'De politieke en maatschappelijke democratie weten niet altijd adequaat om te gaan met de gevolgen van de veranderde maatschappelijke realiteit, waarin grote groepen mensen steeds hoger opgeleid, gezonder en zelf beter toegerust in de samenleving staan, maar waarin ook een groeiende groep achterblijft en met problemen te maken heeft. Het democratisch systeem is gebouwd op een andere demografische en maatschappelijke werkelijkheid.' Dit zei de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), tevens oud-lid en oud-ondervoorzitter van de Eerste Kamer, prof. dr. Kim Putters in een rede voor het Genootschap van Oud-Senatoren op 24 september 2015 in de vergaderzaal van de Eerste Kamer onder de titel 'Democratie is meer dan politiek'.
Volgens Putters raakt de uitvoering van nieuw ingezet beleid (op terreinen als zorg, sociale zekerheid, onderwijs, Nationale Politie, spoor) mensen direct in hun dagelijks leven en beïnvloedt deze uitvoering hun vertrouwen in de democratische besluitvorming. Dat gaat over meer dan alleen de politiek, namelijk over:
-
-de politieke democratie met zijn instituties, zoals de beide Kamers van ons parlement, maar ook de gemeenteraden en de burgemeesters;
-
-de maatschappelijke democratie, dus de inspraak, betrokkenheid en zeggenschap van mensen over en in maatschappelijke verbanden, zoals buurten, wijken, instellingen en organisaties.
De politieke en maatschappelijke democratie staan beide onder flinke druk door de sterk gewijzigde maatschappelijke verhoudingen in ons land, die het hart van het debat over de participatiesamenleving raken.
Zorgelijke trends en urgente kwesties
Putters schetste drie zorgelijke trends die de verhoudingen en zeggenschap in de maatschappelijke democratie ernstig onder druk zetten: de groter wordende afstand tussen hoog en laag opgeleiden, een sterkere kloof tussen de 'elite' en rest van de bevolking, en de toenemende verschillen op etnisch gebied. Hij ging in een op een viertal urgente kwesties waarvan hij hoopt dat ze integraal aan de orde komen in discussies over de toekomst van onze democratie, ook in de Eerste Kamer:
-
-Meer complementariteit tussen de politieke en maatschappelijke democratie;
-
-Terug naar een kritische ambtenarij als buffer tussen maatschappelijke partijen en burgers, en de politieke democratie;
-
-Betere bewaking van de rechtsstaat en meer aandacht voor het rechtsgevoel van mensen;
-
-Sterkere borging van de onafhankelijke informatievoorziening.
Stevige democratiseringsagenda
Putters pleitte voor een stevige democratiseringsagenda van parlement en kabinet samen. 'De veranderde maatschappelijke verhoudingen en demografie leidden al wel tot de herziening van allerlei voorzieningen in de verzorgingsstaat, het koersen op een meer lerende economie en een groter beroep op mensen zelf, maar vooralsnog ook tot veel problemen in de uitvoering en nauwelijks tot aanpassingen in ons democratische systeem.' Hij bepleitte het debat over democratische vernieuwing breder te trekken dan het functioneren van het bicamerale parlementaire stelsel of een 'andere Eerste Kamer'. 'Verbroken verbindingen met de maatschappelijke democratie zijn een veel urgenter en belangrijker vraagstuk.' Hij wenste de huidige Eerste Kamer toe dat ze het zichzelf gunt om het debat over de democratische vernieuwing breder te trekken. 'Er is namelijk echt een bredere democratische legitimatie nodig voor beleid en politieke besluiten, net als meer deskundig tegenwicht vanuit de ambtenarij, een betere borging van de onafhankelijke journalistiek en van meer betrouwbare informatievoorziening aan burgers', aldus de directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, Kim Putters.
Deel dit item: