26 oktober 2011

Kamer plaatst reeks kanttekeningen bij kabinetsbeleid voor 2012

Bij de Algemene Politieke Beschouwingen over de Troonrede en de Miljoenennota voor 2012 in de Eerste Kamer op dinsdag 25 oktober hebben verschillende fracties zowel lovende als zeer kritische commentaren geleverd op het beleid van de regering en haar voornemens voor het komend jaar. De regeringscoalities en gedoogpartner PVV spraken in algemene termen hun steun uit voor de binnenlandse beleidsagenda. De inzet van het kabinet bij het oplossen van de Europese vraagstukken en de financiële crisis kreeg ook steun bij de meeste fracties van de oppositie, terwijl de PVV zich hiervan scherp distantieerde.

Moties

Aan het eind van het debat dienden verschillende fracties in totaal acht moties in. Daarover wordt in de volgende vergadering van de Eerste Kamer op dinsdag 1 november gestemd.

Alleen de motie Kox die handelt over de democratiseringsbewegingen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten kon rekenen op instemming van het kabinet. De overige zeven moties, waaronder twee die betrekking hebben op het functioneren van de hypotheekrenteaftrek en de woningmarkt, werden door minister-president Rutte ontraden. In een motie van de PvdA wordt het kabinet opgeroepen om een 'nationaal woonakkoord' te sluiten met woningcorporaties, makelaars, huurders organisaties, banken en andere betrokken partijen. De ChristenUnie kreeg de steun van vijf andere fracties bij het indienen van een motie waarin de regering wordt opgeroepen om een onderzoek te laten doen naar 'een meer toekomstbestendig stelsel van hypotheekrenteaftrek'.

Persoonsgebonden budget

Tijdens de beschouwingen in de Eerste Kamer verzette fractievoorzitter Barth van de PvdA zich in scherpe bewoordingen tegen de bezuinigingen van het kabinet. De aangekondigde maatregelen treffen volgens haar onevenredig zwaar de kwetsbare burgers. Met name de beknotting van het persoonsgebonden budget in de zorg is een doorn in het oog van de PvdA-fractie. Senator Barth erkent dat de toegang tot de PGB de afgelopen jaren te ruim en de regels te fraudegevoelig waren, maar meent dat het kabinet te ver gaat "door iedereen die niet bedlegerig is uit het PGB te gooien", zo betoogde fractieaanvoerder Barth, die haar maidenspeech hield.

De fractievoorzitter van de PvdA maakte veelvuldig gebruik van de interruptiemicrofoon. Zij drong erop aan wijzigingen in het beleid mogelijk te maken na overleg met sociale partners en maatschappelijke organisaties. "Het regeerakkoord lijkt wel in beton gegoten", zei zij. Premier Rutte wierp tegen dat in het overleg met mensen in het veld tot nu toe geen aanvaardbare alternatieven naar voren zijn gekomen. De PvdA-fractie kreeg de toezeggingen dat het kabinet zal bezien of ondernemers zonder personeel (zzp'ers) zich kunnen aansluiten bij collectieve voorzieningen. Ook zal de regering onderzoeken wat is te doen aan de gebleken gezondheidsverschillen tussen bevolkingsgroepen met een lagere en een hogere opleiding. Uit statistieken komt naar voren dat de laatste groep gemiddeld gezonder is en ouder wordt. De regering moet naar opvatting van de PvdA voorkomen dat lager opgeleiden op dit vlak een structurele achterstand krijgen.

Fractievoorzitter Barth voerde een interruptiedebat met premier Rutte over de houding van de SGP tegenover vrouwenrechten. Zij verwees naar een uitspraak van de Hoge Raad, waartegen de SGP beroep heeft aangetekend bij het Europese Hof voor de Rechten van de mens. Barth hekelde het feit dat de Nederlandse regering de uitspraak van het Europese Hof wil afwachten alvorens actie te ondernemen op basis van de uitspraak van de Hoge Raad. Premier Rutte zei dat het kabinet de zaak laat rusten, zolang deze onder de rechter is.

Solide overheidsfinanciën

VVD-fractieleider Hermans steunde het kabinetsbeleid in grote lijnen. "Zeker waar het bezig is met het inrichten van een samenleving waarin de mensen eigen verantwoordelijkheid nemen met hun eigen talenten en mogelijkheden. Alleen zo kan een duurzame en stabiele samenleving worden gebouwd die houdbaar is in een sterk veranderende wereld", aldus senator Hermans.

