De Eerste Kamer heeft zich tijdens het beleidsdebat over de Vernieuwing van de Rijksdienst dinsdag 4 maart kritisch betoond over de voornemens van de regering rond het adviesstelsel van de overheid. De regering werd gemaand voorlopig geen onomkeerbare stappen te zetten bij de afslanking van het adviesstelsel. In een motie van de PvdA-senator Putters, die werd gesteund door de andere regeringsfracties van CDA en CU en de oppositiepartijen SGP, D66, GroenLinks en SP, werd vastgelegd op welke punten de Eerste Kamer de aanpak van het adviesstelsel zal beoordelen.
Gebrekkige probleemanalyse
Volgens de motie kan een goed en op continue basis functionerend stelsel van adviescolleges niet worden gemist. De voorstellen van de regering in de Nota Vernieuwing Rijksdienst zijn volgens de motie niet overtuigend door een gebrekkige probleemanalyse en onvoldoende gevalideerde conclusies. De voorstellen houden bovendien onvoldoende rekening met de wens van de Kamer zelfstandig advies te kunnen vragen aan adviescolleges.
De motie vraagt de regering als het ware het huiswerk over te doen en verzoekt de regering om een nieuwe analyse voor de herinrichting van het adviesstelsel te presenteren, waarbij wordt ingegaan op:
-
-de variëteit in functies van vaste adviescolleges, van planbureaus en overige kennisinstituten,
-
-de variëteit aan sectoren en beleidsvraagstukken die in meerjarig perspectief, ook intersectoraal, continue en consistente analyse vereisen,
-
-de versterking van brede informatievoorziening voor en onafhankelijk deskundig advies aan het parlement,
-
-de wenselijkheid van gevraagde en ongevraagde advisering door de adviescolleges,
-
-het vergroten van zowel de bruikbaarheid van adviezen als de bewaking van de ruimte voor tegenspraak,
-
-het benutten van de mogelijkheden die de Kaderwet adviescolleges biedt om verbeteringen in het adviesstelsel aan te brengen, mede in het licht van eerdere en aangekondigde evaluaties van de Kaderwet adviescolleges,
In het coalitieakkoord hebben CDA, PvdA en CU aangekondigd 20% van bij advisering betrokken ambtelijke staf te willen inkrimpen en ook een vijfde van de kosten van advieslichamen te willen schrappen.
Nieuwe notitie
Vrijwel alle fracties keerden zich dinsdag tegen de gebrekkige motivering en vroegen om een nadere analyse. Minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft een nadere onderbouwing van de beoogde afslanking van het adviesstelsel onlangs overigens al aan de Tweede Kamer beloofd. De nieuwe notitie zal half mei verschijnen. In elk geval willen PvdA en CDA niet dat op het Sociaal en Cultureel Planbureau 20% wordt bezuinigd. In de gehele senaat werd erop getamboereerd dat advieslichamen 'losser' van de overheid moeten kunnen opereren en in elk geval een onafhankelijke positie dienen te hebben.
Concrete voorstellen
De grootste oppositiepartij, VVD, was nog het minst kritisch over het regeringsvoornemen en ondersteunde de motie dan ook niet. Wel vroeg woordvoerder Schaap de toezegging van minister Ter Horst om in de nieuwe notitie met concrete voorstellen te komen, waaruit zou moeten blijken dat het kabinet de afslanking zelf aanstuurt. Schaap vreesde overigens dat verregaande afslanking bij de departementen tot verlies van veel kennis zal leiden. De VVD-woordvoerder vond het overbodig om adviesorganen de mogelijkheid te geven 20% 'ongevraagde' adviezen mogen geven. Iedereen die zich tot de regering wil wenden kan dat doen, aldus Schaap.
Onafhankelijkheid
Mevrouw Bemelmans-Videc hamerde namens de CDA-fractie op de onafhankelijkheid van adviesorganen. Zij noemde politisering van adviezen 'ongewenst'. Zij wees erop dat in een democratie de overheid de plicht heeft om te leren en dat men daarom adviezen van betrokken deskundige burgers als een cadeau voor de democratie dient te begroeten. Zij vond dat de kosten en baten van adviezen die de overheid aan commerciële bureaus vraagt te weinig in de afslankingsoperatie zijn betrokken. Zij hechtte aan georganiseerde tegenspraak vanuit de samenleving. Vraagtekens zette mevrouw Bemelmans bij het 'kaartenbakmodel' dat bij de Gezondheidsraad wordt gehanteerd. Zij vond dat er op externe adviescollege teveel bezuinigd dreigt te worden en vroeg om maatwerk, waarbij rekening wordt gehouden met variëteit in de samenleving. De uitvoering van de geplande bezuinigingen dienden volgens de CDA-woordvoerder te worden opgeschorst, zeker als deze personele gevolgen zouden hebben.
Samenstelling
Woordvoerder Laurier van GroenLinks zei dat zijn fractie zeer hecht aan tegenspraak, maar ook aan de kwaliteit van adviezen. Hij vroeg aandacht voor de samenstelling van adviescolleges. Alleen eerbiedwaardige ouderen in die college zouden het gezag ervan niet ten goede komen.
Decentralisatie
Senator Vliegenthart van de SP-fractie voorspelde dat zijn partij ooit deel zal uitmaken van een kabinet. Van goed advies wordt beleid alleen maar beter, zei hij. "Dat geldt voor deze regering, maar ook voor die toekomstige regeringen waarvan de SP deel zal uitmaken". De SP-senator wil dat Ter Horst in haar notitie ook ingaat op de gevolgen van de verschuiving van verantwoordelijkheden van het rijk naar provincies en gemeenten. "Dat is een belangrijke ontwikkeling. Wat betekent dat voor de adviesstructuur in Nederland?" vroeg Vliegenthart.
Toezegging
PvdA-senator Putters hekelde het voornemen van de regering om door stroomlijning en centrale sturing kosten te willen reduceren. De afslanking van het adviesstelsel is pennywise and poundfoolish, oordeelde Putters. De PvdA-senator was, evenals zijn CDA-collega Bemelmans-Videc, zeer teleurgesteld over de afgemeten beantwoording van minister Ter Horst. Hij vreesde dat beperking van de advisering langs reguliere weg zal leiden tot hogere kosten voor externe en commerciële advisering. Met een verwijzing naar de onderwijsenquête betoogde Putters dat het probleem eigenlijk is dat de politiek vaak adviezen negeert of in de wind slaat of helemaal niet leest. Dat veel kwalitatief goede adviezen ongelezen blijven vond minister Ter Horst een reden om dan ook maar minder adviezen te vragen. Putters pleitte er ook voor om opdrachtgeverschap en eigenaarschap van de planbureaus uit elkaar te halen. Minister Ter Horst zegde toe deze suggestie in haar nieuwe notitie te zullen uitwerken.
Politieke primaat
Senator Engels van D66 wees op het gevaar dat ontstaat als het politieke primaat bij de advisering de overhand krijgt. Dan raken kwaliteit, onafhankelijkheid, objectiviteit en rationaliteit van de kennisinfrastructuur buiten beeld.
Deel dit item: