Verslag van de vergadering van 18 oktober 2022 (2022/2023 nr. 4)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 16.36 uur
De heer Schalk i (SGP):
Dank u wel, voorzitter. Twee jaar geleden liet ik een klein stukje muziek horen. Dat was kwestieus. Vorig jaar nam ik een boek mee voor de minister-president. Dat mocht niet. Dit jaar dan maar een kunstwerk. Hopelijk is daar geen bezwaar tegen. Het is een standbeeld hier aan het Lange Voorhout, net voordat je bij de hoofdingang van de Eerste Kamer komt. Daar staat een standbeeld van de stukjesschrijver Eduard Elias. Het is een lange man in een lange jas. Een krant steekt in zijn jaszak. In zijn linkerhand een wandelstok en met de rechterhand neemt hij zwierig zijn hoed af. De Flaneur. Op de sokkel van het beeld staat de tekst "Ik zie rond en glimlach". Voorzitter, dat lukt me niet echt. Natuurlijk, we zouden moeten glimlachen om onszelf, drukdoende politici, bezig met onze eigendunk, ons eigen gelijk, ons hijgen naar de waan van de dag. We zouden moeten glimlachen om onze povere pogingen om de zaken weer op orde te krijgen. Maar we kunnen niet glimlachen als we rondkijken naar wat wij ervan gemaakt hebben en wat er allemaal aan de hand is.
Voorzitter. Ik zie rond en schrik als ik zie hoe gemakkelijk de vrede in Europa is verstoord door de oorlog in Oekraïne. De agressor Rusland aarzelt niet om de annexatie van delen van Oekraïne door te zetten. En ja, dan glimlach ik weer wel als nu eindelijk alle partijen het belang zien van de NAVO-norm voor onze Defensie. De besteding van 2% van ons bnp is broodnodig, zeker nu Defensie een jarenlange achterstand heeft opgelopen. Mijn vraag aan de minister-president is: hoe voorkomt het kabinet verslapping van dit nieuwe inzicht, zodat die 2% daadwerkelijk geborgd wordt? Daarbij gaat het vooral om erkenning voor onze mensen die bij Defensie werken, te land, ter zee en in de lucht. Zij verdienen onze volledige steun, materieel, maar ook moreel. Want zij werken op het scherp van de snede van leven en dood.
Trouwens, ik zie rond en huiver als ik zie hoe gemakkelijk wij omgaan met leven en dood. Het is weer gemakkelijker gemaakt om abortus te laten plegen, door de beraadtermijn te schrappen, en er wordt geaasd op de mogelijkheden om de abortuspil makkelijk te laten verstrekken. Is de minister-president het met mij eens dat het ook bij een abortus gaat om een mensenleven? Het trof me trouwens dat onze koningin zich in Texas expliciet mengde in deze politiek gevoelige discussie. Is dat wijs beleid voor het Koninklijk Huis?
Ondanks de wetenschap dat mensen niet eenzaam willen sterven, trachten we de dood te verhullen achter het goede sterven en het voltooide leven. Maar de coronacrisis heeft ons ook geleerd dat mensen niet willen sterven, maar er alles aan doen om te mogen blijven leven. Vraagt dat niet om een herziening van ons euthanasiebeleid?
Ik zie rond en treur als zichtbaar wordt dat het ons niet lukt om de toeslagenaffaire tot een goed einde te brengen. Onlangs hebben we het er in deze Kamer over gehad. Bij de zelfevaluatie had ik het over de onderdrukking door de overheid, de tranen van de verdrukten en het uitblijven van de troost. Er is meer nodig dan geld. Daarmee los je het verlies van je goede naam niet op. Wat heb je aan €30.000 als je huwelijk kapot is of als je kinderen uit huis zijn geplaatst? Is de regering het met mij eens dat er meer nodig is: erkenning van het leed, oplossen van het onrecht? Hoe laten we dat zien? Hoe kan het vertrouwen van de burger worden teruggewonnen? De burgers zijn niet de vijand van de overheid. Daar lijkt het op als de overheid lijnrecht tegenover die burger komt te staan. Dan is de overheid niet het schild van de zwakken, maar verspeelt zij het vertrouwen. Daarom de vraag aan de minister-president: hoe kan dat vertrouwen worden teruggewonnen?
Ik zie rond en ik ben verontrust als het goede en mooie door God geschonken verschil tussen man en vrouw — wel gelijkwaardig maar niet gelijk — niet meer leidend is als het gendergevoel de plaats inneemt van het biologisch geslacht. Hoe voorkomen we dat de goede zorg voor hen die oprecht worstelen met genderdysforie wordt overvleugeld door de vrije genderkeuze, met alle gevolgen op allerlei gebied, zoals sport, taal, bedrijfsleven, gevangenissen, vrouwenverenigingen en mannenclubs? Hebben we nog wel oog voor het door God geschapen biologische verschil tussen man en vrouw, waarmee ook in de medische wetenschap nadrukkelijk rekening wordt gehouden?
Ik zie rond en voel de hitte van het klimaatdebat. Dat schiet heel gemakkelijk door, waarbij zelfs de energieleveringszekerheid niet is gewaarborgd. Niet voor niets heeft minister Jetten een op zich juiste beslissing genomen om de kolencentrales weer voluit te laten draaien. We hadden anders bijvoorbeeld energie moeten betrekken vanuit Duitsland, waar de bruinkoolcentrales een veel giftigere uitstoot hebben dan onze moderne kolencentrales. Ik heb de volgende vragen. Is het kabinet van plan de leveringszekerheid te borgen met onze relatief schone kolencentrales tot een reële vervanging met kerncentrales is gerealiseerd? Wanneer gaat de schop de grond in voor de bouw van bijvoorbeeld twee nieuwe kerncentrales, zoals het regeerakkoord wil?
Wat doen we met het feit dat de opgewekte energie via zonnepanelen en windmolens eigenlijk geen kant op kan en dat bedrijven niet kunnen elektrificeren, omdat ze geen aansluiting kunnen krijgen? Hoe moet het verder met de gasvoorziening als we nu al weten dat het in de komende winter maar net aan zal lukken om voldoende voorraad op te bouwen?
Voorzitter. Bij die grote vraagstukken moeten we niet vergeten om het laaghangend fruit te plukken.
De heer Koffeman i (PvdD):
Collega Schalk noemt kernenergie als oplossing en vraagt wanneer de schop de grond in gaat. Wij weten echter allemaal dat zelfs als je kernenergie zou willen, de eerste kerncentrale er niet eerder dan over vijftien jaar kan staan. Die vijftien jaar hebben we eigenlijk helemaal niet. Is de heer Schalk met mij van mening dat we eerst andere oplossingen moeten zoeken die mogelijkerwijs betere en snellere oplossingen zijn voor de crisis waar we nu mee kampen?
De heer Schalk (SGP):
Ik denk dat dat een mooie vraag is. Ik heb ervaren dat vijftien jaar heel erg lang is, maar ook heel kort. Ik heb vandaag al een paar keer gehoord dat we dan vijftien jaar moeten wachten. Laten we dan nu beginnen, want anders duurt het vijftien jaar en een dag. Laten we ook gewoon heel nuchter zijn: ik denk dat we die kernenergie zo meteen broodnodig zullen hebben. Ik ben het met de heer Koffeman eens dat je in de tussentijd, terwijl je daar aan het bouwen bent, zo goed mogelijk met andere oplossingen zult moeten gaan werken. Die hebben we wellicht ook nodig, maar op dit moment is dat denk ik bijna onhaalbaar, zeker als we merken hoe ingewikkeld het is om bijvoorbeeld onze gasvoorraad op peil te houden.
De heer Koffeman (PvdD):
Er zijn natuurlijk tal van alternatieven. Met de 40 miljard die we nu steken in het betalen van het energieplafond omdat we niet aan zagen komen dat Rusland geen betrouwbare leveringspartner is van aardgas, hadden we alle daken in Nederland vol kunnen leggen met zonnepanelen. Het heeft dus ook veel te maken met het anticiperen op problemen. Is collega Schalk het met mij eens dat uranium een eindige grondstof is, dat het afvalprobleem niet is opgelost en dat geen enkel bedrijf bereid en in staat is om te investeren in kerncentrales, omdat het veel te onzeker is wat de opbrengsten en de kosten van het afbreken zullen zijn?
De heer Schalk (SGP):
Wat dat betreft denk ik juist dat de overheid het voortouw zou moeten nemen met de kerncentrales en niet moet wachten tot een private investeerder zegt: dat ga ik in de komende vijftien jaar wel even opbouwen. Ik denk ook dat ik tegen de heer Koffeman mag zeggen dat er wel berekeningen zijn. Als wij heel Utrecht vol leggen met zonnepanelen, komen we nog lang niet aan de energievoorraad die we nodig hebben. Het is allemaal heel mooi. Ik vind het ook prachtig als op daken zonnepanelen worden gelegd en dergelijke; tenminste, als het niet al te gek is. Ik ben er op zich niet op tegen als ze op daken komen te liggen, maar het is niet genoeg.
De voorzitter:
Tot slot, meneer Koffeman.
De heer Koffeman (PvdD):
We zien in Oekraïne welk enorm gevaar kernenergie met zich meebrengt in tijden van geopolitieke spanningen. Op het moment dat wij naast Borssele een tweede kerncentrale bouwen, en we weten niet eens of Zeeland wel of niet onder water zal staan over twintig jaar, dan nemen we risico's voor onze kinderen om over vijftien jaar onze eigen energievoorziening op orde te krijgen. Ik denk dat het goed is — dat hoort ook bij het denken zoals ik de heer Schalk ken — om te denken aan komende generaties en niet alleen aan onszelf.
De heer Schalk (SGP):
Zeker, en als ik pleit voor de inzet van kernenergie is dat niet op lichtvaardige gronden. Natuurlijk moet je opletten waar je centrales plaatst en op welke manier je dat doet en moet je rekening houden met slechte scenario's. Maar als op dit moment in Nederland de stroom uitvalt, weten we ook dat er doden vallen. Dat is ook het geval. Ik zeg niet dat we op dat punt staan, maar ik constateer wel dat we met z'n allen enorm in de problemen komen. Die problemen heb ik geprobeerd te benoemen en daarbij zou ik het ook wel fijn vinden als we proberen om het laaghangend fruit te plukken.
Zo hebben we een enorme energieslurper, namelijk de wekelijkse koopzondag. Dat is een forse aanslag op energie en klimaat. Denk aan reisbewegingen van klanten en personeel, verwarming van winkels en allerlei aanverwante sectoren die moeten draaien. Een paar jaar geleden is berekend dat de fun van de zondag een megaton CO2 kost. Is de regering bereid om na te denken over bijzondere maatregelen, zoals een winkelvrije zondag? Kan ze dat bevorderen? Liefst 52 keer per jaar, zegt mijn fractie er overigens bij. Naast CO2-reductie levert dit idee ook een enorme energiebesparing op, omdat een zevende van de week heel veel dingen niet worden gebruikt. Ik reken dan ook op brede steun voor dit eenvoudige voorstel. Zo'n plan heeft alleen maar winnaars. Denk aan het klimaat en aan de kleine ondernemer. En het komt natuurlijk ook de rust ten goede.
Nu het toch even over de kleine ondernemer, het mkb, gaat: kan de minister-president toezeggen dat de Tegemoetkoming Energiekosten, de TEK, uiterlijk dit jaar gaat functioneren? Anders gaat er heel veel fout. Is daarbij ook aandacht voor kerken, culturele instellingen en dergelijke, die te maken hebben met enorme kosten voor energie?
Bij het klimaatdebat gaat het natuurlijk ook om de stikstofcrisis. Er ligt nu een rapport van de nationale probleemoplosser Remkes. Veel zal afhangen van de uitwerking hiervan. De SGP is hier nog niet geheel gerust op. Het is goed dat de regering op 14 oktober al een appreciatie gaf, die in ieder geval iets lucht geeft over het te lopen tijdpad, maar is de minister-president het met de fractie van de SGP eens dat een harde datum van 2030 in de wet vermeden moet worden? Gelukkig staat er nu een minister klaar met oog voor de problematiek en met hart voor de boeren. Dat is heel hard nodig, want de schade die is aangericht, bijvoorbeeld met het bewuste kaartje, is fenomenaal. Met name het vertrouwen is geknakt. Er is geen boer die kan zeggen: ik zie rond en glimlach.
Het sentiment van de boeren is echter ook het sentiment van andere delen van de samenleving. Ik denk aan het onrecht dat wordt ervaren door eenverdieners, waarop nog steeds een zware belastingwissel wordt getrokken. In absolute bedragen is er vooruitgang geboekt, dat geef ik toe, maar procentueel is de kloof helemaal niet verkleind tussen een- en tweeverdieners. Begrijpt de minister-president dat mijn fractie blijft roepen om een evenwichtige en eerlijke verdeling, ook als het gaat om de belastingdruk? Ook bij eenverdieners werkt de dreun van de inflatie door.
Er is trouwens nog een inflatie aan de orde en wel van het begrip "crisis", dat inmiddels op allerlei problemen wordt geplakt. Vanuit de oorspronkelijke betekenis is een crisis het moment van de waarheid, waarop een beslissing moet worden genomen die van grote invloed is op de toekomst. Die toekomst is voor ons verborgen en dat maakt het zo onzeker, althans, als je de toekomst in eigen hand wilt nemen. Wij denken dat het allemaal maakbaar is en dat we de crisis wel even zullen oplossen. Wat mij betreft is er een betere weg. Die zou ik ook aan de minister-president willen voorhouden. Die is om in afhankelijkheid van God de toekomst tegemoet te treden, wetende dat Hij alle dingen regeert en bestuurt. Dat is een heerlijke, ontspannende gedachte: dat het God niet uit de hand loopt. Dat betekent overigens niet dat we achterover kunnen leunen en afwachten, maar dat we vol verwachting twee dingen doen: bidden en werken. Als je zo leeft, klopt de spreuk op het beeld voor het Eerste Kamergebouw: ik zie rond … en glimlach. Want er is hoop.
Ik dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Schalk. Dan is nu het woord aan de heer Otten van de Fractie-Otten.