De Algemene financiële beschouwingen in de Eerste Kamer op dinsdag 22 november stonden voornamelijk in het teken van de zorgen over de toekomst van de euro en de Europese samenwerking. Minister De Jager van Financiën, die namens de regering het begrotingsbeleid voor 2012 verdedigde, ging uitvoerig in op de coördinatie in Europees verband bij het stabiliseren van de schuldenproblemen en het terugdringen van de nationale begrotingstekorten.
In het verlengde van de eurocrisis vroegen woordvoerders van meerdere fracties de minister naar de inzet van het kabinet bij de besprekingen in de Europese Raad en Commissie om een duurzame oplossing te vinden voor de actuele crisis in de Economische en Monetaire Unie. In zijn antwoord verzekerde minister De Jager de Eerste Kamer dat het kabinet zich krachtig inzet voor een versterking van de Europese governance.
'In ruil voor onze deelname aan de crisisbestrijding, die Europa nu hard nodig heeft, willen we ook dat de crisispreventie wordt verbeterd. Dat betekent onafhankelijke statistieken en onafhankelijke, goed functionerende stelsels van nationale begroting in de eurolanden en een actieve monitoring door de Ecofin-Raad', aldus De Jager. 'Ook verlangen wij een beter toezicht op de begrotingsregels van de EU en een meer onafhankelijke rol voor de Commissie', zo verklaarde de minister van Financiën de Nederlandse inzet in Brussel.
Triple A-status
Namens de VVD benadrukte woordvoerder De Grave dat 'er geen enkele twijfel kan en mag ontstaan over de triple A-status van Nederland als financieel betrouwbaar en solide land.' Hij wees op het voordeel van de daarmee samenhangende lage rente op de staatsschuld. Dit alles komt volgens De Grave op het spel te staan als de economische ontwikkeling in ons land leidt tot een oplopend tekort op de rijksbegroting, waarschuwde de VVD-woordvoerder. 'Mijn fractie wil benadrukken dat als de afgesproken norm voor het Nederlandse financieringstekort in gevaar komt, wij zeer hechten aan de afspraak in het regeerakkoord dat het kabinet dan die maatregelen neemt die nodig zijn om het tij te keren.'
Bestuurbaarheid van Europa
Ook de CDA-fractie in de Eerste Kamer steunt in het licht van de Europese ontwikkelingen het beleid van het kabinet om de rijksfinanciën in de komende jaren verder op orde te brengen, zo verklaarde haar woordvoerder Terpstra. 'Als we echter kijken naar de ontwikkeling van het financieringtekort, dat pas volgend jaar daalt tot net onder de norm van 3%, dan moet er iets worden gedaan aan de schuldpositie van ons land. De hoge rentelasten over de staatsschuld zijn niet verantwoord, en zeker niet in het licht van de stijgende uitgaven voor de AOW en de zorg', betoogde de CDA-woordvoerder. Terpstra bestreed overigens dat er sprake zou zijn van een 'eurocrisis'. Europa heeft gemiddeld minder schulden van de andere grote handelsblokken, zoals de VS en Japan, stelt Terpstra. 'Het weinig daadkrachtig beleid van een aantal lidstaten betekent nog niet dat de bestuurbaarheid van Europa het belangrijkste probleem is. Wij hebben waardering voor de inzet van deze minister; mede dankzij hem is het IMF nauw betrokken bij de sanering van de schulden van Griekenland en Italië', zo prees Terpstra de CDA-minister van financiën.
Koopkrachtontwikkeling
PvdA-woordvoerder Postema bepleitte een duidelijker standpunt van Nederland in Europees verband bij het vinden van oplossingen voor de crisis rond de euro. 'Onze regering moet onvoorwaardelijk kiezen voor verdere economische en politieke integratie, en een sterker mandaat van de Europese Commissie bij het beteugelen van de schulden van nationale overheden.' Postema noemde het zorgelijk dat ook de reële rentelasten van Nederland in de periode 2011 tot 2015 met bijna een kwart toenemen. 'De staatsschuld van ons land stijgt daardoor in deze periode van 391 naar 450 miljard. Het gezond maken van de overheidsfinanciën vraagt om structurele hervormingen in ons land', aldus Postema.
Waardengemeenschap
Ook woordvoerder Backer van D66 stond uitgebreid stil bij de schuldenproblemen van de eurolanden en de gevolgen voor Nederland. Volgens D66 moet de regering zich nu inzetten voor een verdere versterking van de Europese coördinatie en instituties. 'Europa is een waardengemeenschap. Het gaat niet alleen om de euro. Een positieve opstelling van de regering tegenover bijvoorbeeld het invoeren van eurobonds kan ons land binnen de EU weer in een koppositie brengen', stelde Backer.
Noord-Europese bril
Minister De Jager ging in op vragen van de senatoren Koffeman en Reuten of hij met de kennis van nu in 1998 zou hebben meegewerkt aan de invoering van de euro. 'Als principe wel', zei de minister, 'maar niet op de manier waarop dat toen is gebeurd.' Naar opvatting van de Nederlandse minister van Financiën is destijds te veel met een Noord-Europese bril naar de monetaire unie gekeken. 'De verwachting was dat de economieën vanzelf wel naar elkaar zouden toegroeien, maar dat is juist niet gebeurd.' Volgens De Jager is in de navolgende jaren te weinig gelet op de economische randvoorwaarden voor de monetaire samenwerking. 'De risico's zijn niet goed ingeschat. Daarmee is een grote institutionele fout gemaakt', verklaarde De Jager tijdens de algemene financiële beschouwingen in de Eerste Kamer.
Volgens de minister heeft de Europese schuldencrisis de grote economische en financiële verwevenheid tussen lidstaten nadrukkelijk bevestigd. 'Die sterke verwevenheid heeft ons in de eerste plaats heel veel welvaart opgeleverd. Nu wordt duidelijk dat ook financiële stabiliteit van andere EU-landen voor Nederland van enorm belang is. Daarom zetten wij in internationaal grote stappen, bijvoorbeeld met het nieuwe Basel-kapitaalakkoord. Ook nationaal zetten we verdere stappen die moeten leiden tot een meer schokbestendige banksector.'
Een voorstel van het Kamerlid De Lange (OSF) om in Europees verband te pleiten voor de herinvoering van nationale munten in de eurolanden naast de gemeenschappelijke munt, wees De Jager resoluut van de hand. In dit model zouden de nationale valuta in een bandbreedte fluctueren ten opzichte van de euro, waardoor economisch zwakkere landen de noodzakelijke prijs- en loondevaluaties kunnen doorvoeren en hun concurrerend vermogen herstellen.
Schaduweconomie
Het PVV-Kamerlid Van Strien verwoordde de bezorgdheid van zijn fractie over de schuldencrisis in verscheidene Zuid-Europese landen en de gevolgen die dit meebrengt voor Nederland. 'Deze landen hebben een omvangrijke schaduweconomie waardoor ze veel belastinginkomsten mislopen. Wat stellen de cijfers die de minister uit Brussel krijgt dan eigenlijk nog voor?', zo vroeg Van Strien aan minister De Jager.
Falen van de markt
Senator Reuten (SP) stelde dat de economische stagnatie en de eurocrisis het gevolg zijn van het marktliberalisme zoals dat ook door de regerende coalitie wordt uitgedragen. 'Wij houden vandaag Algemene financiële beschouwingen, en dan past de vraag of de regering denkt dat het falen van de markt kan worden opgelost met nog méér liberalisering van markten.' De SP vroeg aan de minister of het kabinetsbeleid vanaf 2013 zodanig kan worden bijgesteld dat de koopkrachtvermindering van de laagste inkomensgroepen wordt beperkt. Daarvoor presenteerde Reuten een rekenmodel, dat is gebaseerd op het beginsel van draagkracht.
Over de eurocrisis merkte de SP-woordvoerder op dat Nederlandse regering in Europees verband het nationaal economisch belang voorop stelt, in plaats van het gemeenschappelijk belang van de eurolanden. 'Het wordt catastrofaal als de actuele situatie wordt aangegrepen om versneld een economische euroregering te vestigen die niet is ingebed in de democratische instituties. Vanwege het behoud van de monetaire unie zouden wij overhaast op vitale delen van de democratie moeten inboeten. Maar de euro is een middel, en democratie is ons doel', aldus Reuten.
Politiek zit klem
Woordvoerder De Boer van GroenLinks spoorde het kabinet aan om bij de aanpak van de Europese crisis te streven naar Europese oplossingen en niet toe te geven aan door onzekerheid gevoede euroscepsis. Het Kamerlid Ester van de ChristenUnie betoogde dat de actuele crisis rond de euro en de rente op staatsobligaties duidelijk maakt dat 'het financiële systeem gezonde rationaliteit ontbeert'. 'Het is het loszingen van het financiële systeem van de reële economie dat ons in problemen brengt. Het zijn steeds de financiële markten die de politiek klem zetten', aldus Ester. Hij ziet een verband met de bestuurscultuur bij de banken, en drong aan op een aanscherping van het toezicht op de sector.
Europees toezicht op bankenT
Tijdens de Algemene financiële beschouwingen werd een motie ingediend door senator Backer (D66) waarin de regering wordt verzocht met voorrang na te streven dat in de EU een volwaardige Europese toezichthouder wordt opgericht voor de banksector. 'Deze motie kan rekenen op mijn warme goedkeuring, maar het dictum laat ik aan het oordeel van de Kamer', antwoordde minister De Jager van Financiën.
In een andere motie, ingediend door het Kamerlid Koffeman (PvdD), wordt aangedrongen op een grotere transparantie over het Europees Stabiliteit Mechanisme (ESM). Volgens deze motie is het niet duidelijk hoe de publieke verantwoording over en democratische controle op de € 700 miljard in het ESM zal worden geregeld. De nationale rekenkamers en de Europese Rekenkamer hebben hier zorgen over geuit. In de motie vraagt indiener Koffeman van de regering om deze zorgen weg te nemen.
Deel dit item: