Debat samengevat: begroting Infrastructuur en Waterstaat 2024

• - 

  De motie-Holterhues c.s. constateert dat eigenaren van elektrische auto's onevenredig hoog belast gaan worden door de wijziging van de belastingvoordelen voor elektrische auto's in 2025 en verzoekt de regering om te onderzoeken of er een oplossing in deze gevonden kan worden zodat eigenaren van elektrische auto's maximaal hetzelfde betalen als eigenaren van benzine auto's. Deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen.
• - 

  De motie-Koffeman overweegt dat het Planbureau voor de Leefomgeving in 2018 voor het laatst becijferd heeft dat de schadelijke uitstoot naar bodem, water en lucht jaarlijks 31 miljard euro bedroeg en dat er geen onafhankelijke recente kosten/batenanalyses zijn van de externaliteiten die veroorzaakt worden door grote bedrijfstakken zoals de primaire sector, de luchtvaart en industriële productie; verzoekt de regering via onafhankelijk onderzoek de omvang hiervan in kaart te brengen en de Kamer binnen zes maanden over de uitkomsten daarvan te informeren. Ook deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen.
• - 

  De motie-Koffeman overweegt dat de hub-functie van Schiphol zorgt voor grote aantallen passagiers die de luchthaven slechts benutten voor een snelle overstap, waarmee ze een zeer beperkte bijdrage leveren aan de Nederlandse economie en dat er geen belasting geheven wordt op gebruik van de luchthaven voor transferpassagiers; verzoekt de regering een onafhankelijke kosten/baten analyse te laten vervaardigen van de hub-functie van Schiphol inclusief de daardoor veroorzaakte externaliteiten, zoals geluidsoverlast en milieuvervuiling. Deze motie is door de minister ontraden.

BBB: Natuur domineert beleidskeuzen

Senator Kemperman richtte zich in zijn bijdrage op voedselzekerheid, eigendom en ondernemersbelangen. Hij wilde weten hoe het is gekomen dat de beleidsterreinen van andere ministeries zo dominant zijn geworden. Bij de bouw van een huis wordt de ruimte pas aan het einde ingericht, maar als we een heel land gaan verbouwen, volgen we blijkbaar een hele andere logica en een heel andere volgorde. Hoe legt minister uit dat hij geen infraprojecten kan starten vanwege rechtszaken naar aanleiding van plannen van een andere minister, vroeg Kemperman. Volgens de BBB is de natuur een doel op zich geworden en domineert het onderwerp alle beleidskeuzen. Wat doet de minister om tegenwicht te bieden aan het dominante klimaat- en natuurdenken, vroeg Kemperman. Als je beleid vertaalt in cijfers, dan mag je ook vragen stellen over het beleid dat er achter zit, verdedigde hij zijn bijdrage in antwoord op een interruptie van een van de andere Kamerleden. De BBB is niet per se tegen de begroting.

ChristenUnie: Toekomstbestendige infrastructuur nodig

Senator Holterhues zei dat zijn fractie verheugd is dat een groot deel van de begroting naar duurzaamheid en het openbaar vervoer. Als laaggelegen deltaland is Nederland kwetsbaar. Deze opgaven vragen om een robuuste en toekomstbestendige infrastructuur, aldus Holterhues. Dorpen, steden en voorzieningen moeten bereikbaar blijven, ook de regio's met bussen en treinen. Het is in sommige delen van Nederland niet de vraag wannéér de bus komt, maar óf de bus komt. Holterhues vroeg hoeveel procent van de begroting wordt uitgegeven binnen de randstad en hoeveel daarbuiten en of de begroting voldoende mogelijkheid biedt om alternatieven op te zetten voor verdwijnende buslijnen. Hoe voorkomt de minister dat de provincie Zeeland helemaal zonder busbedrijf komt te zitten, vroeg hij tot besluit.

Volt: Versnelling nodig

Senator Hartog mist het tempo. Hij vroeg wat de ambities en concrete doelstellingen ten aanzien van de infrastructuur van het internationale treinverkeer zijn. Hartog wilde weten welke rol de minister kan spelen in de versnelling van de verschillende proefprojecten met nachttreinen. Is het voorgenomen budget van 1,6 miljoen euro wel het juiste ambitieniveau om dit echt vlot te trekken? Zijn er initiatieven die door de beperkte middelen op de plank blijven liggen, vroeg hij. Naar aanleiding van een recent werkbezoek van de Kamer aan het Caribisch deel van het Koninkrijk vroeg Hartog aandacht voor de steun aan de infrastructuur in de overzeese gebieden, omdat daar meer kan worden gedaan dan nu gebeurt, bijvoorbeeld ten aanzien van de verbindingen tussen de luchthaven en de veerdiensten.

GroenLinks-PvdA: Lange termijn voorop stellen

Volgens senator Thijssen moet de lange termijn voorop komen te staan bij keuzes die we nu maken. Ze gaf de minister complimenten dat toekomstbestendigheid prioriteit krijgt in de begroting. Het is niet altijd gemakkelijk om lange termijn voorop te stellen. Over de bescherming tegen het hoge water vroeg zij of de toekomstige generaties droge voeten zullen houden en zo ja tot welke prijs. Zelfs bij groeiscenario's krimpregio's blijven bestaan, waar de bereikbaarheid nog verder achteruitgaat. Thijssen vindt dat een zeer onwenselijke ontwikkeling. Ze vroeg ook aandacht voor de omgang met zorgwekkende stoffen zoals pfas. Ze stelde met opluchting vast dat het demissionaire kabinet dit wil aanpakken, maar dat een verbod op pfas nog ontbreekt. Zou het geen goed begin zijn om op eigen grond van de staat geen bestrijdingsmiddelen te gebruiken, vroeg Thijssen. Laten we goede voorouders zijn, zei zij tot besluit.

OPNL: Benutten kracht van de regio's

Senator Van der Goot is blij dat het kabinet streeft naar het benutten van de kracht van alle regio's, zoals dat de boodschap aan de Kamer was in de zomer van 2023 en onlangs herhaald door minister de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelatie in de kabinetsreactie op het rapport Elke regio telt . In oktober 2023 is er ook een motie van de OPNL aangenomen die de regering vraagt om een regioparagraaf op te nemen in de Voorjaarsnota. Van der Goot vroeg de minister of hij op korte termijn inzichtelijk kan maken hoe in de begroting 2024 en in de Voorjaarsnota incidenteel en structureel middelen beschikbaar worden gesteld voor de verbetering van investeringen in het openbaar vervoer in de regio.

PvdD: Te weinig, te laat

Volgens senator Koffeman laat de begroting zich samenvatten als 'too little too late': te weinig, te laat. Hij zei dat de lobbykracht van big agro een slagvaardig stikstofbeleid traineert en noodzakelijke verbeteringen voorkomt of zelfs terugdraait en haalde ook een voorbeeld aan van een lobby voor de luchtvaart. Koffeman wees verder op recent onderzoek dat Schiphol weinig voordeel voor onze economie op levert. De luchthaven wordt alleen maar gebruikt als overstap hub. En zo blijkt uit het onderzoek: overstappende passagiers leveren niets op terwijl ze wel veel kosten. Hij vroeg de minister hierop te reageren en daarbij ook de grote maatschappelijke gevolgen van Schiphol te betrekken. Is het waar dat gewassen die behandeld zijn met pfas-bevattende gewasbeschermingsmiddelen residuen blijven bevatten van pfas op het moment dat consumenten die producten tot zich nemen? Is het kabinet bereid om te komen met een spoedig totaalverbod op het gebruik van pfas in gewasbeschermingsmiddelen, vroeg Koffeman tot besluit.

SP: Niet-lozen zou norm moeten zijn

Senator Van Aelst haalde onderzoek aan dat heeft berekend dat pfas 31 miljard euro schade per jaar aanricht, omgerekend een verlies van 4,5% van het bruto binnenlands product (BBP). Zou de minister de pfas-uitstoot daarom niet fors omlaag moeten krijgen. Drinkwaterbedrijven filteren op dit moment heel veel chemicaliën uit het water, dat ze vervolgens weer lozen op het oppervlaktewater. Dat mag omdat het niet hun vervuilde water is, maar ze zien het liever anders. Mede hierdoor en door afgegeven vergunningen voor lozen is de Nederlandse waterkwaliteit de slechtste van heel Europa. Niet-lozen zou de norm moeten zijn, aldus Van Aelst. Het openbaar vervoer is op dit moment geen goed alternatief: twee keer zo lang onderweg, duur en steeds meer plekken zijn onbereikbaar. Ze besloot met een vraag over de regionale luchthavens. In de stukken van het ministerie staat dat er een zorgvuldige procedure met een goed gelukt participatieproces heeft plaatsgevonden. Maar, zei Van Aelst, dat was niet het geval bij Rotterdam The Hague Airport.

CDA: Aandacht voor uitvoering

Senator Rietkerk vroeg aandacht voor de uitvoering. Hij had een aantal vragen over de uitvoering van projecten, veelal buiten de Randstad, in een aantal provincies, zoals de verbreding van de A58 en de A59. Wat zijn exact de uitvoeringsproblemen bij het vertragen of pauzeren van deze projecten, wilde hij weten. Rietkerk vroeg verder wat er vastloopt in de uitvoering van de werkzaamheden aan de Afsluitdijk. Hetzelfde vroeg hij over het treinknooppunt Meppel. Hij wilde weten wanneer de uitvoering van de werkzaamheden aan de orde is. Klopt het dat het negen jaar kan duren voordat er geïnvesteerd kan worden in Meppel, vroeg Rietkerk. Een deel van het treinverkeer is nog met dieseltreinen. Het CDA wilde weten in hoeverre het helpt bij de stikstofproblematiek als dit treinverkeer elektrisch wordt. Tot slot wilde Rietkerk weten of de minister iets kon zeggen over het waarderen van de uitvoering van beleid ten opzichte van de ontwikkeling van beleid.

Beantwoording minister Harbers

De minister van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) liet weten dat de nieuwe Nota Ruimte van het demissionaire kabinet naar verwachting voor de zomer af is. Vanuit I&W wordt bij die nota gekeken naar infrastructuur en mobiliteit. I&W werkt zelf aan een Mobiliteitsvisie voor 2050.

In antwoord op de vragen over openbaar vervoer, het spoor, vervoersarmoede en het openbaar vervoer in de regio, zei minister Harbers dat het minister heeft gekeken naar de mix van het aantal passagiers en de afgelegde kilometers. Daarvan wordt nu een overzicht gemaakt. Zodra dit overzicht klaar is, zal het naar de Kamer worden gestuurd. Harbers wees erop dat de keuze voor vervoersaanbod uiteindelijk aan de decentrale overheden is. Zij kunnen kiezen voor vervoer dat regionaal best passend is.

Zeeland is nog bezig met aanbesteding van busvervoer na 2027. Op dit moment heeft de minister geen signalen dat dit niet gaat lukken. De spitsheffing op treinkaartjes is van de baan, daar worden nu geen onomkeerbare stappen gezet. Over het internationale treinverkeer zei Harbers dat ook hij ernaar snakt dat het sneller gaat. Er worden wel stappen gezet, maar er is nog te weinig verbetering.

De minister onderstreepte dat goede waterkwaliteit van groot belang is. Juist omdat er nog flinke stappen moeten worden, zijn we begonnen met een impulsprogramma waarbij wordt gestreefd naar zoveel mogelijk harmonisatie in de Europese Unie.

In antwoord op de vragen over de pfas-lozingen zei Harbers dat hij de brief met daarin een overzicht die eerder dit jaar naar de Tweede Kamer is gestuurd, ook naar de Eerste Kamer zal sturen. Ten aanzien van het verminderen van pfas zei hij dat hij dat wil bereiken door een zo breed mogelijk Europees pfas-verbod, door goede vergunningen en door de blootstelling aan pfas zo veel mogelijk te voorkomen.

Rijkswaterstaat heeft 800 lozingsvergunning afgegeven en deze worden allemaal bezien of zij niet verder gaan dan de Kaderrichtlijn Water toestaat. Er zullen geen residuen van pfas op producten voor consumptie worden aangetroffen, zei Harbers. Voor verdere vragen over de gewasbeschermingsmiddelen die pfas bevatten verwees de minister naar de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.