Verslag van de vergadering van 15 mei 2023 (2022/2023 nr. 30)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 22.40 uur
Mevrouw Nanninga i (Fractie-Nanninga):
Dank u wel, voorzitter. Het is mij de afgelopen vier jaar nog niet overkomen, maar vandaag sta ik hier toch met frisse tegenzin. Niet omdat ik niet graag in deze zaal verkeer, met deze aardige mensen, maar omdat ik het bezwaarlijk vind dat wij dit voorstel nu en in deze samenstelling bespreken. Bespreking en stemming door deze huidige Kamer is zeker legitiem, dus daar wil ik niets aan afdoen, maar het was wel zo chic geweest als we dat aan de nieuwe Kamer hadden overgelaten, in juli. Maar goed, er is anders beslist, dus vooruit met de geit.
Voorzitter. Het schijnt dat nood wet breekt. Om dat te voorkomen, kunnen we de wet natuurlijk aanpassen zodat het een noodwet wordt. Met enige fantasie kunnen we deze aanpassing van de Wpg zo zien. De Wpg is met deze wijziging een gereedschapskist die in tijden van pandemie kan worden ingezet. De vraag is wat voor gereedschap erin zit, wanneer we dat inzetten en wat de legitimiteit daarvan is. Vooral die laatste vraag fascineert mijn fractie, want JA21 is de ouderwetse opvatting toegedaan dat legitimiteit verband houdt met het parlement. Ergens voelt de minister dat ook wel aan, want de wet voorziet in artikel 58c, lid 2: de mogelijkheid van de Tweede Kamer om de inzet van bepaald gereedschap blokkeren, mocht zij zo beslissen. Hartstikke mooi. Edoch, het recht tot blokkeren komt niet toe aan de Eerste Kamer. Net zoals tijdens het rondwaren van het virus werd de Eerste Kamer getrakteerd op voorhangprocedures en bij collectieve maatregelen kregen we te maken met lichte voorhang.
Mijn fractie staat op het standpunt dat de Eerste Kamer geen stempelmachine van de coalitie is. Het is misschien een controversieel verhaal, maar wij voelen echt niets voor voorhangprocedures. De Eerste Kamer moet zich het recht voorbehouden om de inzet van gereedschap, van maatregelen, tegen te kunnen houden, want wij zijn staatsrechtelijk geen stempelmachine. Dit wil zeggen dat wij die mogelijkheid tot het blokkeren van bepaalde maatregelen moeten hebben.
Ik breng het afwijzen van de vijfde en daarmee ook de zesde verlenging Tijdelijke wet maatregelingen covid-19 in herinnering. Waar de Tweede Kamer, dankzij strikte handhaving van de fractiediscipline binnen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie, de vijfde verlening nog net steunde, werd deze door de Eerste Kamer verworpen. De coalitie had hier geen meerderheid en de verenigde oppositie kon die wet van tafel halen. Dat bleek de juiste keuze, want we hebben die verlenging helemaal niet gemist. Daarom is het van cruciaal belang dat ook de Eerste Kamer het blokkeringsrecht krijgt, om eventuele fouten van de meerderheid in de Tweede Kamer te kunnen herstellen. De wijziging die vandaag voorligt, voorziet daar niet in. We kunnen dus alleen al om deze reden niet instemmen met deze wijziging.
Van de minister vragen wij een reflectie over die zesde verlenging die hij door wilde voeren, terwijl de vijfde al was afgeschoten en de zesde overbodig bleek. Waarom moest die door de Tweede Kamer gejaagd worden? Waarom moest de senaat gekneveld worden? Is dat omdat de coalitie hier geen meerderheid heeft? Werd pandemiebestrijding daarmee niet gewoon partijpolitiek vermomd als algemeen belang?
Voorzitter. Daarnaast is er de proportionaliteit. Mijn fractie is absoluut niet van zins om hier een medisch of virologisch debat te gaan voeren. Daar hebben wij immers medici en virologen voor. We zagen het rond corona misgaan op de ic's. Ook met carnaval, zeg ik in de richting van meneer Van Hattem. COVID-19 is geen griepje. Onze partij is altijd een voorstander geweest van vaccinaties, echter niet van vaccinplicht of drang of dwang daartoe. Wel kijken we hier zeer kritisch naar maatregelen die op medische en/of virologische gronden moeten kunnen worden ingezet als deze wijziging van de Wet publieke gezondheid erdoor komt.
Wij kunnen ons voor een groot deel vinden in het betoog eerder vandaag van de heer Janssen van de SP. Wat geven wij de regering onder welke voorwaarden in handen? Moeten we niet de bewezen effectiviteit van een en ander afwachten? En moeten we niet ook de nevenschade en het draagvlak in volledigheid tot ons laten doordringen? Ik denk hierbij aan een maatregel als de schoolsluitingen. Is dat middel niet veel erger dan sommige kwalen? En zoals ambtgenoot Nicolaï van de Partij voor de Dieren eerder vandaag al aantoonde in zijn bijdrage, zijn schoolsluitingen gewoon nog mogelijk binnen deze wijziging van de Wpg, ook al staat het er niet expliciet in.
Ik denk hierbij aan een voorganger van deze minister. Geven we deze ingrepen en middelen nogmaals aan iemand in de toekomst die duidelijk niet competent genoeg is om daarmee om te gaan? Ik denk hierbij aan het actief ondermijnen van het vertrouwen en het draagvlak van de bevolking, zoals de vele rookgordijnen rond de precieze rol en invloed van het OMT. Het tot op de dag van vandaag frustreren van Wob-verzoeken is ook al door veel sprekers voor mij genoemd. Wob- en Woo-verzoeken worden jaren tot aan de rechter aan toe geblokkeerd. Ik denk ook aan de niet onderbouwde bluf over de snelheid en de effectiviteit van de vaccinatiecampagne, de schijn van politieke inmenging in wetenschappelijke adviezen rond mondkapjes et cetera et cetera. Juist omdat we niet in de toekomst kunnen kijken en omdat iedere pandemische ziekte en iedere volgende regering uniek is, vraagt zo'n wet ook om maatwerk in noodbevoegdheden.
Voorzitter. Een en ander maakt ons bijzonder huiverig voor de invoering van deze wet. Wie gaat dit slapend recht te zijner tijd wakker kussen? En voor hoelang en waarom? Gezien het gepruts en gefaal in de voorbije pandemie, houden wij ons hart vast. Een kernvraag aan de minister over dit deel van mijn betoog is: waarom deze spoed? Waarom niet afgewacht wat er, nu het stof van de vorige pandemie begint neer te dalen, na een zorgvuldige evaluatie overeind blijft als verstandig ingrijpen, medisch, maar zeker ook politiek, staatsrechtelijk en communicatief? Waarom niet de uitkomsten van de parlementaire enquête afgewacht, voordat wij instrumenten die de grondrechten van burgers schenden of fors inperken, in een gereedschapskist stoppen?
Een heleboel wantrouwen en complotdenken is rechtstreeks op het conto te schrijven van de aanpak van COVID-19. Ik lees in deze wijziging Wpg en de antwoorden op vragen hieromtrent geen enkele schuldbewustheid daarover en niets dat herhaling van deze fout moet voorkomen. Integendeel, deze wijziging staat bol van de vage bepalingen die vergaand ingrijpen op vage gronden mogelijk maken, funest voor het vertrouwen in de overheid bij een volgende pandemie. Ook dit is al door sprekers voor mij, onder meer door de SGP, aangestipt. Derhalve is het ook funest voor de bestrijding van een toekomstige pandemie. Minister, gaat u alstublieft terug naar de ambtenaren. Neem een en ander nog eens onderhanden en lever iets beters en veiligers dan deze wijziging Wpg.
Voorzitter, tot zover mijn bijdrage in eerste termijn. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Nanninga. Dan is het woord aan de heer Raven.