De Eerste Kamer heeft dinsdag 6 oktober gedebatteerd met staatssecretaris Wiebes van Financiën over de Wet elektronisch berichtenverkeer belastingdienst. Dit wetsvoorstel biedt een grondslag voor verplicht elektronisch berichtenverkeer met de Belastingdienst. Daarbij gaat het onder meer om MijnOverheid en Berichtenbox, maar ook om elektronische authenticatie (DigiD) en elektronische registratie van machtigingen en het raadplegen ervan (DigiD Machtigen). Op dinsdag 13 oktober 2015 wordt over het wetsvoorstel gestemd.
Aandacht voor kwetsbare groepen
Senator Ester (ChristenUnie) betoogde in het debat dat goede communicatie essentieel is als burger en overheid elkaar rechtstreeks tegenkomen in het fiscale domein. Er moeten volgens de senator dan ook geen drempels worde opgeworpen die de communicatie in de weg zitten. Ester vreest dat deze drempels er wel komen als er uitsluitend nog elektronisch wordt gecommuniceerd. Mensen met een verstandelijke beperking en ouderen moeten hierdoor terugvallen op mantelzorg om te communiceren met de Belastingdienst. De senator betoogde dat hoewel de route naar digitalisering onomkeerbaar is, er toch aandacht moet zijn voor kwetsbare groepen. Ester vroeg de staatssecretaris om meer compassie te tonen op dit punt.
Diepe onrechtvaardigheid
Ook senator Knapen (CDA) vroeg de staatssecretaris om compassie te tonen voor burgers die moeite hebben met dit proces. Knapen gaf aan dat zijn fractie digitalisering in beginsel toejuicht. "Als het goed loopt, werkt het slagvaardigheid en flexibiliteit in het verkeer tussen burger en Belastingdienst in de hand." Wanneer de overgang van schriftelijk naar digitaal echter te plotseling gaat, veroorzaakt dat volgens de senator problemen. Dit wordt door burgers niet alleen als horde maar ook als diepe onrechtvaardigheid ervaren. Knapen vroeg of de staatssecretaris een langere gewenningsperiode dan één jaar zou kunnen betrachten, waarin zowel op papier als digitaal kan worden gecommuniceerd.
Papieren post behouden
Senator Prast (D66) haalde aan dat DUO recentelijk de fout heeft gemaakt om er vanuit te gaan dat digitale berichten in de DUO portaal gelezen worden als studenten hier een e-mail over ontvangen. De senator vroeg: "Als studenten al moeite hebben met dit systeem, hoe moet dat dan straks met de gemiddelde belastingbetaler en met ouderen?" Prast vroeg ook of de Belastingdienst de aanmaningen volgend jaar nog per post gaat versturen. De senator acht het onwaarschijnlijk dat burgers actief een digitale postbus openen om te kijken of hun aanmaning al binnen is. Zij vroeg de staatssecretaris om het berichtenverkeer in het vervolg te laten plaatsvinden via de eigen e-mailinbox van de belastingplichtige en om mensen die dat willen de mogelijkheid te blijven geven om papieren post te ontvangen.
Kosten, risico's en nadelen
Senator Sent (PvdA) vroeg in hoeverre de staatssecretaris lessen heeft getrokken uit de gedragswetenschappen, waarin geadviseerd wordt om positieve prikkels te gebruiken in de vroege fase van elektronische dienstenontwikkeling. Sent vroeg of belastingplichtigen die de digitalisering niet omarmen voldoende worden betrokken bij het ontwerpen van digitale diensten en of hier voldoende structurele ondersteuning voor is. De senator haalde een onderzoek van de Nationale ombudsman aan, waaruit blijkt dat het vertrouwen van burgers in hun digitale overheid niet groot is. Zij haalde ook aan dat de Algemene Rekenkamer de beveiligingsrisico's van DigiD nog steeds aanwezig acht. Volgens Sent wordt digitalisering over het algemeen als vooruitgang gezien, terwijl er ook kosten, risico's en nadelen aan kleven.
Toegankelijkheid, klantgerichtheid en veiligheid
Senator Gerkens (SP) merkte op dat haar fractie de absolute meerwaarde van elektronische berichtgeving ziet. Zij betoogde dat drie factoren een belangrijke rol spelen bij communicatie tussen de Belastingdienst en de burger: toegankelijkheid, klantgerichtheid en veiligheid. De senator vroeg wat de gevolgen zijn als een burger een notificatie mist en of de staatssecretaris bereid is geld vrij te maken om ervoor te zorgen dat er genoeg laagdrempelige ondersteuning is. Gerkens vroeg ook of de staatssecretaris zich in wil zetten voor een nieuw en/of veiliger DigiD-systeem, zolang het nieuwe systeem eID nog niet tot stand is gekomen.
Vermogensopbouw
Senator Van de Ven (VVD) hield in het debat zijn maidenspeech. De senator gaf aan dat de effectieve belastingdruk weinig ruimte geeft voor verdere lastenverzwaring. Volgens de senator is de heffing van belastingen gebaseerd op beginselen, zoals draagkracht. Hij bepleitte de invoering van een nieuw beginsel: het vermogensopbouwbeginsel. Dit houdt in dat iedere burger het recht heeft om vrij besteedbaar vermogen op te bouwen als 'appeltje voor de dorst'. Verder vroeg Van de Ven of de staatssecretaris kan bevestigen dat burgers vanaf 2016 hun aangiftes verplicht elektronisch moeten indienen en of het vooringevulde aangiftebiljet het komende jaar wordt geperfectioneerd.
Stap voor stap
Staatssecretaris Wiebes van Financiën betoogde dat het wetsvoorstel onderdeel is van een bredere agenda om het belastingsysteem te stroomlijnen, vereenvoudigen en dejuridiseren. Op de lange termijn zou dit moeten leiden tot een hogere trefkans en een kleinere Belastingdienst.
De staatssecretaris gaf aan dat het traject van digitaliseren stapsgewijs verloopt. Een concreet tijdspad is er niet. Pas als een stap slaagt, wordt er overgegaan tot een volgende stap. Om het proces te bespoedigen, zijn er volgens Wiebes speciale nudging-specialisten ingezet. Er worden in elk geval geen blanco notificaties gestuurd, waarvan de ontvanger het belang niet kan inschatten. Iedere nieuwe werkwijze wordt getest op mensen met "minder dan geduld met digitale hulpmiddelen."
Op termijn komt volgens Wiebes alle correspondentie in één app te staan. Dit is echter niet voor alle burgers een haalbare kaart. Zij kunnen hun aangifte laten invullen door iemand anders, via een machtiging. Ook is er ondersteuning in de vorm van helpdesks met zowel een chatfunctie als een fysieke balie. Voor laaggeletterden en blinden is er op de website van de Belastingdienst een voorleesfunctie ingebouwd. Voor kwetsbare groepen in het algemeen is volgens de staatssecretaris een enorme infrastructuur van hulp ingericht. Zij laten zich al helpen bij papieren post en zullen dat in toenemende mate doen bij elektronische post.
De vooraf ingevulde belastingaangiftes werden door de staatssecretaris betiteld als "het meest succesvolle ICT-project van het Rijk." Binnenkort hoeft 85 procent van de aangiftes niet meer zelf ingevuld te worden. De Belastingdienst doet er volgens de staatssecretaris alles aan om het burgers zo makkelijk mogelijk te maken. Toch hebben burgers volgens Wiebes soms "een extra zetje nodig" om te digitaliseren, omdat zij eruit zichzelf niet toe overgaan. Hij haalde hiertoe een Deens experiment aan, dat aantoont dat mensen die het makkelijk kunnen er niet toe komen als zij niet op een gegeven moment ergens toe verplicht worden. Het gehele traject van digitalisering zal volgens de staatssecretaris jaren duren. Bij iedere stap in het proces worden de Staten-Generaal geïnformeerd.
Deel dit item: