Een Kamerdelegatie nam van 20 tot en met 24 juni 2022 deel aan de derde deelsessie van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) in Straatsburg. De delegatie bestond uit Eerste Kamerleden Petra Stienen (D66, delegatieleider), Reina de Bruijn-Wezeman (VVD), Caspar van den Berg (VVD), Ria Oomen-Ruijten (CDA), Tiny Kox (SP, PACE-president), Margreet de Boer (GroenLinks), Bob van Pareren (Fractie-Nanninga) en Tweede Kamerlid Agnes Mulder (CDA). Voor de Nederlandse delegatie stond de toespraak van Koning Willem-Alexander in de hémicycle op donderdag 23 juni centraal, inclusief zijn ontmoeting met de delegatie en het debat over de verantwoordingsplicht voor het neerhalen van vlucht MH17.
De Assemblee werd geïnformeerd over de voorbereidingen van een aanstaande topconferentie van de staatshoofden en regeringsleiders van de 45 lidstaten over de rol van de Raad van Europa. Een reflectiegroep van voormalige regeringsleiders en ministers van Buitenlandse Zaken is aan de slag en de Assemblee heeft een ad hoc commissie en een rapporteur aangesteld. Voorts vond een paneldebat plaats onder leiding van Tiny Kox, President van de Assemblee met oppositieleider uit Belarus, Svetlana Tichanovskaja en debatten over humanitaire gevolgen van de Russische agressie tegen Oekraïne, gemelde gevallen van politieke gevangenen in de Russische Federatie, en de noodzaak om de mensenrechten en de rechtsstaat in de Noordelijke Kaukasus te herstellen.
Op 23 juni sprak Koning Willem-Alexander de leden van de Assemblee toe. Hij had de laatste beraadslagingen van het debat over het neerhalen van MH17 kunnen volgen en onderstreepte in zijn speech de betekenis van het ter verantwoording roepen van degenen die betrokken waren bij het neerhalen van vlucht MH17. "Ons hart gaat uit naar de nabestaanden, van wie enkelen vandaag aanwezig zijn. Ik wil iedereen bedanken binnen uw Assemblee die zich inzet voor waarheidsvinding en gerechtigheid."
De Koning ging in op het belang van de Raad van Europa. "Bruut geweld en machtsmisbruik mogen nooit het laatste woord hebben. Het was vanwege die overtuiging dat het Koninkrijk der Nederlanden in 1949 samen met negen andere landen de Raad van Europa oprichtte. Het is een geweldige verworvenheid dat 46 kleine en grote landen zich uit eigen vrije wil hebben gebonden aan gezamenlijke afspraken. Dat er een alternatief is voor geweld en blinde machtsterreur," zei hij.
Hij benoemde de rol van de Raad van Europa in het tegengaan van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld en de constructieve inbreng van de organisatie ter verbetering van Nederlandse wetgeving en beleid, bijvoorbeeld het rapport dat de Venetië-commissie vorig jaar uitbracht op verzoek van de Tweede Kamer. "Het is verhelderend om in de spiegel te kijken die anderen je voorhouden. Geen rechtsstaat is volmaakt. Het kenmerk van een goed functionerende rechtsstaat is niet dat er nooit fouten worden gemaakt, maar dat van deze fouten wordt geleerd in een voortdurend proces van verbetering."
De Koning noemde de Russische inval een flagrante schending van alles waar wij als familie van Europese landen voor staan en onderstreepte de vastberadenheid van de bevolking van Oekraïne.
Tiny Kox, President van de Assemblee, bedankte Zijne Majesteit voor zijn toespraak tot de vergadering en verwees daarbij naar de bijdragen van zijn grootmoeder en moeder. "Het feit dat deze organisatie nog steeds bestaat, zou als een wonder kunnen worden beschouwd. Maar ze is er, en ze is er om de belangen van de mensen in Europa te dienen," zei Kox.
Op donderdag werd tevens het rapport over het neerhalen van vlucht MH17 besproken van de Roemeense rapporteur Titus Corlatean die eerder dit jaar in Nederland de nabestaanden heeft gesproken evenals parlementsleden en de betrokken instanties.
Bob van Pareren sprak namens zijn fractie EC/DA. "Het is goed te vernemen dat de Raad van Europa voortdurend achter het onderzoek staat, evenals het Europees Hof voor de rechten van de mens. Dat is een groot en voortdurend respect voor de familieleden die hier vandaag aanwezig zijn," aldus Van Pareren.
Caspar van den Berg, die namens zijn fractie ALDE sprak, stelde dat het voorliggende rapport eens te meer aantoont hoe Russische autoriteiten hebben nagelaten mee te werken aan het onderzoek naar de veiligheid van de luchtvaart en het strafrechtelijk onderzoek. "Wij zijn ontzet over de wijze waarop de Russische autoriteiten de weg naar waarheidsvinding en het bereiken van aansprakelijkheid en gerechtigheid hebben gefrustreerd," zei Van den Berg.
Margreet de Boer verwees in haar bijdrage naar de speech van de Senaatsvoorzitter uit 2017 die ging over het verlies van senator Witteveen, een van de vele MH17-slachtoffers. Eerder had Witteveen in een debat gepleit voor de bescherming van een democratische rechtsstaat waarin burgers de overheid kunnen bekritiseren en erop kunnen vertrouwen dat zij eerlijk worden behandeld.
Ria Oomen-Ruijten die niet bij het debat aanwezig kon zijn, liet zich vervangen door haar Noorse collega Schou. Schou riep op dat zelfs als er geen Russische leden aanwezig zijn, we hen moeten aanmoedigen hun verantwoordelijkheid te nemen, waarbij waarheidsvinden van het grootste belang is.
Petra Stienen verwees naar het verlies van partijgenoot Pim de Kuijer, waarna sinds 2015 een lezing is vernoemd en een podium biedt aan een politicus, journalist of kunstenaar. Voorts zei zij dat volgens artikel 2 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens alle verdragsstaten de plicht hebben om doeltreffend onderzoek te verrichten om de verantwoordelijken voor het verlies van mensenlevens dat zich onder hun rechtsmacht heeft voorgedaan, te identificeren en te bestraffen. "Zolang Rusland niet bijdraagt aan het tegengaan van straffeloosheid kunnen normale relaties niet worden hervat," zie Stienen.
Het rapport dat unaniem door de Assemblee werd aangenomen, spreekt van het verzuim van de Russische autoriteiten om te goeder trouw samen te werken met de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het gemeenschappelijk onderzoeksteam. De Russische autoriteiten hebben desinformatie verspreid, waaronder opeenvolgende tegenstrijdige versies ondersteund door vals bewijsmateriaal. Dit heeft het lijden van de nabestaanden van de slachtoffers nog verergerd.
De bewonderenswaardige waardigheid en constructieve rol die zij en hun verenigingen hebben gespeeld, verdienen lof. Het rapport stelt voorts dat het verreweg het meest overtuigende scenario is dat vlucht MH17 is neergeschoten door een Buk-raket die door het Russische leger aan de pro-Russische milities ter beschikking was gesteld.
Aangenomen teksten
Hier vindt u een overzicht van de tijdens deze sessie aangenomen rapporten van de PACE. Hier vindt u de toespraak van de Koning in het Nederlands en in het Engels.
Deel dit item: