De Eerste Kamer heeft ingestemd met verhoging van de Nederlandse bijdrage met 42 miljard euro aan het European Financial Stability Facility (EFSF) - het noodfonds van de Europese Unie om de financiële crisis het hoofd te bieden. Dit gebeurde dinsdag 11 oktober tegen middernacht na een hoofdelijke stemming. Van de aanwezige senatoren stemden 43 voor verhoging van de Nederlandse bijdrage en achttien tegen. De regeringspartijen kregen steun van de oppositiepartijen PvdA, D66 en GroenLinks. De overige fracties (PVV, SP, ChristenUnie, SGP, 50PLUS, PvdD en OSF) stemden tegen de verhoging van de Nederlandse bijdrage.
Eerder op de dag kwam de vaste commissie van financiën van de Kamer vervroegd bijeen om een spoedige behandeling van het wetsvoorstel Incidentele suppletoire begroting EFSF (33.029) van het ministerie van financiën mogelijk te maken. Woordvoerders van vrijwel alle fracties toonden zich ontstemd over het late stadium waarin minister De Jager van Financiën zijn voorstel bij de beide Kamers heeft ingediend, en het nagenoeg ontbreken van tijd voor een zorgvuldige behandeling in de senaat. Vanwege de vereiste instemming van Nederland voor het Europese steuninstrumentarium werd direct na het afronden van het plenair debat gestemd.
Nageslacht
Om de hoofdelijke stemming was verzocht door woordvoerder Van Strien van de PVV. Deze gedoogpartner van de coalitie van VVD en CDA verklaarde zich tegen het voorstel. "We willen vastgelegd zien wie ons nageslacht voor deze misser heeft willen behoeden", zo verklaarde Van Strien zijn verzoek om een hoofdelijke stemming. Het stelde dat de EU-landen elk afzonderlijk hun eigen banken moeten redden en dat Griekenland zijn vroegere munt, de drachme, weer als betaalmiddel dient in te voeren.
Een tegenovergestelde visie werd ingebracht door D66-woordvoerder Backer, die de financiële crisis een kans noemde om de Europese Unie te versterken. "Het kabinet heeft recent een goede visie gepresenteerd op wat er moet gebeuren. Wel is het evident dat de democratische controle van het Europese Parlement op de hele ontwikkeling een zwakke schakel is. Graag hoort mijn fractie van de regering in welk tempo wordt gewerkt aan de structurele verdragswijziging om het democratisch gat te dichten."
VVD-woordvoerder De Grave, die zijn maidenspeech hield, merkte op dat de minister de senaat zeer weinig tijd heeft gegund om het wetsvoorstel de aandacht en reflectie te geven die het verdient. "Een debat hierover in deze Kamer had eerder gekund en ook gemoeten." Hij waarschuwde de tegenstanders van de uitbreiding van het EFSF-fonds dat zij eveneens een risico nemen. "Dan neem je de verantwoordelijkheid voor war wat er gebeurt als Griekenland failliet gaat, met gevolgen voor meerdere Europese landen en onze pensioenen."
Waarborg voor vrede
Namens de PvdA-fractie noemde senator Postema de euro een van de belangrijkste verworvenheden van de twintigste eeuw, en een waarborg voor vrede en welvaart. Hij riep de regering op tot meer leiderschap in deze crisis, en een onvoorwaardelijke steun aan de gemeenschappelijke munt. Postema vroeg van minister De Jager openheid over nadere Europese richtlijnen voor het herkapitaliseren van banken en het verstrekken van preventieve kredieten aan marktpartijen. "U heeft de Tweede Kamer toegezegd dat u deze richtlijnen zult voorleggen aan het Nederlands parlement. Dat geldt dan ook voor de Eerste Kamer", aldus Postema.
Ook D66 drong aan op openbaarmaking van de 'guidelines' die in het arrangement worden opgenomen. Woordvoerder Backer verwacht dat de uitbreiding van de EFSF-faciliteit niet voldoende zal blijken, en dat het vermogen van Europese banken zal moeten worden versterkt. "Dit kan met privaat of desnoods publiek geld, in ruil voor aandelen. Dat betekent overigens nog niet direct een nationalisatie van banken", zo stelde Backer. Hij kreeg van minister De Jager de bevestiging dat de bezuinigingsopgave van 18 miljard euro die het kabinet voor ogen staat niet automatisch wordt vergroot als de verstrekte garanties aan zwakke eurolanden door hen moeten worden ingeroepen.
Niet laten ploffen
CDA-woordvoerder Terpstra sprak zijn ongenoegen uit over het late tijdstip waarop het voorstel voor uitbreiding van de Nederlandse participatie in het EFSF bij de Eerste Kamer is ingediend. Dit is volgens hem des te zorgelijker, omdat de trage besluitvorming in de Eruopese unie wordt genoemd als een van de oorzaken voor het voortduren van de crisis. Terpstra benadrukte dat het steunpakket voor Griekenland "een bijdrage is aan de stabiliteit van heel Europa". Niet meewerken aan een uitbreiding van het steunfonds zou betekenen dat Nederland de Europese samenwerking laat ploffen, aldus Terpstra.
PVV-Kamerlid Van Strien, die eveneens zijn maidenspeech hield, wijt de schuldencrisis van Griekenland en andere Zuid-Europese staten aan de muntunie zelf. "Door de vroegere munten van de eurolanden aan elkaar te klinken, konden verschillen in concurrentiekracht niet meer via het wisselkoersmechanisme worden opgelost. Een gebrek aan werkgelegenheid in de private sector van deze landen leidt vervolgens tot hogere uitgaven in de publieke sector en oplopende overheidstekorten.
Woordvoerder Reuten van de SP stelde in zijn bijdrage dat het beter is om de banken te nationaliseren. Nu ontstaat volgens de SP-senator "opnieuw de beschamende situatie dat de banken private winsten boeken als het goed gaat en gesocialiseerde verliezen leiden als het slecht gaat."
Namens de fractie van GroenLinks stelde senator De Boer dat het primaat voor een inhoudelijk debat over het EFSF-dossier bij de Tweede Kamer ligt. "Wij voelen ons niet geroepen om het debat dat daar is gevoerd, hier nog eens over te doen." De Eerste Kamer heeft wel als taak om toe te zien op de procedurele aspecten, aldus De Boer, die in dit verband aandrong op een versterking van het financieel toezicht op Europees niveau en meer slagkracht bij het intomen van de crisis.
Symptoombestrijding
Woordvoerder Ester van de ChristenUnie, die zijn maidenspeech hield, sprak de zorg uit dat het steunprogramma voor Griekenland verre van toereikend is om de fundamentele problemen van dat land aan te pakken. "Griekenland moet een helder pad uitzetten om zijn economie innovatief, concurrerend en vooral duurzaam te maken. De verdiencapaciteit van de Griekse economie schiet tekort. Met symptoombestrijding schiet het land niets op", aldus senator Ester. Hij sprak zijn ongenoegen uit dat de Kamer bij deze 'enorme beslissing' het moet stellen zonder voldoende en juiste informatie. "De condities blijven vaag, en de randvoorwaarden onduidelijk", aldus Ester.
Senator De Lange van de eenmansfractie OSF noemde het wetsvoorstel onvoldoende onderbouwd en ontoereikend. "Het kan niet zo zijn dat waar overheden hun verantwoordelijkheden onvoldoende nemen, de rekening wordt doorgeschoven naar de burger. "Men mag in redelijkheid eisen dat er een strikt economisch risicomanagement wordt uitgeoefend", aldus De Lange.
Minister De Jager van Financiën toonde zich in zijn antwoord aan de Kamer dankbaar voor de steun van meerdere oppositiepartijen voor verhoging van de Nederlandse bijdrage. Volgens hem dient het noodfonds er voor om te voorkomen dat Europa als gevolg van de financiële crisis afglijdt in een recessie. "Dat zou pas echt tot rampzalig gevolgen leiden", aldus de bewindsman. De Jager ging niet in op de uitnodiging van de PvdA-woordvoerder Postma om de opstelling van gedoogpartner PVV in dit debat te beoordelen. Postema noemde het treurig dat de PVV om deze zaak een hoofdelijke stemming had gevraagd. Hij drong bij de regering aan op leiderschap en daadkracht.
Deel dit item: