Met bijna algemene stemmen heeft de Eerste Kamer dinsdag 12 februari twee wijzigingen goedgekeurd van de Wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) (30492). Net als in de Tweede Kamer liet ook in de Eerste Kamer de fractie van GroenLinks aantekenen tegen de aanpassingen te zijn.
Toezegging
Als gevolg van de instemming van de Eerste Kamer zal voor bepaalde groepen patiënten nu ook een voorwaardelijke machtiging voor opneming in een psychiatrisch ziekenhuis kunnen worden afgegeven. De tweede wijziging voorziet in een verruiming van de mogelijkheden voor dwangbehandeling in psychiatrische ziekenhuizen. De voorstanders waren het er over eens dat het beter is via medicatie te voorkomen dat patiënten verder weg zakken en in isoleercellen terecht komen.
De senaat kreeg de toezegging van de ministers Hirsch Ballin (Justitie) en Klink (VWS) dat deze wijzigingen de laatste in de wet BOPZ zullen zijn. Volgende maand komen de ministers met een voorontwerp van wet voor een geheel nieuwe aanpak van psychiatrische en daarmee gelijk te stellen patiënten als drugs- en alcoholverslaafden.
Open procedure
Het voorontwerp zal tijdens een open procedure aan zoveel mogelijk deskundigen om commentaar worden voorgelegd. Ook zal het mogelijk worden via internet het voorontwerp te becommentariëren. De bedoeling is dat het wetgevingstraject begin 2009 start en dat medio 2010 de nieuwe wet in het Staatsblad staat.
Wanproduct
Het debat in de Eerste Kamer spitste zich vooral toe op de komst van een nieuwe wet. Mevrouw Dupuis (VVD) zei dat de wet BOPZ een 'wanproduct' van de jaren tachtig is. De vele wijzigingen sinds de inwerkingtreding in 1994 waren volgens haar nodig om de problemen die de wet zelf opriep te verhelpen. Volgens mevrouw Dupuis komt de wet voort uit de anarchistische jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. Dit betrof in het bijzonder de psychiatrie, waarin hulpverleners en patiënten naar huidig inzicht het spoor bijster waren. Men dacht toen volledig ten onrechte dat geestesstoornissen te wijten waren aan een disfunctionerende samenleving, zei de VVD-senator. Inmiddels is er consensus over de opvatting dat geestesstoornissen in veel, zo niet in de meeste gevallen, veroorzaakt worden door chemische stoornissen in de hersenen, aldus mevrouw Dupuis. In het licht van deze opvatting noemde de VVD-senator de wijzigingen 'gepriegel in de marge'. Mevrouw Dupuis weet dit aan buitensporige onkunde op het departement van VWS. Zij kon zich vinden in de toezegging van de regering dat bij de voorbereiding van de nieuwe wet de minister van Justitie het initiatief zal nemen.
Drieschaar
Mevrouw Slagter-Roukema (SP) maakte zich sterk voor een zogenaamde drieschaar per regio die kan adviseren over noodzaak, proportionaliteit en subsidiariteit van de dwangbehandeling. De minister reageerde daar met instemming op. Ook kreeg zij de toezegging van minister Hirsch Ballin dat de dwangmaatregelen in de psychogeriatrie, de zorg voor verstandelijke gehandicapten en in de jeugdzorg op elkaar worden afgestemd.
Fundamentele herbezinning
Mevrouw Meurs hield namens de PvdA-fractie een motie achter de hand om snel een fundamentele herbezinning van de BOPZ te vragen. Na de toezegging van de ministers was haar motie overbodig geworden. Minister Hirsch Ballin gaf ook aan dat de nieuwe wet zal aansluiten bij de nieuwste inzichten in de behandeling van mensen met een psychiatrische stoornis. Zo zal gedwongen behandeling worden losgekoppeld van plaatsing in een psychiatrisch ziekenhuis. Ook daar buiten kan zo'n behandeling nodig zijn en gerealiseerd worden. Mevrouw Meurs zei in haar maidenspeech dat Nederland koploper is in West-Europa als het gaat om het aantal dwangopnamen. Die koploperspositie moeten we zo snel mogelijk kwijt raken, vond zij. De PvdA-senator kreeg de toezegging van de ministers dat er onderzoek komt naar de verschillen tussen de regio's en tussen de instellingen waar het het aantal dwangopnames betreft. Zij vroeg en kreeg ook de toezegging dat het gebruik van dwang en drang in kaart wordt gebracht, zodat kan worden nagegaan dat gedwongen behandeling ook werkelijk als ultimum remedium wordt ingezet.
Toename dwangopnames
Ook senator Holdijk, sprekend namens de fracties van SGP en ChristenUnie, wees op de toename van het aantal dwangopnames. Tussen 2002 en 2006 steeg dit aantal met bijna 40%.
Filosofisch perspectief
Senator Van de Beeten (CDA) plaatste de omgang van de samenleving met mensen met een psychische stoornis in een filosofisch perspectief aan de hand van opvatting van de Amerikaanse rechtsfilosofe Martha Nussbaum en haar recente boek Grensgebieden van het recht. Zijn verzoek om een wijziging die de Tweede Kamer in de BOPZ heeft aangebracht nog niet in werking te laten treden en daarover in overleg te treden met de Tweede Kamer, gehoord het debat in de senaat, wezen de ministers af. Het ging om het amendement om vrijwillige opneming niet te beperken tot maximaal drie etmalen. Minister Hirsch Ballin zei dat dit onderwerp bij gelegenheid van de nieuwe wet opnieuw aan de orde zal komen. Senator Van de Beeten kreeg wel gelijk met zijn stelling dat alcohol- en drugsverslaafden gelijk behandeld moeten worden als mensen met een psychische stoornis.
Deel dit item: