Verslag van de vergadering van 28 oktober 2025 (2025/2026 nr. 05)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 11.28 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Dessing i (FVD):
Voorzitter, dank u wel. Er is heel veel gezegd. Ik had een heel uitgebreid verhaal voorbereid. Ik ga in het kader van de tijd en de efficiency, ook richting de voorzitter, toch proberen om dat wat in te korten, want er is al heel veel gezegd. We hebben allemaal enorm veel compassie met de regio en met de reiziger. Het moet allemaal beter, want er gaat toch heel veel mis. Maar wat gaat er eigenlijk nu mis? Waarom werken de concessies niet zoals ze op dit moment zijn ingericht? We hadden vroeger een prima geregeld ov en nu, sinds die concessies zijn ingevoerd, hebben we een ov dat minder betaalbaar is — het kost veel meer — maar ook een ov dat verschraald is. Het is door diverse voorgaande collega's al benoemd en er zijn al diverse vragen over gesteld, waar we ons uiteraard graag bij aansluiten.
Wat is er nou misgegaan? Ik denk dat dat de crux van het verhaal is. Waarom werkt het huidige concessiesysteem niet? Ik mis één heel belangrijk aspect in alle speeches die hier tot nu toe gehouden zijn, dat daarin nog niet is genoemd. Want inderdaad, die marktdruk. Daar heeft de VVD een groot probleem inderdaad. Het gaat toch niet helemaal lekker met die marktwerking. Her en der zijn er toch wel wat verbeteringen en wat efficiencyslagen geweest en we hopen op innovatie, maar eigenlijk is de olifant in de kamer het feit dat er steeds meer klimaateisen aan concessies worden gesteld. Kortom, het is niet marktfalen; het is beleidsdruk. Dat is wat er op dit moment aan de hand is. Ik zal het nog even scherper stellen. Eigenlijk is het pure klimaatbetutteling: elektrificatie, laadinfrastructuur, elektrische bussen. Terwijl vanuit Brussel alleen gezegd wordt dat nieuwe bussen elektrisch moeten zijn, zijn er heel veel provincies die op dit moment al zeggen: nee, laten we dan alle bussen maar elektrisch doen. Maar dat programma van eisen wordt daardoor zo enorm complex en zo onbetaalbaar, dat inderdaad alleen die grote conglomeraten overblijven. Als je even kijkt naar het bredere ov-verhaal past dit verhaal eigenlijk in de trends die er zijn: de hogere accijns voor auto's, de milieuzones in de binnensteden en nieuwbouwwijken, deelmobiliteit. En ja, die grote concerns maken op dit moment eigenlijk de dienst uit. We hebben Transdev, we hebben Qbuzz en we hebben Arriva. Al eerder is genoemd dat de winsten naar die concerns gaan en dat de verliezen publiek moeten worden opgevangen. Die corporate boards van al die coöperaties interesseert het geen biet of die student inderdaad school mist of dat er, inderdaad, geen aansluiting is voor die verpleegster die in haar vroege dienst niet met de bus naar huis kan omdat die maar één keer in de twee uur rijdt. Dat maakt ze geen moer uit. Het gaat om "how profitable" de landelijke lijn is. Dat is een heel slecht systeem.
Sterker nog, in de memorie van toelichting en in de beantwoording wordt toegegeven dat de klimaateisen ervoor zorgen dat alleen door grote partijen nog wordt ingeschreven op concessies en dat de eisen voor elektrisch vervoer hier grotendeels de oorzaak van zijn. Maar dan is de vraag: is inbesteden dan de oplossing? Is dat dan wel het vangnet dat we nodig hebben? Kijkend naar het huis van Thorbecke is dat natuurlijk het spanningsveld. Aan de ene kant wil je natuurlijk de provincies de vrijheid en de autonomie geven om zelf te bepalen hoe ze hun vervoer inrichten. Dat is helemaal waar. Maar aan de andere kant heb je de overheid die dusdanig strenge klimaateisen oplegt dat het die provincies ook wel enorm moeilijk wordt gemaakt. Los van de vraag of dat met die concessiesystemen wel werkt, is eigenlijk de enige vraag die ik aan zowel de indieners van dit voorstel als aan de staatssecretaris zou willen stellen hoe ze kijken naar dat spanningsveld als het gaat om het huis van Thorbecke. We zien aan de ene kant een overheid die de provincies autonomie wil geven, maar aan de andere kant een betuttelende overheid die door die klimaatbetutteling en die wetten steeds meer druk oplegt en het daardoor de provincies ook heel erg moeilijk maakt. Is dan in dat kader deze wetgeving, dit instrument dat we toevoegen aan die toolbox, wel de oplossing? En ja, de reiziger, dames en heren, de reiziger betaalt nu voor de beleidsambitie, niet voor service en het recht op goed en betaalbaar ov. Die reiziger wil gewoon naar huis: veilig en betaalbaar. Die is niet bezig met het klimaat redden.
Voorzitter, ik ga afronden. Forum voor Democratie wil dat Nederland in beweging blijft: innovatief en betaalbaar. Het wil een land waarin de provincies zelf beslissen over hun vervoer, waar marktwerking eerlijk kan functioneren en waar klimaatdogma's niet de dienst uitmaken. Zolang die balans ontbreekt, is ieder nieuw instrument toch slechts een lapmiddel. We wachten de beantwoording van de minister en de indieners af, en gaan daarna ons standpunt bepalen over dit wetsvoorstel. We zien de voordelen, maar we zien ook heel duidelijk de nadelen. Als we een echt duurzame oplossing van het ov-probleem willen, laten we dan alsjeblieft stoppen met klimaatbetutteling als beleidspolitiek. De reiziger zit niet te wachten op mos op bushokjes om CO2 af te vangen, die wil gewoon overal een bushokje. Laten we kijken of de kiezer het morgen met Forum voor Democratie eens is.
Ik dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Dessing, van Forum voor Democratie inderdaad. Dan gaan we nu luisteren naar de heer Croll van de fractie van D66. Aan u het woord.