Verslag van de vergadering van 9 december 2019 (2019/2020 nr. 11)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 20.30 uur
De heer Schalk i (SGP):
Dank u, voorzitter. Meestal zijn maidenspeeches zo mooi dat iedereen aanwezig is, maar deze speech was zo mooi dat iedereen nu weggejaagd lijkt te zijn. Maar goed, alle getrouwen zitten er nog. Straks, aan het einde van mijn betoog, als mevrouw Geerdink terug is, ga ik haar feliciteren met haar prachtige maidenspeech.
Nu alles er anders uitziet, ga ik het ook maar heel anders doen. Ik ga dit keer beginnen met complimenten voor de wetsvoorstellen die gericht zijn op het voorkomen van oneerlijkheid, de aanpak van criminaliteit, het stopzetten van witwassen en het vrijwaren van Nederland als doorvoerland van fout geld. De wetsvoorstellen die dergelijke praktijken aanpakken, krijgen uiteraard de volle steun van mijn fractie.
Er zijn ook zorgen over een paar wetsvoorstellen en ik focus dan ook op een paar zaken. Dat zijn de Belastingdienst, de belastingheffing voor burgers en iets over het bedrijfsleven. Ik begin met de Belastingdienst.
Soms ben je blij dat je zomaar opeens hulp van onverwachte zijde krijgt, zoals een paar weken geleden, toen de heer Klaver van GroenLinks met het lumineuze idee kwam om met de kinderopvangtoeslagen te stoppen. Helemaal mee eens. Het betreft een onmogelijke situatie van rondpompen van geld. Iedereen is in de war, zelfs de Belastingdienst. Ook de staatssecretaris zou waarschijnlijk heel blij geweest zijn als dit construct nooit bedacht was geweest. De oplossing van de heer Klaver bij zijn goede inval is echter niet de onze. Hij wil iedereen drie dagen gratis opvang geven, alsof dat niet betaald hoeft te worden. Het miljardentekort zou bekostigd moeten worden door de winstbelasting van bedrijven te verhogen, alsof dat gratis geld is.
De SGP heeft een beter en veel simpeler idee. Blijkbaar wordt het inmiddels ook ondersteund door de Partij van de Arbeid. Dat hoorde ik zojuist. Laat al die gelden voor kinderopvangtoeslagen — het gaat om 3,4 miljard — gewoon naar de ouders lopen via de kinderbijslag. Dat is een eerlijk en overzichtelijk systeem dat we al tientallen jaren hanteren. Kan de staatssecretaris ingaan op deze suggestie?
Dit idee staat niet op zichzelf. De kinderopvangtoeslagregeling is er maar een van vele. Er zijn zo veel regelingen, toeslagen, kortingen en heffingen. Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen is er al over gesproken. Toen werd het een tombola genoemd, meen ik. Dat was natuurlijk niet in de betekenis van een loterij waarmee iedereen altijd prijs heeft, maar in de betekenis van de grabbelton. Er komt geen einde aan en elke nieuwe regeling, toeslag, korting of heffing moet ingeregeld worden door de Belastingdienst. Wij zijn getuige geweest van de puinhoop die er is ontstaan. En toch kunnen we daarbij niet alleen naar de Belastingdienst wijzen. Ik heb het vanavond al eerder gezegd in een interruptie. Het kabinet en het parlement moeten ook de hand in eigen boezem steken. De grabbelton is namelijk op poten gezet door de beleidsmakers, gefaciliteerd door de wetgevers en vastgesteld door het parlement. Hoe moeten we uit deze situatie komen? Is het de inzet van het kabinet om hier drastische versobering in aan te brengen?
Voorzitter. Namens de fractie van de SGP wil ik graag suggesties doen om de wirwar te ontrafelen. Deze suggesties zijn ontstaan naar aanleiding van de eerdere gedachtewisseling tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen. Ik roep in herinnering dat ik toen gesproken heb over de oneerlijke belastingheffing voor eenverdieners. U weet wel, de situatie dat eenverdieners met een modaal inkomen tot ongeveer zes keer zo veel belasting betalen als tweeverdieners die samen hetzelfde salaris verdienen. Typisch geval van gerommel met heffingen, kortingen et cetera. Helaas blijft de regering tot nu toe in gebreke om deze ongelijke behandeling aan te pakken. Er is wel wat geschoven waardoor de ontwikkeling van de koopkracht nu bijna gelijk op loopt, maar de oneerlijke belasting blijft bestaan. De kloof tussen een- en tweeverdieners wordt niet opgeheven. De heer Ester heeft gewezen op de arbeidskorting. Dat is een bot instrument geworden.
Een andere grote boosdoener uit de grabbelton is de afbouw van de overdraagbare algemene heffingskorting als prikkel om iedereen aan het werk te krijgen. Deze afbouw loopt nu vanaf 2009. Inmiddels zijn degenen die daardoor de arbeidsmarkt op moesten écht wel aan het werk. Maar de afbouw gaat maar door en de overdraagbaarheid daalt nu tot 20%. Inmiddels probeert de regering krampachtig om de koopkracht van tweeverdieners en eenverdieners in ieder geval tegelijk te laten stijgen. Dat betekent dat er elk jaar een nieuwe maatregel bedacht moet worden om de koopkracht van de eenverdiener in de pas te laten lopen met die van de tweeverdiener. Wordt het geen tijd om deze oude politiek te stoppen en de afbouw van de overdraagbaarheid te bevriezen, bijvoorbeeld op 20% volgend jaar?
Voorzitter. Nog beter zou het zijn als we de afbouw in de komende jaren zouden terugdraaien, zodat iets gedaan kan worden aan de enorme kloof tussen een- en tweeverdieners. Die kloof wordt nog eens vergroot door de inkomensafhankelijke combinatiekorting, de IACK. Dat is een instrument om de arbeidsparticipatie en de economische zelfstandigheid van partners te bevorderen. Kunnen we dit niet ook als achterhaald instrument beschouwen? Kan de staatssecretaris toezeggen dat hij wil onderzoeken of de IACK inmiddels verleden tijd kan worden? Of kan de IACK zo worden ingezet dat door deze korting de kloof tussen een- en tweeverdieners niet nog verder wordt vergroot?
Voorzitter. Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen is ook over deze situatie gesproken. De staatssecretaris en de minister hebben tijdens dat debat steeds gewezen op onderzoek dat momenteel loopt naar de fiscale bouwstenen. Dit onderzoek komt in het voorjaar van 2020 uit. Nu dat onderzoek nog loopt, zou ik willen vragen of de staatssecretaris bereid is om de onderzoekers ook te laten kijken naar de door mij genoemde Jozeftaks. Ik heb gemerkt dat die enige uitleg vraagt, omdat in de Bijbel meerdere personen Jozef heten. Het gaat hier niet over Jozef uit het Nieuwe Testament, die de pleegvader werd van Jezus. Het zou in deze adventstijd passend zijn om met elkaar te spreken over Jozef en Maria die naar Bethlehem gingen, alwaar Jezus werd geboren in een stal. Maar vandaag heb ik het over de Jozef uit het Oude Testament.
Overigens feliciteer ik mevrouw Geerdink natuurlijk van harte met haar prachtige maidenspeech. Het was in het begin van mijn termijn wat ingewikkeld om u te feliciteren.
Deze Josef was er nog ver voor de Romeinse tributa van Diocletianus. Het gaat over de Jozefeconomie, waarvan het kenmerk is dat er in goede tijden gespaard wordt zodat in slechte tijden bijgesprongen wordt met het gespaarde geld. In vervolg daarop heb ik gepleit voor de Jozeftaks. Het verhaal over Jozef gaat immers verder dan alleen sparen en weer uitgeven. Ik verwijs naar Genesis 47. Daarin wordt verhaald dat Jozef de graanschuren van Egypte heeft gevuld. Als de crisis uitbreekt, verkoopt hij eerst koren voor geld, dan voor vee, voor werkkracht en vervolgens voor land. Als de Egyptenaren niet meer kunnen betalen, springt Jozef opnieuw bij. Hij geeft ze gratis koren, maar ze moeten van de oogst 20% afdragen. Ik noem dat een Jozeftaks. Die gold voor iedereen, of hij weinig of veel land had, veel of weinig graan, goede of slechte oogst. In feite was de Jozeftaks een echte vlaktaks, zonder toeslagen, heffingen, kortingen en wat dies meer zij. Mijn vraag is: kan bij het onderzoek naar de fiscale bouwstenen ook de idee van een echte vlaktaks worden meegenomen, maar anders dan nu beoogd wordt, namelijk in combinatie met het opheffen van allerlei heffingen en toeslagen?
Voorzitter. Er is ook nog een andere route denkbaar. Heel veel regelingen lopen via het gezinsinkomen. Denk aan huurtoeslag en zorgtoeslag, maar ook het box 3-inkomen kan naar eigen inzicht over twee partners verdeeld worden. Alleen de inkomstenbelasting is plotseling een individuele regeling, die geen recht doet aan de verbintenis die mensen aangaan binnen een huwelijk. Die verbintenis geldt blijkbaar wel bij de eerder genoemde zaken, maar niet bij de belastingen. Is de staatssecretaris bereid om ook de optie om inkomstenbelasting te heffen op basis van gezinsinkomen te laten meenemen bij het onderzoek naar de fiscale bouwstenen?
Voorzitter. Ten slotte nog een paar opmerkingen over maatregelen die het bedrijfsleven treffen. Allereerst de verhoging van de lasten voor bedrijven. Op zich is de fractie van de SGP het ermee eens dat bedrijven ook een eerlijk deel moeten bijdragen, maar laten we de waarde van ondernemers niet uit het oog verliezen. Ondernemers zijn van groot belang en het mkb is de motor van onze economie. Die verdienen niet alleen geld, maar ook een positieve bejegening.
De fractie van de SGP heeft ook nog een vraag over de situatie rond de afvalstoffenheffing op geïmporteerd afval en een dringende oproep om de voorstellen van de sector serieus te nemen. Kan de staatssecretaris toezeggen dat hij hierover in gesprek blijft met de sector?
Ten slotte de Wet fiscale maatregelen Klimaatakkoord. Natuurlijk zijn er aspecten die steun verdienen, maar deze wet brengt met name belangrijke sectoren diep in de problemen door de opslag duurzame energie, de heffing op de reguliere energiebelasting op verbruik van energie. Bedrijven, de glastuinbouw, waterschappen en scholen krijgen allemaal te maken met een flinke lastenverzwaring. Hoe komt het dat bijvoorbeeld de glastuinbouw plotseling geconfronteerd wordt met die hoge lastenverzwaring? Het lijkt erop dat er vooraf geen overleg is gevoerd met de sectoren waarbij de lastenverzwaring het grootst is. Is de staatssecretaris bereid om dat in de toekomst wel te doen? Ik zie uit naar de reactie van de staatssecretaris.
De heer Van Strien i (PVV):
Ik zat even na te denken over het voorstel van de heer Schalk om de kinderopvangtoeslag om te zetten in kinderbijslag. Ik vroeg mij af of de heer Schalk zich ervan bewust is dat een deel van die kinderbijslag naar het buitenland gaat, bijvoorbeeld naar landen als Marokko, die vervolgens niet meer met je willen praten. Is de heer Schalk zich daarvan bewust? Of is hij met bijvoorbeeld de PVV van mening dat er geen kinderbijslag naar het buitenland zou moeten?
De heer Schalk (SGP):
Ik ben mij ervan bewust, zeg ik tegen de heer Van Strien via de voorzitter, dat er inderdaad ook kinderbijslag naar het buitenland vloeit. Daar hebben we in de vorige Kamerperiode ook over gesproken, bijvoorbeeld toen het ging over een verdrag met Marokko. De heer Van Strien kent de visie van de SGP daarop. Dat geldt wellicht ook voor de kindertoeslagen. En als dat niet zo is, is dat mooi. Maar als het gaat over mijn voorstel, dan is dat vooral bedoeld om ervoor te zorgen dat er een eerlijke verdeling van de toeslagen komt voor alle gezinnen. We hebben te maken met een situatie waarin er in feite een toeslagenregeling is bedacht die mensen de arbeidsmarkt opjoeg. Iedereen die dat wilde, is dat inmiddels wel gaan doen. Iedereen die dat niet kan, wordt nu eigenlijk steeds achtergesteld. Daarom zou het veel eerlijker zijn als je de kinderbijslag zou verhogen voor iedereen. Dan kan men zelf bepalen of men dat gebruikt om zelf voor de kinderen te zorgen of om daarvoor kinderopvang in te kopen via een erkend bedrijf of via familie.
De heer Van Strien (PVV):
De SGP realiseert zich dan dat een deel daarvan, wat nu naar de kinderopvang gaat, dan naar het buitenland gaat?
De heer Schalk (SGP):
Ik realiseer me dat wij in dit land wettelijke regelingen hebben die ook consequenties hebben voor situaties in het buitenland. Ik kan me voorstellen dat als deze suggestie zou worden overgenomen, er heel goed gekeken wordt of dat enorme bedragen zijn en of daardoor de kinderbijslag naar het buitenland heel erg sterk verhoogd zou moeten worden. Ik kan me voorstellen dat het kabinet daarvoor goede voorstellen doet.
De heer Vendrik i (GroenLinks):
Over de Jozeftaks.
De heer Schalk (SGP):
Ja, mooi hè?
De heer Vendrik (GroenLinks):
Het zou kunnen dat de geschiedenis zich gaat herhalen. Ik heb scherpe herinneringen aan het financieel-fiscale duo van de CDA-fractie in de Tweede Kamer ten tijde van Paars II, de heren Balkenende en Reitsma, die bijna even beroemd waren als de toenmalige staatssecretaris Financiën van het kabinet-Den Uyl. Zij waren zeer voor een Jozeftaks, een vlaktaks. Na lang aandringen heeft een van de eerste kabinetten-Balkenende toen een exercitie gedaan naar een Jozeftaks. Ik zie het plaatje van de inkomenseffecten nog voor me: die schoten werkelijk alle kanten uit. Je hebt het dan echt over +25% of +30% of -40%. Het rapportje ligt vast nog ergens in de la bij Fiscale Zaken bij Financiën. Over die percentages gaat het dan. Ben je bereid om dat te accepteren? Mijn fractie is dat nooit. Daarom is de vlaktaks een buitengewoon slecht idee. Maar nu de heer Schalk zo persisteert — we hebben hem bij de Financiële Beschouwingen ook gehoord — moet ik kennelijk aannemen dat we Nederlandse burgers dit soort gierende inkomenseffecten van zo'n Jozeftaks met plezier gaan aandoen. Klopt dat?
De heer Schalk (SGP):
In ieder geval zal ik niet met plezier iemand iets aandoen waar hij erg veel last van heeft. Laten we daarmee beginnen. Maar eerlijk gezegd ken ik het onderzoek van destijds niet. Ik kan dus ook niet helemaal inschatten of de heer Balkenende voldoende op de hoogte was van hoe de Jozeftaks echt in elkaar zat. Werd er destijds bijvoorbeeld ook uitgegaan van het stopzetten van alle toeslagen en dergelijke, zodat je echt een vlaktaks krijgt? Dat is dus anders dan we op dit moment meemaken. We gaan nu naar die twee schijven, en dat wordt ook een soort vlaktaks genoemd, maar die wordt enorm beïnvloed door al die toeslagen en regelingen. Ik heb een enorme hekel aan datgene wat bijvoorbeeld mevrouw Van Huffelen ook benoemde, namelijk die enorme, gigantische marginale druk. Vorig jaar en het jaar daarvoor liep die soms op tot 96% of zelfs boven de 100%. Als je van €22.000 naar €32.000 groeide in inkomen, dan ging je er van die €10.000 netto ongeveer €450 op vooruit. Dat heb ik vorig jaar voorgerekend. Dat soort manieren van belasting heffen vind ik net zo vreemd als de problemen waar je misschien tegenaan loopt als je met een echte vlaktaks gaat beginnen. Ik snap dat er problemen zijn. Mijn verzoek is ook niet om nu eventjes de knop om te zetten en dit vanaf nu te doen. Maar mijn verzoek is of dit meegenomen zou kunnen worden in het onderzoek naar de fiscale bouwstenen. Een beetje creatief omgaan met dit soort onderwerpen kan geen kwaad. Als er een goed onderzoek ligt van destijds waar de heer Balkenende bij betrokken was, dan zullen degenen die nu onderzoek aan het doen zijn het vast en zeker nog weten te vinden.
De voorzitter:
De heer Vendrik, tot slot.
De heer Vendrik (GroenLinks):
Het was volgens mij een onderzoek van Fiscale Zaken van Financiën. Dan weet je dat de kwaliteit hoog is.
De heer Schalk (SGP):
Zeker, vast wel.
De heer Vendrik (GroenLinks):
Dus prima als we dat nog een keer in kopievorm krijgen. Dan gaan we opnieuw zien dat een vlaktaks gigantische herverdelingseffecten heeft slash extreem duur is. Dat kan nooit uit. Mijn andere vraag gaat over de toeslagen.
De voorzitter:
Graag een korte vraag, want we lopen nu uit de tijd.
De heer Vendrik (GroenLinks):
De heer Schalk verwees ook naar de toeslagen. Dat was inderdaad de volgende stap die datzelfde kabinet toen op last van het CDA zette. De zorgtoeslag is de grootste. Die raakt de grootste hoeveelheid burgers. Zou de heer Schalk voor mij kunnen duiden hoe we die kunnen afschaffen? Zou het denkbaar zijn dat we weer een inkomensafhankelijke zorgpremie gaan invoeren, die we vroeger gewoon hadden?
De heer Schalk (SGP):
We kunnen al dat soort toeslagen langs gaan lopen, maar dat is mijn bedoeling met dit debat niet. Mijn oproep is om naar een vlaktaks te kijken waar de inkomensafhankelijke toeslagen, die ons dwarszitten, niet in worden meegenomen. Als dat leidt tot een heel wonderlijke manier van belasting heffen, dan kan ik me voorstellen dat de uiteindelijke conclusie zal zijn dat we het niet moeten doen. Maar voor mij is nu in ieder geval niet helder of het wel of niet werkbaar is. Ik weet dat er bijvoorbeeld in de Baltische staten wel mee gewerkt wordt en dat dat best voldoet, zover ik kan overzien.
De voorzitter:
Dank u wel. We krijgen de heer Vendrik straks nog in zijn eigen termijn. Ik vermoed dat dit onderwerp nog terugkomt.
De heer Schalk (SGP):
Dat zou zomaar kunnen.
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Schalk. Ik geef nu opnieuw het woord aan de heer Van Strien namens de PVV.