Behandelfase Eerste Kamer: behandeling in commissie Eerste Kamer.

nationaal

Op 1 oktober 2024 is een brief met vragen verstuurd aan de minister van BZK.

Europees

Op 25 juni 2024 vond er in de Raad Algemene Zaken een oriënterend debat plaats over het wetgevingspakket “Verdediging van de Europese democratie” in het kader van transparantieregisters.

volledige titel

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de verdediging van de democratie

document Europese Commissie

COM(2023)630, d.d. 12 december 2023

commissies Eerste Kamer

beleidsterrein

Op 1 oktober 2024 is een brief met vragen verstuurd aan de minister van BZK.

Op 24 september 2024 leverde het lid Roovers (GroenLinks-PvdA) inbreng voor schriftelijk overleg.

Op 10 september 2024 besloot de commissie om op 24 september 2024 inbreng te leveren voor schriftelijk overleg over de aanbevelingen in het pakket (C(2023)8626 en C(2023)8627).

Op 9 juli 2024 stuurde de Europese Commssie een antwoord (EK, E) op de brief met vragen van 20 maart 2024.

Op 20 maart 2024 is een brief met vragen (EK, D) verstuurd aan de Europese Commissie in het kader van de politieke dialoog.

Op 5 maart 2024 leverde de fractie van GroenLinks-PvdA inbreng voor schriftelijk overleg met de Europese Commissie.

Op 27 februari 2024 besloten de commissies om op 5 maart 2024 inbreng te leveren voor schriftelijk overleg.

Op 23 januari 2024 besloten de commissies het pakket voorstellen in behandeling te nemen en inbreng te leveren voor schriftelijk overleg zodra het BNC-fiche is ontvangen.

Op 17 april 2024 vond er een tweeminutendebat (36.514, 66) plaats in het kader van de EU-voorstellen inzake het pakket ter verdediging van de democratie.

Op 9 april 2024 stemde de Tweede Kamer plenair in met het opheffen van het parlementair behandelvoorbehoud.

Op 3 april 2024 vond een commissiedebat plaats over het pakket voorstellen inzake de verdediging van de democratie met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het verslag van dit commissiedebat (TK 36.514, 6) is op 18 juni 2024 vastgesteld.

Op 28 maart 2024 stuurde de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een reactie (TK 36.514, 2) op de brief van de Tweede Kamer tot het plaatsen van een parlementair behandelvoorbehoud met daarin de toezegging de Tweede Kamer extra te informeren over de onderhandelingen met betrekking tot de Richtlijn transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637).

Op commissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer om een parlementair behandelvoorbehoud te plaatsen bij de behandeling van het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637). De brief (TK 36.514, 1) d.d. 7 maart 2024 met het verzoek aan de Kamer tot het plaatsen van een parlementair behandelvoorbehoud is plenair aangenomen.

COM(2023)636 en COM(2023)637 - Voorstellen voor een Richtlijn en een Verordening tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten

Het BNC-fiche over de voorstellen betreffende de versterking van de transparantie van belangenbehartiging in de EU is op 16 februari 2024 aan de Kamer verzonden. Het kabinet onderschrijft de noodzaak van het verbeteren van transparantie waar het gaat om belangenvertegenwoordiging. Wel heeft het kabinet een aantal kritische aandachtspunten bij de voorstellen.

Kanttekeningen

Zo is het kabinet kritisch op het voorgestelde middel, namelijk een lobbyregister. Dit is wegens het feit dat het kabinet twijfelt aan de effectiviteit van een transparantieregister. Het kabinet stelt dat lobbyisten met kwade bedoelingen zich niet zullen inschrijven en het register derhalve zijn doel voorbijschiet.

Daarnaast heeft het kabinet zorgen over de ruimte die lidstaten nog zouden hebben om op nationaal niveau eigen (politieke) afwegingen te maken. Het kabinet zal in de onderhandelingen aandringen op het behoud van de bevoegdheid om nationale eisen te kunnen stellen aan lobbyisten.

Het kabinet heeft ook zorgen op de eventuele uitwerkingen die deze voorstellen kunnen hebben op het maatschappelijk middenveld. Zo is het kabinet van mening dat de voorgestelde waarborgen voor bescherming van rechtmatige belangenbehartigers onvoldoende werking hebben. Focus op lobbyisten met een buitenlandse geldstroom zou inherent leiden tot stigmatisering. Ook is de inrichting van een register afhankelijk van een onpartijdige toezichthoudende instantie en een functionerende rechtsstaat, terwijl het juist het maatschappelijk middenveld is dat als controlemechanisme fungeert, aldus het kabinet.

Bevoegdheid

Het kabinet oordeelt positief met kanttekening over de bevoegdheid. Zo rusten de voorstellen op artikel 114 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Deze rechtsgrondslag is bedoeld om regels vast te stellen die de instelling en de werking van de interne markt betreffen. Het kabinet is echter van mening dat deze grondslag in dit geval niet gerechtvaardigd kan worden met de argumenten van de Europese Commissie en wenst nadere aanscherping van de voorstellen om duidelijker te voldoen aan de voorwaarden die gelden voor het gebruik van artikel 114. Het oordeel van het kabinet ten aanzien van de subsidiariteit is wel positief.

Proportionaliteit

Het oordeel van het kabinet betreffende de proportionaliteit is deels positief, deels negatief. Zo geeft het kabinet aan dat de voorstellen verder gaan dan noodzakelijk omtrent de maximale harmonisatie van de voorstellen die zeer weinig ruimte overlaten voor de lidstaten. Ook is het kabinet negatief tegenover de gevolgen voor het maatschappelijk middenveld. Wel is het kabinet het ermee eens dat het voorgestelde optreden in principe geschikt is om het beoogde doel - geharmoniseerde regels stellen voor belangenbehartigers en de transparantie verbeteren - te bewerkstelligen.

C(2023)8626 - Aanbeveling betreffende inclusieve en veerkrachtige verkiezingsprocessen in de Unie

Op 16 februari 2024 ontving de Kamer het BNC-fiche over de aanbeveling betreffende inclusieve en veerkrachtige verkiezingsprocessen in de Europese Unie. Het kabinet verwelkomt het voorstel en geeft aan dat de Commissieaanbevelingen grotendeels in lijn zijn met het Nederlands beleid voor een betrouwbaar, integer, transparant en controleerbaar verkiezingsproces.

Kanttekeningen

Wel geeft het kabinet aan het onwenselijk te vinden dat de bekendmaking van kandidaten voor de verkiezing van het Europees Parlement uiterlijk zes weken voor de dag van stemming plaatsvindt, in tegenstelling tot 30 dagen, overeenkomstig de Kieswet. Daarnaast voorziet het kabinet problemen met het formaat van het stembiljet als het stembiljet informatie zou moeten bevatten over de banden tussen nationale en Europese partijen.

Bevoegdheid

Het kabinet beoordeelt de bevoegdheid van de EU voor de aanbeveling als positief. Artikel 292 VWEU geeft de Europese Commissie de bevoegdheid om aanbevelingen vast te stellen op de gebieden waartoe de EU op basis van de Verdragen bevoegd is. In het geval van deze aanbeveling rust de grondslag op artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), houdende de waarden waarop de Europese Unie berust.

Subsidiariteit

Het kabinet oordeelt ook positief over de subsidiariteit van de aanbeveling. Het kabinet steunt de argumentatie van de Commissie dat verkiezingen in de gehele EU aan bepaalde eisen moeten voldoen. Gezien de grensoverschrijdende effecten van standaarden van Europese verkiezingen geeft het kabinet aan de aanbeveling van toegevoegde waarde te vinden.

Proportionaliteit

Ook beoordeelt het kabinet de proportionaliteit van het voorstel als positief. Gezien deze aanbeveling kan dienen ter inspiratie voor de lidstaten voor het verbeteren van hun verkiezingsprocessen en geen wetgevend karakter heeft, is het optreden volgens het kabinet proportioneel om het doel om inclusieve en veerkrachtige verkiezingsprocessen in de Europese Unie te waarborgen te bereiken.

C(2023)8627 - Aanbeveling betreffende het bevorderen van betrokkenheid en effectieve participatie van burgers

Het BNC-fiche over de aanbeveling betreffende burgerparticipatie is op 16 februari 2024 aan de Kamer verzonden. Het kabinet verwelkomt hierin de aanbeveling en de doelstellingen die bij moeten dragen aan een sterk maatschappelijk middenveld en actieve deelname van burgers in het beleidsproces.

Kanttekeningen

Wel vraagt het kabinet de Europese Commissie hoe de aanbevelingen voor het participatieraamwerk zich verhouden tot haar visie op (regulatory ) impact assessments (zoals het Beleidskompas in Nederland) en of deze raamwerken eventueel geïntegreerd moeten worden in het Beleidskompas. Daarnaast vraagt het kabinet om verduidelijking over het onderscheid tussen participatie van individuele burgers en het maatschappelijk middenveld. Verder vraagt het aandacht voor de randvoorwaarde van helderheid over politieke opvolging van participatietrajecten, omdat daarover momenteel in het voorstel niet van tevoren duidelijkheid wordt gegeven.

Bevoegdheid

Het kabinet beoordeelt de bevoegdheid van de EU voor de aanbeveling als positief. Artikel 292 VWEU geeft de Europese Commissie de bevoegdheid om aanbevelingen vast te stellen op de gebieden waartoe de EU op basis van de Verdragen bevoegd is. In het geval van deze aanbeveling rust de grondslag op artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU), houdende de waarden waarop de Europese Unie berust. Daarnaast worden verschillende aspecten die in deze aanbeveling staan beschreven in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.

Subsidiariteit

Het kabinet oordeelt ook positief over de subsidiariteit van de aanbeveling. Gezien de grensoverschrijdende aspecten van de aanbeveling is EU-aanpak noodzakelijk. Beleidsvorming kan in dit kader onvoldoende op centraal, regionaal, of lokaal niveau verwezenlijkt worden, aldus het kabinet.

Proportionaliteit

Ook beoordeelt het kabinet de proportionaliteit van het voorstel als positief. Het doel van deze aanbeveling is het bevorderen van de betrokkenheid en effectieve deelname van burgers en maatschappelijke organisaties bij het proces van beleidsvorming in de publieke sector, op lokaal, nationaal en Europees niveau. De aanbeveling gaat volgens het kabinet niet verder dan noodzakelijk en kan dienen ter inspiratie voor het verbeteren van burgerparticipatie zonder normen en verplichtingen op te leggen.

Op 12 december 2023 publiceerde de Europese Commissie een pakket voorstellen betreffende de verdediging van de democratie. Dit pakket bestaat uit een mededeling, een voorstel voor een Richtlijn, een voorstel voor een Verordening en twee aanbevelingen. Met dit pakket wil de Europese Commissie zich inzetten voor de bescherming van de democratie, de rechtsstaat en grondrechten als fundament voor de vrede, welvaart en stabiliteit. Deze kernwaarden staan volgens de Commissie onder druk van autoritaire regimes die de democratische processen willen ondermijnen.

Om dit te bewerkstelligen, stelt de Europese Commissie concreet voor om:

• - 

  de transparantie te verbeteren waar het gaat om belangenvertegenwoordiging door de creatie van een EU-brede definitie van belangenbehartiging en maximale harmonisatie van nationale regelgeving, met transparantievereisten zoals inschrijving in een transparantieregister en openbaarmaking van belangrijke gegevens over activiteiten van belangenbehartigers met niet-EU-geldstromen.
• - 

  gunstige omstandigheden te creëren voor een levendig en betekenisvol maatschappelijk middenveld om zo burgerparticipatie bij openbare besluitvorming te bevorderen aan de hand van concrete richtsnoeren voor processen en instrumenten die doeltreffende maatschappelijke betrokkenheid stimuleren, zoals deliberatieve processen.
• - 

  cyberweerbaarheid te bevorderen, toegankelijkheid en opkomst te verbeteren, transparantie over politieke informatie en donaties te vergroten, en specifieke doelgroepen, zoals mensen met een beperking, te betrekken bij verkiezingen.
• - 

  na de Europese Parlementsverkiezingen van 2024 informatie aan te leveren over de uitvoering van de aanbeveling betreffende inclusieve en veerkrachtige verkiezingsprocessen in de Unie (C(2023)8626) De Commissie zal de impact ervan bespreken in het Europese verkiezingsnetwerk en één jaar na de verkiezingen een evaluatie uitvoeren op basis van de verstrekte informatie.

Dit pakket komt voort uit het in 2020 voorgestelde Actieplan voor Europese democratie, waarbij de focus ligt op versterking van de democratische veerkracht door bevordering van de integriteit van verkiezingen, bescherming van de vrijheid en pluriformiteit van de media en intensivering van de strijd tegen desinformatie en buitenlandse informatiemanipulatie en inmenging.

Op 25 juni 2024 vond er in de Raad Algemene Zaken een oriënterend debat plaats over het wetgevingspakket “Verdediging van de Europese democratie” in het kader van transparantieregisters (21.501-02, GL).

Op 29 januari 2024 vond er in de Raad Algemene Zaken een oriënterend debat plaats over het wetgevingspakket “Verdediging van de Europese democratie” (21.501-02, GA).

In de databank EUR-Lex wordt de laatste stand van zaken in de Europese behandeling van de voorstellen weergegeven.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake de Commissiemededeling betreffende de verdediging van de democratie COM(2023)630.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake het voorstel voor een verordening tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1024/2012 en (EU) 2018/1724 wat betreft bepaalde voorschriften van Richtlijn (EU) XXXX/XXXX COM(2023)636.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten COM(2023)637.

COM(2023)630 - Commissiemededeling betreffende de verdediging van de democratie

De commissie Burgerlijke vrijheden, Justitie en Binnenlandse Zaken (LIBE) van het Europees Parlement behandelt het voorstel. De commissies Buitenlandse Zaken (AFET), Ontwikkeling (DEVE), Internationale Handel (INTA), Industrie, Onderzoek en Energie (ITRE), Interne Markt en Consumentenbescherming (IMCO), Cultuur en Onderwijs (CULT), Juridische Zaken (JURI), Constitutionele Zaken (AFCO) en Vrouwenrechten en Gendergelijkheid (FEMM) zijn aangesteld als adviescommissies.

COM(2023)636 - Voorstel voor een verordening tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1024/2012 en (EU) 2018/1724 wat betreft bepaalde voorschriften van Richtlijn (EU) XXXX/XXXX

De commissie Interne Markt en Consumentenbescherming (IMCO) van het Europees Parlement behandelt het voorstel. De commissies Begroting (BUDG) en Juridische Zaken (JURI) zijn aangesteld als adviescommissies.

COM(2023)637 - Voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten

Dit voorstel is nog niet toegewezen aan (advies)commissie(s).

In de databank OEIL van het Europees Parlement wordt de laatste stand van zaken in de behandeling van het voorstel weergegeven.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake de Commissiemededeling betreffende de verdediging van de democratie COM(2023)630.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake het voorstel voor een verordening tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1024/2012 en (EU) 2018/1724 wat betreft bepaalde voorschriften van Richtlijn (EU) XXXX/XXXX COM(2023)636.

Klik hier voor meer informatie over de stand van zaken inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten COM(2023)637.

Op 19 maart 2024 verstuurde het parlement van Hongarije een met redenen omkleed advies aan de Europese Commissie inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637).

Op 13 maart stuurde de Italiaanse Kamer van Afgevaardigden een brief aan de Europese Commissie in het kader van de politieke dialoog.

Op 6 maart 2024 namen de Huizen van de Oireachtas (de Dáil Éireann en Seanad Éireann), het parlement van Ierland, een met redenen omkleed advies aan inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637).

Op 6 maart 2024 nam de Senaat van Tsjechië een resolutie aan inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637).

In de databank IPEX wordt de behandeling van het voorstel in de diverse (kandidaat) lidstaatparlementen weergegeven.

Klik hier voor meer informatie over de behandeling van de Commissiemededeling betreffende de verdediging van de democratie COM(2023)630 in de (kandidaat) lidstaatparlementen.

Klik hier voor meer informatie over de behandeling van het voorstel voor een verordening tot wijziging van de Verordeningen (EU) nr. 1024/2012 en (EU) 2018/1724 wat betreft bepaalde voorschriften van Richtlijn (EU) XXXX/XXXX COM(2023)636 in de (kandidaat) lidstaatparlementen.

Klik hier voor meer informatie over de behandeling van het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten COM(2023)637.

Op 17 april 2024 publiceerde de Europese Rekenkamer een verslag betreffende het transparantieregister van de EU.

Op 6 februari 2024 publiceerde de Europees Toezichthouder voor Gegevensbescherming (EDPS) een opinie inzake het voorstel voor een richtlijn tot vaststelling van geharmoniseerde voorschriften voor de interne markt betreffende de transparantie van namens derde landen uitgevoerde belangvertegenwoordigingsactiviteiten (COM(2023)637).