Debat samengevat: Begroting Buitenlandse Zaken

Er zijn drie moties ingediend.

• - 

  De motie-Hartog c.s. verzoekt de regering om binnen de Europese Raad slechts 'ad-referendum' met de Strategische Agenda voor de Europese Unie in te stemmen. Zonder dat dit de uitvoering ervan hoeft op te schorten geeft dit de regering de gelegenheid deze agenda in zowel de Eerste als Tweede Kamer te behandelen en de daaruit voortvloeiende bevindingen opnieuw aan de Europese Raad voor te leggen. Deze motie is door de minister ontraden.

• - 

  De motie-Nicolaï c.s. overweegt dat het Verdrag inzake clustermunitie Nederland verbiedt gebruik van clustermunitie door niet aan het verdrag gebonden landen als Oekraïne te steunen, en dat het ter beschikking stellen van vliegtuigen zonder dat de voorwaarde wordt gesteld dat deze niet mogen worden gebruikt voor het afvuren of afwerpen van clustermunitie de vraag oproept of Nederland daarmee de bepalingen van het verdrag schendt, en verzoekt de regering om externe juridische deskundigen op korte termijn te raadplegen omtrent deze vraag en de Kamer van hun oordeel in kennis te stellen. Ook deze motie is ontraden.

• - 

  De motie-Nicolaï verzoekt de regering bij het verschaffen van militaire middelen aan Oekraïne als voorwaarde te stellen dat deze niet ingezet mogen worden om clustermunitie te gebruiken. De minister heeft deze motie eveneens ontraden

Dit wetsvoorstel bevat de begroting van uitgaven en ontvangsten voor het jaar 2024 van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Naar het wetsvoorstel

SP: Kabinet meet met twee maten

Senator Van Apeldoorn zei dat de internationale veiligheid steeds meer afneemt door bijvoorbeeld de oorlogen in Oekraïne en Gaza. Hij vroeg welke lichtpuntjes de minister ziet in het pad op weg naar vrede in Oekraïne. Het bloedvergieten kan en mag niet nog jaren doorgaan, aldus Van Apeldoorn. Voor de SP zijn gelijkwaardigheid, solidariteit en menselijke waardigheid. Deze waarden kunnen het beste worden bevorderd door de internationale rechtsorde. Het beleid van de Nederlandse regering heeft volgens de SP vanuit dit oogpunt ernstig gefaald. Er wordt gemeten met twee maten, zei Van Apeldoorn: aan de ene kant wordt de illegale invasie door Rusland veroordeeld en anderzijds gebeurt dat niet met de oorlog die Israël voert in Gaza. Van Apeldoorn vroeg welke inspanningen de minister levert om de misdaden in Gaza tegen te gaan. De SP wil niet alleen een veroordeling van Israël, maar ook sancties. Het internationale recht dient ons kompas te zijn, maar de regering kijkt weg waar het om Gaza gaat, besloot Van Apeldoorn.

GroenLinks-PvdA: Dubbele standaarden

Ook senator Karimi was van mening dat er wordt getornd aan de fundamenten van de grondrechten. Ze vroeg waarom de regering faalt in het bevorderen van de internationale rechtsorde in het licht van de huidige politieke instabiliteit. Deze taak van de regering staat omschreven in de Grondwet. De lijst van mensenrechtenschendingen is zeer lang, er is sprake van verdrijving en ontmenselijking van de Palestijnen door Israël. Staten die politieke, diplomatieke en militaire hulp aan Israël geven, maken dit mogelijk, zei Karimi. Waarom leeft de regering de Grondwet niet na, er liggen bindende uitspraken van bijvoorbeeld het Internationaal Gerechtshof, vroeg ze aan de minister. Hoe verhoudt zich dit tot het optreden van Nederland richting Rusland? Dubbele standaarden ondermijnen onze geloofwaardigheid en ondermijnen uiteindelijk ook de solidariteit met Oekraïne, betoogde Karimi. Tot slot vroeg zei de minister waarom de motie-Karimi over Iran, die de Kamer vorig jaar heeft aangenomen, wordt genegeerd door de regering.

Volt: Europees met één stem spreken

Senator Hartog sprak over twee onderwerken: de rechtmatigheid van de vertegenwoordiging van de Europese Unie (EU) in internationale organisaties zoals de Verenigde Naties (VN), en de Europese strategische agenda die de komende weken wordt vastgesteld. Ten aanzien van het eerste onderwerp zei Hartog dat hij niet om méér Europa vraagt, maar het wil hebben over het economisch verkeer binnen de EU. Het afstemmen van regelgeving op dit terrein is volgens hem ook geopolitiek belangrijk. Volt stelt daarom voor om ook nationale ambtenaren op te nemen in de EU-delegaties. Op die manier wordt de EU-stem binnen bijvoorbeeld de VN door één team uitgesproken. Hartog vroeg de minister toe te zeggen om samen met de Europese Commissie een langetermijnvisie te ontwikkelen en om toe te zeggen dat nationale ambtenaren worden toegevoegd aan EU-delegaties. Zijn tweede onderwerp, het vaststellen van de Europese strategische agenda, gaat over de transparantie en democratische controle binnen de EU. Hartog vroeg of de regering bereid is om de agenda ‘ad referendum’ in de Europese Raad te aanvaarden. Hiermee wordt bedoeld dat het wordt aanvaard onder voorbehoud van een bespreking van de agenda in de Tweede Kamer in het najaar.

Partij voor de Dieren: Escalerende werking gebruik clustermunitie

Senator Nicolaï begon zijn betoog door in te gaan op het recht op zelfverdediging zoals dat in het Handvest van de Europese Unie is opgenomen. Dat recht rechtvaardigt volgens hem niet het gebruik door Oekraïne van wapens die in strijd zijn met het internationale recht, zoals clustermunitie. Hij haalde de minister aan die schrijft dat Oekraïne geen partij is bij het verdrag dat dit regelt en daarom daaraan niet gehouden is. Feitelijk klopt dat, zei Nicolaï. Maar, vervolgde hij, kan Nederland wel wegkijken als Oekraïne clustermunitie gebruikt die door de VS is verstrekt, mogelijk met behulp van door Nederland geleverde F16’s. Als Nederland steun verleent, waarom dwingt het dan niet af om die wapens niet te gebruiken? Waarom is NL niet bereid die voorwaarde te stellen, vroeg hij. De inzet van clustermunitie door Oekraïne kan volgens Nicolaï escalerend werken, bijvoorbeeld tot inzet van kernwapens door Rusland. Hoe ziet de minister dit? Dit gaat om menselijkheid, ethiek en de internationale rechtsorde, besloot hij.

Beantwoording door minister Bruins Slot

Buitenland en binnenland zijn geen twee gescheiden werelden, zei de minister. Een derde van wat we in Nederland verdienen, verdienen we met het buitenland. Maar ook het maatschappelijk debat over de situatie in Gaza en de betrokkenheid bij de vluchtelingen uit Oekraïne laten zien dat buitenland en binnenland met elkaar verbonden zijn. De Nederlandse veiligheid is afhankelijk van de veiligheid in de gehele wereld. Niet alleen in Oekraïne en het Midden-Oosten, maar ook in Afrika. Het is volgens Bruins Slot belangrijk om de komende periode de stabiliteit op dat continent te bewaken.

Ze zei verder dat ze de afgelopen maanden regelmatig in de Palestijnse gebieden en Israël is geweest om te spreken over het voldoen aan internationale oorlogsrecht en om de internationale rechtsorde te bevorderen. Misschien is het voor sommigen in de samenleving niet voldoende geweest, maar heb het wel steeds gedaan. Nederland pleit in alle gesprekken ook voor een tweestatenoplossing, voor de regering bestaat er niets anders dan die weg. Ook zijn er sancties ingesteld op kolonisten. Het is uiteindelijk aan de rechter om oorlogsmisdaden te berechten. We roepen de beide partijen op om de uitspraken van de internationale gerechtshoven op te volgen. Het internationaal hof is onafhankelijk, we mengen ons niet in hun onderzoeken en respecteren hun uitspraken. Dit heb ik ook zo gezegd tegen Israël, aldus Bruins Slot.

Over het leveren van de F16’s aan Oekraïne die mogelijk worden gebruikt om clustermunitie in te zetten tegen Rusland zei de minister dat Nederland ook samenwerkt met andere landen die clustermunitie gebruiken. Die ruimte bestaat binnen het verdrag. Je kunt een ander land niet dwingen, zei Bruins Slot. Nederland handelt binnen de verplichtingen van het VN-verdrag en stelt daarom geen extra voorwaarden aan het gebruik van de F16’s. Belangrijk is dat Oekraïne zich bij de inzet van clustermunitie houdt aan het internationaal oorlogsrecht.

Ten aanzien van de strategische agenda van de Europese Raad zei de minister dat de Europese Raad van ministers in dat document meegeeft aan de Europese Commissie wat ze belangrijk vindt. Ze heeft het concept ervan vertrouwelijk aan de Eerste en Tweede Kamer gestuurd. Bruins Slot zei dat het demissionaire kabinet de prioriteiten van de afgelopen periode ook voor deze agenda zal inzetten, zoals ze ook al eerder dit jaar heeft toegelicht. Uitstel van het vaststellen van de agenda, zoals Volt voorstelt, is volgens de minister niet in het belang van Nederland. Het kabinet heeft verder geen signaal ontvangen dat de vertegenwoordiging van de Europese Unie in internationale organisaties te wensen over laat.