Kies voor de rechtsstaat en de open samenleving. Dat betoogde Joris Backer, Ondervoorzitter van de Eerste Kamer, in de Dachaulezing die hij op 21 april 2016 hield in Madurodam. De Dachaulezing is een initiatief van het Nederlands Dachau Comité en staat jaarlijks in het teken van oud-gevangenen uit Concentratiekamp Dachau. Dit jaar stond de lezing in het licht van George Maduro, een reserveofficier der Nederlandse cavalerie die op heldhaftige wijze leiding gaf aan het veroveren van de door de Duitsers bezette Villa Leeuwenbergh bij Leidschendam.
De rechtsstaat als troef
Ondervoorzitter Backer haalde in zijn toespraak aan dat er op diverse plekken in de wereld steeds meer aanhangers van totalitaire, fundamentalistische regimes zijn die moeiteloos hun persoonlijke en politieke vrijheid weggeven. Tegelijkertijd lijken er in de Westerse samenleving steeds meer barsten te ontstaan en krijgt de angst voor de ander steeds meer mensen in de houdgreep. Maar dat betekent volgens Backer niet dat de Westerse samenleving machteloos is. Hij pleitte ervoor dat wij juist nu de democratische rechtsstaat versterken.
De rechtsstaat is volgens Backer onze troef, omdat het precies dat biedt wat totalitaire, fundamentalistische en populistische bewegingen niet kunnen bieden: ruimte voor afwijkende meningen én bescherming tegen de staat als die zulke rechten wil inperken. Backer: "De rechtsstaat is de tegenpool van alles wat fundamentalistisch, totalitair of populistisch is. Het is - in wezen - de tegenpool van Dachau."
Wat kwetsbaar lijkt in de open samenleving is volgens Backer ook zijn kracht: het vertrouwen op de eigen kracht van mensen, de ruimte om te kunnen worden wie we zijn. Al even krachtig is dat de rechtsstaat de rechten van iedereen garandeert; zelfs die van een moordenaar als Anders Breivik. Backer betoogde dat mensen de plicht hebben om de uiterste inspanning te leveren voor een veilige, vrije, sterke staat. Zij moeten echter niet de indruk wekken dat onkwetsbaarheid kan worden afgedwongen. Backer: "De zogeheten 'sterke man' heeft niet de moed om zoiets hardop te zeggen."
Solidariteit
Kiezen voor de rechtsstaat betekent volgens Backer ook dat wij ons moeten houden aan internationale vluchtelingenverdragen. En dat wij in solidariteit de consequenties hiervan dragen. De woorden "Wir schaffen das " van Angela Merkel zijn volgens Backer historisch en passen in een traditie van solidariteit en humaniteit. Met het toegeven aan angst voor de toestroom van vluchtelingen verraden wij niet alleen onze medeburgers, maar ook onze diepste waarden. Backer: "Wij mogen de fouten uit het verleden niet herhalen. (...) Hoe snel vergeten wij, dat de burgers van nu de immigranten van toen waren."
Ondervoorzitter Backer vermeldde dat hij vorig jaar aanwezig was bij de herdenking van 70 jaar bevrijding van Dachau. Daar hoorde hij veteraan Sam Dann zeggen: "Dachau was a lesson, a most expensive lesson. We had to pay for it with our innocence ."
Om de juiste keuzes te maken, het ongemak dat daarmee gepaard gaat te trotseren en de consequenties te aanvaarden, is moed en doorzettingsvermogen nodig. George Maduro is daarin volgens Backer een voorbeeld voor ons allen: "Laten we bij onze keuzes proberen kleine Maduro's te zijn. (...) Laten wij handelen naar de dichtregels van Griet op den Beeck, uitgesproken na de recente aanslagen in Brussel:
Laten we moed houden, durven wankelen en redden wat er te redden valt.
Onszelf bijvoorbeeld, en mekaar.
Laten we stoppen met hopen en doen wat moet gebeuren om het te doen gebeuren,
en mild zijn voor wie dat nog niet kan.
Laten we ze openlaten: onze deuren, onze armen, onze geesten ."
Een verkorte versie van deze tekst is uitgesproken op 21 april 2016.
Deel dit item: