Verslag van de vergadering van 1 april 2025 (2024/2025 nr. 24)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 16.55 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
Mevrouw Van Aelst-den Uijl i (SP):
Dank, voorzitter. Laat ik beginnen met een cadeau dat ik onlangs als Kamerlid kreeg. Wij kregen overigens allemaal hetzelfde cadeau. Tot nu toe heb ik uit principe alle cadeaus retour laten zetten, want: welke invloed willen mensen kopen met het cadeautje dat ze mij doen; welke gunst verwachten ze retour? Maar Komt een land bij de dokter van Michelle van Tongerloo als cadeau na crowdfunding kon ik toch echt niet weigeren. Sterker nog, ik heb het direct na ontvangst in één ruk uitgelezen, met een misselijk gevoel, afgewisseld door verontwaardiging en woede. Twee dingen uit het boek sprongen eruit: de bezuiniging van dit kabinet op de allerallerzwaksten, namelijk daklozen en hun zorg, en het feit dat iemand die verkracht is een eigen risico moet betalen om de rape kit uit te laten voeren, een boete op verkracht zijn. Ik hoor graag van de minister een reactie op beide. Waarom moeten vrouwen een boete betalen nadat zij verkracht zijn? Waarom is er na een pilot om die kosten juist níét in rekening te brengen, toch actief voor gekozen om dit in stand te houden? En hoe rechtvaardigt de minister het keihard bezuinigen op de zorg voor daklozen? Denkt de minister dat als ze hier snoeihard op bezuinigt, daklozen ineens geen zorg meer nodig zullen hebben? Hoopt ze dat ze zullen creperen en minder zullen kosten? Is de minister ermee bekend dat iemand die niet dakloos is, een stuk minder kost, en dat goede opvang en hulp dus uiteindelijk de meest menselijke en meest betaalbare oplossing is?
Voorzitter. Terug naar deze begroting. De zorg heeft het al jaren zwaar te verduren. Neem op winst beluste bedrijven die proberen geld uit de zorg te persen en zorgkosten die hierdoor steeds verder oplopen. Managementdenken bureaucratiseerde de zorg steeds sneller en zorgde dat er steeds meer wantrouwen was in plaats van vertrouwen in de professional en diens professionele inschatting. Dit alles heeft de zorg aangetast. Dit kabinet bezuinigt nog verder op diezelfde zorg: op ouderenzorg, gehandicaptenzorg, de ggz, de ziekenhuizen en preventie; de heer Van Gurp zei het zojuist al. Op preventie bezuinigen is een van de domste dingen die je kunt doen, omdat je daarmee de stijging van zorgkosten in de toekomst en de aantasting van gezonde levensjaren aan het veroorzaken bent.
Over de bezuinigingen op preventie, onder andere de pandemische paraatheid, die daar ook onderdeel van is, hield deze Kamer een deskundigensessie. André Rouvoet, u vast allemaal bekend, vertelde hier over de gevaren van bezuinigen op die pandemische paraatheid. Hij vertelde dat er eigenlijk meerdere bezuinigingen aan komen die de pandemische paraatheid zullen aantasten, namelijk de enorme bezuinigingen op het pandemieprogramma, het ravijnjaar en de daardoor veroorzaakte megabezuinigingen op lokaal niveau, en de bezuinigingen op preventie, ook van rijkswege. Rouvoet vertelde over die bezuinigingen op infectieziektebestrijding en op preventie, waardoor er uiteindelijk niet meer ingezet kan worden op bijvoorbeeld de gezondheid van kinderen en jongeren, maar ook niet op seksuele gezondheid. Dat zijn allerlei bezuinigingen die door dit kabinet worden uitgevoerd. Mede naar aanleiding van deze sessie over pandemische paraatheid die wij hebben gehad, vragen wij aan de minister welke lessen er zijn geleerd uit de coronacrisis. Welke lessen heeft u als bewindspersoon geleerd uit deze coronacrisis? Hoe zien wij deze lessen terug in het beleid dat hier nu voorligt? Wij vinden het namelijk niet.
Voorzitter. Ik zei het al: het is echt kortetermijndenken als je schrapt op preventieve zorg. Het is een fout die op lange termijn grote zorgkosten gaat veroorzaken. Immers, in plaats van dat erger wordt voorkomen, komen mensen zonder voldoende preventieve zorg uiteindelijk in duurdere zorg terecht.
Hetzelfde is te zeggen over de bezuinigingen op sport, zowel direct via de VWS-begroting als via bezuinigingen waar ik nu van hoor op lokaal niveau door een ravijnjaar. En dat terwijl de maatschappelijke opbrengsten van sport en bewegen momenteel 2,76 keer hoger zijn dan de kosten. Elke euro die wordt geïnvesteerd in sport, levert dus €2,76 op. Ongezonde kinderen worden uiteindelijk ongezonde volwassenen met een zorgvraag. We horen dan ook graag van deze minister of staatssecretaris hoe de samenhang wordt gezien tussen bezuinigingen op sport en gezondheid, en gezondheid en gezondheidskosten op langere termijn. Heeft de minister op dit moment de effecten van dit type bezuinigingen in beeld? Zo nee, is dat niet iets wat we wel in beeld zouden moeten hebben?
Voorzitter. De afgelopen maanden hadden wij als Kamer de Ombudsman en de Kinderombudsman op bezoek. Wij, de SP, vroegen hun onder andere: waar komt die hoge stijging van de jeugdzorgkosten vandaan? Los van een heel aantal andere thema's gaven zij aan dat dit voor een deel samenhangt met armoede achter de voordeur. Er is dus een hogere zorgvraag bij kinderen wanneer er meer armoede is achter de voordeur. Zoals u weet, heeft deze Kamer al een aantal moties over kinderarmoede aangenomen. Ik heb het over armoede van ouders, wier kinderen hieronder lijden. Het uitblijven van een aanpak op dit thema zorgt onder andere voor hogere jeugdzorgkosten. Dat is eigenlijk ook wel logisch, want na jaren van gebrek, en daardoor stress en sociaal isolement, snap ik wel dat het mensen niet in de koude kleren gaat zitten.
Nu zit het grootste gedeelte van de aanpak van kinderarmoede vanzelfsprekend niet in de begroting van VWS. Een klein stukje zit mogelijk wel in deze begroting, namelijk het feit dat kinderbrillen op dit moment niet in het basispakket zitten. Een bril is voor veel ouders op dit moment zo duur dat zij aanspraak moeten maken op liefdadigheidsinstellingen om ervoor te zorgen dat hun kind misschien alsnog een bril kan krijgen. Een bril is — ik zou bijna willen zeggen dat ik dat niet uit hoef te leggen — belangrijk voor gelijke kansen. In de Tweede Kamer was de minister volgens mij niet onwelwillend om zich ervoor in te spannen om de kinderbrillen in het basispakket te krijgen. Wij zijn heel benieuwd wat de minister kan toezeggen om dat mogelijk alsnog voor elkaar te krijgen.
Voorzitter. Van preventie naar nazorg. KWF noemde op Wereldkankerdag de Nederlandse overheid een dief van haar eigen portemonnee, omdat er structureel niet wordt geïnvesteerd in nazorg bij kanker. Minstens zo belangrijk als de medische behandeling, zo stellen zij, is de ondersteuning die gegeven wordt door getrainde vrijwilligers. Toch wordt dit type informele zorg op dit moment niet gefinancierd vanuit de rijksbegroting of vanuit de zorgverzekering. Dat is een gemiste kans, volgens het KWF. Want investeren in informele zorg bespaart niet alleen miljoenen en houdt niet alleen de zorg beheersbaar, maar verbetert ook de levenskwaliteit van honderdduizenden mensen. Ik ben wel heel benieuwd naar een reactie van de minister op dit thema. Het klinkt voor ons namelijk als een win-win-winsituatie: meer levenskwaliteit, minder zorgkosten en meer mensen die terug kunnen naar hun werk en hun leven. Hoe ziet de minister deze nazorg na kanker?
Voorzitter. Ik zei het net al: in deze begroting komen diverse bezuinigingen naar voren op thema's waarop in onze ogen niet bezuinigd kan worden. Ik noemde net al de ouderenzorg, de gehandicaptenzorg, de ggz, ziekenhuizen en preventie. In alle eerlijkheid mis ik een aantal thema's waar best bespaard op zou kunnen worden. Ik heb het over het laaghangende fruit om wel zinnig te besparen op zorg, omdat geld daarna op een goede manier binnen de zorg kan worden ingezet. Wat het meest in het oog springt, is zorgfraude. Diverse onderzoeken laten inmiddels zien dat zo'n 10% — het kan ook ietsjes lager zijn — van het totale zorgbudget door frauduleuze zorgaanbieders in hun eigen zak wordt gestoken. Follow the Money becijferde dat op ongeveer 10 miljard per jaar. Daarnaast heeft private equity nog steeds hun zakken openstaan voor winsten vanuit de zorgkosten, wat de zorgkosten uiteindelijk hoger maakt. Dit zijn twee uitwassen van marktwerking die samen de zorg enorm veel duurder maken. Het zijn twee grote kostenposten of prachtige bezuinigingsposten. Wij vragen dan ook: waarom wordt private equity niet uit de zorg gehaald? Waarom vloeit de winst uiteindelijk niet gewoon terug in de zorg? En waarom worden gemeenten zo weinig geholpen bij het aanpakken van zorgfraude bij zorgaanbieders? Daarmee zou een enorme besparing mogelijk zijn, wat uiteindelijk terug kan vloeien in de zorgbegroting.
Dan noem ik nog een derde punt, waarbij best wel veel publiek geld in private zakken terechtkomt. Dit ministerie en vele stichtingen en goede doelen investeren stevig in de ontwikkeling van medicijnen. Dat is belangrijk, wat de SP betreft. Maar hoe voorkomt deze minister dat de overheid daarna met lege handen staat op het moment dat die medicijnen tegen een commercieel tarief op de markt terechtkomen? Welke invloed of winstdeling krijgt of vraagt deze minister terug na de publieke investeringen in medicijnontwikkeling?
Voorzitter. Ik benoem graag nog twee thema's voor ik afsluit, één heel actueel thema en één lokaal thema. Te beginnen met het Stagefonds Zorg, dat nu per 2028 wegbezuinigd gaat worden door dit kabinet. Nieuwsuur besteedde hier onlangs heel terecht aandacht aan, omdat die bezuinigingen uiteindelijk de instroom van broodnodige nieuwe mensen tegen gaat houden. Die instroom is nu al zo klein dat we te weinig mensen in de zorg hebben. Onze vraag is dan ook: vindt de minister de nieuwe instroom van mbo-studenten zorg onnodig, of is er een andere reden om daar niet op deze manier financiering voor beschikbaar te willen stellen? Is het bijvoorbeeld zo dat de minister van mening is dat stagiairs geen stagevergoeding waard zijn? Als het antwoord op beide vragen nee is, welke inhoudelijk zinnige verklaring is er dan om te bezuinigen op een dergelijk stagefonds?
En dan een lokaal punt. Ik hoorde van een lokale wethouder dat die al jaren samen met een woningcorporatie bezig is om wonen en zorg op een goede manier gecombineerd te krijgen voor ouderen. Dat voorkomt dat tig aanbieders met z'n allen naar dezelfde flat toe moeten om bij een paar voordeuren zorg te verlenen. Het zou uiteindelijk goedkoper, slimmer en fijner zijn voor de bewoners en overigens ook voor de zorgaanbieders. Toch is deze logische en goedkope oplossing ontzettend lastig vanwege marktwerkingsregels, want al die zorgaanbieders moeten wel in die ene flat kunnen komen aanbieden. We horen graag een reactie van de minister op de vragen waarom dergelijke slimme praktijkoplossingen niet kunnen, welke kansen de minister ziet met dergelijke slimme praktijkoplossingen om uiteindelijk de zorg beter en betaalbaarder te maken, en hoe er wordt omgegaan met dit type oplossingen.
Voorzitter. Ik eindig graag met de alternatieve invulling van de bezuiniging op de opleiding van verpleegkundigen: de sanering van de wijkverpleging. De reacties van de vakbonden spreken boekdelen. Waarom steekt dit kabinet het geld niet gewoon in het verbeteren van wijkverpleging, in het aanpakken van het personeelstekort? Betere salarissen zouden daarbij bijvoorbeeld een goed startpunt zijn. Ook is het nog steeds zo dat mensen door personeelstekort niet altijd de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben. Als het kabinet mensen nog langer thuis wil laten wonen, is het best gek om geld weg te halen bij de wijkverpleging. De verpleegkundigen zijn hiermee wederom een sluitpost van deze begroting. Wij vragen ons af of het klopt dat er juist net een akkoord gesloten is dat het geld voor de wijkverpleging wel uitgegeven zou worden en dat daaraan gewerkt zou worden. Hoe verhoudt zich dat dan nu met deze bezuiniging, dat er net een afspraak was gemaakt dat we ons best zouden gaan doen om het wel uit te geven? Daarnaast lijken deze bezuinigingen samen te komen met een bezuiniging op hospices aan de kant van zorgverzekeraars. Dus mensen kunnen strakjes niet meer thuis sterven omdat er geen wijkverpleegkundigen zijn, niet meer in een hospice omdat de hospices op omvallen staan en ook niet in het ziekenhuis omdat die bedden zo vreselijk duur zijn. Dus wat moeten mensen dan nu, na deze bezuiniging?
Dank u wel, voorzitter.
De voorzitter:
Ik dank u wel. Dan geef ik graag het woord aan mevrouw Moonen van de fractie van D66.