De Eerste Kamer debatteerde dinsdag 18 oktober met minister-president Rutte over de plannen van de regering voor 2023. Dit gebeurde aan de hand van de Miljoenennota die op Prinsjesdag is gepresenteerd. Tijdens de eerste termijn van de Kamer ontnam Kamervoorzitter Bruijn senator Faber-van de Klashorst (PVV) het woord vanwege de manier waarop zij zich uitliet over het kabinet en besloot dat zij voor de rest van het debat zou worden uitgesloten. Daarop volgde een ordevoorstel van PVV-senator Van Hattem om Faber weer tot het debat toe te laten. Dat voorstel kreeg onvoldoende steun. Een tweede ordevoorstel van Van Hattem om het debat te verdagen werd eveneens verworpen. Andere PVV-senatoren namen vervolgens het woord in het debat met minister-president Rutte. Vanwege het late tijdstip dinsdagavond na afronding van de eerste termijn van de beantwoording door premier Rutte wordt het debat op dinsdag 1 november voortgezet. (Lees verder onder de foto)
Het herwinnen van het vertrouwen was een onderwerp dat bij veel fracties centraal stond. Voor GroenLinks is het dichten van de vertrouwenskloof essentieel, de VVD zei dat het kabinet moet zoeken naar meerderheden om zo vertrouwen te herwinnen en volgens het CDA moeten mensen meegenomen worden in de discussies die leiden tot keuzes van de regering. De ChristenUnie wees erop dat het wantrouwen zich niet alleen op het kabinet richtte, maar ook op het parlement en volgens 50PLUS bestaat het onderling vertrouwen als samenbindend weefsel in de samenleving niet meer. De SGP zei dat het vertrouwen in het kabinet 'geknakt' is.
In de analyse van de oorzaken van het afgenomen vertrouwen liepen de partrijen uiteen. Meerdere fracties haalden verschillende oorzaken aan die volgens hen tot het gebrek aan vertrouwen hebben geleid. PvdA en FVD noemden de Groningers die nog steeds niet zijn gecompenseerd, de PVV de burgers voor wie de hoge energiekosten onbetaalbaar zijn geworden en de SP de slachtoffers van het toeslagenschandaal. De PvdD wees op de studenten die te maken hebben met flexibele rente op hun studieschuld, en 50PLUS en OSF wezen op de gepensioneerde ouderen die wachten op compensatie voor het niet-indexeren van de pensioenen. Ook de oorlog in Oekraïne en de protesten in Iran werden besproken. De Fractie-Nanninga vroeg waarom Nederland zijn diplomaten niet terug heeft geroepen uit Iran. De Fractie-Frentrop en de Fractie-Otten riepen op de asielinstroom te stoppen.
Wenkend perspectief nodig
Senator Rosenmöller (GroenLinks) zei dat mensen hebben behoefte aan richting en een bepaalde mate van houvast. Wat GroenLinks betreft is een andere kijk op onze manier van wonen, werken, reizen en ondernemen nodig. Bij dat alles zal klimaatneutraliteit centraal moeten staan. Rosenmöller nodigde de premier uit om op een gepassioneerde manier te spreken over een wenkend perspectief. Volgens hem is het publieke belang onvoldoende geborgd in de sterk vercommercialiseerde energiesector. Hij vroeg de minister-president waarom de urgentie voor een prijsplafond zoals voorgesteld door GroenLinks en PvdA door het kabinet niet is gevoeld. De overheid heeft een taak om te zorgen voor publieke voorzieningen, in Nederland op het platteland en ook op de BES-eilanden. Dat nieuwe tijdperk wordt niet bereikt door te werken met slechts een krappe meerderheid in de Tweede Kamer. Het dichten van de vertrouwenskloof is essentieel. Rosenmöller stelde voor een burgerberaad in te stellen als versterking van en aanvulling op de parlementaire democratie. Vertrouwen geven betekent volgens hem ook vertrouwen krijgen.
Overheid moet oplossen wat ze toezegt
Volgens senator Jorritsma (VVD) is het vertrouwen op vaste meerderheden een luxe die het kabinet zich in de huidige tijd niet meer kan veroorloven. En dat is helemaal niet erg. Ze noemde het prijsplafond als een goed voorbeeld van meerdere partijen die verantwoordelijkheid voelen. Volgens Jorritsma is met de komst van social media veel veranderd: veel goeds, maar er is ook verruwing. Ze vroeg of het kabinet bereid is in Europa veel harder aan de bel te trekken om de anonimiteit op sociale media terug te dringen. Als mensen door het ijs dreigen te zakken, dan moet de overheid er voor hen zijn, zei Jorritsma. Door de oorlog in Oekraïne bevinden veel huishoudens in ons land zich in onzekerheid. Door het steunpakket is een deel van die onzekerheid weggenomen. Jorritsma vroeg in het bijzonder aandacht voor het mkb. Ze hoopt dat het recent toegezegde steunpakket voldoende soelaas biedt voor het mkb. Onvrede in de samenleving moeten wij ons aantrekken en terechte onvrede wegnemen, aldus Jorritsma. De overheid moet oplossen wat ze toezegt. Jorritsma erkende dat het kabinet er niet goed in geslaagd is om aan burgers uit te leggen waarom andere keuzes worden gemaakt dan mensen wensen of verwachten. Over de veiligheid zei zij dat de VVD tevreden is over de grote aandacht voor ondermijning en aanpak daarvan. Jorritsma maakte zich wel zorgen dat alle aandacht naar de grote steden gaat en minder naar middelgrote en kleinere gemeenten. Tot slot wenste zij de Kamer toe dat ze zich weer iets meer op haar kerntaken gaat richten.
Besturen om te blijven besturen
Volgens senator Nanninga (Fractie-Nanninga) zijn er geen crises die ons land zomaar overkomen. De crises komen rechtsreeks voort uit dit kabinetsbeleid, door (slechte) timing en door pappen en nat houden. Er is ook een wereld buiten het kabinet, daar kunnen mensen niet oneindig wachten op een antwoord, zei Nanninga. Ze gaf Iran als voorbeeld. Waarom roepen we onze diplomaten niet terug en waarom steunt het kabinet de vrouwen niet, vroeg ze aan de minister-president. Ook wilde zij weten wie het kabinetsbeleid bepalen: de bewindspersonen of de coalitiepartijen. De toegezegde nieuwe bestuurscultuur is volgens haar nooit van de grond gekomen. Als voorbeeld haalde ze het zogeheten bewindspersonenoverleg aan dat de coalitiepartijen wekelijks houden en waarbij naast de ministers en staatssecretarissen van een politieke partij, ook de partijleiders en de fractievoorzitters uit beide Kamers aanschuiven. Is dat niet staatsrechtelijk dubieus, wilde Nanninga weten. Volgens haar kan er zo geen sprake zijn van enig dualisme. Het kabinet lijkt te besturen om te blijven besturen. Ze vroeg de minister-president hierop te reflecteren.
Meenemen van burgers blijft achterwege
Senator Knapen (CDA) vond dat er in Den Haag nog te veel fixatie is op het zoeken naar meerderheden. Het meenemen van burgers blijft achterwege. Hij miste oog voor het grote verhaal. Volgens Knapen heeft het kabinet geen idee hoe we de volgende winter door komen. Over de vluchtelingencrisis zei hij dat het CDA altijd zoekt naar een balans tussen streng en rechtvaardig. Hij vroeg of er niet strenger kan worden opgetreden richting asielzoekers uit veilige landen. Grip is nodig, aldus Knapen. Maar we moeten ons realiseren dat asielzoekers maar een klein deel uitmaken van immigratie. Het betreft vooral arbeidsmigranten zoals seizoenarbeiders. Dat is de prijs die we betalen wanneer we zoveel dingen tegelijk willen: bouwen, tomaten plukken, schone toiletten op Schiphol, parttime werken, aldus Knapen. Hij vroeg het kabinet een doorwrochter kabinetskader te ontwikkelen. Bij de stikstofcrisis heeft het kabinet te vaak de kool en de geit willen sparen. Het is nu zaak om met vaste en rustige hand de koers uit te stippelen. Volgens Knapen gaat het behalve over stikstof, ook over de tegenstelling tussen stad en platteland. Wat hem betreft kan de overheid sommige dingen heel goed, maar is zij voor andere dingen niet of minder geschikt. Hij zei dat we moeten uitkijken met de term 'maatwerk'. Dat klinkt volgens Knapen heel sympathiek, maar het is maar een kleine stap naar feitelijk onheil. Soms kan de overheid het gewoon niet, aldus Knapen.
Significante verhoging minimumloon nodig
Senator Vos (PvdA) noemde het kabinet 'machteloos' omdat het te veel beleid vooruit geschoven heeft uit angst voor de kiezer. Ze vroeg of de regering kon uitleggen waarom het kabinet wel miljarden euro's vrij kan maken voor het bedrijfsleven tijdens de coronacrisis, maar niet voor de Groningers? Als er één deel van Nederland is waar we royaal moeten compenseren is het Groningen wel, aldus Vos. Ze vroeg hoe het kabinet de slachtoffers in Groningen steunt bij de traumaverwerking. Volgens Vos groeien kleine problemen van mensen door de jaren heen uit tot monsters die de samenleving tonnen kunnen kosten. De problemen beginnen meestal bij bestaansonzekerheid: ze liggen in de meeste gevallen aan een te laag en te onzeker inkomen waardoor mensen in de problemen komen. Daarom is volgens de PvdA significante verhoging van het minimumloon nodig en moet er iets veranderen aan de manier waarop we onze economie hebben ingericht. Er is visie nodig welke sectoren moeten worden versterkt en welke verkleind. Tot slot vroeg ze waarom mbo-studenten meer en sneller rente moeten terugbetalen over hun lening dan studenten in het hbo en wo. Ze vroeg of Rutte kon toezeggen dat dit wordt gerepareerd zoals minister Dijkgraaf van Onderwijs heeft aangekondigd.
Solidariteit tussen generaties
Senator Bredenoord (D66) zei dat de Eerste Kamer er is om voorbij de waan van de dag te kijken. De wetgeving die de senaat beoordeelt is er voor de volgende generaties. Volgens haar is het ook belangrijk dat er solidariteit tussen de generaties is. Ook hield Bredenoord een pleidooi voor solidariteit over de grenzen heen, zoals met de vrouwen en mannen in Iran en Oekraïne. Met betrekking tot de asielopvangcrisis vroeg zij de minister-president te reflecteren op de crisis en de stappen die het kabinet gaat zetten om dit op te lossen. Bredenoord zei dat het vertrouwen in en optimisme over de Europese Unie groeit. Ze was dan ook blij met de Europese vlag in de zaal. Over de energiecrisis in relatie tot de oorlog in Oekraïne zei zij dat dit voor veel Nederlanders voor het eerst is dat ze de prijs voor vrijheid betalen, namelijk stijgende prijzen. D66 is tevreden met het steunpakket van het kabinet. Het pakket is er voor het nu maar ook voor de toekomst. Ook wees Bredenoord erop dat zorg voor het eerst de grootste kostenpost is in de Miljoenennota. We moeten nu het fundament leggen ook al weten we nog niet hoe we het plafond moeten bouwen, besloot ze haar bijdrage.
Grenzen dicht
Senator Faber-van de Klashorst (PVV) wees op tegenstellingen die door kabinet zijn gecreëerd: het volk wordt ontmoedigd om te vliegen, maar de elite vliegt overal heen. Terwijl Schiphol moet krimpen, heeft het samen met twee andere luchthavens de grootste toename in het aantal privéluchten. Voedselvoorziening verdwijnt voor een groot deel naar het buitenland. Burgers met een modaal inkomen geven aan het gevoel te hebben te horen bij de minima. En ze voelen het niet alleen, ze zijn het volgens Faber ook. Ze vroeg de minister-president waarom minister Kaag heeft gezegd dat de Nederlanders offers moeten brengen. De energierekening is een soort Russische roulette, aldus Faber. Tien jaar lang zijn VVD'ers verantwoordelijk voor het asielbeleid. Volgens de PVV is er enkel stoere praat in het verkiezingsprogramma van de partij, maar doet de VVD niet wat ze belooft. Daarmee zet de minister-president de verzorgingsstaat op de helling. De grenzen moeten dicht volgens Faber. Ze vroeg wanneer de regering het vluchtelingenverdrag opzegt. Burgers mokken en morren, omdat duizenden migrantenmannen een woning toegewezen krijgen, terwijl zij zelf lang op een sociale huurwoning moeten wachten.
Richten op consensus
Senator Huizinga-Heringa (ChristenUnie) sprak haar waardering uit voor dit kabinet dat moet besturen in een zeer gecompliceerde tijd. Volgens haar moet alles op alles worden gezet om de landen in Europa niet tegen elkaar uit te laten spelen door Poetin. Het is verder hoog tijd dat de menselijke maat terugkomt. De gedachte dat de overheid de pandemie zou gebruiken om mensen vrijheden af te nemen, verontrust de ChristenUnie. De coronamaatregelen worden soms zelfs beschouwd als oorzaak van de pandemie. Dit wantrouwen richt zich volgens Huizinga niet alleen op het kabinet, maar ook op het parlement. We moeten ons richten op consensus in het zoeken naar oplossingen, zei zij. Aan de randen van Nederland bestaat het hardnekkige idee dat de randstad een streepje voor heeft. Huizinga vroeg wat het kabinet gaat doen om het vertrouwen van de regio te herwinnen. Ook wilde zij weten hoe ver het kabinet is met de vereenvoudiging van het toeslagen- en belastingstelsel. Burgers moeten elkaar ondersteunen, besloot Huizinga, en niet alles van de overheid verwachten. Dat maakt de maatschappij weerbaar. Ze raadde daarom het hele kabinet aan om op werkbezoek te gaan in Westerkwartier (Noordoost Groningen) en Heerlen-Noord, twee voorbeelden van solidariteit en gemeenschapszin. Naast een betrouwbare overheid is dat wat ons land nodig heeft, aldus Huizinga.
Veranderen van binnenuit
Senator Janssen (SP) zei dat regeren vooruitzien is en in zware tijden ook afzien. Hij is het inhoudelijk niet met alles eens met het kabinet, maar dat doet niets af aan zijn waardering voor de inzet van het kabinet. Janssen vroeg of de regering aanvullende maatregelen wil nemen om de kinderarmoede in het koninkrijk te verhelpen. Onze kinderen mogen we nooit laten vallen, aldus Janssen. De lonen zullen omhoog en de lasten omlaag moeten, om ook kinderen uit de armoede te halen. De SP vroeg de minister-president waar mogelijk in te zetten op een zo snel mogelijk einde aan de mensonterende oorlog in Oekraïne. Daarnaast is volgens Janssen een herbezinning nodig op hoe de internationale veiligheidsarchitectuur kan worden hersteld wanneer de oorlog beëindigd is. Hij vroeg Rutte wat hij vindt van het opzetten van een speciaal tribunaal om oorlogsmisdadigers te berechten. Kan Nederland als land van vrede en recht daarin een rol spelen, vroeg hij in aanvulling. Volgens de SP moeten we niet alleen af van de intensieve agrarische sector, maar ook van de handelshuizen die een grote invloed hebben in die sector. Janssen vroeg de minister-president om te spreken van toeslagenschandaal in plaats van 'affaire'. Over de zorg zei hij dat de SP zal blijven vechten om de bezuinigingen in verpleeghuizen van tafel te krijgen. Van de zorg moet geen markt gemaakt worden. Verandering komt op zijn best van binnen uit. Ook in het kabinet, aldus Janssen. Hij deed een beroep op de barmhartigheid van CDA en ChristenUnie.
Miljoenennota is symboolpolitiek
Volgens senator Koffeman (PvdD) piept en kraakt de samenleving, maar is de minister-president op veel dossiers onzichtbaar. Je zou verwachten dat er fundamenteel andere keuzes worden gemaakt, aldus Koffeman, maar deze Miljoenennota is vooral symboolpolitiek. Van de volgens de PvdD benodigde radicale trendbreuk is geen sprake. Zelfs het verlagen van de BTW op groente en fruit blijkt te moeilijk, zei hij. Nederland struikelt volgens hem van de ene crisis naar de andere, maar waaróm we struikelen wordt genegeerd. Dat is namelijk het uitputten van de aarde. Koffeman vroeg aan Rutte of Nederland voorbereid is op een nieuwe pandemie. De vogelgriep is niet afdoende aangepakt, aldus de PvdD-senator. Volgens hem erkent het kabinet de stikstofproblematiek nog altijd niet als een natuurcrisis. Het kabinet wil vooral de vergunningverlening weer op gang krijgen. Natuur kan wel zonder mensen, maar wij kunnen niet zonder de natuur, zei Koffeman. Een Plan B voor het geval Rusland de gaskraan zou dichtdraaien was er niet, constateerde hij. Er is te weinig geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Hij noemde het absurd dat studenten niet in aanmerking komen voor de energietoeslag. Het is volgens hem een pechgeneratie die al opgezadeld was met de flexibele rente.
Samenbindend weefsel is er niet meer
Volgens senator Van Rooijen (50PLUS) kondigt de politiek ineens maatregelen aan waardoor de samenleving zich overvallen en buitengesloten voelt. Liberaal Nederland heeft de verzuiling overwonnen, maar dat is gelijk het probleem. Het samenbindend weefsel is er niet meer. Ons maatschappelijk model was gebaseerd op onderling vertrouwen. Het is zonde dat het is verdwenen, aldus Van Rooijen. De 10% verhoging van de AOW in combinatie met de hoge inflatie en betekent dat in feite geen verbetering. Het is volgens Van Rooijen een perfect voorbeeld waarom het vertrouwen verdwijnt. Hij hoopt van harte dat het kabinet er niet alleen met de boeren uit komt, maar ook met de andere groepen in de samenleving. Er komt te veel wetgeving door de Kamers die feitelijk rammelt of niet voldoet, zei Van Rooijen. De samenleving wordt bijna elke dag in crisismodus gezet door allerlei alarmerende modellen. Hij vroeg de minister-president tot besluit of hij tevreden is met wat hij de afgelopen twaalf jaar heeft bereikt.
Geknakt vertrouwen
Senator Schalk (SGP) hield een pleidooi voor de 2% van de begroting die Nederland moet afdragen aan de Navo. De mensen bij Defensie verdienen onze materiële en morele steun, zei hij. Schalk zei verder dat hij huivert over hoe makkelijk wij omgaan met leven en dood. Abortus is onlangs met een nieuwe wet weer makkelijker gemaakt. De coronacrisis heeft ons juist geleerd dat mensen niet willen sterven, maar er juist alles doen om te blijven leven. Moeten we dan ons euthanasiebeleid niet herzien, vroeg hij de minister-president. Ook wilde hij weten of de regering het met hem eens was dat in het toeslagenschandaal meer nodig is dan alleen geld. Hoe kan het vertrouwen worden teruggewonnen? De SGP denkt dat we kernenergie broodnodig hebben en dat we in de tussentijd met andere oplossingen moeten werken. Bijvoorbeeld door laaghangend fruit plukken en de winkelopenstelling op zondag af te schaffen. Dit levert, naast CO2-reductie, energiebesparing en rust op, aldus Schalk. Over de stikstofaanpak zei hij, dat veel afhangt van de uitwerking van het rapport van Remkes. De SGP is er niet helemaal gerust op. Een harde datum waarop de doelstellingen rondom stikstof behaald moeten worden, moet wat de SGP betreft vermeden worden. Met name het vertrouwen is geknakt, zei Schalk. Niet alleen van de boeren, maar ook elders in de samenleving.
Besluiteloosheid is troef
Senator Otten (Fractie-Otten) stelde dat hij al op 15 februari gevraagd had waarom de eigen Nederlandse gasopslagen zo leeg waren. De minister-president had daar geen antwoord op gehad. Dat was tien dagen voor de inval in Oekraïne. Inmiddels zitten we volgens Otten in een ongekende energiecrisis en andere crises door dit kabinet. De enige crisis die we niet hebben is een kabinetscrisis, aldus Otten. Volgens hem is besluiteloosheid troef en wordt ieder besluit vooruitgeschoven of geoutsourcet aan Johan Remkes. Dit kabinet en eerdere kabinetten zijn niet goed in staat geweest om de problemen in Groningen op te lossen. Een kabinet van procesmanagers holt achter de feiten aan, zei hij. De minister-president is vooral bezig zich zoveel mogelijk te ontdoen van zijn verantwoordelijkheden. Dat is het kernprobleem. Otten zei dat het duidelijk is wat er moet gebeuren: meer werken en werken moet meer lonen. Ook heeft Nederland behoefte aan een transparant belastingstelsel en het afbouwen van toeslagen. Dit kan worden gefinancierd door geld te gebruiken uit de klimaat- en stikstoffondsen. Ook moet volgens Otten de asielinstroom worden beperkt en criminaliteit keihard aangepakt.
Alle seinen op rood
Volgens senator Hiddema (Fractie-Frentrop) is de tijd gekomen om ons te realiseren dat het immigratie- en asieldossier het breekijzer zal worden in de politieke verhoudingen. Alle seinen staan volgens Hiddema op rood. Er moet nu een oplossing komen, de wal keert het schip. Hiddema sprak van een 'sieraad van eenvoud': het raakt vol, dus het houdt een keer op. De instroom blijft groeien, het beleid loopt spaak en het verzet groeit. Als de VVD het klaarspeelt om tien jaar lang te stemmen tegen de eigen beloften, aldus Hiddema, dan moeten we constateren dat er tien jaar verwaarlozing is. De resultaten van het huidige beleid zijn volgens hem catastrofaal. Nederlanders zitten te wachten op een huis, terwijl mensen die hier nog geen stuiver hebben verdiend zo een huis kunnen betrekken. Dit heeft zijn weerslag op de verhouding tussen de burger en de overheid en ondergraaft het draagvlak. Waarom mogen wij geen referendumwet hebben, vroeg Hiddema. Hij verwees daarbij naar de staatscommissie onder leiding van Remkes, die de invoering van een bindend referendum had geadviseerd. Hij vroeg de minister-president naar zijn mening over de spanningen tussen platteland en stad, en of een bindend referendum soelaas kon bieden.
Compensatiekabinet
Senator Raven (OSF) zei dat er een grote kans is dat het energieprobleem wordt opgelost: met waterstof. Dat is volgens Raven een onuitputtelijke energiedrager, waarmee Nederland zich energieonafhankelijk mee zou kunnen maken. Hij riep het kabinet op samen te werken met andere landen. Oorlog anno nu gaat om energie, aldus Raven, dus dat moet kern van het beleid zijn. Ook kernsplitsing kan volgens hem een oplossing bieden. Raven riep het kabinet ook op om meer gebruik te maken van de kracht van ons koningshuis, en die van alle andere koningshuizen ter wereld. Roep hen op om in actie te komen voor het behoud van de wereldvrede, stelde Raven. Ook vroeg hij waarom er niet massaal zonnepanelen beschikbaar worden gesteld, zodat de overstap naar duurzame stroom voor iedereen geregeld wordt. Is het kabinet bereid een staatsbedrijf voor energietransitie op te richten, vroeg Raven, die verder sprak van een 'compensatiekabinet'. Toch is er volgens hem nog een groep die wacht op compensatie: drie miljoen gepensioneerden. Omdat het kabinet nog geen actie onderneemt, voorspelde Raven dat dit onderwerp een splijtzwam bij de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2023 gaat worden.
Gehoord worden
Senator Dessing (FVD) sprak van een ongekende ontneming van het vrije woord. Zowel tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Tweede Kamer als vandaag weer. Volgens Dessing maakt zijn fractie zich grote zorgen over de staat van de natie. De stand van Nederland en haar inwoners is heel slecht. Dit komt volgens Dessing door beslissingen die tegen de wil van de Nederlanders in gaan, zoals de Europese grondwet en het Oekraïne-referendum. Die zijn niet populair onder het volk, maar worden wel doorgedrukt. Er kunnen ook andere keuzes worden gemaakt, stelde Dessing, die wel in het belang zijn van de Nederlanders. Mensen ervaren nu dat er beleid wordt gemaakt over de rug van de burger. Hij noemde het zorgwekkend dat het kabinet nog geen idee heeft hoe de rekening van het energieplafond gefinancierd moet worden. Er wordt volgens hem zelden geëvalueerd of gewenste maatregelen wel uitvoerbaar zijn of het gewenste effect hebben. Een daadwerkelijk mea culpa over een gekozen koers valt vanuit Den Haag niet te horen. Terwijl dit volgens Dessing het begin zou kunnen zijn van het herwinnen van vertrouwen. Het is allemaal niet zo moeilijk, stelde Dessing: hervat de gaswinning in Groningen en compenseer de Groningers ruimhartig. Dwing boeren niet hun land op te geven vanwege stikstofeisen. Dessing vroeg hoe de minister-president het zou vinden als hij het gevoel had dat hij niet werd gehoord. Dat is volgens hem wat het volk wil: weer gehoord worden.
Beantwoording door minister-president Rutte
Minister-president Rutte zei dat de regering de oorlog in Oekraïne veroordeelt en dat het daarom het land ondersteunt, financieel en materieel. We mogen Oekraïne nu niet in de steek laten. De sleutel tot het einde van de oorlog ligt in Moskou, zei hij. Het is verschrikkelijk wat er in Iran gebeurt, vervolgde Rutte. De Nederlandse regering heeft dit veroordeeld, zowel publiekelijk als achter de schermen, onder ander door actief te pleiten voor sancties in Europees verband.
Over het minimumloon zei Rutte dat dit per 1 januari 2023 wordt verhoogd. Hij noemde het een substantiële stap en daar laat de regering het op dit moment bij. De energiesteun aan het mkb kan met terugwerkende kracht worden aangevraagd. In de tussentijd ondersteunen de Belastingdienst en de banken het mkb. Hij zei verder dat er stappen worden gezet door het kabinet om het belastingstelsel te vereenvoudigen. De toeslagen worden afgebouwd en er wordt ook gekeken of je met sommige toeslagen überhaupt moet doorgaan, aldus de minister-president.
Volgens Rutte geldt voor alle studenten een flexibele rente, zowel de studenten met een basisbeurs als die met een lening. De overheid gaat zelf leningen aan om aan studenten te kunnen lenen. Daarom is het volgens hem niet meer dan redelijk dat daar rente op is. Hij zegde wel toe dat de voorwaarden voor het terugbetalen van de lening voor mbo-studenten worden gelijk getrokken met die van het hbo en wo.
Investeren in waterstoftechnologie is vooral voor de iets langere termijn, zei Rutte. Het is een centraal element in de strategie voor na 2030. Over de kloof tussen de randstad en de regio, zei hij dat Remkes in zijn rapport terecht benoemt dat die spanningen er zijn. Hij noemde het burgerberaad een aanvulling op de vertegenwoordigende democratie. Tot slot stelde de minister-president dat er een migratiedoelstelling komt.
Deel dit item: