Plenair Van Hattem bij behandeling Voortduringswet artikelen 2c en 4 Wet verplaatsing bevolking

Verslag van de vergadering van 28 maart 2023 (2022/2023 nr. 24)

Status: gecorrigeerd

Aanvang: 14.06 uur

• Kijk de video van deze spreekbeurt terug

De heer Van Hattem i (PVV):

Voorzitter. De Wet verplaatsing bevolking: zulk staatsnoodrecht inzetten is ongekend. Vooropgesteld: het is een regelrechte schande met welk gemak dit kabinet-Rutte/Kaag het staatsnoodrecht uit de kast heeft getrokken en het is een nog grotere schande dat het kabinet de inzet van dit staatsnoodrecht al een jaar laat voortduren, terwijl er geen acute noodzaak is. Het gaat immers vooral over de door de ongeremde asielinstroom vastgelopen asielindustrie en niet zozeer over de opvang van Oekraïners. Een wet uit 1952, en — wat veel zegt over de achtergrond — nog medeondertekend door de toenmalige minister van Oorlog, Kees Staf. De wet was destijds bedoeld voor zeer uitzonderlijke situaties, zoals oorlogssituaties in Nederland. Deze wet inzetten is absurd en totaal disproportioneel. Een wet met zeer vergaande maatregelen, waarvan nu weliswaar nog niet alle artikelen zijn geactiveerd, zoals het invorderen van woningen en het letterlijk verplaatsen van de bevolking.

Het kabinet is wel de spreekwoordelijke Rubicon overgestoken door überhaupt artikelen uit zulke wetgeving te gebruiken. Daarmee heeft het kabinet bij veel Nederlanders grote angst en bezorgdheid veroorzaakt. Want als dit met zo veel gemak gebeurt, wat weerhoudt het kabinet er dan van om verdergaande artikelen wél in te zetten, zeker als dit niet volledig uitgesloten wordt? Dat vind ik doodeng, wetende dat het kabinet-Rutte eerder al niet schroomde om met de avondklok een van de meest verstrekkende maatregelen van het staatsnoodrecht in te zetten, terwijl de effectiviteit daarvan totaal niet aangetoond was en ook niet wordt geëvalueerd. In het Tweede Kamerdebat van 6 juli 2022 over de Wet verplaatsing bevolking gaf de minister aan "dat het vorderen van gebouwen op zich een optie zou kunnen zijn". Over het vorderen van panden volgens artikel 7 van de Wet verplaatsing bevolking zei de minister: "100% uitsluiten gaat niet". Het kabinet kan zulke artikelen inzetten zonder toestemming van ons parlement en sluit dat dus ook niet volledig uit. Dat is een heel enge glijdende schaal. Waar de eenheid van kabinetsbeleid soms ver te zoeken is, volhardt het kabinet hiermee wel in de engheid van kabinetsbeleid.

Het zijn nu de linkse partijen en de zogenaamd liberalen die niet schromen om onnodig verstrekkende noodmaatregelen in te zetten. Het zijn linkse partijen en activisten die zelfs een klimaatnoodtoestand eisen en die dwepen met collectieve vrijheids- en grondrechtenbeperkingen als een gerechtvaardigde middel. Dat terwijl het bij de revolte van mei 1968 in Duitsland, samen met de Nederlandse geestverwanten, juist de linkse studenten, vakbonden en liberalen van de FDP waren die fel in verzet kwamen tegen het nieuwe, ingrijpende staatsnoodrecht in Duitsland. Zij spraken over Notstandsgesetze, der Tod der Demokratie en het gevaar van een Notstandsdiktatur. Een kleine 50 jaar later wordt zulk staatsnoodrecht door links en liberaal juist omarmd om utopische deugddoelen op het gebied van klimaat en massa-immigratie af te dwingen. Het kan verkeren, maar het blijft verkeerd.

De heer Kox i (SP):

Over de manier waarop de regering de wetgeving heeft ingevuld om opvangmogelijkheden te creëren voor gevluchte Oekraïners kun je discussiëren. Ik zal daar in mijn bijdrage ook iets over zeggen. Mag ik meneer Van Hattem het volgende vragen? Ten eerste: is hij het er wel mee eens dat we mensen die in existentiële nood zijn vanwege de oorlog in Oekraïne, hier opvangen? Ten tweede: wat zou zijn alternatief zijn geweest om die opvang net zo goed te laten verlopen als die de facto is verlopen?

De heer Van Hattem (PVV):

We hebben — dat is ook in de Tweede Kamer al gezegd — een tijdelijke en bescheiden opvang van Oekraïense vrouwen en kinderen. Dat is in deze omstandigheden aanvaardbaar. Maar het punt is dat het helemaal niet gaat om de opvang van Oekraïners. Het gaat erom dat deze noodwet, dit staatsnoodrecht, met zo veel gemak wordt ingezet. Het echte probleem, dat erachter ligt, is dat door de massale asielinvasie de hele asielindustrie in haar voegen kraakt. Daar wordt deze noodwetgeving voor gebruikt. Je zou dus die Oekraïeners op kunnen vangen, maar stop dan in ieder geval met die massale asielinstroom. Want dat is het echte probleem. Dat is het probleem dat hieronder ligt en daar wordt niks aan gedaan. En omdat daar niks aan gedaan wordt, heeft het kabinet nu besloten om staatsnoodrecht in te zetten. Het is nogal wat! Als de heer Kox dat aanvaardbaar vindt, gaan we echt een stap te ver.

De heer Kox (SP):

Wat de heer Kox daarover vindt, zal hij direct zeggen. Er zijn opmerkingen over te maken, maar ik zou niet zo'n heel drama maken over de gekozen vorm. Ik begrijp dat collega Van Hattem zegt: een bescheiden opvang is aanvaardbaar. Is er niets in de PVV dat zegt dat als mensen bommen op hun kop gegooid krijgen en met miljoenen moeten vluchten, wij het niet "aanvaardbaar" noemen om die mensen bescheiden op te vangen, maar dat we het een eer vinden om onze solidariteit te laten zien aan de slachtoffers van een oorlog?

De tweede vraag: als die bommen nu vallen op andere mensen, die er ook niet om gevraagd hebben, moeten we dan tegen die andere mensen zeggen: sorry, u mag nou niet meer komen, want we moeten mensen uit Oekraïne verwelkomen? Ik ben geïnteresseerd in hoe daarover binnen de PVV gedacht wordt, want het moet wel rijmen om te kloppen.

De heer Van Hattem (PVV):

Maar wat er gebeurt, is: mensen die hier naartoe komen uit tal van landen, die uit Afrika en het Midden-Oosten komen, die zes, zeven, acht veilige landen oversteken en hun eigen vrouw en kinderen in die landen achterlaten, maken vervolgens hier misbruik van ons systeem. Dat is wat er gebeurt. Daar moeten we definitief een streep door zetten. Dat is geen asielopvang. Dat zijn geen mensen die vanwege hun veiligheid vluchten. Zij vluchten om hier van ons systeem misbruik te maken en hier te komen profiteren. Voor zulke asielprofiteurs moeten we de grens heel duidelijk sluiten: geen enkele meer binnen. Dit werkt gewoon niet. Wie echt nood heeft, kan opgevangen worden in de eigen regio.

De voorzitter:

De heer Kox, tot slot.

De heer Kox (SP):

Tot slot. Een interruptie is bedoeld om duidelijkheid te krijgen, maar ik heb nog geen duidelijkheid gekregen. Vindt de PVV het niet alleen aanvaardbaar om mensen uit oorlogsgebieden bescheiden op te vangen? Zou de PVV het met een groot deel van deze Kamer een eer en een kwestie van solidariteit vinden om dat te doen? Waarom moeten misstanden, zo die al zouden bestaan met betrekking tot bepaalde mensen die hier asiel zoeken, gegeneraliseerd worden voor andere mensen, die wel degelijk slachtoffer zijn van oorlog en geweld, zodat die dan niet binnen mogen komen als we Oekraïners binnenhalen? Het hoeft geen lang antwoord te zijn, maar het moet wel kloppen, want anders rijmt het niet.

De heer Van Hattem (PVV):

Het is heel duidelijk. Het is gewoon: nee, we moeten onze grenzen sluiten voor die asielinvasie. Als de SP ervoor kiest om wél massaal mensen binnen te halen, zodat onze eigen inwoners geen huurwoningen meer kunnen krijgen, waardoor de kosten steeds verder oplopen, is dat niet meer uit te leggen. Zoals ik al zei, is een tijdelijke opvang van Oekraïense vrouwen en kinderen iets heel anders dan al die kerels die vanuit het Midden-Oosten hier naartoe komen om onze huizen in te pikken en onze uitkeringen in bezit te nemen. Dat is het echte probleem. Als de SP dat goedvindt, houden wij een systeem in stand dat niet vol te houden is en dat ten koste gaat van onze eigen bevolking. Dat is de echte misstand. Daar werkt u aan mee als u dat op deze manier in stand houdt.

De heer Kox (SP):

Ik ben door mijn drie interrupties heen, maar ik snap niet dat er, als ik een hele normale vraag stel, zo'n hele golf …

De heer Van Hattem (PVV):

Het is een heel normaal antwoord.

De heer Kox (SP):

… uit de mond van collega Van Hattem moet komen over "die kerels" die onze omstandigheden willen misbruiken en dat ik die hier naar binnen wil halen. Ik heb geen aanleiding gegeven dat ik dat zou suggereren. Ik heb een vraag gesteld: zijn Oekraïners hier van harte welkom en is het zo dat als we Oekraïners binnenhalen, andere mensen in vergelijkbare omstandigheden eruit moeten? Daar geeft collega Van Hattem geen helder antwoord op. Ik pas ervoor om dan vervolgens nog een soort propaganda over mij heen uitgestort te krijgen. Ik vroeg daar niet om en dat hoef ik niet over mijn kant te laten gaan.

De heer Van Hattem (PVV):

Maar ik heb toch een heel helder antwoord gegeven. Grenzen dicht, die lui hebben hier niks te zoeken. Kortom, daar is alles mee gezegd: grenzen dicht voor de asielinvasie.

Dan, voorzitter, als u het goedvindt, wil ik mijn betoog vervolgen. De Wet verplaatsing bevolking is sinds 1952 bij andere oorlogen of crises ook niet ingezet. De huidige Oekraïne-oorlog is niet bezig op of direct in de buurt van Nederlands grondgebied. Wat de grote groep ontheemden die naar Nederland komt betreft: bij de oorlogen in Joegoslavië en Kosovo in de jaren negentig, toen ook grote stromen ontheemden naar West-Europa kwamen, evenals bij de Hongaarse crisis in 1956, is het staatsnoodrecht ook niet ingezet. Waarom nu dan wel? Waarom met zo'n flinterdunne onderbouwing zulke zware maatregelen inzetten en een jaar laten voortduren?

Het kabinet geeft als voornaamste reden dat het COA, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, overbelast is. Maar rechtvaardigt zo'n managementprobleem het inzetten van staatsnoodrecht? Het echte probleem dat hieronder ligt, is dat de asielinstroom veel en veel te hoog is. Zolang dit kabinet de grenzen wagenwijd open laat staan voor de asieltsunami, blijft het dweilen met de kraan open. Dat is ook met deze wet niet op te lossen. De enige effectieve aanpak is het sluiten van onze grenzen voor de asielinstroom. Wanneer gaat het kabinet daar werk van maken?

Het kabinet heeft nu wel aangekondigd met een Tijdelijke wet opvang Oekraïners te komen, ter vervanging van de inzet van de Wet verplaatsing bevolking. Waarom heeft het kabinet de Wvb als staatsnoodrecht onnodig lang laten voortduren als er ook reguliere wetgeving als alternatief mogelijk is? Waarom is zo'n wetsvoorstel niet veel eerder ingediend? Het gaat om een wetsvoorstel van slechts twee kantjes en amper acht kantjes memorie van toelichting. Dit had een jaar geleden in een paar weken voorgelegd kunnen worden. Waarom nu pas? Wanneer worden die artikelen uit de Wet verplaatsing bevolking nu eindelijk buiten werking gesteld? Dit is toch geen redelijke termijn meer voor staatsnoodrecht? Graag een reactie.

De nieuwe Tijdelijke wet opvang Oekraïners moet, gelet op het vervolg van de inzet van de Wvb, ook nader beschouwd worden. Deze nieuwe wet legt de bevoegdheid bij het college van B en W in plaats van alleen bij de burgemeester. Is dit een autonomie of medebewind? En wat worden de rol en de bevoegdheden van de gemeenteraden? En als het medebewind wordt, wordt het dan ook weer een dwangwet vanuit de rijksoverheid? Is er ook een samenhang te zien met de verschrikkelijke asieldwangwet, waar GroenLinks net hartstochtelijk voor stond te pleiten?

Uit de voor internetconsulatie vrijgegeven versie van de nieuwe Oekraïnerswet komt alvast wel het beeld naar voren van een dwangwet. Zo stelt de memorie van toelichting: "de onderhavige wettelijke regeling is noodzakelijk omdat er niet mee kan worden volstaan dat gemeenten deze taak vrijwillig gaan verrichten". Dus: dwang van het Rijk richting gemeenten. Maar wat gaat het kabinet doen als gemeenten toch weigeren of als ze gewoon geen opvanglocatie voorhanden hebben? Of als de gemeenteraad, als hoogste orgaan, het college van B en W niet toestaat om een gemeentelijke opvangplaats aan te wijzen? Hoe verhoudt zich dit tot de lokale autonomie? Graag een reactie van de minister.

Ook stelt de memorie van toelichting van de nieuwe wet dat "de taak van het college van burgemeester en wethouders is beperkt tot de hiervoor beschreven groepen ontheemden uit Oekraïne. Het college wordt met het onderhavige wetsvoorstel dus niet belast met de opvang van andere asielzoekers." Maar wat gebeurt er als deze groepen ontheemden, waaronder derdelanders, toch asiel aanvragen en nog in de opvang zitten? Wat betekent dit dan voor die gemeentelijke opvanglocaties? Kan de minister aangeven in hoeverre het risico bestaat dat dit dan toch geheel of gedeeltelijk reguliere asielopvanglocaties worden? Wordt dat bedoeld met wat we verderop in de memorie van toelichting van die nieuwe wet lezen: "daarnaast zal in een voorkomend geval de bestuurlijke instemming van gemeenten noodzakelijk zijn, bijvoorbeeld om opvanglocaties (tijdelijk) ter beschikking te stellen aan het COA"? Worden zo opvanglocaties voor Oekraïners omgekat tot azc's? Graag een reactie van de minister.

Op dit moment is er op een aantal plaatsen al sprake van gecombineerde opvang van asielzoekers en/of statushouders en ontheemde Oekraïners. Hoe wordt daarmee omgegaan door het Rijk? Door lokale politici wordt de vereiste opvang van Oekraïners nu al misbruikt als drogreden om asielopvanglocaties af te dwingen, zoals de opvanglocatie die de gemeente Oss wil ontwikkelen, pal tegen de woonwijk Horzak aan, ten koste van de veiligheid en het woongenot van de omwonenden. Heeft de minister dat voor ogen met gemeentelijke opvanglocaties?

Ook kondigt de memorie van toelichting van de nieuwe wet ronkend de asieldwangwet aan. "Dat gemeenten met het onderhavige voorstel van wet niet ook verantwoordelijk worden voor de opvang van andere asielzoekers dan ontheemden uit Oekraïne, betekent niet dat een aanpak van de al langer bestaande problematiek in de reguliere opvangketen achterwege blijft. De Tweede Kamer is hierover in verschillende brieven geïnformeerd. Op 9 november 2022 is een wetsvoorstel dat ziet op het beleggen van een wettelijke taak bij gemeenten om asielopvangvoorzieningen mogelijk te maken in consultatie gegeven." Kan de minister aangeven hoe de voortzetting van de Wet verplaatsing bevolking en de nieuwe wet zich gaan verhouden tot deze asieldwangwet?

De veiligheidsregio's hebben in dit dossier een oneigenlijke, veel te grote en veel te autocratische positie gekregen. In effectieve verantwoording van de voorzitters van de veiligheidsregio's aan de gemeenteraden is op korte termijn niet voorzien. In de nadere memorie van antwoord stelt de minister dat "elke voorzitter na afloop van een ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis schriftelijk verslag uitbrengt aan de raden van de betreffende gemeente over het verloop van de gebeurtenissen en de besluiten die hij in dat verband heeft genomen. Deze verantwoording vindt dus plaats na afloop van die crisis, zijnde het moment waarop weer middels de reguliere structuren in de noodzakelijke opvang kan worden voorzien." Dat is dus bijna een open einde, zonder effectieve democratische controle. "Na afloop crisis" en "weer in een reguliere structuur": wanneer mag dat dan concreet zijn? Kan de minister aangeven of zij bereid is om stappen te zetten om nu al in tussentijdse verantwoording naar de volksvertegenwoordigingen te voorzien?

Dan zijn er nog de zogenaamde derdelanders, die vanuit Afrika en het Midden-Oosten via Oekraïne naar Nederland zijn gekomen. Wat gaat er gedaan worden aan vrijwillige terugkeer of uitzetting en om te voorkomen dat ze massaal asiel gaan aanvragen? Kan de minister daarop ingaan? Want de ontwikkelingen tot nu toe beloven niet veel goeds. In de nadere memorie van antwoord van 2 februari jongstleden geeft de minister aan: "Er zijn op 15 januari 2023 ongeveer 6.640 uit Oekraïne afkomstige derdelanders ingeschreven in de BRP. Dit betreft echter zowel derdelanders met een tijdelijke vergunning, voor wie de tijdelijke bescherming na 4 maart 2023 vervalt, als derdelanders met een permanente vergunning in Oekraïne. De IND heeft nader in kaart gebracht welk deel van deze groep van 6.700 personen een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne heeft en heeft de betrokkenen hierover een brief gestuurd. Er zijn tot dusver 4.900 brieven verstuurd."

Die briefjes van het kabinet maken weinig indruk zolang het vreemdelingenbeleid hier een grabbelton is waar gelukszoekers altijd prijs hebben. RTL Nieuws meldt op 9 februari jongstleden dat deze groep derdelanders als volgt is samengesteld: "1.180 van hen zijn afkomstig uit zogenaamde veilige landen als Marokko (750 mensen), India (240 mensen) en Ghana (110 mensen). 160 van hen zijn afkomstig uit andere landen van de Europese Unie. 3.330 mensen komen uit landen Nigeria (1.160 mensen), Algerije (340 mensen) en Turkmenistan (320 mensen)." Dan is er daarna nog een groot aantal uit Syrië en Jemen. Wat hebben zij hier nog te zoeken? Krijgen derdelanders uit andere EU-landen ook deze opvangvoorzieningen? En waarom maakt het kabinet er niet als de wiedeweerga werk van om al deze gelukszoekers uit met name veilige Afrikaanse en Arabische landen weer snel te laten vertrekken?

In plaats daarvan besloot het kabinet om na 4 maart de groep van op dat moment zo'n 4.660 derdelanders toch nog een halfjaar, tot en met 4 september dit jaar, dezelfde voorzieningen en opvangmogelijkheden te blijven geven als Oekraïners. Deze opvang kost de Nederlandse belastingbetaler €80 tot €100 per persoon per dag. Dit is omdat ze anders massaal in de asielprocedure terecht zouden komen. Het enige verschil is waarschijnlijk dat ze in september alsnog massaal asiel zullen aanvragen in Nederland, want optreden en nee zeggen tegen asielprofiteurs is er bij dit kabinet niet bij. Integendeel, ze worden nog langer beloond met royale voorzieningen, waar de Nederlander krom voor moet liggen om dit te betalen. Terwijl Nederlanders zich scheel betalen aan stijgende ziektekostenverzekeringspremies en het eigen risico, worden voor ontheemden alle ziektekosten vergoed. Terwijl op de eigen inwoners aan alle kanten beknibbeld wordt, zijn de totale geraamde kosten voor de opvang van ontheemden uit de Oekraïne alleen al de eerste helft van 2023 maar liefst 1,47 miljard euro, en daarna voor velen van hen alsnog een asielstatus, met voorrang een woning, inrichtingskosten, een uitkering en gezinshereniging. Nu blijkt de asielopvang ook nog miljarden per jaar extra te gaan kosten. Weggegooid geld.

Om het nog gekker te maken: wie van de derdelanders wél weggaat, krijgt van het kabinet-Rutte/Kaag zomaar duizenden euro's cadeau. Het AD schreef op 22 februari jongstleden: "Wie zich voor 1 januari 2023 meldde voor terugkeer, kreeg bij vertrek vanaf het vliegveld €5.000 mee. Wie zich na 1 januari nog meldde, kreeg €2.000. Nederland regelde en betaalde ook de terugvlucht. Van de 4.660 derdelanders hebben er tot nu toe 400 van het terugkeeraanbod gebruikgemaakt, zo blijkt uit cijfers die deze site opvroeg bij de Dienst Terugkeer en Vertrek. Daarmee zijn de kosten alleen al voor de vertrekpremie voor Nederland zo'n 2 miljoen euro." De kans is groot dat ze met kerende vlucht of boot hier weer op de stoep staan, want het kabinet blijft strooien met bonussen voor asielprofiteurs. Wat gaat de minister doen om dat te voorkomen? Is ze bereid om te stoppen met het zo rondstrooien van zuur verdiend belastinggeld voor gelukszoekersbonussen? Gaat ze die derdelanders nu eindelijk de grens overzetten? Of laat deze VVD-minister Nederland verworden tot één groot azc?

Voorzitter, tot slot. Het voorliggende voorstel bevat technische wetswijzigingen van de Wvb. Die hadden absoluut niet bij de voortduringswet ingediend moeten worden, maar bij de modernisering van het staatsnoodrecht. De inzet van de artikelen van de Wet verplaatsing bevolking moet geen dag langer duren. Een jaar is al een jaar te lang. Daarom zullen we als PVV-fractie tegen het voortduren van deze wet stemmen. We dienen daarbij nog een motie in om de opvang en de voorzieningen voor derdelanders stop te zetten en om deze groepen gelukszoekers uit Nederland te laten vertrekken, zonder vertrekbonus. Daarnaast dienen we een motie in om een volledige asielstop in te voeren. We dienen tot slot nog een motie in om het vorderen van panden wél voor 100% uit te kunnen sluiten.

Voorzitter, tot zover in eerste termijn. Ik heb hier nog de moties. Allereerst de volgende motie.

De voorzitter:

Door de leden Van Hattem, Van Strien, Faber-van de Klashorst, Bezaan en Ton van Kesteren wordt de volgende motie voorgesteld:

Zij krijgt letter F (36081).

De heer Van Hattem (PVV):

Voorzitter. Dan de volgende motie.

De voorzitter:

Door de leden Van Hattem, Faber-van de Klashorst, Van Strien, Ton van Kesteren en Bezaan wordt de volgende motie voorgesteld:

Zij krijgt letter G (36081).

De heer Van Hattem (PVV):

Voorzitter. Tot slot de volgende motie.

De voorzitter:

Door de leden Van Hattem, Faber-van de Klashorst, Van Strien, Ton van Kesteren en Bezaan wordt de volgende motie voorgesteld:

Zij krijgt letter H (36081).

Dank u wel, meneer Van Hattem. Dan geef ik het woord aan de heer Kox namens de SP.