Verslag van de vergadering van 2 maart 2021 (2020/2021 nr. 27)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 9.46 uur
Mevrouw Faber-van de Klashorst i (PVV):
Voorzitter, u heeft de tijd al aangezet, maar ik ben nog niet zover. Voorzitter toch! Goed. Dan ga ik maar gauw beginnen.
Voorzitter. De overname van de gemeentelijke landbouwschool van Wageningen in 1876 door de overheid was het begin van het rijkslandbouwonderwijs. Het was de eerste stap van samenwerking tussen boeren, wetenschap en onderwijs, met als resultaat een agrarische sector die zich ontwikkelde tot internationaal topniveau en een gemeentelijke landbouwschool die uitgroeide tot een universiteit met wereldfaam.
De agrarische sector bloeide op tot een economische factor die goed is voor 95 miljard aan export van landbouwproducten en biedt direct en indirect 600.000 arbeidsplaatsen. In plaats van deze sector te koesteren, ziet het ernaar uit dat een groot deel van hen het veld moet ruimen. Blijkbaar is de liefde voor de boer over en worden de ideologische en economische bakens verzet. Het zal allemaal groener en diverser moeten. Om de burgers over de streep te trekken zet de regering haar troef in: natuur. Want het zou slecht gaan met die natuur. Of is de natuur een speelbal geworden van de politiek?
Voorzitter. De focus wordt hoofdzakelijk gericht op stikstofgevoelige natuur in de beschermde Natura 2000-gebieden. Daar zou te veel stikstof neerslaan, wat zijn weerslag heeft op de daar gewenste biodiversiteit, die enkel gedijt op schrale grond. Die wil men koste wat het kost behouden en ontwikkelen. Deze keer is het bijbehorende budget maar liefst 5 miljard euro plus aanvullend 100 miljoen euro per jaar tot en met 2030, voor een wetsvoorstel om Natura 2000-gebieden in stand te houden door verdere stikstofreductie. Zo wil de minister Nederland binden door in 2030 minimaal 50% van de hectares in de Natura 2000-gebieden onder de zogenaamde kritische depositiewaarde te brengen. Een opgave die roept om een systeem dat stikstofemissies en -deposities kan bepalen. En dat is er ook gekomen: een systeem dat gruwelijk complex en onvolledig is, van een overheid die grossiert in het achterhouden van informatie, het meten met verschillende maten, tekorten aan metingen en rekenmodellen die werken met grote onzekerheden.
Een paar punten van onzekerheid. De onzekerheid bij de emissies landelijk totaal voor ammoniak wordt geschat op 17% en voor stikstofoxide op 15%. Dat gaat dus allemaal het systeem in. Ik zeg altijd: rotzooi erin, rotzooi eruit, dat kan nooit goed gaan. Het RIVM geeft aan dat het AERIUS-model, dat berekeningen maakt van het landelijke beeld en het beeld per sector, gepaard gaat met onzekerheden van 30%. Hoe serieus moet je het rekenen met twee decimalen dan nog nemen? Volgens het RIVM is dat niet zo relevant, want het gaat om een beleidskeuze, en dat geldt ook voor een toename van 0,05 mol per hectare per jaar. Dat doet mij denken aan de beleidskeuze dat het afbranden van bomen in een biomassacentrale duurzaam is en dat windmolens goed voor het milieu zouden zijn. Dat kan je ook niet echt serieus nemen.
Voorzitter. De commissies-Hordijk en -Remkes laken het gebrek aan metingen, maar het RIVM staat helemaal niet te trappelen voor metingen. Je moet natuurlijk niet met je eventuele falen geconfronteerd worden. Het geeft in briefrapport 2019-0057 aan dat voldoen aan de wetgeving door middel van metingen slecht uitvoerbaar is, onder andere vanwege hoge kosten en doorlooptijd. De uitkomsten van metingen zijn niet goed beheersbaar en daardoor minder geschikt voor uitvoering van wetgeving. Meetresultaten kunnen daarom geen zelfstandige juridische status hebben bij toetsing. Kortom, het RIVM gaat voor zijn eigen rekenmodellen en krijgt zo het monopolie op het bepalen van emissies en deposities met behulp van het eigen simulatiemodel. Een wettelijke basis om zogenaamd ongeldige metingen terzijde te schuiven lijkt een kwestie van tijd.
Zo is in het briefrapport ook te lezen, ik citeer: "Vanuit de omgeving worden weleens metingen gedaan om rekenresultaten ter discussie te stellen; er is nog géén wetgeving op basis waarvan ongeldige metingen in die situatie terzijde gelegd kunnen worden." Wellicht verklaart dit waarom het Europese beleidsmodel LOTOS-EUROS in plaats van het nu in gebruik zijnde OPS-model niet serieus wordt onderzocht, terwijl andere Europese landen daar wel mee rekenen. Waarom werkt Nederland eigenlijk niet met LOTOS-EUROS? Graag een reactie van de minister.
Nadat met behulp van het RIVM de horeca en niet-essentiële winkels in het coronaslot zijn gegooid, speelt het RIVM wederom een rol. Nu dreigt er een stikstofslot voor vele boerenbedrijven, dikwijls familiebedrijven die al generaties lang zijn overgegaan van vader op zoon. Doordat er een lappendeken is aangelegd van stikstofgevoelige natuurgebieden, zit meer dan de helft van de boeren aan de rand van een Natura 2000-gebied. De soms piepkleine gebieden kunnen pardoes jouw bedrijfsvoering op slot zetten.
Het aanwijzen van kleine gebieden is sowieso vragen om moeilijkheden, want dikwijls worden er op zo'n postzegel diverse soorten aangewezen die daar nooit met z'n allen goed kunnen gedijen. Toch hebben boeren er alles aan gedaan om te kunnen blijven ondernemen en hebben zij fors geïnvesteerd, dikwijls gepaard gaande met grote schulden. Die maken hen kwetsbaar, waardoor zij zomaar een prooi kunnen worden van de overheid, die de stikstofstrop steeds strakker aantrekt.
Een beetje uit het zicht, op lokaal niveau, tekenen provincies ijverig extra zoekgebieden in voor natuur op de habitatkaart in AERIUS. Die tellen in het vergunningstraject gewoon mee als zijnde een gebied waar een stikstofgevoelige habitat voorkomt, tenzij er wordt geconstateerd dat er geen stikstofgevoelige habitat voorkomt. Dan nog even wat stikstofgevoelige natuur bijplussen op de randen van de Natura 2000-gebieden. Heb je pech en zit je vlakbij zo'n rand, dan kan jouw grond zomaar de status krijgen van een stikstofgevoelig hexagoon in het rekenmodel van AERIUS en word je een piekbelaster die op de nominatie komt te staan voor sanering en saldering.
Een voorbeeld. Het Gelderse gebied Foodvalley ten westen van de Veluwe wordt gezien als een overloopregio van de Randstad voor huizen en bedrijven. Het is opvallend dat juist daar door toedoen van de provincie Gelderland veel piekbelasters zijn ontstaan. De kans is groot dat deze piekbelasters binnenkort een gesubsidieerde coach van de provincie Gelderland aan de keukentafel krijgen om jou uit jouw bedrijf te praten. Het lijkt communistisch China wel; daar krijg je ook van die dorpsoudsten op bezoek die jou komen vertellen wat je moet gaan doen. Met het saneren van boerenbedrijven komt er verplaatsing in emissie op gang van stikstof in de vorm van ammoniak naar stikstof in de vorm van stikstofoxide. Maar deze uitwisseling van de verschillende soorten stikstofverbindingen blijven niet zonder gevolgen. Deze uitwisseling is in eerste instantie slecht voor de volksgezondheid; de fijnstoffactor neemt fors toe. Maar blijkbaar maakt dat nu even niet uit. Ten tweede: hoe zit het met het afgesproken nationale emissieplafond NEC? In tegenstelling tot ammoniak overschrijdt de stikstofoxide nu al het emissieplafond van het Götenborgprotocol met bijna 37%. Daarbij ontbreken er dikwijls in de industrie ook nog de vergunningen. Dat verklaart wellicht waarom het RIVM de omvang van de emissie uit de industrie niet bepaalt aan de hand van vergunningen, maar aan de hand van de door de industrie zelf opgegeven emissies in de milieujaarverslagen; dit terwijl de agrarische sector helemaal aan de ketting ligt. Het ruikt allemaal naar willekeur.
Voorzitter. Een van de sectoren die spekkoper is, is de bouwsector. De woningnood is enorm en wordt aangewakkerd door de bevolkingsgroei, die hoofdzakelijk op het conto komt van de massa-immigratie. En die gaat maar door, zelfs in tijden van corona. Kennelijk geeft de toenemende bevolkingsdruk geen druk op de natuur. Bouwend Nederland gaf recent aan dat zij tot 2030 1 miljoen woningen willen bouwen, waarvan de helft in de Randstad. De voorzitter van Bouwend Nederland, Maxime Verhagen, geeft aan dat het bouwen in het groen als voordeel heeft dat er industrieel gebouwd kan worden in een hoog tempo. Maar tegen de massa-immigratie valt op niet te bouwen. Die grenzen, die moeten eerst dicht. Bouwend Nederland mag middels dit wetsvoorstel dan wel vrijgesteld worden voor tijdelijke stikstofemissies, het beschikt niet over de felbegeerde grond om 1 miljoen woningen uit de grond te stampen. Dit in tegenstelling tot de agrarische sector, die wel beschikt over veel grond en murw wordt gebeukt door de politieke vrienden van Bouwend Nederland. En met de zittende politieke kliek, die schermt met een corrupt model, is het moeilijk zakendoen voor de boeren.
Over de staat van aanwezige soorten, habitattypen en de bijdrage van Natura 2000-gebieden aan de instandhouding in dezen wordt gerapporteerd. Er is een rapport voor Europees gebruik en voor landelijk gebruik. Volgens de landelijke rapportage zou slechts 11% van de stikstofgevoelige habitattypen, die gezamenlijk een totaaloppervlak hebben van ongeveer 43%, in gunstige staat verkeren. Maar als het allemaal zo slecht is gesteld met die Nederlandse natuur, waarom heeft de minister het dan nog niet aan de stok gekregen met Brussel? De minister moet immers rapporteren aan de Europese Commissie. En dat gebeurt ook, maar niet met de landelijke rapportage waarmee de nationale agenda wordt uitgerold; het gebeurt middels de zogenaamde Standaard Data Forms, afgekort SDF. Aan de hand van de SDF oordeelt de Europese Commissie of lidstaten voldoen aan de Habitatrichtlijnen. Hierin wordt ook de staat van de stikstofgevoelige natuur meegenomen. Ook hier is sprake van willekeur. De Europese Commissie constateert dat de lidstaten niet uniform rapporteren. Opvallend is dat bijvoorbeeld Duitsland voor kleine habitats soorten wegstreept, omdat zij begrijpen dat veel soorten op een klein stukje niet goed kunnen gedijen. Dit in tegenstelling tot Nederland: hier worden allerlei postzegels ingericht, wat dus niet kan gedijen. Dus daar zit toch nog wel een bepaalde richting in, een stuurmechanisme. Opvallend is dat de Nederlandse onderbouwing betreffende de SDF niet openbaar wordt gemaakt.
Als je zelf gaat zoeken en rekenen met de informatie die wel beschikbaar is van onder andere de Wageningen Universiteit en je de oppervlakte van de stikstofgevoelige natuur in hectares berekent en uitsplitst op basis van de staat van de instandhouding door middel van de EU-codering, dan blijkt dat 45% van het areaal van de stikstofgevoelige natuur in uitstekende staat is van instandhouding, dat 31% in goede staat is en 23,5% in matige tot slechte staat. Je zou dan kunnen zeggen dat het ultieme doel van de stikstofwet reeds op dit moment is bereikt. In totaal verkeert 76% van het areaal van stikstofgevoelige natuur in een goede of uitstekende staat van instandhouding. Maar doordat de minister strengere definities hanteert dan Brussel ontstaat er een beeld dat het slecht zou gaan met de natuur. De minister is nog erger dan Brussel. Waarom wordt onderbouwing van de rapportages aan Brussel betreffende SDF niet gedeeld en openbaar gemaakt? Is de minister bereid om deze zo snel mogelijk, het liefst per direct, te verstrekken zodat deze Kamer duidelijkheid krijgt waarover wij moeten gaan beslissen? Graag een reactie van de minister.
Voorzitter, ik rond af. Er is geen stikstofprobleem. Door het voortdurend creëren van nieuwe stikstofgevoelige gebieden, waaronder piepkleine gebieden, met een enorme impact wordt er op papier bewust een probleem gecreëerd. En hier wil de regering ruim 5 miljard euro aan spenderen. Het is gewoon een schande. De politieke elite koestert de boeren allang niet meer maar laat ze keihard vallen. Zij willen van de agrarische familiebedrijven af, maar in plaats van het eerlijke verhaal te vertellen, is er een moeilijk te doorgronden constructie gebouwd om stiekem de politieke agenda uit te rollen die bol staat van groene tirannie en schaalvergroting. Dat zien we momenteel ook in andere sectoren. Kleine horecaondernemers worden de afgrond ingeduwd, maar de McDonald'sen van deze tijd draaien nog lekker door. Dat geldt idem voor de kleine winkeliers. Grote jongens als bol.com en Amazon nemen hun klanten over. Voorzitter. U moet niet vreemd opkijken als er binnen tien jaar staatsboerderijen à la sovchozen verrijzen in het Nederlandse landschap waar boeren enkel nog kunnen werken in dienst van de Staat. En dat moeten we toch niet willen.
Tot zover, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Faber. Mevrouw Kluit.
Mevrouw Kluit i (GroenLinks):
Kan mevrouw Faber aangeven waar zij bewijs ziet voor alle opzet die zij net benoemd heeft? Ik heb er namelijk wel moeite mee, gezien ook de woorden van onze voorzitter bij de start van deze dag.
Mevrouw Faber-van de Klashorst (PVV):
U vraagt dus waarop ik het baseer dat het allemaal goed gaat met de natuur? Bedoelt u dat? U komt nu namelijk met een hele vage vraag. Ik heb zo veel gezegd. Ik heb het gehad over de emissieplafonds, over depositie et cetera. Dus wat wilt u van mij weten?
De voorzitter:
Dank u. Mevrouw Kluit.
Mevrouw Kluit (GroenLinks):
Dat er opzettelijk beleid is om boeren het leven onmogelijk te maken terwijl volgens mij — u weet dat ik niet van de coalitie ben — het kabinet zijn best doet om een weging te maken tussen verschillende belangen. Het zou u dan ook sieren als u dat ook gewoon benoemt, in plaats van feitenvrij allerlei verdenkingen de lucht in te werpen.
Mevrouw Faber-van de Klashorst (PVV):
Nou, voorzitter, "feitenvrij" ... Ik heb dat wel allemaal gebaseerd op feiten. Ik weet dat er slimme collega's zijn die met dergelijke vragen komen, dus ben ik voorbereid op deze vraag. Ten eerste is er een model opgetuigd met grote onzekerheden. Ik heb het verder gehad over een afwijking van 30% in AERIUS. Er zijn getallen die nog hoger zijn, maar ik heb maar het minst erge genoemd. Ik ben zelfs dus nog uitgegaan van het minst erge punt. Verder is het systeem niet transparant. Ik heb contact gehad met onderzoeksjournalisten en die vertellen mij het een en ander. Ik zal een paar voorbeelden noemen, want ik heb ze opgeschreven. Na 3,5 jaar trekken komen de metingen van ruim 200 experimenten pas op tafel. En dat was vlak voor een rechtszaak. Ze hebben een Wob-procedure moeten aanspannen om de broncode van het stikstofmodel in de openbaarheid te krijgen. Ze hebben een kort geding moeten aanspannen om het volledige pakket van emissiedata van het RIVM in de openbaarheid te krijgen. Meerdere versies van de natuurkaarten en de habitatkaarten in het rekenmodel zijn niet openbaar gemaakt. Alleen die van 2019 en 2020 staan online, terwijl de rest gewoon wordt achtergehouden. Dat is gewoon vreemd. Waarom is er geen transparantie? Waarom wordt niet de onderbouwing van SDF door de regering vrijgegeven?
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Faber.
Mevrouw Faber-van de Klashorst (PVV):
Waarom wordt er zo geheimzinnig over gedaan? Als je zaken achterhoudt, dan is dat niet lekker. Want als je goed bezig bent, geef je openheid van zaken.
De voorzitter:
Mevrouw Kluit, ten derde.
Mevrouw Kluit (GroenLinks):
Ik hoor hier geen enkele aanwijzing dat hier opzet of dwang achter zit, dus ik wil toch aan mevrouw Faber vragen om, als zij zelf moeite heeft om te doorzien welke nuances er in wetenschappelijke onderzoeken zitten, dat niet meteen door te vertalen naar allerlei complotachtige theorieën maar zich gewoon te houden bij de feiten die er zijn. Er zijn onzekerheden in het leven, er zijn onzekerheden in modellen en daar hebben wij als politici gewoon mee te dealen.
De voorzitter:
Dank u wel. Tot slot, mevrouw Faber.
Mevrouw Faber-van de Klashorst (PVV):
Ik wil hier eventjes op reageren.
De voorzitter:
Kort graag.
Mevrouw Faber-van de Klashorst (PVV):
Blijkbaar heeft GroenLinks om de groene agenda uit te rollen totaal geen problemen met 30% onzekerheid in het systeem. Totaal geen problemen met de emissiegetallen van onder andere ammoniak en stikstofoxide. Dat maakt allemaal niet uit, die onzekerheden gaan allemaal het systeem in. Dat zijn onzekerheden van 17% of 15%, dat maakt allemaal niet uit. Maar ondertussen gaan we wel rekenen tot op twee decimalen achter de komma, dat schijnt allemaal niet uit te maken. En dat het allemaal niet transparant is, ja, dat is zo communistisch als de pest, want bij het communisme geven ze ook geen openheid van zaken. Om de groene tirannie uit te kunnen rollen, maakt het dus allemaal niet uit en het doel heiligt de middelen. Dat is duidelijk.
Dank u, voorzitter.
De voorzitter:
Dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan de heer Berkhout namens de Fractie-Nanninga. De heer Berkhout zal zijn maidenspeech uitspreken. U weet wat dat betekent voor de interrupties, namelijk dat hij niet geïnterrumpeerd mag worden.