De VVD-fractievoorzitter besteedde aandacht aan de snelle veranderingen in de wereld. Wij worden in Europa, Nederland niet uitgezonderd, geconfronteerd met 'andere' culturen in ons eigen land. "Dat geeft aanleiding tot een gevoel van verlies van de eigen identiteit en verzet tegen de zogenoemde 'multiculturele' samenleving", betoogde senator Hermans. Hij zei dat de reactie van de verlichtingsdenkers hierop is het dogma dat er slechts sprake kan zijn van één uniforme mensheid met gelijkwaardige culturele tradities en dat het begrip identiteit in dit verband onhoudbaar zou zijn. Daar wordt volgens Hermans dan weer heftig op gereageerd vanuit de zogeheten populistische hoek. "Er is sprake van zelfverlies, de angst als het ware een vreemdeling in eigen land te worden. Het gaat er nu om die onmacht te begrijpen, zonder haar klakkeloos te vergoelijken of te ontkennen", betoogde de VVD-fractieleider.

Hermans benadrukte dat gezonde en solide overheidsfinanciën noodzakelijk zijn voor blijvende welvaart. "De Nederlandse staatsschuld komt in 2012 uit op circa 407 miljard euro. De rente die daarover jaarlijks moet worden betaald is met 10 miljard "twee maal zo veel als het rijk besteedt aan de politie en meer dan aan het basisonderwijs." Over de zorgkosten zei Hermans dat het kabinet moet overwegen voor elke verrichting een eigen risico in te voeren. Rutte zegde VVD-fractieleider Hermans na dat het kabinet open staat voor alternatieven uit de gezondheidssector.

De VVD-woordvoerder stelde dat meer aandacht mag worden besteed aan de positieve kenmerken van de Nederlandse economie en samenleving. "Ondanks alle problemen bij de pensioenfondsen, vormen zij nog steeds tot een van de beste pensioenstelsels van de wereld." De VVD-senator stelde dat we elkaar "niet in de put moeten praten." Premier Rutte zegde hem toe dat het kabinet zeer alert zal zijn bij het opstellen van het innovatiefonds voor het MKB. De VVD-fractie kreeg niet de toezegging dat onderwijs bij mogelijke toekomstige bezuinigingen bij voorbaat zou worden ontzien. "We doen ons best, maar ik kan dat niet beloven", zei premier Rutte.

Verantwoordelijke burgers

CDA-fractieleider Brinkman, die ook zijn maidenspeech hield, prees de Integratienota van het kabinet, die volgens hem goed aansluit bij de 'wendbare tijden' waarin we leven. "Nog steeds is dit land gastvrij voor echte vluchtelingen en uitnodigend voor mensen van buiten die hier hun kennis en werk komen toevoegen voor aller welvaart."

Als 'groene draad' in zijn betoog stelde Brinkman dat het CDA "liever op weg gaat naar een nieuwe samenleving dan stilstaat bij een stopbord voor de oude samenleving." De aanvoerder van de CDA-fractie merkte op dat een grote groep verantwoordelijke burgers zich onverminderd wil inzetten voor een betere samenleving. "Weer 'normaal' doen en je gezond verstand gebruiken is dan zo gek nog niet en meewerken naar vermogen wordt terecht de nieuwe norm", aldus Brinkman. Er zouden minder nadruk op 'ik' moeten liggen betoogde de CDA-fractievoorzitter en meer op 'wij'.

De CDA-fractievoorzitter drong er ook op aan de verlaging van de overdrachtsbelasting bij de verkoop van huizen tot 2% permanent te maken. Premier Rutte wilde dit niet zonder meer toezeggen. Brinkman pleitte voorts voor de mogelijkheid voor financiële instellingen en institutionele beleggers om meer te investeren in de woningbouw, met name om de duurdere huursector een oppepper te geven.

Europa

Senator Barth betoogde ook dat de steun van de PvdA bij de onderhandelingen die het kabinet in Europees verband voert over oplossingen voor de financiële crisis niet onvoorwaardelijk is. "Als PvdA willen wij dat Europa socialer, menselijker en efficiënter wordt." Bart verweet het kabinet dat het "onder druk van de gedoogpartner" weifelend en zeurend opereert op Europees niveau. Over de jongste onderhandelingen in de Europese Unie zei premier Rutte onder meer dat het probleem niet de euro zelf is en dat het lidmaatschap van de muntunie evenmin ter discussie staat. "Als we geen lid waren zouden we het nu willen worden", aldus Rutte. Hij betoogde dat de euro nog steeds een van de sterkte munten ter wereld is en dat Nederland voor zijn welvaart voor 70% afhankelijk is van de eurozone, maar tegelijk ook een van de sterkste economieën van de wereld is. Aan de PVV hield Rutte voor: "Zonder de Europese Unie hadden wij als Nederland geen regeling over de asielaanspraken, zoals die zijn gemaakt in Dublin." De minister-president vond dat de EU zich vooral op de belangrijke hoofdzaken van het beleid moet concentreren en zich veel minder met details moet bezighouden. "We zijn voor een sterkere, maar minder bureaucratische Europese Unie", aldus de premier.

Kamer 'overbodig'

In zijn eerste toespraak als Lid van de Eerste Kamer viel fractievoorzitter Machiel de Graaf van de Politieke Partij voor de Vrijheid (PVV) zowel de Kamer zelf als de senatoren van overige fracties aan. De Graaf beweerde dat de senatoren gezamenlijk 434 nevenfuncties bekleden. De PvdA-fractie scoort volgens hem het hoogst. De vele bijbanen noemde de PVV-senator een reden voor de kloof tussen burgers en politieke elite. De PVV-senatoren staan volgens De Graaf 'met hun poten in de modder' en vertegenwoordigen de modelburgers "Henk en Ingrid."  Volgens de heer De Graaf is de PVV nu de 'partij van de gewone man'. In reactie hierop wees senator Thissen erop dat onderscheid moet worden gemaakt tussen hoofd- en nevenfuncties die senatoren naast het Kamerlidmaatschap als nevenfunctie vervullen. Hij meende dat er weinig mis mee is dat veel senatoren de tijd vinden om een aantal vrijwilligersfuncties te doen, voor de samenleving en voor de mensengemeenschappen in dit land. De Eerste Kamer als parlementair instituut betitelde de PVV-fractievoorzitter als 'een relikwie uit een andere tijd'. De PVV wil zo snel mogelijk de 'overbodige' Eerste Kamer afschaffen. Premier Rutte zei dat het kabinet niet met voorstellen komt om de senaat op te doeken. Volgens de minister-president is de Eerste Kamer waardevol bij het toetsen van wetten op handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid.

Kenniseconomie

Fractieleider Van Boxtel van D66 riep het kabinet op tot meer leiderschap. "D66 toetst het beleid aan het criterium van een toekomstbestendig Nederland. Het woord 'duurzaamheid' komt nauwelijks voor in de Troonrede. Ook moet er met een vergrootglas worden gezocht naar passages over Europa. Vanwaar die terughoudendheid? Komt het omdat u Nederland terug wilt geven aan de Nederlanders?", vroeg Van Boxtel aan de premier. Hij merkte op dat het kabinet ruim 100 miljoen wil bezuinigen op het onderwijs. "Mijn fractie doet een dringend beroep op u om dit voornemen terug te draaien, en te kiezen voor de weg naar de kenniseconomie. De jeugd ziet dat er weinig wordt geïnvesteerd in hun toekomst. Maar wij hebben alle talenten hard nodig in een vergrijzende samenleving", betoogde de fractieleider van D66. Een motie van deze strekking werd door premier Rutte ontraden, onder meer omdat D66 niet aangeeft waar het geld vandaag moet komen. Van Boxtel wees erop dat het kabinet 'een rentemeevaller van zeven miljard euro heeft'.

Rekening van de crisis

SP-fractieleider Kox betoogde dat de keuze voor een terugtrekkende overheid ertoe leidt dat de rekening van de crisis terecht komt bij mensen in de sociale werkplaats, gepensioneerden, mensen met een beperking, alleenstaande moeders, middeninkomens, mensen in de bijstand en migranten. "Dit beleid wordt gesteund door het CDA", aldus Kox. Hij hield de fracties van PvdA, D66 en GroenLinks voor dat ook zij het kabinetsbeleid op beslissende momenten in de Eerste en Tweede Kamer steunen. "Daarmee maken zij zich eveneens verantwoordelijk voor maatregelen van het kabinet die zij afkeuren, zoals de korting op het persoonsgebonden budget. PvdA-fractieleider Barth antwoordde hierop: "Wij steunen niet het kabinet; wij steunen de euro en daarmee komen wij op voor de banen en pensioenen van honderdduizenden mensen."

Ontwikkelingssamenwerking

De fractieleider van GroenLinks senator Thissen riep het kabinet op zich te bevrijden uit "het verlammende licht van de koplampen van de media en de door ons met teveel invloed bedeelde opiniepeilers." Volgens Thissen belemmert dit het denken over noodzakelijke hervormingen en oplossingen voor de lange termijn. Hij vroeg het kabinet te garanderen dat de ontwikkelingssamenwerking op de norm van 0,7% bruto nationaal product gehandhaafd blijft. De fractieleider van GroenLinks citeerde de New Yorkse burgemeester Bloomberg: "Migranten zijn nodig, zij zorgen voor het succes van de stad. Als het niet goed gaat met de migranten dan gaat het niet goed met New York."

Een motie van Thissen over Israël werd door de premier ontraden. Volgens de motie streeft de regering er naar dat Israël 'een veilige Joodse staat wordt'.  GroenLinks ziet in de toevoeging 'Joodse' een nieuwe keuze waarbij geen recht wordt gedaan aan andere inwoners van het land Israël en een oplossing van het vraagstuk van de Palestijnse vluchtelingen wordt bemoeilijkt. Premier Rutte ontkende dat er sprake is van een nieuwe opstelling van Nederland. "We streven hier al sinds 1948 naar", zei Rutte.

Hypotheekrenteaftrek

Senator Kuiper zei namens de fractie van de ChristenUnie dat de Algemene Politieke Beschouwingen werden overschaduwd door de crisis in Europa. "Het is allang niet meer een financiële crisis alleen", aldus Kuiper. "Het is een politieke crisis, een vertrouwenscrisis en als we nog langer in de vlek wrijven het begin van grote sociale onrust". Senator Kuiper wees erop dat het kabinet een aangenomen motie van de Eerste Kamer over de hypotheekrenteaftrek negeert. De motie roept het kabinet op te komen met een visie op de woningmarkt en met name het beslag dat de hypotheekrente-aftrek legt op de algemene middelen in deze visie te betrekken.

Premier Rutte ging niet in op voorstellen om nu eindelijk eens de hypotheekrente-aftrek ter discussie te stellen. "Dat zou de woningmarkt alleen nog maar meer schaden", veronderstelde de premier. Hij wees erop dat de aftrek gezien moet worden als een compensatie voor de hoge belastingdruk in Nederland en dat hij het eigen woningbezit in Nederland bevordert. Een motie Kuiper met het verzoek aan de regering om een commissie in te stellen die studie doet naar een meer toekomstbestendig stelsel van hypotheekrenteaftrek ontraadde premier Rutte. Hij adviseerde de senaat om zelf een onderzoek te entameren.

Ook fractieleider Holdijk van de SGP bracht de hypotheekrente-aftrek ter sprake. Hij vindt dat het kabinet deze aftrek niet onaantastbaar moet blijven verklaren. De inpoldering van het Markermeer om ruimte te maken voor landbouw en natuur was volgens Holdijk ook een taboe waar het kabinet eens van af moet.

Motie over AOW

De senatoren Nagel van 50Plus en De Lange van de Onafhankelijke Senaatsfractie dienden een gezamenlijke een motie in, waarin de regering wordt gevraagd om al vanaf 1 juli 2012 te beginnen met de structurele AOW-verhoging van 0,6%. Vooral de gepensioneerden zouden volgens deze senatoren de gevolgen van de crisis voor hun kiezen krijgen.

Premier Rutte verwierp deze gedachte. Hij presenteerde cijfers om aan te tonen dat gepensioneerden niet meer inleveren dan andere inkomensgroepen. Hij ontraadde de motie.

Namens de Partij voor de Dieren stelde senator Koffeman dat de Nederlandse lucht en bodem het vuilste van Europa door de verontreiniging met stikstof en fosfaat afkomstig uit de Nederlandse veestapel. "Wij bewonen het meest veedichte land ter wereld als gevolg van de twijfelachtige ambitie om zowel de slager als de melkboer van Europa te willen zijn."

Twee moties van senator Koffeman vonden geen genade in de ogen van premier Rutte. De ene motie pleit ervoor om milieubelastende subsidies af te schaffen. De andere motie grijpt terug op een eerdere motie van de CU die door de Kamer is aanvaard. Zowel in de oude als de nieuwe motie wordt de regering opgeroepen om diverse crises waar de wereld mee kampt in samenhang aan te pakken. SP-senator Kox zei dat het vreemd is dat premier Rutte nu de motie Koffeman ontraadt, terwijl bij de Algemene politieke beschouwingen in 2010 de motie Schuurman met dezelfde strekking aan het oordeel van de Kamer werd overgelaten.