Verslag van de vergadering van 18 november 2025 (2025/2026 nr. 08)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 11.50 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Schalk i (SGP):
Dank u wel, meneer de voorzitter. Dit jaar geen Algemene Politieke Beschouwingen, maar wel Algemene Financiële Beschouwingen. Blijkbaar speelt geld een centrale rol. Dat vraagt ook om een normatief kader, wat mij betreft zelfs een Bijbels kader, en wel dat van rechtvaardigheid en barmhartigheid. Dat geldt zowel voor het binnenhalen van gelden als voor het uitgeven daarvan: rechtvaardig en barmhartig.
Voorzitter. Het demissionaire kabinet moet werken met een beleidsarme begroting in het besef dat er geen enkel zicht is op de looptijd van die begroting. Immers, zodra er een nieuw kabinet op het bordes staat, zullen de gewijzigde begrotingsstaten hier wel binnenstromen. Maar we moeten nu eenmaal verder in de tussentijd. Vandaar dat ik een paar thema's behandel. Wat mij betreft zijn dat vooral het gezinsbeleid en -inkomen en de marginale druk, en de financiën voor onze veiligheid, asiel, migratie en voor de verre naasten.
Eerst maar dat gezin, want dat komt er toch weer bekaaid af in de Miljoenennota. Dat begint trouwens al als kinderen geboren worden. Zeker bij kwetsbare gezinnen is dat een punt van zorg. In de Tweede Kamer heeft mijn collega Stoffer een motie ingediend met het verzoek om scenario's en financiële effecten in kaart te brengen voor het afschaffen van de eigen bijdrage voor de kraamzorg en poliklinische bevalling, omdat elke moeder en elk kind gelijke toegang zou moeten hebben tot de allerbeste kraamzorg. Deze motie is met algemene stemmen aangenomen in de Tweede Kamer bij de Financiële Beschouwingen. Er is wel haast bij, zeg ik tegen de bewindslieden, nu juist de afgelopen week uit onderzoek van Nieuwsuur bleek dat de 24 uurskraamzorg onder druk staat.
Het is trouwens mooi dat het naar buiten kwam in de Week van het Leven. Tijdens die week werd stilgestaan bij de 40.000 abortussen die we jaarlijks te betreuren hebben. Een deel daarvan vindt ook plaats omdat mensen onvoldoende ondersteuning krijgen. Dus goed gepland van Nieuwsuur, zullen we maar zeggen. Uit hun onderzoek blijkt dat zorgorganisaties niet de moeilijke postcodes willen doen uit angst voor hogere personeelskosten vanwege verzuim en door lagere winsten. Maar er is een correlatie vastgesteld tussen goede kraamzorg en minder medische problemen. Dat betekent dat nu investeren in goede kraamzorg hogere zorgkosten in de toekomst zou voorkomen. Is de minister bekend met deze situatie en welke maatregelen treft hij om die tegen te gaan?
Als die kinderen opgroeien, krijgen de gezinnen te maken met drie verschillende kindregelingen: de kinderbijslag, het kindgebonden budget en de kinderopvangtoeslag. De SGP is er voorstander van dat gezinnen te maken krijgen met eenvoudige regelingen waarmee ze de maximale vrijheid krijgen om hun kinderen op te voeden zoals ze willen. Daarom zou een eenvoudige regeling met een inkomensonafhankelijke en een inkomensafhankelijke component beter zijn. Ik weet dat een en ander ook wordt benoemd in het Eindrapport toekomst toeslagenstelsel. Oplossingsrichting 14, één nieuwe kindregeling met basisbedrag en inkomensafhankelijk bedrag, geeft een goede aanzet, met name in de tweede variant. Mijn vraag aan de minister is of het ook mogelijk is om daar ook de kinderopvangtoeslag bij te betrekken, zodat er een eerlijker beeld ontstaat.
Voorzitter. Ik ben nog niet helemaal klaar met dat gezin, want er is een onderwerp dat als een graat in de keel van de SGP steekt: de onuitlegbare kloof die is ontstaan tussen gezinnen van eenverdieners ten opzichte van tweeverdieners. Nog altijd betalen die eenverdieners tot ongeveer acht keer zo veel belasting. Natuurlijk kom ik daar nog op terug bij de behandeling van het Belastingplan, maar nu vraag ik beide bewindslieden om hierop in algemene zin te reflecteren. Wat is uw oordeel over deze ongelijkheid? Of, als u geen oordeel wilt geven, hoe lost u dit op? Welke plannen liggen er daarvoor?
Eenverdieners komen er ook weer bekaaid af als het gaat om de marginale druk. Dat bleek uit de tabellen met de marginale druk voor verschillende typen huishoudens, die we sinds een toezegging aan mij jaarlijks krijgen; dank daarvoor. Maar deze keer heb ik speciaal gekeken naar het modale inkomen. Trouwens, toen ik in 2015 voor het eerst mocht meedoen aan de Algemene Financiële Beschouwingen, was het modale inkomen €33.000. Nu, tien jaar later, is het modale inkomen fors gestegen, naar €47.000 per jaar. Opvallend is dat de marginale druk voor eenverdieners met een modaal inkomen het hoogste is van iedereen. Die komt uit op 94%. Oftewel: van elke euro die je meer verdient, houd je maar zes centjes over. Mijn vraag aan de minister is om hierop te reflecteren. Aan de staatssecretaris vraag ik in aanloop naar de behandeling van het Belastingplan op 15 en 16 december welke structurele maatregelen worden verkend om die marginale druk op eenverdieners te verminderen. Wanneer kunnen we de uitkomsten van dergelijke verkenningen verwachten?
Voorzitter. Nogmaals: we houden dit jaar geen APB. Maar vorig jaar kreeg ik de toezegging van de minister-president dat er een brief zou komen met een uitleg over de wijze waarop het kabinet bestaanszekerheid voor eenverdieners gaat creëren. Mijn dringende vraag is wat nu de status is van deze toezegging, vanuit de regering gezien. Dat is toezegging 3931, zeg ik even voor de volledigheid.
Voorzitter, dan iets over de financiële huishouding. Aan het einde van zo'n lange gang op het ministerie van Financiën staat symbolisch zo'n enorme schatkist. Als het goed is, loopt die vol via de inkomsten en leeg via de uitgaven. Maar een kabinet dat niet levert, laat geld liggen. Dat blijkt nu verscheidene investeringen niet zijn gerealiseerd, waardoor er sprake is van onderschrijding. Logischerwijze resulteren onderschrijding en uitstel meestal in hogere kosten in de toekomst vanwege de inflatie. Hoewel er van tevoren nooit met volle zekerheid kan worden voorspeld welke ambities er kunnen worden gerealiseerd, is een dergelijke boeggolf wel onwenselijk. Wat is het oordeel van de minister over deze boeggolf?
Er is ook de tegenovergestelde kant: niet uitgestelde wetgeving, maar juist te ver vooruit geplande doelen in wetgeving door percentages in de wet te zetten. Dat is vragen om moeilijkheden. Neem de percentages van CO2 in 2030 of de stikstofpercentages voor 2035. Het risico dat we die niet halen is levensgroot. Het zal ongelofelijk veel geld kosten om die weer los te trekken. Niemand gelooft immers meer dat het haalbaar is. Maar we doen er niets aan. Straks wordt Nederland stilgelegd door de eerste de beste jurist die aantoont dat we het percentage niet hebben gehaald. Oftewel: Urgenda 2.0 is absoluut niet ondenkbaar. Wat is de visie van de minister hierop? Wat zou dit kabinet, of een nieuw kabinet, moeten doen om hier tijdig op in te kunnen spelen?
Voorzitter. Een percentage dat wel haalbaar is, mag natuurlijk wel in wetgeving terechtkomen, zoals de 2% van ons bruto binnenlands product voor defensie. De bittere werkelijkheid van de barbaarse oorlog in Oekraïne heeft er mede voor gezorgd dat ook de Nederlandse politiek wakker is geworden. Zelfs de Partij voor de Dieren is uit haar winterslaap gewekt. We gaan voor een percentage van 5%, waarvan 3,5% voor directe Defensie-uitgaven zoals personeel, materieel en trainingen bedoeld is, en 1,5% voor de bredere weerbaarheid. Dat laatste zou ik heel graag bevestigd zien. Een dergelijke uitbreiding vraagt ook om zorgvuldige en adequate begeleiding, want anders dreigt ook hier onderbesteding. Wat is de stand van zaken op dit moment voor de uitvoering van de 3,5% en de 1,5%?
Voorzitter. Een heikel thema is asiel en migratie. Het is bekend dat de SGP staat voor rechtvaardig en barmhartig beleid. Dat vraagt om stevige maatregelen. Maar er is niet geleverd op dit punt. Intussen blijkt er een tegenvaller van 350 miljoen te zijn bij het COA. De SGP heeft hier al vaker aandacht voor gevraagd. Er worden grote besparingen ingeboekt vanwege een ongefundeerd optimisme over de effecten van de asielmaatregelen. Het gevolg is dat de asielketen niet kan investeren in een krachtige, robuuste keten en steeds last minute dure noodoplossingen moet realiseren. Op welke manier kan de demissionaire minister hier nog invloed op uitoefenen?
Voorzitter. Zoals ik aan het begin al zei, probeer ik bij dit soort onderwerpen de Bijbelse lijn vast te houden en te kijken wat rechtvaardig en barmhartig is. Oog voor de verre naasten hoort daar ook bij. Het feit dat het inmiddels demissionaire kabinet ervoor gekozen heeft om van ontwikkelingssamenwerking naar ontwikkelingshulp te gaan, is een heel slecht signaal. Het is eigenlijk een schande dat de koppeling met het bruto nationaal inkomen is losgelaten. De vraag is: ziet de minister nog mogelijkheden voor de toekomst om terug te groeien richting die 0,7% van het bni? Ik denk aan de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Hij betaalde voor die gewonde man en beloofde bij te betalen als er een tekort zou zijn. Daar kunnen wij nog wat van leren.
Voorzitter. Ik zie uit naar de reactie van de bewindspersonen. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u zeer, meneer Schalk. Ik geef het woord aan de heer Hartog, die spreekt namens de fractie van Volt.