Dinsdag 19 juni debatteerde de Eerste Kamer met minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) over het wetsvoorstel Computercriminaliteit III (34.372).
Met dit voorstel mogen politie en justitie straks heimelijk en op afstand (online) onderzoek doen in computers (pc, mobiele telefoon of server). Opsporingsambtenaren krijgen meer mogelijkheden om verschillende onderzoekshandelingen toe te passen bij de opsporing van ernstige delicten. Zij kunnen bij een zeer ernstig misdrijf (bijvoorbeeld mensenhandel of deelname aan een terroristische organisatie) gegevens ontoegankelijk maken of kopiëren en als het gaat om een ernstig misdrijf communicatie aftappen of observeren.
Tijdens het debat diende senator Bredenoord (D66) een motie in waarin zij de regering verzoekt de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) en eventuele wijzigingen voor te leggen aan de Kamer. Minister Grapperhaus laat het oordeel over deze motie over aan de Kamer. Senator Strik (GroenLinks) vroeg in een motie om het instellen van een onafhankelijke commissie die hackoperaties in het kader van opsporing en handhaving toets aan noodzaak, rechtmatigheid, doelmatigheid en proportionaliteit. De minister ontraadde deze motie.
Dinsdag 26 juni wordt over de moties en het wetsvoorstel gestemd.
Impressie eerste termijn Kamer
Senator Aardema (PVV) noemde het bestrijden van criminaliteit een oneindige wedloop, waarbij politie en justitie per definitie achter de feiten aanlopen. De wetgever dient hen de middelen te geven om die achterstand telkens weer in te lopen, aldus Aardema. De PVV steunt dit wetsvoorstel en ook het voorstel om de wet na twee jaar te evalueren. Aardema noemde de wet een online huiszoekingsbevel. Een belangrijk deel van de criminaliteit speelt zich online af, met gebruikmaking van smartphones en computers. En daar waar er ook bij een huiszoeking een huiszoekingsbevel moet zijn, wordt in deze wet het binnentreden van een netwerk, zoals dat heet, met voldoende zekerheden, waarborgen en voorwaarden omkleed, zo betoogde de PVV-senator. Principiële vraag van de PVV is of de politie nu meer in de rol van Autoriteit Consument en Markt wordt geduwd. Aardema vindt het zonde dat slechts voor een specifieke zaak zal hack-software worden aangeschaft die daarna weer wordt weggegooid. Hij vroeg de minister waarom dat wordt gedaan en wat de diensten die hier gebruik van maken ervan vinden. Ook is de PVV-fractie van mening dat het toezicht achteraf, dat nu belegd is bij de Inspectie Justitie en Veiligheid, onafhankelijker en meer op afstand zou moeten. De minister kan deze wet via de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) als een decreet gebruiken, buiten de Kamer om. Dat is voor de PVV-fractie een brug te ver, enerzijds vanwege privacyoverwegingen, anderzijds omdat de fractie ziet dat in omringende landen de vrijheid van meningsuiting zwaar onder druk staat.
Senator Bredenoord (D66) zei dat er sprake is van een permanente digitale dreiging en cybercriminaliteit. De D66-fractie erkent dat er door de technologische ontwikkelingen behoefte is aan aanvullende maatregelen om de digitale infrastructuur veiliger te maken. Volgens Bredenoord creëert deze wet een hackbevoegdheid. Een dergelijke vergaande bevoegdheid behoeft krachtige legitimatie, waarborgen en toezicht. Ze wilde van de minister weten hoe de extra 10 miljoen euro voor uitvoering uit het regeerakkoord zal worden ingezet? De D66-fractie wilde verder van de minister weten wat precies bedoeld wordt met 'specifieke zaak', waarbij deze opsporing zal worden ingezet. Naar aanleiding van het advies van de Raad van State vroeg Bredenoord aan de minister of hij nog tegemoet is gekomen aan het advies tot differentiering naar mate van ingrijpendheid van de bevoegdheid. Ten aanzien van de Algemene Maatregel van Bestuur dat de bevoegdheid tot binnendringen van een geautomatiseerd bestand regelt, vroeg de D66-senator of hij kan toezeggen dat deze ter inzage worden gelegd. Bredenoord wilde ook van de minister weten wat hij vindt van het voorstel om een onafhankelijke commissie toezicht te geven op de rechtmatigheid van de inzet van de takedown-bevoegdheid. De D66-fractie is van mening dat nieuwe bevoegdheden wellicht noodzakelijk zijn, maar alleen onder strikte voorwaarden en toetsing mogen.
Volgens senator Sent (PvdA) is van mening dat het wetsvoorstel zowel een stuk strafbaarstelling als opsporing bevat. De meeste voorstellen kunnen op steun van de PvdA-fractie rekenen. De zorgen van de fractie richten zich met name de nieuwe hackbevoegdheid. Sent wees de minister op de motie-Hoekstra waarin de regering wordt verzocht zich te onthouden van een koppeling van separate wetsvoorstellen waardoor de Kamer de mogelijkheid wordt ontnomen om een separaat politiek eindoordeel te vellen over die wetsvoorstellen. Ze vroeg de minister hoe hij het voorliggende wetsvoorstel beoordeelt in het kader van deze motie. Binnen de PvdA-fractie is discussie over de noodzakelijkheid in een democratische samenleving. Sent hield een pleidooi voor goede controle op de naleving van de differentiatie naar mate van ingrijpendheid van de bevoegdheid is daarbij noodzakelijk. Het is belangrijk goed te waarborgen dat geen gegevens worden meegenomen die buiten het gegeven bevel vallen zodat de aantasting van de grondrechten van de verdachte niet verder gaat dan noodzakelijk, aldus Sent. Ze vroeg de minister of hij het met de PvdA-fractie eens is dat kritisch en onafhankelijk toezicht op het gebruik dat de opsporingsdiensten maken van hun bevoegdheden en met waarborgen voor de rechtspositie van de burger wenselijk is?
Senator Strik (GroenLinks) betoogde dat de hackbevoegdheid een inkijkoperatie, een heimelijke doorzoeking en afluisteren in één is. Dichter op de huid van mensen kun je niet komen dan wanneer je in hun computers en andere apparaten kunt kijken. Dat raakt daarom zelfs aan onze vrijheid van gedachte. Vanwege deze inbreuk op de persoonlijke levenssfeer en de effecten die deze heeft op ons gedrag, acht de GroenLinks-fractie het van groot belang dat deze bevoegdheden met uiterste zorgvuldigheid worden ingezet en gecontroleerd. Strik onderschreef de toegenomen relevantie van de aanpak van cybercriminaliteit en is het met het kabinet eens dat de opsporingsautoriteiten adequaat moeten zijn toegerust om die te bestrijden. Dat daar soms hacken voor nodig is, begrijpt de GroenLinks-fractie. In de ogen van de fractie ziet de controle achteraf niet op de rechtmatigheid van de inzet van het hacken. Strik vroeg de minister of dat juist is en zo ja, waarom de minister deze toets dan voldoende zou achten. Ten aanzien van de notificatieplicht is geregeld dat die geldt zodra het belang van het onderzoek dat toelaat. Maar dat criterium is voor meerdere uitleg vatbaar, aldus Strik. Ze vroeg de minister of hij nader kon toelichten hoe hiermee in de praktijk wordt omgegaan en hoe in de praktijk wordt omgegaan met de afwijking dat er niet wordt genotificeerd als de uitreiking van de mededeling redelijkerwijs niet mogelijk is. Met betrekking tot de AmvB vroeg Strik waarom het kabinet ervoor kiest om toekomstige beslissingen buiten het parlement om te nemen. Tot besluit leek het de GroenLinks-fractie van belang om tot de evaluatieperiode alle hackacties achteraf te laten toetsen en daarin specifiek mee te nemen in hoeverre de schending van de persoonlijke levenssfeer gerechtvaardigd was. Strik vroeg hoe hij hier tegenaan kijkt en aan de hand van welke criteria hij bij de evaluatie de wet zal toetsen.
Senator Van de Ven (VVD) zei dat het vraagpunt is of de voorliggende voorstellen passen binnen de kaders van de rechtstaat en of wordt voldaan aan de vereisten van proportionaliteit en subsidiariteit. De VVD-fractie is positief over de waarborgen in het wetsvoorstel. Het verheugt de VVD-fractie dat naar aanleiding van hun vraag de minister de loggingplicht heeft uitgebreid tot het binnendringen in het geautomatiseerd werk waardoor controle kan worden uitgeoefend op de handelingen die door de opsporingsambtenaren in de computer, smartphone, en server zijn verricht. Van de Ven vroeg de minister of de logging van het binnendringen in een geautomatiseerd werk kan worden opgevraagd door derden en of die informatie ook verstrekt zal worden voor gebruik als bewijslast bij gevallen van schade? De VVD-senator vroeg de minister vervolgens of de nationale politie - of in een voorkomend geval de Inspectie Justitie & Veiligheid - proactief melding zullen maken van schade die wordt aangericht wanneer dit blijkt uit een logging? Tot besluit wilde Van de Ven weten of het een taak van de nationale politie of van de veiligheidsdiensten is om vitale infrastructuren die "geïnfiltreerd zijn door een kwaadwillende partij" te onderzoeken. Hij vroeg de minister of dit onderzoek ook kan plaatsvinden in het kader van een strafrechtelijk onderzoek en op welk moment een partij op de hoogte gebracht wordt van infiltratie door een kwaadwillende partij.
Senator Gerkens (SP) stelde dat de wet lang op zich heeft laten wachten. Sommige onderdelen hadden al jaren geleden geregeld moeten worden. Volgens Gerkens vertragen onderdelen die controversieel zijn onderdelen waarover iedereen het eens is. De SP-fractie worstelt met dit wetsvoorstel omdat zij twijfelt of deze wet voldoende waarborgen geeft. Oude wetboeken zijn lastig te vertalen naar de nieuwe wereld. Gerkens vroeg de minister hoe wetten zo gemaakt kunnen worden dat ze de tand des tijds kunnen doorstaan. De SP-fractie heeft grote moeite met aanschaffen van software van derden. Op geen enkele wijze is er een garantie dat deze software niet dingen doet waar wij geen weet van hebben, aldus Gerkens. Ten aanzien van de controle vroeg zij de minister of het niet beter zijn om vast te leggen wanneer en bij welke misdrijven deze bevoegdheid gebruikt mag worden. Was het niet beter geweest het advies van de Raad van State op te volgen om te voorzien in een structureel toezicht, wilde zij van Grapperhaus weten. De SP-fractie is voorstander een limitatieve lijst van te hacken apparatuur te maken die bij AMvB met voorhang wordt vastgesteld door de Kamer. In het wetsvoorstel verwijst de minister naar een gevangenisstraf van minimaal acht jaar, of misdaden die bij AMvB kunnen worden vastgesteld. Een AMvB zonder voorhang kan altijd gewijzigd worden. Dat is onaanvaardbaar voor de SP-fractie. Gerkens verzocht de minister dan ook alsnog een voorhangbepaling op te nemen in het wetsvoorstel.
Senator Rombouts (CDA) miste in de schriftelijke beantwoording van eerdere vragen een uitwerking van 'een duidelijk maatschappelijk belang'. Voor de wetsgeschiedenis vond de CDA-fractie het van belang dat de minister hier een nog concretere duiding aan geeft. Daarnaast vroeg Rombouts of de minister kan aangeven hoe hij het toezicht op zaken die niet voor de rechter worden gebracht voor zich ziet. Hij vroeg de minister wat hij vindt van het pleidooi van onder andere de Autoriteit Persoonsgegevens voor stevig onafhankelijk toezicht, onder te brengen bij een aparte afdeling bij deze Autoriteit of bij de toezichthouder op de inlichtingendiensten, de CTIVD. Wat de CDA-fractie begint het opwaarderen van de samenleving - een oproep van het Rathenau Instituut - bij de veiligheidsketen van politie, justitie en rechtspraak, opdat zij vandaag en morgen opgewassen zijn en blijven tegen de explosieve groei van de onzichtbare vormen van criminaliteit. Het terugdringen van ondermijnende criminaliteit vraagt de komende jaren heel veel van politie, justitie en rechtspraak, aldus de CDA-senator. Gezien de omvang van de problematiek en vanwege de disruptieve effecten van ondermijnende criminaliteit mogen ook burgers niet langer wegkijken, vindt de CDA-fractie. Rombouts vroeg de minister daarom tot besluit of hij bereid is een groots opgezette landelijke campagne te starten gericht op alle Nederlanders met als motto "Kijk niet weg".
Deel dit item: