De Eerste Kamer heeft dinsdag 24 oktober gedebatteerd met minister Plasterk (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) in een tweede lezing van een grondwetswijziging die de Caribische openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba een constitutionele basis geeft. Daarnaast regelt het wetsvoorstel de instelling van een kiescollege voor de Eerste Kamer. De Eerste Kamer had de voorstellen 33.131 en 34.341 in de eerste lezing in 2016 al aangenomen.
De drie eilanden zijn sinds 10 oktober 2010 openbare lichamen binnen het Koninkrijk, maar dat was nog niet vastgelegd in de Grondwet. De grondwetswijziging kon ook in tweede lezing op grote steun rekenen in de Eerste Kamer, maar die stemt er op dinsdag 31 oktober 2017 formeel nog wel over. Voor aanvaarding is een tweederde meerderheid vereist.
Senator Ten Hoeve (OSF) haalde aan dat de eilanden op basis van het Koninkrijksstatuut al als openbare lichamen functioneren en concludeerde: "Er is geen reden om nu tegen de grondwetswijziging te stemmen". Wel zijn er volgens hem voortdurend ontwikkelingen die tot nieuwe vragen aanleiding geven.
Senator Meijer (SP) vond het optuigen van een speciaal kiescollege om het mogelijk te maken dat eilandbewoners ook hun invloed kunnen uitoefenen op het kiezen van de Eerste Kamer "een beetje raar", maar ze wist ook geen betere oplossing. Zij kondigde daarom aan dit voorstel te zullen steunen. Wel vroeg zij aandacht voor de achterblijvende levensstandaard in dit deel van Caribisch Nederland, met name voor mensen die afhankelijk zijn van een uitkering. Zij vond dat van de toezeggingen van de regering hieraan iets te doen nog weinig is terechtgekomen.
Senator Van Kappen (VVD) wees erop dat het voorzieningenniveau niet te veel mag afwijken van het in de regio geldende niveau, maar wel aanvaardbaar moet zijn binnen het Nederlandse staatsbestel. De senator kon ook instemmen met het instellen van een - eerder door de Eerste Kamer zelf gesuggereerd - kiescollege voor de Eerste Kamer waaraan alleen kiezers mogen deelnemen die de Nederlandse nationaliteit bezitten.
Senator Van Bijsterveld (CDA) wees erop dat Nederlandse kiesgerechtigden op de eilanden door dit voorstel voor het eerst sinds 10 oktober 2010 hun invloed kunnen uitoefenen bij de volgende verkiezingen van de Eerste Kamer (2019). Haar fractie is tevreden met het resultaat, ook al heeft het zeven jaar moeten duren. Ook de grondwettelijke status van de openbare lichamen kon zij steunen.
Ook senator Sini (PvdA) betuigde zijn steun aan het voorstel. "Iedere kiesgerechtigde dient het recht te hebben om zijn stem uit te brengen voor zijn eigen parlement", aldus Sini. Hij achtte het van groot belang om de gelijkwaardigheid van het Caribisch deel en het Europese deel van Nederland voortdurend voor ogen te houden. Hij hoopte dat het voorstel een positieve invloed zou hebben op de onderlinge verhoudingen. Ook hij vroeg aandacht voor de situatie van armoede op de eilanden en met name de problematische situatie van veel kinderen.
Senator De Graaf (D66) noemde het bijzonder dat minister Plasterk - weliswaar in demissionaire status - deze door de minister zelf geïnitieerde grondwetsherziening ook in tweede lezing kon verdedigen, en nog wel in zijn allerlaatste publieke optreden als minister. Hij dankte de minister voor de grote inzet waarmee deze de Koninkrijksrelaties de afgelopen vijf jaar heeft behartigd. "Een ondergewaardeerd en zeker geen makkelijk deel van zijn portefeuille", aldus De Graaf. Ook zijn fractie zal het voorstel steunen. Hij sprak ook zijn waardering uit dat in een "constitutionele schermpartij" regering en Tweede Kamer overtuigd konden worden van de wens van de Eerste Kamer een apart kiescollege in te richten op de eilanden ten behoeve van de verkiezing van de Eerste Kamer.
Senator Ester (ChristenUnie) gaf aan dat zijn partij ook in tweede lezing akkoord kon gaan met het voorstel, maar hij had nog wel een aantal vragen. Hij wilde met name in relatie tot het sociaal minimum op de eilanden weten wat de reikwijdte is van de zogenoemde differentiatiebepaling die in bijzondere omstandigheden de mogelijkheid biedt om verschil te maken tussen Caribisch en Europees Nederland. "Hoeveel differentiatie is acceptabel binnen wat toch één land is, zelfs al ligt er meer dan 7.000 kilometer tussen beide landsdelen?", aldus Ester.
Senator Ganzevoort (GroenLinks) dankte de minister dat die zich uiteindelijk, na alle mitsen en maren, door de Kamer ervan heeft laten overtuigen dat er een principieel en staatsrechtelijk correcte oplossing moest komen om de inwoners van Caribisch Nederland met de Nederlandse nationaliteit ook te laten participeren in de verkiezingen voor de Eerste Kamer. Ook hij ging in op het voorzieningenniveau. "Op het terrein van onderwijs is grote vooruitgang geboekt. Voor volksgezondheid geldt dat ook, al blijft het problematisch dat de minister van VWS nooit echt rekening heeft willen houden met het feit dat het stelsel van zorgverzekeringen daar totaal anders functioneert en er geen aanvullende verzekering bestaat", aldus Ganzevoort, die er ook op wees dat bijvoorbeeld bij infrastructuur de achterstanden nooit goed zijn weggewerkt en ook bij de sociale zekerheid geen vooruitgang is geboekt.
Senator Van Hattem (PVV) gaf aan dat zijn partij nog steeds het liefst afscheid neemt van de overzeese gebiedsdelen, waaronder Bonaire, Sint-Eustatius en Saba. Daarom heeft de PVV eerder in zowel Tweede Kamer als Eerste Kamer tegen het aanvankelijke wetsvoorstel gestemd. Door de novelle die voorkomt dat inwoners van de BES-eilanden zonder Nederlandse nationaliteit invloed kunnen uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer staat de PVV positiever tegenover het voorstel. "Wij vinden daarom dat dit gewijzigde onderdeel van het wetsvoorstel belangrijk is. Onverminderd onze eerdergenoemde bezwaren tegen de bredere staatkundige context van het aanvankelijke wetsvoorstel, is de bepaling over het Nederlanderschap van doorslaggevend belang om als PVV-fractie voor dit wetsvoorstel te stemmen", aldus Van Hattem.
Minister Plasterk dankte de Kamer voor de betoonde steun aan het wetsvoorstel. "Ik heb het nog even nageslagen: dit kabinet heeft denk ik vooral door de lange duur van de formatie een aantal records gebroken. Een daarvan is dat een grondwetswijziging in eerste en in tweede lezing door dezelfde zittende bewindspersonen uit hetzelfde kabinet hier in de Kamer kon worden verdedigd. Voor zover ik het heb kunnen terugvinden, is dat in ieder geval in de laatste decennia niet eerder gebeurd. Dat kunnen we dus aan de rij records toevoegen", aldus Plasterk.
De minister wees er wel op dat het voorstel voor het instellen van een kiescollege vooral grote symbolische waarde heeft. Alle in Nederland woonachtige mensen kunnen zo op dezelfde manier en op dezelfde grondslag invloed kunnen hebben op de samenstelling van de Eerste Kamer. "Maar omdat er in Caribisch Nederland niet zo veel mensen wonen, is het alles bij elkaar opgeteld zo dat, als al die mensen daar op dezelfde partij zouden stemmen, dat één tiende zetel in de Eerste Kamer zou uitmaken. Materieel zal de samenstelling van de Eerste Kamer door deze grondwetswijziging niet heel erg veranderen, maar het gaat natuurlijk om het principe, zoals door de verschillende leden is gesignaleerd", aldus Plasterk.
Woordvoerders van diverse partijen stonden ook stil bij de gevolgen van de ramp zes weken geleden op Sint Maarten, Saba en Sint Eustatius als gevolg van de orkaan Irma. "De wederopbouwopgave tart ons voorstellingsvermogen. De gevolgen van de ramp, ook in sociaal en cultureel opzicht, zullen nog lang voelbaar zijn. Veel investeringen zijn nodig om de eilanden er economisch weer bovenop te helpen en mensen weer hoop en uitzicht te geven. Dat vereist ruimhartige solidariteit van onze kant.", zo verwoordde bijvoorbeeld senator Ester de onder Kamerleden levende gevoelens.
Deel dit item: