proces toch versneld wordt? Voorkomen dient namelijk te worden dat het momentum van de invoering zó traag gemaakt wordt dat het effect dat de wet moet hebben door een te lange doorlooptijd wordt ondermijnd.

Minister Paul:

Er wordt echt alles op alles gezet om die doorlooptijd zo kort mogelijk te houden. Ik heb de leden gehoord die zeiden dat het er pas vanaf 2027 is en er dan vanaf 2028 kan worden gehandhaafd. Maar je hebt die voorbereidingstijd nodig om op te schalen en iedereen in positie en in stelling te brengen. Ik ga uit van de garanties, de waarborgen en de woorden die ik terug heb gekregen, bijvoorbeeld van de Arbeidsinspectie. Het traject dat nu is ingezet voor de werving van mensen, voor het opleiden van mensen en voor het vervolgens ook echt in kunnen zetten van deze mensen voor de handhaving, is een realistisch pad dat gewoon zo strak mogelijk doorlopen wordt. We zijn voortdurend in gesprek met private inspectie-instellingen om daar in ieder geval de sense of urgency ook hoog te houden. Onder andere het aannemen van dit wetsvoorstel gaat er uiteindelijk natuurlijk ook een zwengel aan geven, want op het moment dat private instellingen weten dat dit eraan zit te komen, kunnen zij daarop ook voorsorteren en hun organisaties opbouwen.

Mevrouw Bakker-Klein (CDA):

Misschien komt het antwoord op die specifieke vraag nog, maar het hangt hier wel mee samen. U zegt dat als de inspectie nog niet op orde is, de bedrijven dan onder een overgangsregeling vallen. Maar mijn vraag ging erover of het overgangsrecht ook geldt als de inspectie wel geweest is, maar het inspectierapport niet binnen 75 dagen beschikbaar is, wat een probleem vormt bij de aanmelding.

Minister Paul:

Ik kom daar zo nog op terug. Het ligt eigenlijk een beetje in het verlengde van het antwoord dat ik ook aan de heer Petersen gaf. Als een organisatie buiten haar eigen schuld om dat inspectierapport niet kan overleggen, dan mag dat geen reden zijn om de werkzaamheden te beknotten. Uiteindelijk moet iemand ook gewoon aan de slag kunnen blijven gaan.

Mevrouw Huizinga-Heringa i (ChristenUnie):

Deze beantwoording raakt misschien ook aan mijn vragen. Ik heb de minister nog niet horen antwoorden op wat ik gevraagd heb. Wat schat de minister als de meest kritieke punten in bij de op- en uitbouw van het stelsel? Komt de minister daar nog op terug? Komt zij ook terug op de mogelijkheden om bij te sturen? Ze zegt ja, dus dan ga ik gauw weer zitten.

Minister Paul:

Ik heb nog een heel uitgebreid mapje over implementatie en uitvoering. Daar zit dat met name in. In dit mapje zit nog één vraag van de heer Van Gasteren over in gesprek gaan over knelpunten rond de reikwijdte met sectoren die zich niet op de klassieke uitzendmarkt begeven. Meerdere leden hebben daarover hun zorg geuit. Het is uiteraard niet de bedoeling dat bedrijven in de knel komen door een wet die ze niet kunnen uitvoeren. Als sectoren zich bij ons melden met knelpunten rond de reikwijdte, dan gaan we welwillend met hen in gesprek. Dat zeg ik graag toe aan de heer Van Gasteren.

Voorzitter. Als het mag, ga ik door met een korte inleiding op de implementatie en de uitvoering. Uw Kamer heeft veel vragen gesteld over de uitvoering van deze wet. Dat begrijp ik, want het gaat hier om een groot stelsel dat veel impact gaat hebben op de uitleenmarkt. Dit stelsel zijn we vanaf het begin aan het opbouwen. We creëren daarvoor ook een nieuwe uitvoeringsorganisatie. Dat betekent dat we nu nog niet voor elk onderwerp exact weten hoe alles er precies uit gaat zien. Ik neem uw Kamer graag mee in wat er nu staat en wat de volgende stappen gaan zijn. We spreken vanaf nu niet meer van een toelatende instantie, maar van de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt. De NAU wordt zo gepositioneerd dat deze ook daadwerkelijk een autoriteit binnen de uitleenmarkt is. Het is een organisatie die haar eigen expertise heeft, een organisatie die een coördinerende rol heeft richting andere overheidsorganisaties en private partijen en die dicht bij de markt staat. Het is een organisatie die als autoriteit optreedt als partijen niet voldoen aan de eisen van het toelatingsstelsel en zo de markt opschoont. Het is ook een organisatie die op gepaste afstand van de politiek haar rol zal vervullen. Het inrichten en opbouwen van deze autoriteit vraagt om tijd en zorgvuldigheid. Een duurzame en structurele oplossing wordt niet gerealiseerd met quick fixes; dat weten we allemaal. Een zorgvuldige invoering is dus noodzakelijk om de misstanden echt aan te pakken en een gelijk speelveld te creëren, zodat goedwillende ondernemers ook profijt hebben van hun goede gedrag en hun goede werkgeverschap. Het vraagt om een stelsel waarin publieke en private partijen de middelen en mogelijkheden bezitten om het net te sluiten rondom malafide uitleners. De Wtta is dat stelsel. Mijn inzet is niet om de invoering te pauzeren, zoals een aantal van uw leden heeft gevraagd. Mijn inzet is om zo snel mogelijk een stelsel werkend te krijgen.

Omdat de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt nog niet bestond, was het nog niet mogelijk om een reguliere uitvoeringstoets uit te voeren. In plaats van die reguliere uitvoeringstoets heeft er vorige week een Gateway Review plaatsgevonden. In de zogenaamde Gateway Review, een instrument van het ministerie van BZK, hebben vier onafhankelijke deskundigen beoordeeld hoe het met de invoering van het nieuwe stelsel staat en hiervoor aanbevelingen gedaan. Hieruit zijn geen aandachtspunten naar voren gekomen die nog niet bij ons bekend waren. We blijven, in contact met alle stakeholders, de invoering monitoren. Daarnaast kunnen we over een jaar een herijking van de Gateway Review doen, om de voortgang van de invoering opnieuw te beoordelen. Ik zal het rapport van de Gateway Review met uw Kamer en de Tweede Kamer delen bij de brief over de stand van de invoering in januari.

Het toelatingsstelsel vereist dat uitleners, inleners, inspectie-instellingen en overheid ook voorafgaand aan de inwerkingtreding al hard aan de slag gaan om zich voor te bereiden. Dat begint uiteraard pas echt wanneer uw Kamer dit wetsvoorstel aanneemt. Ik verwacht dat de Wtta dan op 1 januari 2027 in werking kan treden. Dan kunnen uitleners toelating gaan aanvragen bij de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt. Vanaf 1 januari 2028 zal de Arbeidsinspectie handhaven op de toelatingsplicht. Maar op 1 januari 2027 is het toelatingsstelsel nog niet volledig af. Er zal een overgangsperiode zijn, waarin we uitleners geleidelijk gaan controleren, want er is op dat moment nog niet voldoende inspectiecapaciteit om iedereen direct te controleren. Dat betekent overigens niet, zeg ik er maar bij, dat uitzenders achterover kunnen leunen als ze aan het wachten zijn op een controle. Zoals gezegd, is de kracht van het stelsel dat verschillende partijen met elkaar samenwerken. In de aanloop naar de inwerkingtreding zoekt de NAU proactief deze samenwerking op en coördineert deze. Zo zal de Arbeidsinspectie informatie delen met de NAU als bijvoorbeeld boetes zijn opgelegd aan een uitzendbureau voor het niet betalen van het minimumloon. Dat kan leiden tot het schorsen, weigeren of zelfs intrekken van een toelating als het niet op tijd hersteld wordt. Daarmee is het nieuwe stelsel een ingroeimodel, maar wel vanaf dag één een betekenisvolle stap naar een eerlijker en gelijk speelveld voor werkenden en uitleners.

Voorzitter. Op dit punt, implementatie en uitvoering, ga ik graag in op de vragen van uw Kamer. Ik heb drie subblokjes. Het gaat over opbouw van het stelsel, inspectie-instellingen en samenwerking.

Ik begin met een vraag van mevrouw Belhirch over het garanderen dat de Arbeidsinspectie en de nieuwe autoriteit tijdig over genoeg mensen en middelen beschikken. Wanneer de toelatingsplicht in werking treedt op 1 januari 2027 beschikt de Arbeidsinspectie over 135 fte extra. Ze zijn volop bezig met de werving en het opleiden van nieuwe mensen. De inspecteurs van de Arbeidsinspectie zijn dan opgeleid en hebben al ervaring op kunnen doen in het programma Uitzendbureaus. De NAU is reeds gestart met het werven van personeel. Eind dit jaar zal de NAU bestaan uit ongeveer 40 medewerkers, die werken aan de voorbereiding op de inwerkingtreding. De eerste medewerkers die toelatingsaanvragen gaan beoordelen, zijn inmiddels ook geworven. Deze medewerkers worden de komende periode getraind om vanaf 1 januari 2027 te starten met de uitvoering van de Wtta.

Een vraag van mevrouw Huizinga-Heringa: kan ik aangeven wat ik inschat als de meest kritieke punten bij de op- en uitbouw van het stelsel? Ze vroeg ook of de krapte op de arbeidsmarkt hier nog een rol bij speelt. De opbouw van het stelsel kent een aantal kritieke punten. Zo bouwt de NAU haar organisatie in een heel ambitieus tijdspad op, maar zal ze gelijktijdig starten met de uitvoerende processen. Ook de overgangsperiode, waarin er nog niet voldoende inspectiecapaciteit is om iedereen direct te controleren, is een kritiek punt in de opbouw van het stelsel. Ik zei volgens mij net in algemene zin dat de krapte op de arbeidsmarkt zeker een rol kan spelen bij het aantrekken van de juiste mensen, maar ook bij de realisatie van voldoende inspectiecapaciteit. Daarnaast is een punt waar we ook heel veel aandacht en energie in steken het goed en tijdig draaiende krijgen van de ICT-systemen. Laat ik het zo zeggen: dat zijn de punten van aandacht. Maar doordat we die punten heel scherp geïdentificeerd hebben, monitoren we ze eigenlijk voortdurend. Ik verwacht dat we daarop gewoon gaan doorpakken en meters gaan maken.

Mevrouw Huizinga-Heringa vroeg mij ook naar de mogelijkheden om eventueel bij te sturen, mocht het tijdspad tot inwerkingtreding niet gehaald worden. Een van de dingen die we doen — dat is eigenlijk al best wel bijzonder — is dat we parallel aan het wetgevingstraject al bezig zijn om de uitvoering op te tuigen en in positie te brengen. Dat is namelijk de enige manier waarop we uiteindelijk op de genoemde data hard aan de slag kunnen gaan. Door dus niet te wachten, maar door dat een beetje parallel op te pakken, kan de NAU straks voortvarend aan de slag gaan. Met het implementatietijdspad dat er nu ligt, realiseert de NAU de vroegst mogelijke inwerkingtreding. Wij zetten echt alles op alles om dat te realiseren. Mochten we along the way op wezenlijke tegenvallers stuiten, dan informeer ik uw Kamer uiteraard over de eventuele gevolgen.

Dan de vraag van de leden Petersen en Ramsodit over de mogelijkheden die ik eventueel zie om de implementatietijd te verkorten. Uiteraard is gekozen voor een implementatietermijn die niet langer duurt dan strikt noodzakelijk is. Met een inwerkingtreding per 1 januari '27 voeren we het stelsel echt zo snel als mogelijk in. De implementatietijd is onder andere afhankelijk van een aantal aspecten die ik net noemde, dus de opbouw van inspectiecapaciteit. Het overgangsrecht stimuleert uitleners om een SNA-certificaat te halen. Dat is ook weer een prikkel voor private inspectie-instellingen om hun capaciteit op te bouwen voor inwerkingtreding van de Wtta. Hoe meer uitleners een SNA-certificaat hebben, hoe meer inspectiecapaciteit er overblijft om de uitleners zonder SNA-certificaat te voorzien van een inspectierapport. Het hangt natuurlijk ook af van het aantal aanvragen voor toelating. Een aantal elementen is hierop dus van invloed. Ik zie dus geen mogelijkheden om het te verkorten. Ik denk dat het tijdpad dat we nu hebben al heel ambitieus is om op door te moeten pakken.

Mevrouw Belhirch en de heer Van Gasteren vroegen of ik kan garanderen dat de Arbeidsinspectie, Belastingdienst en de nieuwe autoriteit tijdig over genoeg mensen en middelen beschikken. Daarvoor wordt echt alles op alles gezet. De Arbeidsinspectie heeft mij in ieder geval verzekerd dat zij er alles aan doet om per 1 januari 2027, en het liefst daarvoor, te beschikken over die 135 extra fte. Er wordt keihard geworven. De inspecteurs van de Arbeidsinspectie zijn dan opgeleid en hebben ervaring op kunnen doen in het programma Uitzendbureaus. Andere dingen hierover heb ik al gezegd in antwoord op eerdere vragen.

De voorzitter:

De heer Van Apeldoorn zie ik naar de interruptiemicrofoon lopen. Hij is nu gearriveerd.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ik dacht: misschien komt het nog. De minister verwees naar de heer Van Asteren; ze bedoelde waarschijnlijk de heer Van Gasteren — misschien heb ik dat verkeerd verstaan — maar dat doet niet zo ter zake. Ik had hier ook een vraag over gesteld. Het ging net in de beantwoording van de minister specifiek over de uitvoeringscapaciteit van Arbeidsinspectie. De minister zegt: daar is extra op ingezet. Dat is, denk ik, een min of meer geruststellend bedoeld antwoord. Maar ik had ook specifiek gevraagd: wat gebeurt er als dat nu toch tekort blijkt te schieten? Is er de mogelijkheid om bij te sturen? Wij zijn op werkbezoek bij de Arbeidsinspectie geweest en daar werd gezegd: we zijn flink uitgebreid, maar er zijn ook zorgen — dat noemde ik ook in mijn tekst — omdat er door allerlei uitzendbedrijven en -bedrijfjes voorgesorteerd wordt op deze wetgeving, terwijl we denken dat we het misschien op een andere manier kunnen doen, met andere constructies. We hadden het eerder over dweilen met de kraan open. Dat gaat over de toestroom van arbeidsmigranten, maar het gaat ook om de handhaving: heb je genoeg capaciteit om handen en voeten te geven aan de uitvoering van dit wetsvoorstel? De verwachting van de minister is dat dat wel het geval is. Maar ik meen dat zij geen garantie kan geven. Wordt dat dan dus ook gemonitord? Is er ook de mogelijkheid om bij te sturen? Ik had het er met de heer Petersen over. Natuurlijk moeten we ook kijken hoe deze wet in de praktijk uitpakt en uitgevoerd wordt, niet om de pauzeknop in te drukken, maar om misschien gas bij te geven.

Minister Paul:

Pauzeknop of gas bijgeven: een van de dingen die heel erg helpt in situaties waarin je tegen onverwachte problemen aanloopt, is er met elkaar over te spreken en wellicht te herprioriteren. Ik denk namelijk dat het heel belangrijk is — de heer Petersen refereerde daar ook aan — dat we het momentum dat we hebben met dit wetsvoorstel en met de implementatie daarvan die we voor ogen hebben, niet moeten laten wegebben of wegkabbelen. Daarmee geven we een verkeerd signaal. Ik vind het heel belangrijk om daar met de Arbeidsinspectie, die mij heeft verzekerd dat het mogelijk is om op te schalen en iedereen up en running te hebben op het juiste moment, naar te kijken. Maar mochten we tegen onvoorziene problemen aanlopen, dan moeten we met elkaar kijken of er een mogelijkheid is om binnen het volledige takenpakket te schuiven.

De heer Van Apeldoorn had het inderdaad ook over wat je dan nog meer kunt doen. Er zijn heel veel andere zaken waar we mee bezig zijn om de arbeidsmarkt te hervormen en te kijken hoe we schijnzelfstandigheid aan kunnen pakken en al dat soort zaken. Dat gaat ook helpen om een afbakening te maken binnen de werkzaamheden die de Arbeidsinspectie moet doen. Dat gaat ook helpen in het kader van de implementatie van de Wtta.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Mijn vraag was eigenlijk meer concreet: ziet de minister er kans toe om als het nodig is, op basis van een tussentijdse evaluatie — dat hoeft geen formele evaluatie te zijn — als zij bezig is met de uitvoering van deze wet, de capaciteit van de Arbeidsinspectie nog op te schalen? Misschien mag ik daar het volgende nog aan koppelen; ik weet niet of de minister daar nog op wilde komen. Ik heb gevraagd naar de capaciteit bij de private bedrijven die in de eerste lijn toezien en handhaven. Die kunnen dat niet zoals de Arbeidsinspectie; dat is een andere vorm van toezicht. Die moet in de eerste plaats controleren of uitleners en inleners zich in ieder geval in formele zin aan de nieuwe wet houden. Daarbij hebben we ook te maken met een mogelijk capaciteitstekort. De hoop is dat die bedrijven in voldoende mate mensen gaan inhuren en opleiden, en dat deze mensen dan ook aan het werk worden gezet. Maar wat gebeurt er als dat niet gebeurt? Ik heb op twee fronten mijn zorgen geuit over de vraag of er wel voldoende capaciteit is. Mijn vraag is: is er dan ook een plan B, mocht er niet voldoende capaciteit blijken te zijn?

Minister Paul:

Als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan. Dat is het een beetje flauwe antwoord. Wij zetten echt alles op alles om ervoor te zorgen dat onze Arbeidsinspectie die opschaling kan doen. Daar wordt heel hard aan gewerkt. De Arbeidsinspectie heeft het ook zelf aangegeven; deze heeft een realistische inschatting gemaakt over wat wanneer haalbaar is. Ten aanzien van de private inspectie-instellingen ben ik ervan overtuigd dat de inwerkingtreding van de Wtta ook een prikkel vormt om aan hun capaciteit te werken. Dat is een soort startsignaal dat wordt gegeven. Daarover hebben we overigens ook voortdurend gesprekken. Ik bedoel: dat is niet iets wat in splendid isolation hier of daar gebeurt. Daarover hebben we heel geregeld contact, omdat het stelsel inderdaad alleen kan functioneren als er op al die plekken een beetje wordt bijgetrokken.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Tot slot. Als ik de minister goed begrijp, dan zegt ze eigenlijk: ik ben ervan overtuigd dat dat aanbod er gaat komen wanneer dit wetsvoorstel eenmaal is aangenomen en in werking treedt, omdat er vraag komt vanuit dat wetsvoorstel; die private inspectie-instellingen zullen er dan komen en dat aanbod creëren. Ik begrijp die redenering wel, maar dat is toch een verwachting die de minister uitspreekt? Nogmaals, ze kan geen garantie geven. Kan de minister toezeggen dat scherp in de gaten te houden en te monitoren? Is zij bereid eventueel maatregelen te nemen, in welke vorm dan ook, om in overleg bij te sturen, zodat die capaciteit er ook daadwerkelijk komt? Dat is heel belangrijk punt, omdat er veel afhangt van die private inspectie-instellingen, die in de eerste lijn het werk moeten doen.

Minister Paul:

Zeker. Kijk, ik heb er alle belang bij om dit te laten slagen. Ik ben er namelijk van overtuigd dat dit wetsvoorstel ervoor gaat zorgen dat we inderdaad schrijnende situaties kunnen aanpakken en een gelijk speelveld voor goedwillende werkgevers kunnen creëren. Dat is ongelooflijk belangrijk. Dat betekent dat mijn ministerie voortdurend in gesprek is en blijft met alle partijen die iets te leveren of te doen hebben om dat stelsel te verwezenlijken. Dat betekent dat we niet een idee lanceren en dan na verloop van tijd kijken: goh, hoe staat het er nu mee? Dat is eigenlijk een voortdurend gesprek en dus ook iets wat we voortdurend monitoren.

Ik moet wel een beetje denken aan mijn vorige portefeuille. Daar had ik te kampen met een groot lerarentekort. Ik kreeg vaak de vraag: wanneer heeft u dat dan opgelost? Het eerlijke antwoord was: ik heb geen gouden knop waarmee ik dat oplos. We hebben verschillende maatregelen waarmee we proberen … Nou ja, dit voert misschien te ver, maar we proberen in ieder geval het vak van leraar aantrekkelijk te maken, de arbeidsvoorwaarden op orde te brengen en zij-instromers te interesseren om voor dat vak te kiezen. Er is een hele stellage aan maatregelen.

Dat geldt ook hiervoor. Op het moment dat duidelijk is dat we dit gaan doen, is het mijn taak om met de verschillende partijen in gesprek te blijven en ervoor te zorgen dat iedereen daarin zijn verantwoordelijkheid neemt. Maar ik kan niet meer mensen tevoorschijn toveren. We kunnen er wel voor zorgen dat iedereen doordrongen is van het nut en de noodzaak, ook door alle communicatie die rond dit stelsel met alle stakeholders wordt opgetuigd. Daaraan gekoppeld — dat geldt zowel voor de private inspectie-instellingen als voor de Arbeidsinspectie — kunnen we er veel ruchtbaarheid aan geven dat er mooie banen zijn en dat je er betekenisvol werk kunt doen, om zo de juiste mensen aan te trekken om dit te verwezenlijken. Dat is volgens mij wat we kunnen doen, moeten doen en zullen doen.

Voorzitter. Dan ga ik door naar een vraag van mevrouw Belhirch over de voortgangsrapportage met indicatoren over toelatingen, capaciteit, naleving en regeldruk. Tijdens de behandeling van de Wtta in de Tweede Kamer is toegezegd dat de Kamer periodiek wordt geïnformeerd over de stand van de uitvoering. Onderdeel hiervan zijn ook de cijfers over het aantal toelatingen, weigeringen en sancties. De frequentie van deze rapportage is op dit moment door de NAU beoogd op een keer per jaar. Op dit moment zie ik geen aanleiding deze frequentie op voorhand te verhogen. Daarnaast is een bredere evaluatie gepland voor drie jaar na inwerkingtreding. Informatie over het aantal toelatingen, weigeringen en eventuele sancties kan pas na inwerkingtreding worden verstrekt. De inwerkingtreding is voorzien in 2027. Voor inwerkingtreding ontvangt de Kamer twee keer een stand van de invoering, de eerste in januari 2026. Die komt in ieder geval uw kant op. Ik stel voor dat ook in de gesprekken die we rond de stand van de invoering hebben, we bezien welke frequentie het meest wenselijk is voor rapportages na de inwerkingtreding.

Voorzitter. Een vraag van de leden Petersen, Van Gasteren en Bezaan. Kan de minister de implementatie al een jaar na inwerkingtreding of per 1.000 toegelaten uitzendbureaus door een onafhankelijke partij laten evalueren? En kan de minister met brancheorganisaties en maatschappelijke partners reflecteren en een impactanalyse voor kleine uitleners opstellen? Er worden een aantal dingen gevraagd. Om waardevolle inzichten uit een evaluatie te krijgen, is het nodig om voldoende tijd te hebben om voldoende data te verzamelen. Een jaar na inwerkingtreding vindt een invoeringstoets plaats met aandacht voor de uitvoering en de werkbaarheid van het normenkader, en ook heel specifiek voor de effecten voor kleine uitleners. Drie jaar na inwerkingtreding vindt door een extern onderzoeksbureau de wetsevaluatie plaats. En vervolgens vindt elke vijf jaar een evaluatie plaats. De Wtta wordt in de gehele periode doorlopend gemonitord en jaarlijks wordt de stand van de uitvoering gedeeld met de Eerste en Tweede Kamer. De samenwerking met de sociale partners blijft natuurlijk ook na inwerkingtreding gelden. Ik heb hen oprecht bedankt in mijn inleidende woorden, omdat we zonder hun input niet zover hadden kunnen komen. Het is belangrijk om ook na inwerkingtreding die samenwerking in stand te houden, bijvoorbeeld door hun zwaarwegende adviesrol en door een klankbordoverleg over de uitvoering met sociale partners en brancheorganisaties. Hiermee zitten er veel waarborgen in de Wtta om zicht te krijgen op de implementatie.

De voorzitter:

Voordat ik de heer Van Rooijen het woord geef: we hebben nog een dik uur om het wetsvoorstel inclusief stemmingen af te ronden. Ik doe op iedereen een beroep om zowel interrupties als de beantwoording ervan bondig te houden. De heer Van Rooijen.

De heer Van Rooijen i (50PLUS):

Ik heb één korte vraag. De invoeringstoets is na één jaar, en dan vindt na drie jaar de evaluatie plaats. Is het denkbaar, of zelfs mogelijk, dat de minister bereid is met de ambtenaren te bekijken of die evaluatie kan worden vervroegd? Misschien kunt u daarop in tweede termijn reageren. Bij de Wet betaalbar huur hoorde een evaluatie na een bepaalde periode, ik geloof vijf jaar, en uiteindelijk is minister Keijzer op mijn verzoek bereid geweest de evaluatie te versnellen en er eigenlijk al direct mee te beginnen. Ik heb aangegeven dat er door de Wet betaalbare huur heel veel problemen zouden komen, wat ook onmiddellijk is gebleken. De minister zit er nu dicht op en rapporteert er regelmatig over. Is dit een optie die hiervoor ook kan werken?

Minister Paul:

Ik zou dat eigenlijk willen laten afhangen van de resultaten van de invoeringstoets. Op het moment dat we daar meer steekhoudende data en informatie uit krijgen, zou daaruit kunnen voortvloeien dat je de evaluatie naar voren haalt. Er zit een groot verschil tussen drie jaar en vijf jaar, zeg ik richting de heer Van Rooijen. Deze evaluatie is al op een wat kortere termijn gepland. Als uit de invoeringstoets blijkt dat het wenselijk of nodig is om een grotere evaluatie verder naar voren te halen, zou dat kunnen.

De heer Van Rooijen (50PLUS):

Bij de Wet betaalbare huur is uiteindelijk afgesproken dat de evaluatie na drie jaar klaar is, waarop de minister zei dat dit betekent dat ze er gelijk mee gaat beginnen. Daar ben ik heel blij mee. Is de minister bereid om toe te zeggen dat ze, na de afronding van de invoeringstoets, in ieder geval secuur zal kijken of de evaluatie kan of moet worden vervroegd?

Minister Paul:

Jazeker. Ik ga sowieso secuur kijken, of ik geef dat mee aan mijn eventuele opvolger. Ik denk namelijk dat dat heel belangrijk is. Op het moment dat je zo'n grote en impactvolle wet aanneemt en implementeert, moet je er voortdurend zeker van zijn dat je op de goede weg zit. Ik vind dat dus heel belangrijk.

De heer Petersen (VVD):

In de eerste termijn heb ik de minister gevraagd of na een jaar niet een invoeringstoets, maar een evaluatie kan plaatsvinden, met een externe partij en in overleg met de stakeholders. Het is mij niet helemaal duidelijk of de invoeringstoets na een jaar wel of niet door een externe partij gebeurt en welke rol de stakeholders daarbij spelen. Kan de minister daarop een korte toelichting geven?

Minister Paul:

Ja. Als stakeholders zie ik met name de sociale partners en andere experts die we betrokken hebben bij de totstandkoming van het wetsvoorstel. Zij zullen daarbij betrokken zijn. Zij zullen ongoing betrokken zijn. Een van de zaken die volgens mij de heer Petersen in de eerste termijn aangaf, is om in dat eerste jaar ook iets te doen met focusgroepen en ervoor te zorgen dat werkgevers en werknemers op een kleinschalige manier betrokken worden, om hun input heel direct te kunnen ophalen. Dat lijkt mij een waardevolle aanvulling op de dingen die we sowieso gaan doen: de invoeringstoets, de evaluatie enzovoort.

De heer Petersen (VVD):

Dus dan is de toezegging van de minister dat de externe partijen na één jaar betrokken zijn. Dat zijn niet alleen de sociale partners, maar ook de uitzenders of inleners. Op die manier krijgen we "from the horse's mouth", om het maar in lelijk Nederlands te zeggen, de feedback die wordt meegenomen in de vraag wat we gaan doen met de inzichten die uit de implementatietoets voortkomen.

Minister Paul:

Ja.

De heer Petersen (VVD):

Komt er nog een derde partij bij kijken die de toets onafhankelijk gaat uitvoeren? Dat was mijn eerste punt, waar nog niets over is gezegd.

Minister Paul:

Kijk, een van de doelen van de invoeringstoets is om eerder en beter te kunnen inspelen op signalen van burgers, organisaties en bedrijven over de werking van deze nieuwe wetgeving. De focusgroepen met uitleners en arbeidskrachten zou ik willen laten organiseren door een externe partij.

De voorzitter:

Dank u wel. U vervolgt uw betoog.

Minister Paul:

Voorzitter. Mevrouw Bakker-Klein vroeg naar de rechtsbescherming van bonafide bedrijven, vooral als hun inspectierapport niet binnen 75 dagen beschikbaar is. Het weigeren van een aanvraag dan wel het intrekken of schorsen van een toelating is een vérgaande maatregel. De NAU zal hier niet lichtzinnig mee omgaan. Dat betekent dat de NAU zal afwegen of het opleggen van een vergaande maatregel proportioneel en gerechtvaardigd is. De NAU betrekt daarbij alle relevante omstandigheden van het geval, zoals de situatie waarin een uitlener buiten zijn schuld om geen inspectierapport kan aanleveren. De NAU kan de uitlener bijvoorbeeld langer de tijd geven om een inspectierapport te overleggen, ter onderbouwing van de naleving van het normenkader. Daar is dan dus meer tijd voor beschikbaar.

Dan een vraag van de heer Van Apeldoorn: waarom is gekozen voor een private instelling, en niet een publieke? Is er niet een te grote afhankelijkheid? Er is gekozen voor private inspectie-instellingen om mogelijk te maken dat elke uitlener periodiek gecontroleerd wordt. We hebben die partijen gewoon nodig in de uitvoering. Het overheidstoezicht door de Arbeidsinspectie en de Belastingdienst is risicogericht en niet zodanig op te schalen dat elke uitlener vaak genoeg gecontroleerd wordt. Bij het hele stelsel heb je dus echt zowel privaat als publiek nodig.

Dan een vraag van mevrouw Huizinga-Heringa en mevrouw Belhirch: hoe bewaakt de minister de kwaliteit van de particuliere inspectie-instellingen? De onafhankelijkheid, professionele expertise en kwaliteit van inspectie-instellingen zijn cruciaal. Daarom moet een inspectie-instelling geaccrediteerd zijn door de Raad voor Accreditatie en worden aangewezen door de minister van SZW. Bij algemene maatregel van bestuur zijn ook voorwaarden vastgesteld die zien op onpartijdigheid, onafhankelijkheid, professionaliteit en deskundigheid van inspectie-instellingen. Als inspectie-instellingen daar niet aan voldoen, kunnen ze hun aanwijzing verliezen of worden ze niet aangewezen. In het openbaar register staat opgenomen welke inspectie-instellingen zijn aangewezen. Ook de NAU zal de kwaliteit van de aangewezen inspectie-instellingen doorlopend toetsen.

Dan een vraag van de leden Petersen en Ramsodit. Eigenlijk vroegen de leden tegenstrijdige dingen; voor mij is het in ieder geval ingewikkeld. De heer Petersen heeft mij gevraagd toe te zeggen de inspectiefrequentie te verlagen naar één keer per jaar. Mevrouw Ramsodit vroeg of ik bereid ben de inspectiefrequentie structureel te verhogen. Het uitgangspunt is twee keer per jaar een inspectie. Aan de ene kant is dat nodig om te waarborgen dat er voldoende zicht is op hoe het normenkader in de praktijk nageleefd wordt. Aan de andere kant leidt het nieuwe stelsel tot administratieve lasten. Het is zoeken naar een optimale balans hierin. In de opbouwfase hebben we ook nog eens te maken met beperkte inspectiecapaciteit. Ik vind het daardoor opportuun om de inspectiefrequentie in de beginfase op minimaal één keer per jaar te zetten. Dat is ook opportuun voor de uitvoering. Ik blijf met de inspectie-instellingen en sociale partners in gesprek over de inspectiefrequentie. Bij de evaluatie van de wet neem ik die inspectiefrequentie expliciet mee. Als er aanleiding is om die frequentie aan te passen, dan zal ik dat ook doen.

De heer Van Apeldoorn vroeg hoe vaak bibobben niet gaat lukken bij buitenlandse ondernemingen. Bij de toepassing van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur kunnen ook gegevens uit het buitenland worden betrokken. Dit gebeurt via internationale uitwisseling van strafrechtelijke gegevens. Toch kan door die grensoverschrijdende dimensie de toepassing van de Wet Bibob bij buitenlandse uitleners moeilijk zijn. Naast de Wet Bibob kent de Wtta voldoende andere waarborgen om de gelijke mate van risicobeoordeling bij alle uitleners zo veel mogelijk te bewaken, zoals de periodieke controles door inspectie-instellingen, die ook gelden voor buitenlandse ondernemingen.

De heer Van Apeldoorn vroeg ook hoeveel er wordt gereserveerd voor actief toezicht, zodat misstanden ook zonder meldingen aan het licht komen. De Arbeidsinspectie ziet toe op de naleving van de toelatingsplicht en kijkt of uitleners zijn toegelaten en inleners zakendoen met toegelaten uitleners. De Arbeidsinspectie kan boetes en lasten onder dwangsom opleggen aan uitleners die zonder toelating arbeidskrachten ter beschikking stellen. Dit geldt ook voor inleners die arbeidskrachten inlenen van niet-toegelaten uitleners. De Arbeidsinspectie is daarvoor echt substantieel uitgebreid, aanvankelijk met 90 fte. We hebben daar nog eens 45 fte bovenop gedaan. Deze fte's zijn al grotendeels geworven en worden nu al ingezet bij het toezicht op uitzendbureaus op grond van bestaande wet- en regelgeving.

Mevrouw Huizinga-Heringa vroeg hoe ik ervoor ga zorgen dat de noodzakelijke samenwerking inderdaad plaatsvindt en of dit ook in de evaluatie komt. Het nieuwe stelsel biedt bij uitstek de kans om de samenwerking tussen publieke en private instanties verder te intensiveren. De NAU werkt in de aanloop naar de inwerkingtreding van de Wtta ook al proactief samen met publieke en private partners, zoals de Arbeidsinspectie, de Belastingdienst en gemeenten. Deze aanpak van de NAU maakt het mogelijk samen met partners regie te voeren op vraagstukken over gegevens- en informatie-uitwisseling, handhaving en toezicht, en signaal- en incidentmanagement. Dat zit eigenlijk ook heel nadrukkelijk in het mandaat van de NAU, om die samenwerking zo goed mogelijk tot stand te laten komen. Dat gaat dus gewoon gebeuren.

Samenwerking over grenzen. De heer Van der Goot vroeg hoe ik ga samenwerken met buitenlandse partijen in de grensregio's. Het mooie is dat er al volop samenwerking is, met name met Noordrijn-Westfalen, om misstanden in de grensregio tegen te gaan. Ik ga binnenkort, op 11 december, in gesprek tijdens de Grenslandconferentie in Sittard. De samenwerking bestaat eigenlijk uit twee hoofdonderdelen: gezamenlijke inspecties tussen de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Duitse autoriteiten, bijvoorbeeld op het terrein van huisvesting, en betere samenwerking als het gaat om informatie, hulp en ondersteuning van arbeidsmigranten in de grensregio. Ten aanzien van samenwerking met betrekking tot ondersteuning van arbeidsmigranten werken we aan een heldere contactlijst, worden casusoverleggen georganiseerd en gaan we mensen trainen die mensen moeten helpen in de grensregio. Dit doen we overigens ook met Vlaanderen. Daar wordt dus nauw mee samengewerkt.

Mevrouw Huizinga-Heringa (ChristenUnie):

Nog heel even kort over het antwoord op mijn vraag. Ik vroeg ook of de samenwerking deel uitmaakt van de evaluatie. Wordt daar nadrukkelijk naar gekeken?

Minister Paul:

Het korte antwoord is ja.

De voorzitter:

Ik ben blij met een kort antwoord.

Mevrouw Huizinga-Heringa (ChristenUnie):

Ik ben daar blij om, want het lijkt mij heel belangrijk. Ik heb begrepen dat de samenwerking een hele belangrijke pijler is als het gaat om het laten slagen van deze hele wet. U zegt: de NAU gaat zich er op allerhande manieren voor inzetten, dus dat gaat gebeuren. Dat is een mooi antwoord, maar heeft u ook instrumenten of mogelijkheden om erop toe te zien dat die samenwerking inderdaad plaats gaat vinden en om op tijd bij te sturen?

Minister Paul:

Dit zit in het mandaat van de NAU. Dat betekent dat de NAU zich op dit punt heeft te verantwoorden. Dat is mijn manier, of in ieder geval de manier van het ministerie, om daarop te kunnen sturen. Op het moment dat duidelijk wordt dat die samenwerking onvoldoende van de grond komt, is dat onderdeel van het gesprek dat we voeren met de NAU. Maar daar ligt wel het mandaat. Dat is een van de redenen waarom die basis en die wettelijke grondslag nodig is. Dan kan de NAU die samenwerking beter van de grond krijgen. Zij hebben daarin een regierol, een coördinerende rol. Zij gaan ervoor zorgen dat al die schakeltjes elkaar vinden in het grotere geheel.

Mevrouw Huizinga-Heringa (ChristenUnie):

Maar kan zij die samenwerking afdwingen?

Minister Paul:

"Kan zij die samenwerking afdwingen?" Volgens mij zit dat in het mandaat. Ja. Als ik het verkeerd heb … Ik ga dit checken. U merkt dat ik twijfel. Ik kom daarop terug in de tweede termijn.

Voorzitter, ik ga door. De heer Van Apeldoorn zei: "Pas in 2031 werkt het stelsel zoals bedoeld is. Gaan we niet achter de feiten aan lopen? We weten dat er misstanden zijn. Daarom staan we hier. We willen die aanpakken. Zijn er mogelijkheden om te versnellen?" Ik doe er echt alles aan om het stelsel zo snel mogelijk volledig te laten werken. Ik schat in dat tot 2031 nodig is om met name de capaciteit van de private inspectie-instellingen op te bouwen. Wij zijn in gesprek met de huidige inspectie-instellingen die zijn aangesloten bij de Stichting Normering Arbeid, over de mogelijkheden voor het versnellen van de opbouw van hun inspectiecapaciteit. Ik merk dat zij bereidwillig zijn en dat zij zich ervoor willen inspannen om de benodigde opschaling te realiseren. Daarnaast stimuleren we andere partijen om de markt te betreden en in de komende jaren een aanwijzing aan te vragen. Juist in de overgangsperiode, wanneer nog niet iedere uitlener is gecontroleerd door een inspectie-instelling, zijn signalen delen, onderzoeken en acteren heel belangrijk. Dat is ook het momentum waar een aantal van uw leden naar verwees. Dat willen we niet verliezen. De signalen kunnen onder omstandigheden ook leiden tot een afwijzing van een toelatingsaanvraag of tot een intrekking of een schorsing van een toelating, ook al is er nog geen inspectierapport overlegd. Dat betekent dat als er signalen zijn, daar gewoon op gehandeld wordt en dat niet in afwachting van een inspectierapport het werk wordt gedaan.

De voorzitter:

Een korte interruptie van de heer Van Apeldoorn.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Ja, kort, gelet op de tijd; dat begrijp ik. Kan de minister toezeggen dat zij in ieder geval — ik hoop haar opvolger ook — alles in het werk zal stellen om eerder te versnellen dan te laten gebeuren dat het nóg later wordt dan 2031? Ik heb in de brief van de voorganger van de minister namelijk gelezen dat er allerlei risico's zijn bij de uitvoering en het tijdspad, dus dat het nog weleens krap zou kunnen zijn. Dat was in ieder geval de beoordeling van de voorganger van deze minister. Als het naar 2032 en 2033 zou gaan, komen we er nooit, bij wijze van spreken. Is de minister het met mij eens dat dat te allen tijde voorkomen zou moeten worden?

Minister Paul:

Ik ben het daar helemaal mee eens. De zaken die in die vorige brief werden gesignaleerd, zijn juist ook zaken waar we gewoon heel hard aan werken. De gesprekken die we voeren met de private inspectie-instellingen maar ook het gesprek met onze eigen Arbeidsinspectie om ervoor te zorgen dat de opschaling zo snel als mogelijk gebeurt, betreffen met name de punten waar we aan de knoppen kunnen draaien en waar we … Ik zou niet willen zeggen "druk uitoefenen", want dat is niet de juiste term; het zijn de punten waar we de sense of urgency hoog kunnen houden. We kunnen wel allerlei aannames doen over hoe het uit de klauwen loopt en dat het straks 2035 wordt, maar ik ga daar niet van uit, want alles wordt echt op alles gezet om die 2027, 2028, 2031 te halen.

Voorzitter. Ik ga met gezwinde spoed door met blokje vier: de handhaving. Ik begin met de vraag van mevrouw Ramsodit welke stevige sancties er worden opgelegd aan nalatige inleners. De Arbeidsinspectie kan naast het opleggen van een bestuurlijke boete ook een last onder dwangsom opleggen en een bevel tot het stilleggen van werk bij herhaalde overtredingen. Dit kan ook bij inleners die de Wtta overtreden. Recent heeft de Arbeidsinspectie een uitzendbureau uit de provincie Gelderland voor twee maanden stilgelegd vanwege herhaalde ernstige overtredingen van de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag, de WML. Dat uitzendbureau heeft daarnaast ook een boete van €153.000 gekregen. Er wordt dus nu al heel stevig op ingezet. Met de Wtta heeft de Arbeidsinspectie nog meer middelen en instrumenten in handen om het werk nog effectiever te doen.

Mevrouw Ramsodit en de heer Schalk stelden mij een open vraag: gaat handhaving met deze wet lukken; is de voorgenomen uitbreiding van de Arbeidsinspectie toereikend en wat gebeurt er als de Arbeidsinspectie het niet aankan? Ik heb hier eigenlijk in antwoord op andere vragen al op gereageerd. De Arbeidsinspectie heeft laten weten in haar uitvoeringstoets dat zij haar nieuwe toezichtstaak mét de toegezegde fte goed kan uitoefenen. Uiteraard blijf ik daarover met de Arbeidsinspectie in gesprek; dat is niet iets wat we vanuit mijn ministerie loslaten. Bij de wetsevaluatie zal er uiteraard ook aandacht zijn voor de handhaving.

De heer Petersen vroeg me hoe we kunnen voorkomen dat nette bedrijven worden geïnspecteerd terwijl malafide bedrijven vrijuit gaan. Hoe kan ik een grotere pakkans voor deze malafide uitzenders en inleners verzekeren? De verwachting is dat de pakkans groter is met de komst van de Wtta. De Arbeidsinspectie breidt namelijk substantieel uit. Het aantal inspecteurs, rechercheurs, wordt behoorlijk opgeschaald en dat versterkt de gehele handhavingsketen. De Arbeidsinspectie werkt risicogestuurd en op basis van meldingen en signalen. De verwachting is dat de Arbeidsinspectie meer signalen binnenkrijgt. Met de Wtta is er namelijk een veel scherper onderscheid tussen wat we wel en niet accepteren in de samenleving. De Arbeidsinspectie werkt samen met de NAU om informatie te delen over ontwijkingsroutes en schijnconstructies. Dus ja, we gaan de boeven gewoon aanpakken.

Mevrouw Ramsodit vroeg mij op het punt van handhaving: is het feit dat bestuurders eerder betrokken waren bij arbeidsuitbuiting of ernstige benadeling een grond om toelating te weigeren? Alle uitleners moeten bij een aanvraag voor een toelating een vog overleggen. Hierin wordt gekeken of de onderneming en haar bestuurders strafbare feiten op hun naam hebben staan. Wanneer ze geen vog kunnen overleggen, kunnen ze niet worden toegelaten. Daarnaast kan de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt ook op grond van de Wet Bibob een toelating weigeren of schorsen wanneer er een ernstig gevaar is dat de toelating zal worden misbruikt voor criminele doeleinden.

Op het punt van handhaving kreeg ik een vraag van de leden Ramsodit, Bezaan, Petersen en Belhirch, namelijk: zijn er waarborgen om schijnconstructies, zoals schijnzelfstandigheid, te voorkomen? Ik denk dat de Wtta echt een hele belangrijke stap is in het scheiden van het kaf van het koren. Tegelijkertijd kunnen malafide uitzenders met creatieve constructies komen. We weten allemaal: boeven zijn heel creatief. Bij het vermoeden van een schijnconstructie onderzoekt de Arbeidsinspectie of er feitelijk sprake is van het ter beschikking stellen van arbeidskrachten. Is dat het geval? Dan kan de Arbeidsinspectie handhaven bij zowel de uitlener als de inlener. Daarvoor — dat zei ik zojuist ook - werkt de Arbeidsinspectie nauw samen met de NAU om informatie te delen over ontwijkingsroutes.

Mevrouw Huizinga-Heringa en de heer Van Apeldoorn vroegen: blijft het niet toch mogelijk om de wet via het buitenland te omzeilen? Dat risico is beperkt, want buitenlandse uitleners moeten ook een toelating krijgen. Daarvoor gelden nagenoeg dezelfde voorwaarden als voor Nederlandse uitleners. Buitenlandse ondernemingen moeten dus ook een inspectie-instelling langs laten komen. Huidige inspectie-instellingen hebben ook ervaring met het controleren van buitenlandse ondernemers binnen de systematiek van de SNA. Wanneer blijkt dat een inlener gebruikmaakt van een buitenlandse uitlener zonder toelating, zal de Arbeidsinspectie ook daarop handhaven. Dit kan worden vastgesteld bij bezoeken aan de inlener in Nederland. Daarvoor geldt dus hetzelfde regime, om het zo maar te noemen.

Ik ga door naar het vijfde blokje. Dat gaat over de financiële zekerstelling. De heer Van Gasteren vroeg: hoe en door wie wordt de waarborgsom beheerd, en krijgen bedrijven een vergoeding? Het doel van de waarborgsom is het tegengaan van vluchtig ondernemerschap. Dit betreft de uitleners die hun bedrijf beëindigen omdat ze zien dat ze in het vizier zijn van de Arbeidsinspectie, de Belastingsdienst of andere instanties. Zij laten de boel dan klappen en starten een nieuw bedrijf met het oogmerk om toezichthouders en schuldeisers het nakijken te geven. Door het overgangsrecht geldt de waarborgsom alleen voor uitleners die korter dan vier jaar in het Handelsregister ingeschreven staan. Dit vind ik overigens een belangrijk punt, want meerdere leden benoemden die waarborgsom. 80% van alle uitleners staat langer dan vier jaar ingeschreven. Dat betekent dus dat dat hele verhaal over de waarborgsom niet van toepassing is op 80% van de uitleners. Een groot deel vormt dus geen risico voor vluchtig ondernemerschap en zal niet onder die verplichting vallen.

Dan over het beheer. De waarborgsommen komen in de schatkist van het Rijk terecht en worden beheerd door het ministerie van Financiën. Na vier jaar krijgen ondernemingen die aan hun verplichtingen voldoen de waarborgsom terug. De NAU ontvangt geen rente over de waarborgsommen. De uitlener krijgt geen vergoeding. Bij het restitueren van de waarborgsom wordt de rente niet vergoed. Dit is allemaal conform de begrotingssystematiek die het ministerie van Financiën hanteert.

Dan een vraag van de heer Van Gasteren over de belastingimpact voor privépersonen. Kunnen de negatieve gevolgen worden gemitigeerd? Ook voor privépersonen is de impact beperkt. Een deel van de bestaande ondernemingen hoeft geen waarborgsom te storten vanwege het overgangsrecht. Dat geldt ook voor privépersonen. Daarnaast kunnen ook kleinere uitleners bij voldoende professionaliteit en verdienvermogen de waarborgsom financieren. Net heb ik ook gezegd dat voor een bonafide uitlener de last om een waarborgsom te financieren na vier jaar vervalt. Dit geldt ook voor privépersonen. De hele — hoe zeg je dat? — rationale achter die waarborgsom is om het vluchtige ondernemerschap tegen te gaan.

Mevrouw Bezaan stelde de vraag welke concrete maatregelen we treffen om mkb'ers te ontzien, zoals gedifferentieerde waarborgsommen op basis van omzet of risico. Zojuist gaf ik ook al aan dat 80% van de bestaande ondernemingen überhaupt geen waarborgsom hoeft te storten, vanwege het overgangsrecht. Voor een bonafide uitlener vervalt na vier jaar de last om een waarborgsom te financieren. Dit geldt ook voor privépersonen. Een dergelijke differentiatie voor mkb'ers is niet handhaafbaar. Dat geldt in het bijzonder voor ondernemingen die relatief kort bestaan, waarbij het risico op vluchtig ondernemerschap juist het grootst is. Dergelijke ondernemingen zullen in veel gevallen nog groei vertonen, dan wel fluctueren in omvang.

De heer Petersen vroeg mij of de waarborgsom in termijnen voldaan kan worden. Het doel van de waarborgsom is het tegengaan van het vluchtig ondernemerschap. Het is dus belangrijk dat de waarborgsom in zijn geheel wordt voldaan voordat een uitlener toegang krijgt tot de markt. Dat is nodig om te voorkomen dat toegelaten uitleners zichzelf verrijken en zich vervolgens opheffen als ze in beeld zijn bij publieke toezichthouders. Die toelating moet onderscheidend blijven voor bonafide uitleners. Dergelijk malafide gedrag schaadt de marktpositie van bonafide ondernemers aanzienlijk.

De heer Petersen (VVD):

Ik begrijp de redenering van de minister. Tegelijkertijd is hier vanochtend gewezen op de continuïteitsrisico's voor kleinere ondernemers die bonafide zijn en dat bedrag toch aan hun bedrijfshuishouding moeten onttrekken. Dat is dus de achtergrond van de vraag die mijn fractie hierover heeft gesteld. Dan zou mijn vraag toch zijn: zit hier nul flexibiliteit in bij de minister omdat het niet kán, of omdat de minister het om de redenen die ze noemt niet wíl doen? Daar zou ik graag duidelijkheid over willen hebben.

Minister Paul:

Die waarborgsom is bedoeld om dat vluchtige ondernemerschap tegen te gaan. Dat betekent dat voordat je toegelaten wordt, duidelijk moet zijn dat je een bonafide ondernemer bent. Als je al langer dan vier jaar je bedrijf hebt, dan kun je dat aantonen; dan is duidelijk dat je er niet bent om op korte termijn quick-and-dirty zaken te doen en daarna de boel op te doeken. Maar juist voor ondernemers die niet die staat van dienst hebben, is het belangrijk dat we dat met zekerheid kunnen zeggen voordat ze toegelaten worden, dus vandaar.

De heer Petersen (VVD):

Oké. Dan interpreteer ik het antwoord van de minister zo dat het wel kán, maar dat ze de keus maakt het niet te doen, terwijl juist beginnende ondernemers meer moeite hebben met het onttrekken van €100.000 aan hun financiële huishouding dan ondernemers die er langer zitten, waarvoor die behoefte niet meer bestaat vanwege de redenen die de minister noemt. Dat zal ze met haar achtergrond in het bedrijfsleven en met haar ondernemersachtergrond ook hebben ervaren. Eerder in het debat, waarbij het ging om de uitzonderingsposities die konden worden geclaimd, heeft de minister gezegd dat bedrijven en sectoren kunnen aankloppen, zodat er specifiek naar kan worden gekeken. Welke ruimte ziet de minister om toch op basis van aanklopbeleid en een welwillende blik daarop te voorkomen dat goedwillende ondernemers die begonnen zijn, maar die het bedrag gewoon niet kunnen missen, kapotgemaakt worden? Kan de minister daar misschien een mogelijke oplossingsroute voor schetsen, waardoor wij gerustgesteld zouden kunnen worden?

Minister Paul:

Ik vergat het net te noemen, maar hopelijk kan het voor de geruststelling zorgen dat het bedrag voor starters sowieso €50.000 is. Dat is nog steeds een flink bedrag, maar het is de helft van die €100.000. Dus dat scheelt in ieder geval. In opdracht van het ministerie van SZW heeft Regioplan gekeken naar de 29.000 uitleners van de onderzoekspopulatie die vier jaar of langer bij de Kamer van Koophandel ingeschreven staan. Regioplan stelt dat waarschijnlijk 10.000 daarvan een aanvraag zullen doen. Nee, dit heeft hier niets mee te maken, sorry. Dit laat ik. Het bedrag voor starters is substantieel minder. Dat is het korte antwoord.

De voorzitter:

Tot slot, meneer Petersen.

De heer Petersen (VVD):

Dat betekent dus dat er geen ruimte is voor de aanklopregeling — zo noem ik het omwille van de tijd maar even, zodat ik er geen grotere beschrijving van hoef te geven — voor ondernemers die zeggen: "Ik heb een heel gezond bedrijf, maar dat kan ik nu gewoon niet missen. Kan daarover gesproken worden?" Is daar een oplossing voor?

Minister Paul:

Ik ben bereid om naar alle signalen te luisteren, maar ik wil geen knollen voor citroenen verkopen in de zin dat we een uitzondering voor iedereen kunnen maken als iedereen aanklopt. Dan schieten we ons doel echt voorbij. Dit zijn punten die we nadrukkelijk meenemen bij de uitvoeringstoets en in de evaluatie en die we ook gedurende het hele traject zullen monitoren, maar ik wil niet een soort van ombudsloket creëren en daarmee verkeerde verwachtingen wekken. Dat is het misschien nog wel meer.

De voorzitter:

De minister vervolgt haar betoog.

Minister Paul:

Dat is altijd het dilemma tussen handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid en maatwerk bieden. We weten allemaal dat die balans soms ingewikkeld is, maar het is ook mijn taak om te proberen die te vinden.

Voorzitter. De heer Van Gasteren vroeg of ik in gesprek ga over de financiering van de waarborgsom. Eigenlijk ligt dit een beetje in het verlengde van wat de heer Petersen vroeg. Ik ben me ervan bewust dat het financieren van de waarborgsom voor kleine ondernemers een knelpunt kan zijn. Ik juich het toe dat marktpartijen initiatief nemen om toegang te bieden tot financiering. Ik wil dus met sociale partners of initiatiefnemers een gesprek voeren om te kijken hoe dat kan helpen. Als daarvoor medewerking van de overheid nodig is, dan kijken we daar welwillend naar. Dat zou ik de heer Van Gasteren graag willen toezeggen. Zulke medewerking zullen we dan onder andere beoordelen — dat zei ik net ook richting de heer Petersen — op haalbaarheid, uitvoerbaarheid en risico's op misbruik, want dat laatste willen we natuurlijk niet.

Voorzitter. Dan ben ik aanbeland bij het blokje overig. Ik begin met een vraag van mevrouw Belhirch of huisvestingscontroles worden geïntensiveerd. Ze vroeg ook naar versterking van Work in NL en de samenwerking in de AMU. De Wtta is onderdeel van een breed pakket aan maatregelen vanuit het rapport van het aanjaagteam. Dat pakket, die maatregelen tezamen, zorgt voor betere omstandigheden voor arbeidsmigranten. Als onderdeel van de Wet goed verhuurderschap, die in juli 2023 in werking is getreden, zijn middelen voor gemeentes beschikbaar gesteld om controles inderdaad te intensiveren. Daar is bijvoorbeeld 12,4 miljoen euro voor beschikbaar gesteld. De afgelopen jaren waren in 97% van de gemeenten meldpunten actief om slechte huisvestingssituaties te melden.

Work in NL wordt momenteel volop opgebouwd in 35 van de zogenoemde arbeidsmarktregio's. Als onderdeel van deze aanpak versterken we de website en de digitale dienstverlening. We zijn ook bezig met verdere versterking van de toegang tot het recht. Dat is de essentie, denk ik.

Voorzitter. Dan een vraag van meerdere leden over hoe ik omga met de mogelijkheid om een in- en uitleenverbod in te voeren en welke omstandigheden daarbij doorslaggevend zijn. Dat gaat over een sectoraal in- en uitleenverbod. Uit de verkenning naar het uitzendverbod komt naar voren dat in sectoren met wijdverspreide en stelselmatige overtredingen van arbeidswetten een aanvullende maatregel kán worden overwogen naast de Wtta. Het kabinet heeft daarom besloten om als stok achter de deur een in- en uitleenverbod voor te bereiden voor de vleessector. Hierbij wordt ook naar de afbakening van sectoren gekeken. Een nieuw kabinet kan besluiten of het invoeren van dit in- en uitleenverbod voor de vleessector gepast en evenredig is. Er is advies door de landsadvocaat gegeven over de juridische haalbaarheid van een verbod. Die heeft aangegeven dat een verbod juridisch mogelijk is, wanneer de overtredingen stelselmatig en wijdverspreid zijn. De AMvB zal voor advies ook worden voorgelegd aan de Raad van State, die ook zal toetsen of de maatregel in lijn is met wet- en regelgeving. Ik blijf in gesprek met verschillende partijen, waaronder de werkgeversorganisaties, zowel op centraal niveau als in de sectoren. Dit is dus een stok achter de deur bij gesprekken die ik blijf voeren om verbetering te realiseren. Maar het is me een lief ding waard wanneer werkgevers gewoon goed werkgeverschap vertonen, de eer aan zichzelf houden en ervoor zorgen dat er verbeteringen worden doorgevoerd. Het is niet mijn hobby, en ik geloof ook niet van de rest van het kabinet, om maar met wet- en regelgeving te komen. Dat is niet een doel op zich maar eigenlijk een uiterst middel.

De heer Van Gasteren en mevrouw Huizinga-Heringa vroegen waarom de Wtta niet samen met het sectoraal uit- en inleenverbod voor de vleessector aangeboden wordt. Dit zijn twee aparte trajecten. De Wtta is een eerstvolgende stap op de ladder van mogelijkheden om de uitleenmarkt beter te reguleren. Die stap moeten we zo snel mogelijk zetten. Een in- en uitleenverbod voor de vleessector is pas een volgende stap op de escalatieladder en een nadrukkelijke stok achter de deur, maar zoals ik net al zei: het zou fantastisch zijn als er gewoon verbeteringen worden doorgevoerd door de sector zelf.

De voorzitter:

Op het vorige punt nog, de heer Petersen.

De heer Petersen (VVD):

Eén ding dat ik nog niet van de minister hoorde in haar beantwoording over het sectoraal uitzendverbod is of zij bereid is om dat onderhavig aan een voorhangprocedure te maken. Daar ben ik nog nieuwsgierig naar.

Dank u wel.

Minister Paul:

Ja.

Kijk, voorzitter, soms kan het heel kort.

De voorzitter:

Complimenten aan beiden.

Minister Paul:

Deze hebben we gehad. Ja, nu kwam de vraag van de heer Petersen. Ik had daar ook een heel mooi antwoord op. De rechtvaardiging van zo'n sectoraal uitzendverbod, dat natuurlijk wel echt een heel stevig middel is, vraagt om een stevige onderbouwing en om parlementaire betrokkenheid. Dus, ja. Dat was het uitgebreidere antwoord.

Voorzitter. De heer Van Gasteren vroeg welke urgente maatregelen er inmiddels in gang zijn gezet ten aanzien van de fraude bij registratie van derdelanders in de RNI en waarom er wordt gedacht dat de Wtta deze fraude zou voorkomen? Het kabinet gaat misbruik van het gebruik van het bsn door derdelanders die illegaal in Nederland aan het werk zijn tegen. Het bsn wordt door hen gebruikt om rechtmatige toegang tot de arbeidsmarkt te veinzen. Allereerst gaan we met de Wtta malafide uitzendbureaus aanpakken. Hiermee gaat dit ook de illegale tewerkstelling van derdelanders tegen die door deze uitzenders wordt gefaciliteerd. Er worden ook extra maatregelen genomen. Zo kunnen derdelanders zich per 1 januari 2026 nog maar bij twee van de negentien RNI-loketgemeenten laten registeren en daar een bsn krijgen. Daardoor zorgen we dat de expertise bij die loketten veel beter verankerd wordt. Ook wordt onderzocht of het mogelijk en wenselijk is om de inschrijving van derdelanders bij RNI-loketten volledig te stoppen en/of om werkgevers mogelijkheden te bieden om de registratie van arbeidsmigranten beter te controleren.

Dan vraagt mevrouw Bezaan hoe ik de disproportionele last van de inlenersbeloning rechtvaardig. Ook wil zij weten of er plannen zijn om dit vereenvoudigen. De inlenersbeloning is niet nieuw. Het recht op ten minste dezelfde arbeidsvoorwaarden als een werknemer die direct in dienst is bij de inlener volgt uit de uitzendrichtlijn. Dit wetsvoorstel verandert daar niks aan. Het is aan het uitzendbureau om dit vorm te geven. Vooruitlopend op de nieuwe cao voor uitzendkrachten en het wetsvoorstel Meer zekerheid flexwerkers heeft de uitzendbranche de website wijzerbelonen.nl gelanceerd. Die kan partijen helpen om helderheid te krijgen over de arbeidsvoorwaarden bij de inlener.

Mevrouw Bakker-Klein vroeg of alle uitleners alle arbeidsvoorwaarden moeten inventariseren en vertalen naar een beloning. In het normenkader is een eis opgenomen dat de terbeschikkingstelling van arbeidskrachten op basis van ten minste hetzelfde loon en dezelfde vergoedingen gebeurt als bij werknemers in gelijke of gelijkwaardige functies bij de inlener. Een beetje in het verlengde hiervan zeg ik dat dit geen nieuwe verplichting is. Dit volgt nu al uit de artikelen 8 en 8a van de WAADI. Met de nieuwe uitzend-cao en het wetsvoorstel Meer zekerheid flexwerkers wordt dit gewijzigd naar een totaal aan gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden. Dat is ook nieuw in het normenkader. Het inspectieschema geeft duidelijkheid aan inspectie-instellingen over de wijze van controles. Dit zorgt ervoor dat de inspecteurs niet op verschillende manieren controleren. Dat gebeurt dus op die manier.

De heren Van Gasteren en Van Apeldoorn vroegen of de Wtta geen waterbedeffect oplevert richting schijnzelfstandigheid. De inzet op het tegengaan van malafiditeit in de uitleenmarkt kan tot gevolg hebben dat schijnzelfstandigheid aantrekkelijker wordt. Tegelijkertijd werken we ook hard aan het tegengaan hiervan. De brede aanpak van schijnzelfstandigheid vindt eigenlijk plaats langs drie lijnen: een gelijker speelveld, dus het verkleinen van de verschillen tussen verschillende contractvormen, het verduidelijken van wet- en regelgeving met betrekking tot de scheidslijn tussen contractvormen, en het verbeteren van toezicht en handhaving. Dat gebeurt onder andere met het wetsvoorstel Meer zekerheid flexwerkers. We zijn dus bezig met verschillende interventies en verschillende wetsvoorstellen, die ook nog naar uw Kamer komen, waarmee we dat spelen met die schijnzelfstandigheid willen tegengaan, want het is natuurlijk niet de bedoeling dat er allemaal mazen of andere constructies worden gevonden. Ook daar wordt aan gewerkt.

De heer Van Apeldoorn vroeg naar de stand van zaken van de verkenning naar de geblokkeerde rekening, de zogenaamde g-rekening. In het advies van de commissie-Roemer is inderdaad aanbevolen om de g-rekening verplicht te stellen voor alle uitzendbureaus. Dat is op korte termijn niet haalbaar, omdat het aantal g-rekeningen met de huidige stand van de techniek niet op grote schaal kan stijgen. De g-rekeningprocessen worden namelijk zowel bij banken als bij de Belastingdienst grotendeels handmatig uitgevoerd. Dat neemt niet weg dat de verplichte g-rekening … Er zit gewoon een praktische component aan, maar de heer Van Apeldoorn mag van mij weten dat het kabinet nog steeds de wens heeft om die verplichte g-rekening in te voeren. Daarom is er een verkenner aangesteld die samen met de banken, het bedrijfsleven en de Belastingdienst onderzoekt of, onder welke voorwaarden en per wanneer verplichtstelling van de g-rekening voor uitleners mogelijk zou zijn. De maatregel die wordt verkend, is de verplichting voor uitleners om een g-rekening aan te houden. In lijn met de door de Tweede Kamer aangenomen motie — hier is een motie over aangenomen — is het streven dat de verkenning nog dit jaar wordt afgerond. Die zou dan in november en december moeten plaatsvinden.

De heer Van Apeldoorn (SP):

Heel kort. Ik ben blij met de toezegging van de minister dat zij vasthoudt aan de opvolging of uitvoering van in ieder geval deze aanbeveling van de commissie-Roemer. Ik hoop dat zij ook kan toezeggen dat die verkenning voor het einde van het jaar afgerond wordt. Wij zouden daar dan ook graag over geïnformeerd worden. Het zou mooi zijn als deze Kamer daar ook een brief over krijgt.

Minister Paul:

Ja, dat kan ik doen. De planning is dat het rapport van de verkenner samen met de reactie van mijzelf en de staatssecretaris van Financiën in het eerste kwartaal van 2026 naar de Kamer wordt gestuurd. Het wordt de komende maanden afgerond en dan gaat het naar de Kamers.

Dan een vraag van de heer Van der Goot over welke maatregelen we op het oog hebben om het voor uitzendbureaus onaantrekkelijk te maken om zich net over de grens te vestigen. Ze hebben zich aan dezelfde regels te houden. Ook buitenlandse ondernemingen die in Nederland arbeidskrachten uitlenen, zullen moeten worden toegelaten en zullen dus moeten voldoen aan het normenkader. Ook zij zullen een aangewezen inspectie-instelling moeten contacteren, waarbij getoetst wordt volgens de regels van het inspectieschema. In sommige gevallen zullen zij andersoortige of aanvullende documenten moeten laten zien aan inspectie-instellingen. Met andere woorden: je kunt wel over de grens gaan zitten, maar je hebt je nog steeds te houden aan de regels die we hier stellen.

De voorzitter:

De heer Van der Goot voor een korte interruptie.

De heer Van der Goot i (OPNL):

Uiteraard ben ik heel blij met deze aankondiging, maar ik probeer het ook handen en voeten te geven, want is het geen constructie waarbij je je een beetje probeert te onttrekken aan de controle vanuit Nederland? Hoe gaat u dat samen met bijvoorbeeld Noordrijn-Westfalen aanpakken?

Minister Paul:

Dat zit 'm voor een deel in zorgen voor goede gegevens- en data-uitwisseling, dus dat je goed signalen en bijbehorende informatie met elkaar deelt, maar dat je ook gewoon de handhaving laat gebeuren op de regels die wij nu stellen. Daar zul je soms een slag in moeten maken, bijvoorbeeld als het gaat om het vergelijkbaar maken van een inschrijving van een buitenlandse instantie met een Kamer van Koophandel-inschrijving, of wanneer er gebruik wordt gemaakt van A1-verklaringen. Inmiddels zijn er proefinspecties uitgevoerd op de conceptversie van het normenkader. Buitenlandse uitleners maakten daar ook deel van uit. We hebben dit dus meegenomen in de proeven die we hebben gedaan. De resultaten van de proefinspecties wijzen uit dat er geen wezenlijke problemen zijn met de toepassing van het normenkader bij buitenlandse ondernemingen. Moedig voorwaarts dus!

Tot zover, voorzitter.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan zijn wij nu aangekomen bij de tweede termijn van de kant van de Kamer. Ik zie dat u zich voor ruim een halfuur heeft ingeschreven. Ik wil aan u vragen om u te beperken of uw termijn te laten gaan als u geen verdere inbreng heeft. Ik geef het woord aan mevrouw Ramsodit van GroenLinks-PvdA.

Mevrouw Ramsodit i (GroenLinks-PvdA):

Dank u wel, voorzitter. Dank, minister, voor de gegeven antwoorden op de vragen en voor de toezeggingen. Het perspectief dat de minister inzet op beperking en inperking van uitzonderingen voorkomt meer gaten in het toegangshek. Ook vind ik het goed om te vernemen dat de aanpak van bestaande misstanden prioriteit krijgt, enerzijds op grond van het artikel ernstige benadeling in het wetsvoorstel Modernisering en uitbreiding strafbaarstelling mensenhandel en anderzijds via gegevensuitwisseling tussen de Arbeidsinspectie, de Belastingdienst en de NAU.

Naast de aanpak van de misstanden bij individuele uitleners gaat het echter ook om het tijdig signaleren van patronen ten aanzien van misbruik en schijnconstructies. In dit kader dienen wij de volgende motie in.

De voorzitter:

Deze motie is voorgesteld door de leden Ramsodit, Belhirch, Van der Goot en Van Apeldoorn.

Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund. Daarmee maakt zij deel uit van de beraadslaging.

Zij krijgt letter K (36446).

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

We zitten in een tijdsklem, maar ik wil de minister toch nog vragen naar de vraag die niet beantwoord was. Dat ging over ...

De voorzitter:

Het is goed gebruik om de namen van de leden onder moties ook te noemen.

Mevrouw Ramsodit (GroenLinks-PvdA):

Ja. Mevrouw Belhirch, D66, de heer Van der Goot, OPNL, en de heer Van Apeldoorn, SP.

Ik wil heel graag nog de gelegenheid nemen om de vraag te stellen over malafide partijen die een SNA-keurmerk hebben. Het verzoek was of de minister voorbeelden kan geven op basis van welke gegevens over die malafide partijen de NAU ingrijpt. Het gaat dan om de volgende vier interventies: intrekken van toelating, weigeren van een toelating, tussentijdse inspectie en het tussentijds verplichten van een inspectierapport. De minister zou daar nog op terugkomen bij de definitiekwestie. Ik hoor graag nog van haar op dit punt.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Van Apeldoorn.

De heer Van Apeldoorn i (SP):

Voorzitter, dank. Dank aan de minister voor de uitvoerige beantwoording. Misschien nog heel kort; ik hoorde haar er al wat over zeggen. De minister voelde zich aangevallen. Ik heb niet de integriteit van de minister in twijfel willen trekken, maar wel de wijsheid van haar besluit. Of de minister nu wel of niet beïnvloed is door de uitzendbranche, ik constateer alleen dat het besluit van de minister door de uitzendbranche wordt toegejuicht. Beïnvloeding betekent niet dat je integriteit wordt aangetast. Misschien heeft ze het om een hele andere reden gedaan, maar wij betreuren de terugdraaiing van het besluit van haar voorganger om te komen tot een ontkoppeling van arbeidscontracten en huurcontracten. Dat is een onwijs besluit en het helpt niet om misstanden aan te pakken.

Voorzitter. Heel kort nog over de ontwijkingsmogelijkheden. Daar is de minister op zich wel uitvoerig op ingegaan, maar toch nog even over die buitenlandse route. De minister zegt: dat kunnen we nagenoeg hetzelfde handhaven. Maar geldt dat ook voor de Bibob-toets? Is het niet zo dat het in de praktijk toch moeilijk is om die volledig uit te voeren? Kan de minister daar nog even kort op ingaan?

Dan meer in het algemeen, over de zzp-route en andere uitbreidingsmogelijkheden. De minister zegt: boeven moeten worden aangepakt. Wat is de definitie van een boef, is mijn vraag aan de minister. Het zouden toch niet alleen grote maar ook kleine boeven moeten zijn. De zorg van mijn fractie blijft dat de capaciteit die nu bij de Arbeidsinspectie bestaat, of straks beschikbaar is, de definitie van een "boef" bepaalt. Dat zou toch niet de bedoeling moeten zijn.

Voorzitter. Ik heb meerdere malen in mijn bijdrage gezegd dat het heel erg belangrijk is dat alle aanbevelingen van de commissie-Roemer worden opgevolgd. Dat is, zoals ik begrepen heb, nog steeds het kabinetsbeleid. Maar het gaat wel veel te langzaam. Veel van die aanbevelingen zijn of worden nog niet opgevolgd. Ik heb het net gehad over de koppeling van werk en huisvesting, en daarmee over de sterke afhankelijkheid van arbeidsmigranten. Voorlopig wordt die ontkoppeling niet tot stand gebracht, omdat de minister dat besluit van haar voorganger heeft teruggedraaid. We zijn er dus nog niet. Daarom vindt mijn fractie het toch belangrijk dat deze Kamer zich uitspreekt voor de onverkorte uitvoering van alle aanbevelingen van de commissie-Roemer, als aansporing voor deze minister en haar opvolger. Daarom heb ik de volgende motie.

De voorzitter:

Deze motie is voorgesteld door de leden Van Apeldoorn, Ramsodit, Belhirch, Bakker-Klein en Van der Goot.

Zij krijgt letter L (36446).

De heer Van Apeldoorn (SP):

Dank.

De voorzitter:

Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Bakker-Klein.

Mevrouw Bakker-Klein i (CDA):

Voorzitter. Ik wil de minister danken voor de uitvoerige en heldere beantwoording van al onze vragen. De misstanden rond arbeidsmigratie mogen we niet bagatelliseren. Dat blijkt ook uit de beantwoording van de minister. De sector bagatelliseert deze ook niet. Deze wet gaat in ieder geval iets doen aan die misstanden. Het is niet ideaal, maar vooralsnog hebben we niets beters. Daarom zal ik de CDA-fractie ook adviseren om voor dit wetsvoorstel te stemmen. Wij zijn blij met de toezegging dat goedwillende kleine ondernemers niet de dupe zullen worden van deze wet, en met de toezegging dat er bescherming is voor bedrijven die buiten hun schuld niet aan een voorwaarde kunnen voldoen.

Voorzitter. Wij spreken ook de hoop uit dat de minister voortvarend aan de slag gaat met de andere aanbevelingen van de commissie-Roemer.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Van Gasteren. Hij spreekt mede namens de fracties Walenkamp en Van de Sanden.

De heer Van Gasteren i (BBB):

Dank u wel. Minister, dank u wel voor uw uitgebreide beantwoording. Die was heel duidelijk. Ook dank voor de gevraagde toezeggingen. Met name ook dank aan uw staf, want ik weet dat die tot diep in de nacht hebben gewerkt. Verder heb ik geen op- of aanmerkingen.

De voorzitter:

Dan dank ik u zéér hartelijk. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Bezaan van de fractie van de PVV.

Mevrouw Bezaan i (PVV):

Voorzitter, dank u wel. Dank aan de minister voor de beantwoording. Wij hadden nog één vraag. Ik had nog gevraagd naar een impactanalyse die de effecten voor de kleine familiebedrijven zou kunnen weergeven.

Ik had ook nog gevraagd om een toezegging, maar daar heb ik geen reactie op gekregen. Daarom de volgende motie.

De voorzitter:

Deze motie is voorgesteld door de leden Bezaan, Van Kesteren, Van den Oetelaar, Van Strien en Van Hattem.

Zij krijgt letter M (36446).

Mevrouw Bezaan (PVV):

Dan heb ik nog een motie.

De voorzitter:

Deze motie is voorgesteld door de leden Bezaan, Van Kesteren, Van Strien, Van Hattem en Van den Oetelaar.

Zij krijgt letter N (36446).

Mevrouw Bezaan (PVV):

Voorzitter, ik dank u voor uw tijd.

De voorzitter:

Dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Huizinga-Heringa.

Mevrouw Huizinga-Heringa i (ChristenUnie):

Voorzitter. Ook ik wil de minister graag hartelijk danken voor de heldere beantwoording. Samenwerking is van cruciaal belang voor het slagen van deze wet. Bij de technische briefing werd zelfs gezegd dat dit de meerwaarde van deze aanpak zou zijn.

Toch is samenwerking tussen organisaties lastig. We worden regelmatig opgeschrikt door misstanden waarvan alle signalen om het onder ogen te zien wel aanwezig waren bij verschillende organisaties, maar die toch niet werden gedeeld. Ik heb daarom belangstelling voor het antwoord van de minister op de vraag hoe sterk de positie van de NAU is om die samenwerking, die cruciaal is voor deze wet, inderdaad af te dwingen.

Voorzitter. De minister zet zich volop in voor de implementatie van deze wet en voor het laten slagen ervan. Ze staat voor een uitdagend tijdpad. Ik wens haar en haar eventuele opvolgers daarbij alle succes.

De voorzitter:

Ik dank u wel, mevrouw Huizinga. Ik geef nu graag het woord aan de heer Petersen.

De heer Petersen i (VVD):

Voorzitter. Mijn tijd liep al toen ik bij het spreekgestoelte aankwam, maar desalniettemin dank aan de minister. Ik denk dat zij de Kamer goed van repliek heeft gediend en daarmee ook heeft laten zien dat ze naar de Kamer heeft geluisterd. Met een voorstel dat zo'n brede steun heeft, maar dat wel veel vragen oproept, is dit iets wat mijn fractie zeer heeft gewaardeerd. We hebben ook gewaardeerd dat de minister de flexibiliteit heeft getoond om de Kamer op veel punten tegemoet te komen binnen de ruimte die er in dit huis mogelijk is. Ik denk dat dit ook moet worden gezegd. Dank aan de minister en ook aan de medewerkers die haar hebben ondersteund, de ambtenaren en de andere mensen die haar van dienst zijn geweest en die de behandeling op deze manier mogelijk hebben gemaakt. Dat wilde ik aan het begin sowieso even zeggen.

Daarbij geldt wel — ik spreek het toch graag uit — dat de zorgen over de uitvoering aan onze kant niet volledig zijn weggenomen. De minister heeft in de beantwoording en in de interrupties enige voorbehouden gemaakt over de realiteitszin die in acht moet worden genomen. Dat waarderen we zeer, maar het laat wel zien dat de uitvoering nog geen gelopen race is. Dat is iets waar we nu weinig aan kunnen doen, maar wat wel een punt is dat ongelofelijk relevant is. En dat is de reden — ik wil niet flauw doen — waarom toch de pauzeknop die ik in mijn eerste termijn noemde, wel belangrijk is. De minister was daarover gelukkig niet flauw. Die pauzeknop moet je zien als de situatie dat je verf hebt gemengd, thuis een eerste strook met de roller op de muur zet en denkt: die kleur is niet zo mooi. Ga je dan door en schilder je de hele ruimte met die lelijke kleur of ga je iets meer bijmengen voordat je de kamer volledig gaat schilderen? Ik gebruik die beeldspraak omdat ik er bij de minister op aan wil dringen dat na de evaluaties en de invoeringstoets die zijn toegezegd — waarvoor dank — daarmee de goede dingen worden gedaan.

Ten slotte nog de waarborgsom. De minister heeft geantwoord dat de €50.000 voor startende ondernemingen relevant is. Daarvoor geldt twee keer een termijn van zes maanden: een termijn van zes maanden die daarvoor kan worden aangehouden en de mogelijkheid van een verlenging met zes maanden. Ziet de minister ruimte om die termijn van twee keer zes maanden naar twee keer twaalf maanden te brengen? Daarmee kan iets meer ruimte voor startende ondernemingen worden gerealiseerd.

Dan het laatste punt dat ik wil opmerken. In de krant heeft de voorganger van de minister de afgelopen tijd kritiek gehad op het recente besluit dat ook vandaag ter sprake is gekomen. Mijn observatie is dat de voorganger van de minister geen betere verdediging van dit ook voor hem belangrijke wetsvoorstel had kunnen aanschouwen. Daarmee wil ik de minister complimenteren.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Ik geef graag het woord aan de heer Van den Oetelaar. Hij hoeft het woord niet. Dat is goed. Dan geef ik het woord aan de heer Van der Goot. Hij spreekt mede namens de fracties van Volt en de Partij voor de Dieren.

De heer Van der Goot i (OPNL):

Voorzitter. Allereerst een woord van dank aan de minister voor de beantwoording van de vele vragen die zijn gesteld, ook van onze kant. Het is goed om te horen dat de samenwerking voor de realisatie van deze wet zich niet alleen tot binnen Nederland moet beperken, maar zich ook over de grenzen heen moet uitstrekken, niet alleen met Nordrhein-Westfalen maar ook met Vlaanderen. Dat vinden wij uitstekende punten. De Grenslandconferentie in Sittard is genoemd. Gesprekken zijn natuurlijk goed. Eer zal geleverd moeten worden en daarvan is de minister zich terdege van bewust als het gaat om huisvesting en informatie.

Ik vraag de minister de beide Kamers goed te informeren over de voortgang van deze beide processen met Duitsland, Noordrijn-Westfalen met name, en Vlaanderen. Ik vraag de minister dit jaarlijks één maal per brief te doen. Je zou kunnen zeggen dat het een mooi moment is om daarmee te starten na de Grenslandconferentie van 11 december, maar je zou ook kunnen zeggen dat de eerste verjaardag van de overeenkomst die begin dit jaar met Noordrijn-Westfalen is gesloten, een mooi moment is. Dat is uiteraard aan de minister. Ik zal de fracties van Volt en Partij voor de Dieren van harte adviseren om voor dit wetsvoorstel te stemmen, en ik zal dat zelf ook doen.

Dank u wel.

De voorzitter:

Dank u wel. Ik geef graag het woord aan mevrouw Belhirch van D66.

Mevrouw Belhirch i (D66):

Voorzitter. Ik wil de minister danken voor haar uitgebreide beantwoording en voor de inzet van haar ambtenaren. De D66-fractie zal voor deze wet gaan stemmen.

Ik wil er kort bij stilstaan dat dit mijn laatste debat is en tevens mijn laatste dag in deze Kamer. Het is toch dubbel, want je gaat naar de Tweede Kamer. Maar mij valt telkens op dat wij hier in deze Kamer ondanks onze verschillen — dat zijn soms echt grote verschillen — met respect, openheid en op de inhoud met elkaar in gesprek gaan. Dat doen we in deze plenaire zaal, maar ook daarbuiten. Dat is waardevol en het tekent de kracht van deze Kamer.

Het was voor mij een bijzondere tijd, tweeënhalf jaar lang. Ik heb veel geleerd en ik heb de collegiale sfeer, met soms ook gezelligheid, en de gezamenlijke inzet voor zorgvuldige wetgeving heel erg gewaardeerd. De zorgvuldigheid en betrokkenheid van deze Kamer zal ik met grote waardering meenemen naar de overkant.

Voorzitter. Ik wil iedereen bedanken voor de samenwerking. Het was mij een grote eer om hier te mogen spreken. Dank u wel.

(Geroffel op de bankjes)

De voorzitter:

Ik dank u wel, mevrouw Belhirch, voor de mooie woorden. Ik denk dat meerdere mensen uw woorden kunnen beamen.

Ik geef graag het woord aan de heer Schalk.

De heer Schalk i (SGP):

Dank u wel, voorzitter. Dank natuurlijk ook aan de minister voor de beantwoording van de vragen. Haar kortste samenvatting tijdens het debat was: schrijnende situaties aanpakken en een gelijk speelveld creëren. In het kader van de tijd zal ik mijn inbreng zo inkorten dat ik die in een paar woorden kan zeggen.

Ik heb geconstateerd dat de monitoring goed geborgd is, met de invoeringstoets, de evaluaties enzovoort. Uitzonderingen zijn mogelijk, maar heel ingewikkeld. Daardoor wordt de handhaving moeizamer. Dat neem ik mee. Mijn fractie houdt zorgen over de regeldruk. Dat kan niet anders. Alles overziend weegt de aanpak van misstanden het zwaarst. Ik zal mijn fractie dan ook adviseren het wetsvoorstel te steunen.

Dank u, voorzitter.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Tot slot geef ik het woord aan de heer Van Rooijen.

De heer Van Rooijen i (50PLUS):

Ik dank de minister voor de duidelijke antwoorden op de vele vragen van de collega's. Ik had zelf maar een enkele vraag. Daar heb ik dadelijk nog even een vraag over. Ik dank ook de ambtenaren. Er is veel werk verzet voor dit ingewikkelde wetgevingsproces.

Ik dank de minister voor de toezegging om te bezien of na de invoertoets wordt bekeken of de evaluatie kan worden versneld. Eén plus drie is volgens mij nog steeds vier. Een snellere evaluatie dan binnen vier jaar lijkt ons zeer gewenst. Graag zie ik die toezegging nogmaals bevestigd.

Ik had één vraag waar ik toch wel antwoord op wil. Mijn fractie vroeg vanochtend welke wegen de minister zou gaan bewandelen indien blijkt dat sectorverboden juridisch ontoelaatbaar zouden worden geacht. Beschikt zij dan nog over andere gereedschappen in haar gereedschapskist? De sectorverboden zouden een middel zijn om in te grijpen, maar als dat juridisch niet toelaatbaar is op grond van Europese wetgeving, kan zij dan nog andere wegen bewandelen?

Dank u wel.

De voorzitter:

Dank u wel, meneer Van Rooijen. Wenst een van de leden nog het woord in de tweede termijn? Dat is niet het geval.

Minister, bent u in de gelegenheid om direct te reageren op de vragen van de Kamer? U heeft tien minuten nodig? Kan dat ook in vijf minuten?

Minister Paul i:

Ik ga mijn best doen.

De voorzitter:

Ik heb iedereen kort gehouden. Ik schors de vergadering voor vijf minuten.

De vergadering wordt van 16.40 uur tot 16.45 uur geschorst.

De voorzitter:

Ik heropen de vergadering. Ik geef graag het woord aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Minister Paul i:

Voorzitter, dank. Ik begin graag met het beantwoorden van een aantal openstaande vragen. De eerste vraag is van mevrouw Heringa-Huizinga. Zeg ik het nu goed? Nee, Huizinga-Heringa. Sorry, excuses! Zij vroeg of de NAU de samenwerking kan afdwingen. De NAU neemt een centrale positie in het toelatingsstelsel in. De Arbeidsinspectie, de Belastingdienst en partijen zoals SNCU en gemeenten zijn belangrijk voor de volledige informatiepositie. De NAU gaat de samenwerking vastleggen in samenwerkingsovereenkomsten, waarmee de NAU de afspraken met andere stelselpartijen over gegevensuitwisseling, maar bijvoorbeeld ook casusoverleg, echt vastlegt, verankert. Ik denk dat dat tegemoetkomt aan wat mevrouw Heringa-Huizinga … Ik zeg het weer fout! Nou, ik zeg niks meer. Excuses!

Voorzitter. De heer Van Apeldoorn vroeg of er gelijke voorwaarden gelden voor buitenlandse ondernemingen en of daarvoor ook de Bibob-toets geldt. Bij de toepassing van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur, de Wet Bibob, kunnen ook gegevens uit het buitenland worden betrokken. Dit gebeurt via internationale uitwisseling van strafrechtelijke gegevens. Toch kan die grensoverschrijdende dimensie de toepassing van de Wet Bibob bij buitenlandse uitleners moeilijk maken. Naast de Wet Bibob kent de Wtta dus voldoende andere waarborgen om de gelijke mate van risicobeoordeling bij alle uitleners zo veel mogelijk te bewaken, bijvoorbeeld door periodieke controles door inspectie-instellingen, die ook gelden voor buitenlandse ondernemingen. Daar is dus eigenlijk hetzelfde regime van kracht.

Dan een vraag van mevrouw Ramsodit. Ik meende dat ik die had beantwoord, maar blijkbaar heb ik dat niet duidelijk genoeg gedaan. Ze vroeg of ik voorbeelden kan geven van gegevens over malafiditeit op basis waarvan de NAU ingrijpt. Bijvoorbeeld bij het geven van een toelating beoordeelt de Nederlandse Autoriteit Uitleenmarkt of de uitlener voldoet aan de voorwaarden: het hebben van een geldige vog, de waarborgsom en naleving van het normenkader. Daarnaast heeft de NAU de Wet Bibob als instrument om de toelating te kunnen weigeren of in te trekken bij strafrechtelijke veroordelingen. Ook kan de toelating worden ingetrokken als er een vermoeden is dat de toelating wordt gebruikt voor criminele activiteiten. De uitlener moet het normenkader blijven naleven en periodiek een inspectierapport aanleveren. Dit zijn de verschillende elementen die daarbij worden meegenomen.

De heer Petersen had een vraag over de voorlopige toelating. Hij vroeg of ik van de twee keer zes maanden twee keer twaalf maanden kan maken. Het korte antwoord is: nee, dat gaat niet lukken; dat gaan we niet doen.

Voorzitter. De heer Van Rooijen vroeg welke wegen ik ga bewandelen als de sectorverboden juridisch onhoudbaar blijken. Uit de verkenning naar het uitzendverbod komt naar voren dat in sectoren waar wijdverbreide en stelselmatige overtredingen van arbeidswetten zijn, een aanvullende maatregel kan worden overwogen, dus inderdaad zo'n sectoraal uitzendverbod. Daar is een advies voor ingewonnen bij de landsadvocaat. Die heeft gekeken naar de juridische haalbaarheid, ook in een internationaal kader. Dat ging dus niet alleen over de vraag of dat haalbaar is in Nederland, maar ook of dat in EU-verband standhoudt. Het antwoord was: ja. Ik voel geen enkele behoefte, gezien al het werk dat we al hebben, om hiervoor nog alternatieven te gaan zoeken als dit een houdbaar verbod is; dat geeft de landsadvocaat aan. Er is dus geen aanvullende actie op dit punt. Daarbij heb ik overigens ook aangegeven dat dit echt aan een volgend kabinet is, maar het voorwerk doen we.

Dan een vraag van de heer Van der Goot over het toezeggen om beide Kamers te informeren over de samenwerking met Noordrijn-Westfalen en Vlaanderen. De Kamers zullen over relevante ontwikkelingen over de samenwerking met de grensregio's worden geïnformeerd. Dat ga ik doen. Ik neem het mee.

Voorzitter. Dan zou ik willen overgaan tot het appreciëren van de moties. Ik begin bij de eerste motie, over terughoudendheid bij uitzonderingen. Die kan ik oordeel Kamer geven.

De voorzitter:

Letters graag. Heeft u het over de motie met letter M?

Minister Paul:

De eerste was de motie met letter K.

De voorzitter:

De motie met letter K heeft oordeel Kamer.

Minister Paul:

Ja.

De motie met letter L is een spreekt-uitmotie, maar ik hecht er toch aan om te zeggen dat ik deze motie van harte ondersteun. Het is namelijk kabinetsbeleid om het advies van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten onverkort en zo snel mogelijk uit te voeren. Inmiddels is al zo'n 80% van het werk op dat vlak gedaan. 80% van de aanbevelingen is uitgevoerd of is, as we speak, in uitvoering.

Dan de motie met letter M. Die bevat het verzoek om voor 1 juli een tussentijdse voortgangsrapportage met complete indicatoren aan te leveren. Ik kan deze motie oordeel Kamer geven, mits ik "1 juli" mag interpreteren als een inspanningsverplichting om dat halverwege het jaar te doen. Ik rapporteer graag jaarlijks, maar ik weet niet zeker of ik dat telkens voor 1 juli ga redden. Mogelijk wordt dat later in het jaar. Ik zie mevrouw Bezaan knikken; dank u wel.

Tot slot de motie met letter N. Die bevat het verzoek om voor 15 december 2025 een KPI-besluit met een stoplichtsysteem op te leveren voor het invoeren op basis van certificaten. Die motie moet ik ontraden, want er moet nog heel veel gebeuren voor de Wtta helemaal is ingevoerd. En ja, daar zitten risico's aan, maar ik vind het niet wenselijk om nu al vast te stellen in welke situaties er precies vertraging komt en in welke niet, en wat zulke vertraging precies zou betekenen. Wij gaan op volle kracht verder. Deze motie moet ik ontraden.

Voorzitter. Ik wil alle leden heel graag bedanken voor hun bijdragen. Een aantal leden zeiden het al, maar ook ik zou mijn ambtenaren ontzettend willen bedanken voor hun harde werk. Hier is echt heel hard aan gewerkt in de afgelopen jaren. Ik kan hier staan en mijn werk doen dankzij al hun inspanningen.

Dank.

De voorzitter:

Dank u wel.

De beraadslaging wordt gesloten.

De voorzitter:

Ik kom tot afhandeling van het wetsvoorstel. In de plenaire vergadering van 7 oktober is bepaald dat wij zo dadelijk over het wetsvoorstel stemmen. Ik stel voor om volgende week over de ingediende moties te stemmen. Ik schors de vergadering voor vijf minuten.

De vergadering wordt van 16.56 uur tot 16.59 uur geschorst.

Stemming Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten

Aan de orde is de stemming in verband met het wetsvoorstel Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten (36446).

(Zie vergadering van heden.)

De voorzitter:

Ik heropen de vergadering. Aan de orde zijn nu de stemmingen.

Voldoende leden hebben de presentielijst getekend, hebben we vastgesteld.

Dan stemmen wij over het wetsvoorstel 36446, Wijziging van de wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs en enige andere wetten in verband met de invoering van regels voor het verlenen van toelating voor het ter beschikking stellen van arbeidskrachten (Wet toelating terbeschikkingstelling van arbeidskrachten). Wenst een van de leden een stemverklaring over het wetsvoorstel af te leggen? Dat is het geval. De heer Van Rooijen. Ik zie een gentleman.

De heer Van Rooijen i (50PLUS):

Voorzitter. Mijn fractie zal voor het wetsvoorstel stemmen, maar ik wil hier ook dank uitspreken aan de voorganger van deze minister, minister Van Hijum, die noeste arbeid heeft verricht.

De voorzitter:

Dank u wel. Dan de heer Van Gasteren.

De heer Van Gasteren i (BBB):

Mijn stemverklaring is een beetje groot geprint. Op mijn leeftijd is dat wel nodig. De BBB is tegen misstanden in de uitzendwereld. Alle misstanden die de Wtta door een vergunningstelsel wil voorkomen, zijn eigenlijk al verboden. Om deze misstanden te bestrijden, is de BBB voorstander van het versimpelen van de regels en het verminderen van de bureaucratie, het vergroten van de samenwerking tussen de diverse overheidsinstanties, het gebruikmaken van slimme technologie en het inzetten van meer capaciteit bij de Arbeidsinspectie.

De minister heeft volgens ons onvoldoende aangetoond dat deze wet — déze wet — beter zal werken dan een focus op nakoming en bijvoorbeeld een forste verhoging van boetes. De wet kent daarnaast ook veel onzekerheden in de uitvoering, bijvoorbeeld het niet op peil hebben van de noodzakelijke personeelssterkte. De wet zal dan ook de bureaucratie laten toenemen, evenals de kosten voor het bedrijfsleven, en voorkomt niet dat er nieuwe ontwijk- of ontduikmogelijkheden worden bedacht. De wet zal daardoor ook niet de misstanden terugdringen. Bonafide uitzendbedrijven, veelal mkb-uitzendbedrijven, kunnen het loodje leggen.

Wat ons betreft is dit toch een beetje een klassiek voorbeeld van goedbedoelde symboolwetgeving in de nimmer aflatende regelzucht vanuit Den Haag. Wij stemmen tegen deze wet.

De voorzitter:

De heer Van de Sanden.

De heer Van de Sanden i (Fractie-Van de Sanden):

Ik zal tegen dit wetsvoorstel stemmen, ondanks de goede intentie van het tegengaan van misstanden op de arbeidsmarkt en het beschermen van kwetsbare werknemers. De wet brengt namelijk disproportionele administratieve lasten met zich mee, vooral voor kleine, vaak bonafide, aanbieders van diensten. Ook is nog onduidelijk hoe de wet effectief kan worden uitgevoerd en gehandhaafd. Vanuit het perspectief van vrijheid, verantwoordelijkheid en de rechtsstaat is dit voor mij onvoldoende verenigbaar met de liberale kernwaarden die ik in de Eerste Kamer wil uitdragen.

Dank u wel.

De voorzitter:

Ik dank u wel. Wenst een van de andere leden nog het woord? Nee. Dan gaan wij stemmen.

Wij stemmen bij zitten en opstaan.

In stemming komt het wetsvoorstel.

De voorzitter:

Ik constateer dat de leden van de fracties van OPNL, GroenLinks-PvdA, de SGP, D66, het CDA, Volt, de PVV, de SP, de PvdD, de VVD, JA21, de ChristenUnie, 50PLUS en Fractie-Visseren-Hamakers voor dit wetsvoorstel hebben gestemd en de leden van de fracties van FVD, BBB, Fractie-Walenkamp en Fractie-Van de Sanden ertegen, zodat het is aanvaard.

Hiermee zijn we aan het einde gekomen van de vergadering. Ik dank alle leden, de minister en de medewerkers die deze vergadering mogelijk hebben gemaakt. Ik dank de aanwezigen op de publieke tribune voor hun komst naar de Kamer. Ik sluit de vergadering.

Sluiting 17.04 uur.