De Eerste Kamer debatteerde op dinsdag 25 september 2012 niet alleen over zwaardere sancties bij uitkeringsfraude en met arbeidsregels, maar ook over een wetsvoorstel van staatssecretaris De Krom van Sociale Zaken en Werkgelegenheid dat gemeenten en andere instanties meer mogelijkheden geeft voor het controleren van door uitkeringsgerechtigden verstrekte informatie. Het wetsvoorstel zorgt voor meer mogelijkheden voor het afleggen van een 'huisbezoek' door de uitkerende instantie. In het debat uitten verscheidene woordvoerders zorgen over de gevolgen hiervan voor het recht op privacy.
Inbreuk op privacy: subsidiariteit en proportionaliteit
Senator Sent (PvdA) toonde zich in het debat voorstander van stevige aanpak van fraude, maar uitte zorgen over de noodzaak en proportionaliteit van de maatregel. "Uitvoering van huisbezoek moet eenduidig en voorspelbaar, mag geen sprake zijn van willekeur of vrij spel", volgens de PvdA-fractie. Senator Strik (GroenLinks) gaf aan grote zorgen te hebben over inbreuk op de privacy en stelde dat uitkeringsgerechtigden eigenlijk geen keus hebben. Het is een ‘offer you can’t refuse’. Wanneer de uitkeringsinstantie immers het verzoek doet tot huisbezoek, kan dit niet zomaar worden geweigerd.
Senator De Graaff (PVV) stelde daarentegen dat een inbreuk mag worden gemaakt op grondrechten wanneer de verschillende belangen hiertoe nopen. Het risico dat belastinggeld onjuist wordt uitgekeerd is zijns inziens genoeg om dit grondrecht in te perken. Senator Scholten (D66) stelde vast dat op het huisrecht alleen inbreuk mag worden gemaakt als dit noodzakelijk is in een democratische samenleving en de ingreep in redelijke verhouding staat tot het doel: het voorkomen van fraude. De D66-fractie was derhalve van mening dat er een concrete verdenking moet zijn.
Senator De Lange (OSF) stelde dat niet elk middel van fraudebestrijding wenselijk of geoorloofd is. De Lange gaf aan dat de huidige voorgestelde wetgeving zich richt op mensen in een zeer afhankelijke positie op een wijze die naar de mening van OSF-fractie disproportioneel is. Senator Nagel (50PLUS) merkte op dat er in de nieuw samengestelde Tweede Kamer geen meerderheid voor dit wetsvoorstel is en riep de PvdA op om samen een motie te maken die de stemming over het wetsvoorstel aanhoudt tot er een nieuw regeerakkoord is.
Bewijslast bij aanvrager uitkering
Senator Elzinga (SP) gaf in het debat aan dat er op dit moment nog een verdenking van fraude moet zijn voor recht tot huisbezoek, maar dat die eis met dit wetsvoorstel vervalt. De bewijslast wordt omgekeerd: de uitkeringsgerechtigde zelf moet aantonen dat hij of zij geen onjuiste informatie heeft verstrekt. Ook als er geen concreet vermoeden van fraude is, mogen dus controles worden uitgevoerd. Senator Terpstra (CDA) gaf aan geen problemen te hebben met het omkeren van de bewijslast en gaf aan voorstander te zijn van het voorstel. Senator De Grave (VVD) stelde dat het overgrote deel van de burgers geen problemen heeft met het huisbezoek en een kleine groep zich verzet. Daarnaast gaf hij aan dat ook nu al de mogelijkheid bestaat om zonder verdenking een huisbezoek te doen.
Staatssecretaris De Krom stelde in zijn reactie dat dit wetsvoorstel met nadruk niet gaat over opsporing van fraude. Het gaat puur om kwesties waarbij er onduidelijkheid is over de leefsituatie van mensen. Wel vergroot het de consequenties bij weigering, door de bewijslast voor de uitkeringsgerechtigde te verzwaren. Op die manier kan de rechtmatigheid van de uitkering beter worden gecontroleerd. De staatssecretaris zegde aan het eind van het debat senator Sent toe dat hij er op zal toezien dat de openbare protocollen van uitvoeringsorganen algemene informatie gaan bevatten over de huisbezoeken. Ook zegde hij toe een ontwerp-AMvB hierover toe te zenden aan de Kamer.
Over het wetsvoorstel wordt op dinsdag 2 oktober a.s. gestemd.
Deel dit item: