Behandelfase Eerste Kamer: behandeling in Eerste Kamer afgerond.

nationaal

Op 15 februari 2022 nam de commissie de beantwoording van de regering en de Europese Commissie voor kennisgeving aan.

Europees

Op 8 december 2023 bereikten de Europese Instellingen een voorlopig akkoord over het voorstel COM(2021)206 betreffende een verordening tot vaststelling van geharmoniseerde regels betreffende artificiële intelligentie.

volledige titel

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de regio's: Bevordering van een Europese benadering van artificiële intelligentie

document Europese Commissie

COM(2021)205, d.d. 21 april 2021

commissies Eerste Kamer

beleidsterreinen

verwante dossiers

Op 15 februari 2022 nam de commissie de beantwoording van de regering en de Europese Commissie voor kennisgeving aan.

Op 5 februari 2022 stuurde de Europese Commissie een antwoord (EK, F) op de brief met vragen van 5 november 2021.

Op 18 januari 2022 besloot de commissie de bespreking van het verslag schriftelijk overleg aan te houden tot de reactie van de Europese Commissie op de brief van 5 november 2021 is ontvangen.

Op 14 december 2021 stuurden de minister voor Rechtsbescherming, de minister van Economische Zaken en Klimaat en de minister en de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een antwoord op de brief van 28 oktober 2021. Op 16 december 2021 werd het verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (EK, E).

Op 8 november 2021 organiseerde de Bijzondere Commissie artificiële intelligentie in het digitale tijdperk (AIDA) van het Europees Parlement een interparlementaire commissiebijeenkomst over "Artificial Intelligence and the Digital Decade ". Het lid Recourt (PvdA) nam deel aan deze bijeenkomst en gaf hierover op 9 november 2021 een terugkoppeling in de commissie.

Op 5 november 2021 werd de brief (EK, D) met vragen van de fractie van GroenLinks verstuurd aan de Europese Commissie. De fracties van de PvdA en de SP sloten zich bij de vragen aan.

Op 28 oktober 2021 werd de brief met vragen van de fracties van de VVD en GroenLinks verstuurd aan de minister voor Rechtsbescherming. De fracties van de PvdA en de SP sloten zich bij de vragen van de fractie van GroenLinks aan.

Op 14 september 2021 leverden de fracties van VVD (De Blécourt-Wouterse) en GroenLinks (Veldhoen) inbreng voor schriftelijk overleg met de regering en de Europese Commissie.

Op 29 juni 2021 besloten de commissies J&V, EZK/LNV en I&A/JBZ dat de commissie J&V de voorstellen in behandeling neemt. Zij levert op 14 september 2021 inbreng voor schriftelijk overleg.

Op 31 mei 2021 ontving de Kamer de BNC-fiches over de Commissiemededeling (COM(2021)205) en het voorstel voor een verordening betreffende geharmoniseerde regels (COM(2021)206) voor kunstmatige intelligentie. Het BNC-fiche over het voorstel voor een verordening betreffende machineproducten (COM(2021)202) ontving de Kamer op 18 juni 2021.

Op 11 mei 2021 besloten de commissies J&V, EZK/LNV en I&A/JBZ de BNC-fiches over de voorstellen af te wachten.

Op 15 oktober 2021 stuurden de ministers van EZK, J&V, BZK en voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van BZK een brief waarin zij antwoorden op de vragen van 10 september 2021 over de BNC-fiches betreffende de Commissiemededeling en de conceptverordening inzake AI. Op 5 november 2021 werd het verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (22.112, 3221).

Gelijktijdig met de brief is een reactie op het bericht van het Rathenau Instituut inzake de "Zeven aandachtspunten voor de AI-verordening" aan de Tweede Kamer verzonden (22.112, 3222).

De commissie Digitale Zaken besprak de brieven tijdens het commissiedebat op 24 november 2021 ter voorbereiding op de Telecomraad van 3 december 2021.

Op 9 juni 2021 besloot de commissie DiZa op 10 september 2021 inbreng te leveren voor schriftelijk overleg over de Commissiemededeling (COM(2021)205) en het voorstel voor een verordening betreffende AI (COM(2021)206). De commissies EU, J&V, BiZa en EZK zijn volgcommissies.

Op 1 oktober 2021 liet de minister van Economische Zaken en Klimaat weten de vragen van 10 september 2021 niet binnen de gewenste termijn te kunnen beantwoorden (22.112, 3207). Op 13 oktober 2021 nam de commissie DiZa de uitstelbrief voor kennisgeving aan.

Op 5 juli 2021 stuurde de commissie J&V een brief aan de ministers van J&V en voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van J&V onder andere naar aanleiding van de geannoteerde agenda voor de JBZ-Raad van 15-16 juli 2021. De commissie stelde onder meer vragen over de voorstellen inzake AI, en ging daabij in op grondrechten en AI, mogelijke risico's van de verordening, de lijst van acties van de Europese Commissie met betrekking tot waarden en rechten, rechtshandhaving en AI en het informeren van bedrijven over regelgeving.

Op 7 juli 2021 zijn de vragen beantwoord en op 12 juli 2021 werd het verslag schriftelijk overleg (32.317, 702) vastgesteld.

Op 15 september 2021 besloot de commissie het verslag schriftelijk overleg te agenderen voor het schriftelijke overleg op 4 oktober 2021 over de JBZ-Raad van 7-8 oktober 2021.

Op 4 oktober leverde de commissie inbreng voor schriftelijk overleg. Op 6 oktober werden de vragen beantwoord en op 8 oktober 2021 werd het verslag van een schriftelijk overleg vastgesteld (32.317, 710). De commissie J&V nam dit op 13 oktober 2021 voor kennisgeving aan.

Op 31 mei 2021 is het BNC-fiche over de Commissiemededeling aan de Kamer verzonden. Het kabinet is positief over de AI-ambities in de mededeling, omdat de opmars van AI, de investeringen vanuit de VS en China en bredere geopolitieke ontwikkelingen en veiligheidsdreigingen vragen om een ambitieuzere aanpak op EU-niveau, aldus het kabinet.

Het kabinet gaat in het BNC-fiche in op de vier actielijnen van het plan.

• 1. 

  Gunstige voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling en toepassing van AI

Het kabinet onderschrijft het belang van gunstige voorwaarden, zoals een kader om beleidsinzichten te delen en het potentieel van data voor AI te benutten. Een sterke data-infrastructuur vindt het kabinet essentieel. (Bestaande) EU-initiatieven kunnen volgens het kabinet bijdragen aan een veilige en betrouwbare data-infrastructuur in de EU. Het kabinet vindt het waarborgen van de samenhang tussen de initiatieven een aandachtspunt.

• 2. 

  Van de EU een plek maken waar AI-excellentie kan floreren van laboratorium tot de markt

Het kabinet verwelkomt het opzetten van Europese samenwerkingsverbanden op het gebied van AI onder het Horizon Europe programma. Het kabinet is voorstander van partnerschappen tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen.

• 3. 

  Ervoor zorgen dat AI ten dienste staat van de mens en ten goede komt aan de samenleving

De Europese aanpak voor AI wordt ontwikkeld op basis van de ecosystemen voor vertrouwen en excellentie. Volgens het kabinet heeft dit niet alleen met regelgeving te maken, maar bijvoorbeeld ook met het toepassen van AI op maatschappelijke uitdagingen. Daarnaast is het kabinet het met de Europese Commissie eens dat iedereen bijscholingsmogelijkheden moet hebben op het gebied van AI.

• 4. 

  Opbouwen van strategisch leiderschap in sectoren met een hoge impact

Het kabinet verwelkomt de zeven sectorale actiegebieden met hoge impact (energie en milieu, gezondheid en zorg, robotica (smart industry), publieke dienstverlening, veiligheid, mobiliteit en landbouw) om strategisch leiderschap in op te bouwen.

Bevoegdheid

Het kabinet beoordeelt de bevoegdheid van de EU voor het voorstel als positief. Op het terrein van interne markt is sprake van een gedeelde bevoegdheid tussen de EU en de lidstaten. Op het terrein van onderzoek en technologische ontwikkeling is sprake van een parallelle bevoegdheid. Op het terrein van industriebeleid is sprake van een aanvullende bevoegdheid.

Subsidiariteit

Ook de subsidiariteit van het voorstel beoordeelt het kabinet als positief. Volgens het kabinet kunnen Europese AI-bedrijven zich onderscheiden met een mensgerichte benadering. Volgens het kabinet is optreden op EU niveau gerechtvaardigd om de positie van de EU op AI te versterken.

Proportionaliteit

Verder beoordeelt het kabinet de proportionaliteit van het voorstel als positief. Het voorstel staat volgens het kabinet in verhouding tot het doel, geeft lidstaten voldoende ruimte om vervolgstappen in te vullen en gaat niet verder dan noodzakelijk.

Krachtenveld

Volgens het kabinet zijn de EU-lidstaten overwegend positief over het AI-pakket. Het Europees Parlement richtte vorig jaar een speciale commissie op die zich bezighoudt met AI en heeft gepleit voor een kader voor ethische aspecten van AI. Het Europees Parlement heeft nog geen specifiek standpunt ingenomen over de mededeling.

In deze mededeling gaat de Europese Commissie in op de enorme impact die AI op het leven van mensen zal hebben in de komen jaren. AI heeft vele voordelen zoals minder vervuiling, minder verkeersdoden maar AI kan ook een bijdrage leveren in de strijd tegen het COVID-19 virus. Echter, AI brengt ook risico's met zich zoals ondermijning van fundamentele rechten en democratische processen. Gezien de snelle technologische ontwikkelingen en de investering in AI in andere werelddelen zal ook de EU hierin moeten investeren. Daarmee is een begin gemaakt in april 2018 door de publicatie van de 'European AI strategy' en het witboek over AI in februari 2020.

AI kent twee kanten: mogelijkheden en risico's. Gezien de potentie van AI is de Europese Commissie van plan om 1 miljard euro per jaar te investeren en hiermee ook mogelijke investeringen van private partijen teweeg te brengen. De commissie is voornemens de mogelijkheden van AI te versterken in de komende 10 jaren met goede toegang tot data en nieuwe wetgeving en regelgeving. De recent aangenomen 'Recovery and Resilience Facility' (RFF) maakt leningen en subsidies mogelijk voor lidstaten om investeringen op dit terrein te doen en hervormingen door te voeren.

Het versterken van de capaciteit in AI kan bijdragen aan de veerkracht van de EU tegen toekomstige tegenvallers, maar kan ook bijdragen aan de 'vergroening' en verduurzaming van de Europese Unie.

AI kent ook risico's zoals de ondoorzichtigheid van algoritmes die een risico vormen voor de veiligheid en de bescherming van fundamentele rechten van mensen en bedrijven omdat het vaak niet mogelijk om te achterhalen waarom bepaalde resultaten uit een AI-systeem komen. Ook kan slechte training en het ontwerp van een AI-systeem leiden tot schendingen van privacy. Het is daarom dat er een framework (kaders) van regelgeving komt voor betrouwbare artificiële intelligentie.

De voorgestelde regelgeving dient ervoor om de transparantie en het draagvlak te vergroten en de risico's voor veiligheid en fundamentele rechten te verkleinen.

Op 29 april 2021 presenteerde de Europese Commissie de Commissiemededeling aan de Raad, waar het wordt behandeld door de Groep telecommunicatie en informatiemaatschappij.

In de databank EUR-Lex wordt de laatste stand van zaken in de Europese behandeling van het voorstel weergegeven.

De voorstellen voor een verordening betreffende machineproducten (COM(2021)202) en voor een verordening betreffende AI (COM(2021)206) behoren tot de lijst van gemeenschappelijke wetgevingsprioriteiten van de drie EU-instellingen. Hiermee willen zij in 2023/2024 aanzienlijke vooruitgang boeken.

Het Europees Parlement heeft verschillende studies gepubliceerd met betrekking tot AI. Deze zijn te vinden via deze link.

De commissie Interne markt en consumentenbescherming (IMCO) behandelt de Commissiemededeling inzake AI (COM(2021)205). De commissies Buitenlandse Zaken (AFET), Internationale handel (INTA), Begroting (BUDG), Economische en monetaire zaken (ECON), Werkgelegenheid en sociale zaken (EMPL), Milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (ENVI), Industrie, onderzoek en energie (ITRE), Vervoer en toerisme (TRAN), Landbouw en plattelandsontwikkeling (AGRI), Cultuur en onderwijs (CULT), Juridische zaken (JURI), Burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken (LIBE) en Vrouwenrechten en gendergelijkheid (FEMM) zijn adviescommissies.

Op 8 oktober 2021 nam de Duitse Bondsraad een standpunt in over de Commissiemededeling (COM(2021)205). De Bondsraad is ingenomen met de aanpak van de Commissie om een "ecosysteem van excellentie" te creëren. Volgens de Bondsraad zijn het vertrouwen in AI-systemen en het aantrekken van talent belangrijk. Hij roept de Commissie op het innovatiepotentieel van Europese bedrijven te stimuleren. De Bondsraad betreurt dat de financiering voor "Horizon Europa" en "Digitaal Europa" in het MFK 2021 - 2027 niet aanzienlijk is verhoogd. Hij pleit voor het versterken van de basiskennis over AI. Verder is de Bondsraad ingenomen met het feit dat de Commissie ook aandacht besteedt aan de internationale dimensie van AI.

Op 10 juni 2021 stuurde de commissie voor Europese Zaken van de Tsjechische Kamer van Afgevaardigden een resolutie over het AI-pakket aan de Europese Commissie in het kader van de politieke dialoog.

In de databank IPEX wordt de behandeling van het voorstel in de diverse (kandidaat) lidstaatparlementen weergegeven.

Op 22 februari 2022 publiceerde de commissie Meijers (onafhankelijke groep van experts die adviseert over Europees straf-, asiel-, migratie-, privacy, non-discriminatie en institutioneel recht) commentaar op het voorstel voor een AI-verordening. Volgens de commissie is het een belangrijk initiatief, maar biedt het huidige voorstel burgers onvoldoende bescherming.