Verslag van de vergadering van 1 juli 2025 (2024/2025 nr. 36)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 11.31 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Kroon i (BBB):
Dank u wel, voorzitter. Allereerst een compliment aan de heer Van der Goot. Wij kunnen ons als BBB-fractie voor meer dan honderd procent aansluiten bij uw betoog.
Voorzitter. Een voorjaarsnota zou ook voor een demissionair kabinet de opmaat moeten zijn naar verbetering van beleid. Wie Nederland echt wil versterken, moet durven investeren in burgers en bedrijven, in plekken waar we samen wonen en plekken waar we samen werken, en moet willen investeren in het verminderen van regeldruk en het verhogen van productiviteit. De BBB-fractie verwacht dat dan ook terug te zien in de Miljoenennota later dit jaar. Vandaag wil ik over vijf voor de BBB belangrijke beleidsdossiers de beleidsintenties van het kabinet bespreken en daar concrete vragen aan verbinden. Het kabinet mag deze ook beschouwen als richtinggevend voor de Miljoenennota. Dus geen gedetailleerde begrotingsbehandeling, maar wel specifieke beleidsvragen.
Ten eerste: investeren in alle regio's, geen kapitaal zonder kompas. Het Nationaal Groeifonds leverde een dure les. Miljarden zonder een helder maatschappelijk rendement, beperkte regionale spreiding, onvoldoende transparantie: over doelmatigheid en governance gesproken. Uit de begroting blijkt ook dat er in termen van impact nog niet echt meters gemaakt worden. Het geld gealloceerd door het Nationaal Groeifonds is een beetje als een kamerplant in de ietwat donkere omgeving van onze fractiekamer: mooie pot, extra belichting, niemand weet wie 'm water geeft, de bladeren zijn al bruin, maar toch staat er in de langetermijnagenda dat-ie binnenkort gaat bloeien. De Kamer nam reeds in december 2023 de motie-Kroon c.s. aan. Kort samengevat: verplaats deze publieke middelen naar een nationale investeringsbank, zodat ze in een juridisch kader met een goede governance, geborgd door professionale partijen, tot doelmatigheid komen. Er is inmiddels een initiatiefgroep opgericht door mensen die relevante statuur hebben en die nut, noodzaak, scope en inrichting hebben uitgewerkt. Er is politiek en maatschappelijk draagvlak voor dit initiatief. Het kan hét instrument zijn om de oorspronkelijke doelstellingen van dat Groeifonds te realiseren en het kan dienen als katalysator van economische activiteiten, investeringsbereidheid van de kapitaalmarkt en innovatie.
Voorzitter. Een nationale investeringsbank maakt Nederland slagvaardiger. Zo'n bank kan de groei stimuleren van specifieke investeringsclusters, kapitaal mobiliseren uit private sectoren en pensioenfondsen en aanjager zijn van private investeringen in bedrijven en, zonder een aanslag te plegen op onze EMU-saldi en schuldenquota, toch de investeringen in dit land beleidsgericht aanjagen. Vragen aan de minister. Herkent de minister de mogelijkheden van deze investeringsbank zoals geschetst en zoals in het initiatief recent gelanceerd? Graag een brede reflectie daarop. Wanneer komt de minister met een voorstel voor de oprichting van een dergelijke nationale investeringsbank zoals gevraagd in deze breed aangenomen motie uit 2023?
Welke andere initiatieven heeft de minister genomen, naast een verplaatsing van middelen uit het Groeifonds naar Invest-NL, om te voorkomen dat deze middelen stedelijke consortia bevoordelen en om te bevorderen dat investeringen beter landen in de regio's en de regio's ook beter inpassen in het nationaal beleid? Ik verwijs daarmee naar meneer Van der Goot. Wat zijn de intenties van de minister waar het gaat om de onderbesteding van middelen oorspronkelijk gealloceerd door het Groeifonds? Ziet de minister mogelijkheden om deze onderbestedingen bijvoorbeeld te alloceren via de ROM's?
Het tweede onderwerp voor de BBB-fractie is het woningbouwdossier. Ten eerste een compliment aan de minister. Het wetsvoorstel Huurbevriezing is van tafel gegaan en hiermee is de financiële dekking voor de bouwcapaciteit gered en de corporatieschade afgewend. Maar helaas, op basis van de laatste ramingen lijkt de groei van de bouwproductie toch te blijven steken en zijn er negatieve effecten op de koopkracht in de sociale huursector. Het begint er steeds meer op te lijken dat de extra huizen van de nationale bouwopgave een plek vinden op Exceltabblad 3, kolom G, in de laatste infographic van het departement van Volkshuisvesting. Maar dat de bouw nog niet start omdat de werkelijkheid nog niet heeft ingestemd met het beleid, is toch te gek voor woorden. Is het niet tijd om beleid te vervangen door pragmatische actie? Geen nieuw beleid maar echte knelpunten wegnemen. Vragen aan het kabinet derhalve.
Hoe gaat het kabinet om met de hoogte van de huurtoeslag? Welke additionele maatregelen heeft het kabinet in het vooruitzicht om de stijging van de netto woonlasten in de sociale sector te beperken? Welke concrete maatregelen naast het initiatief STOER liggen er op de plank om de planologische projecten te versnellen of de investeringsbereidheid van partijen te vergroten? Zijn er aanvullende plannen van het kabinet om de kosten van bouwgrond te verlagen en daarmee de aanvullende betaalbaarheid van woningen te verbeteren? Biedt de bestaande financieringsstructuur voor bouwen en wonen, privaat maar ook sociaal, voldoende ruimte voor investeerders, respectievelijk corporaties? Welke maatregelen kan dit kabinet nog nemen, bijvoorbeeld in de normering van kapitaalratio's, om de investeringsbereidheid van corporaties te versterken?
Voorzitter. Het derde dossier dat voor mijn fractie belangrijk en relevant is, en naar ik verwacht voor de hele maatschappij, is de stikstof. Het AERIUS-model functioneert niet. Onnavolgbare "math behind maps". Statistische judo binnen geografische hexagonen. Het resultaat is een juridische impasse door onbegrip bij de rechterlijke macht en de Raad van State waar het gaat om microbiologische beginselen, wiskunde en statistiek. Het stikstofbeleid lijkt inmiddels een beetje op een aflevering van Lucky Luke. We hebben het AERIUS-model, onze eigen wetenschappelijke revolverheld die sneller rekent dan z'n schaduw. Maar wat-ie precies raakt, weet niemand. Ondertussen ligt de lone ranger, de goedwillende ondernemer, geboeid naast zijn paard, getroffen door een modelberekening van 0,03 mol per hectare. Niet omdat hij iets verkeerd deed, maar omdat hij toevallig in de windrichting lag.
Zo ontstaat met de PAS-melders een nieuw toeslagenschandaal, dat willens en wetens niet opgelost wordt. Deze keer niet op basis van ethisch wangedrag van inspecteurs, maar op basis van misplaatste juridische gronden. In deze casus geen uithuisplaatsingen van overheidswege maar, zoals afgelopen weekend in NRC stond, een groeiend aantal zelfdodingen onder agrarische ondernemers. Welke lessen heeft de rechterlijke macht geleerd van onrechtmatige juridische toestanden in het toeslagenschandaal? Een rechter moet een niet-functionerende wet toch ook buitenspel kunnen zetten? Als een rechter dat niet doet, waar is dan de morele en maatschappelijke rechtvaardiging voor Vrouwe Justitia?
De voorzitter:
Wilt u even schorsen?
De heer Kroon (BBB):
Nee hoor.
Voorzitter. Ook de Wetenschappelijke Klimaatraad komt zijn recente rapport tot de conclusie dat we op basis van doelsturing naar emissiereductie moeten en ook die trekt de conclusie dat het bestaande juridische kader onvoldoende instrumenten biedt om significante stappen te zetten in het vlottrekken van dit dossier. Ondertussen werkt de sector aan stikstofreductie, maar wordt versnelling daarvan beperkt door de wetgeving zelf. De regelgeving rond de Rav-lijst lijkt eerder een belemmering voor innovatie dan een versneller. Door de door het vorige kabinet ingezette uitkoopregelingen slinkt de veestapel, maar helaas zijn het juist de meest groene en meest toekomstgerichte boeren die er de brui aan geven. Het voortzetten van deze aanpak is net zo logisch als Jolly Jumper inruilen voor Pancho, u weet wel, de slome Mexicaanse ezel. Je verliest de elegante beweging, maar ook de snelheid.
Vragen aan het kabinet. Wanneer introduceert het kabinet een wetswijziging met daarin een meetbare statistisch werkbare en juridisch houdbare ondergrens voor stikstofdepositie? Wanneer krijgen we een doelsturingsbeleid met een volwaardig wettelijk kader, zodat boeren rechtszekerheid hebben en investeringen durven te doen? Welke middelen zijn hiervoor vrijgemaakt? Hoe gaat het kabinet, gaan de verantwoordelijke bewindslieden, de doelmatigheid van deze middelen borgen? Heeft de minister van Financiën al reserveringen geboekt voor de schadevergoedingen die PAS-melders in de toekomst zullen claimen wegens onrechtmatig handelen van de overheid? Kunt u namens het kabinet toelichten hoe Nederland de Nitraatrichtlijn doelmatig implementeert, gezien de verschillende interpretaties van waterkwaliteitsnormen? Kunt u bij deze toelichting ook aangeven hoe het kabinet gaat sturen op doelmatigheid van de middelen toegekend aan het beleid voor deze waterkwaliteitsverbetering?
Voorzitter. Trendmatig begroten is terecht het anker voor spaarzaamheid en continuïteit, maar de Voorjaarsnota laat voor de middellange termijn een begrotingssaldo zien dat sterk fluctueert en waarvan net als vorige jaren, is de evaluatie van onze fractie, de zekerheid en voorspelbaarheid laag zijn. Zo is er in 2024 21 miljard minder uitgegeven dan oorspronkelijk was geraamd. Was dit eerder bekend geweest, hadden het parlement en het kabinet andere budgettaire afwegingen kunnen maken. In haar verantwoordingsrapportage maakt de Algemene Rekenkamer ook gewag van onvoldoende realisme wanneer het op begroten komt. Zo zijn volgens de Rekenkamer het Groeifonds en het Klimaatfonds de afgelopen jaren gebaseerd geweest op wensdenken. Onder minister Heinen klopt de begroting tot de laatste cent. De bonnetjes zijn keurig op orde. Maar het financieel beleid van veel ministeries doet denken aan een onderneming geleid door de heer Olivier B. Bommel: veel goede bedoelingen, een keurig kostuum en aan het eind roept iemand "als je begrijpt wat ik bedoel", terwijl niemand nog weet wat de bedoeling was. Waar de Algemene Rekenkamer vaststelt dat de middelen grotendeels rechtmatig zijn besteed, maar dat uitvoerbaarheid en doelmatigheid bij een groot deel onvoldoende zijn, kun je de vraag stellen of de besteding van belastinggeld waarvan de doelmatigheid niet vastgesteld kan worden überhaupt rechtmatig kan zijn. Graag een reflectie.
Voorzitter. Onze minister heeft in zijn korte zittingsperiode een aanzienlijke reputatie opgebouwd als hoeder van onze schuld der natie. De BBB-fractie prijst de minister daarvoor, maar overmatige behoedzaamheid kan net zo schadelijk zijn als spilzucht en een toenemende schuld betekent niet per definitie gevaar. Een oplopende schuld door een ondernemende overheid kan verantwoord zijn. Het biedt immers ook ruimte om te investeren in groei en transitieopgaven. Een stabiele schuldquote mag dan in Brussel lekker liggen, maar het biedt ons geen enkele garantie op een bloeiende economie voor de toekomst. Onderinvesteringen in economie, energie en de kennisindustrie leggen een enorme hypotheek op diezelfde toekomst. Als het dan om het beeld naar Brussel gaat, kan een nationale investeringsbank daar misschien bij helpen.
Ik heb de volgende vragen aan de minister. Hoe weegt het kabinet de investeringsruimte die de huidige schuldpositie biedt? Onder welke voorwaarden en voor welke investeringen in de toekomstige economie is de minister bereid de schuldquote op te trekken? Waarom heeft de minister zich niet aangemeld voor de bijzondere tekortprocedure? De EU zet hiervoor bewust de deur op een kier, maar wij sluiten 'm. Kan de minister aangeven in hoeverre een Nederlandse investeringsbank hierbij kan helpen? Wij hebben ook begrotingsregels. Ik herinner me de zalmnorm. Wanneer zijn er in de beleving van de minister meevallers? Wanneer kunnen die ingezet worden? Hoe gaat de besluitvorming daarover? Welke maatregelen komen er vanuit het minister van Financiën om doelmatigheid van beleid en begroting beter vorm te geven, in het verlengde van de observaties van de Rekenkamer? Wanneer komt er een begrotingsstrategie die het mogelijk maakt dat beleidsambities van het departement geschaald worden?
Voorzitter. Als laatste de democratische controle. We zijn als fractie ondertussen twee jaar lid van het huis en we verbazen ons nog steeds over het feit dat de Eerste en de Tweede Kamer zich zo weinig gelegen laten liggen aan het budgetrecht van de Eerste Kamer. Daar zijn vandaag eerder woorden over gesproken. Het ministerie levert zijn stukken zo laat dat de Kamer feitelijk toezicht houdt op het verleden, niet op het beleid. Begrotingen komen als bijlage bij het journaal. Verantwoordingsstukken verschijnen als de volgende crisis zich aandient. Zo is de behandeling in dit huis geen democratische controle, maar een rituele schouw. De Kamer mag het vuur inspecteren zodra het uitgebrand is. Ook de Raad van State merkte op dat de stukken onvoldoende zijn, net als de Algemene Rekenkamer. Graag een reflectie van de minister op de beoordelingen van deze twee Hoge Colleges van Staat.
We zijn heel nieuwsgierig of u kunt toezeggen dat RTL op Prinsjesdag dit jaar niet weer een voorimpressie heeft van de cijfers, voordat wij die hebben. Hoe zorgt u ervoor dat we de komende periode wel ordentelijke behandelingen hebben van de Miljoenennota, het belastingpakket, het verantwoordingsverslag van de Rekenkamer en de Voorjaarsnota?
Voorzitter. We zien deze behandeling als een verantwoordingsmoment, maar nog meer als een opmaat naar de Miljoenennota. Het kabinet heeft weliswaar geen parlementaire legitimiteit meer, maar demissionair betekent nog niet dat het landsbestuur op een laag pitje kan. De BBB-fractie kijkt vanuit dit perspectief uit naar de beantwoording van de vragen. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel. Dank ook voor de verwijzing naar de stripklassiekers in uw betoog. Dan geef ik nu graag het woord aan de heer Schalk, van de fractie van de SGP.