Debat samengevat: begroting Asiel en Migratie

Er zijn zeven moties ingediend:

• - 

  Motie-Karimi c.s. over spoedige en volledige uitvoering van de Spreidingswet. Deze motie kreeg van de minister het advies 'oordeel Kamer'.
• - 

  Motie-Karimi c.s. over gezamenlijke oplossingen voor de doorstroom van statushouders. De motie is ontraden door de minister.
• - 

  Motie-Dittrich c.s. over stabiele financiering van IND en COA in de Voorjaarsnota 2025. Ook deze motie is ontraden.
• - 

  Motie-Dittrich c.s. over een uitvoeringstoets voor de partners in de asielketen. De motie is ontraden.
• - 

  Motie-Huizinga-Heringa c.s. over de financiering van de IND. Ook deze is ontraden.
• - 

  Motie-Huizinga-Heringa c.s. over duurzaam exploiteren van opvangplekken door het COA. De minister heeft de motie ontraden.
• - 

  Motie-Schalk c.s. over een realistische raming en afbouwpad voor de langere termijn voor het budget voor immigratie en asiel. Ook deze motie is ontraden.

GroenLinks-PvdA: Minister stuurt doelbewust aan op chaos

Senator Karimi zei dat haar fractie de begroting niet zal steunen omdat hij is gebaseerd op drijfzand. Bijvoorbeeld de begroting voor het COA wordt na een eenmalige verhoging dit jaar vervolgens onrealistisch verlaagd. Ze noemde het struisvogelpolitiek als het bij dit debat alleen over de begroting voor 2025 gaat en niet over het lange termijnbeleid. Tussenpersonen en hotelketens verdienen miljoenen aan de opvang. Dat is onverantwoordelijke verspilling van belastinggeld. Stabiele, reguliere opvang vereist langjarig beleid. De minister stuurt volgens Karimi doelbewust op chaos. De minister weigert een uitvoeringstoets te laten uitvoeren op haar wetsvoorstellen. De chaos zal alleen maar toenemen met de aangekondigde intrekking van de Spreidingswet. En de chaos wordt verergerd door het plan om de voorrang van statushouders voor een woning te stoppen. Karimi noemde dit kortzichtig en inefficiënt. Ze zei tegen haar collega-Kamerleden dat zij vaker het argument van de uitvoerbaarheid gebruiken om tegen een wetsvoorstel te stemmen. Dit is volgens haar hét moment om dat argument weer op te voeren.

CDA: Zorgen over jaren na 2025

Volgens senator Van Toorenburg is de begroting van Asiel en Migratie 'volksverlakkerij' omdat iedereen weet dat het geld toch zal moeten worden bijgeplust. COA en IND zouden duurzaam gefinancierd worden om schommelingen tegen te gaan. Ze noemde het bovendien verwonderlijk dat de minister opnieuw schrijft dat ze de Spreidingswet wil intrekken. 'Als we de doorkijk die in de begroting staat bekijken, dan hebben we zorgen. Maar toch bekijken we de begroting zoals die er voor dit jaar ligt,' zei Van Toorenburg. Ze vroeg de minister naar de doorstroomlocaties. De minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) heeft er op haar begroting niets voor gereserveerd, en Van Toorenburg hoort graag van minister Faber hoe het ervoor staat met de doorstroomlocaties. Verder vroeg ze wie nog bij de IND wil werken als het maar voor een paar jaar is. Het korte termijnbeleid raakt ook hier direct effectiviteit en doelmatigheid van beleid. Tot slot wees Van Toorenburg op een afspraak die het kabinet recent heeft gemaakt met Marokko voor extra circulaire arbeidsmigratie, terwijl het tegelijk zegt de arbeidsmigratie te willen verminderen.

D66: Asielbeleid staat op barsten

Senator Dittrich zei dat we niet moeten vergeten dat asielzoekers mensen zijn, met hun eigen verhaal en geschiedenis. Volgens hem is de rode draad, ook in de begroting, dat de minister te weinig overleg pleegt met het veld en niet luistert naar adviezen. De asielketen staat met de rug tegen de muur. Elk voorstel waar deze minister mee komt legt meer druk op het COA, op de IND, op provincies en gemeenten. De minister is niet alleen verantwoordelijk voor de instroom, maar ook voor de opvang, zei Dittrich. Het asielbeleid staat volgens hem op barsten. Ook hij vroeg wie er nog bij de IND wil werken met het vooruitzicht dat in 2026 'de bijl gaat vallen' in de organisatie. Over de opvang zei hij dat op dit moment allemaal extra belastinggeld wordt uitgegeven aan opvang in hotels en op cruiseschepen omdat de minister onduidelijkheid heeft gezaaid over de Spreidingswet. Twintigduizend statushouders wonen nog in asielzoekerscentra bij gebrek aan woningen. Tegelijk is er geen budget opgenomen voor beloofde doorstroomlocaties. Dat maakt de beoordeling van deze begroting uitermate lastig, aldus Dittrich.

Volt: Deze regering wil chaos

Volgens senator Perin-Gopie verergert de begroting de opvangcrisis. De begroting is gebaseerd op de illusie dat deze zal leiden tot minder instroom. De kinderen in de asielopvang betalen de prijs. Een zorgwekkend aantal kinderen zit in de noodopvang terwijl daarvan is gebleken dat dit voor hen geen geschikte opvang is. Ze horen naar school te gaan en hulp te krijgen voor hun psychische nood. De asielopvang van kinderen moet voldoen aan het VN-kinderrechtenverdrag. Perin-Gopie vroeg de minister hoe deze begroting de kinderrechten gaat waarborgen. Volgens haar wil de regering chaos. De minister onderbouwt niet hoe de begroting moet worden uitgevoerd. Ze wilde ook weten welke kosten er zijn gemoeid met de oprichting van het nieuwe ministerie van Asiel en Migratie. Perin-Gopie zei dat het voornemen van het kabinet om de Spreidingswet in te trekken, haar fractie zorgen baart. De begroting is volgens haar een keiharde boodschap dat sommige mensen in Nederland minder waard zijn dan anderen. 'Dit is geen bezuiniging, dit is uitsluiting,' zei zij.

ChristenUnie: Meest verstopte asielketen ooit

Senator Huizinga-Heringa vond het onverstandig om bij het beoordelen van de begroting alleen naar 2025 te kijken. Ze vreest voor de meest verstopte asielketen ooit, in plaats van het strengste asielbeleid ooit. Ook de ChristenUnie is bang dat er niemand bij de IND wil solliciteren als het erop lijkt dat de dienst op korte termijn moet reorganiseren, terwijl de resterende besliscapaciteit naar alle waarschijnlijkheid onvoldoende is. Er kan volgens Huizinga juist veel geld worden bespaard als noodopvangplekken worden vervangen door duurzame opvangplekken. Ze vroeg de minister of zij kan aangeven hoe zij dit gaat doen? Huizinga heeft grote vragen bij de uitvoerbaarheid. 'Alle heil verwachten van een toekomstige onzekere daling van de instroom acht mijn fractie hoogst onverstandig,' zei zij. Tot slot vroeg ze hoe de bezuinigingen die in het hoofdlijnenakkoord zijn afgesproken zich verhouden tot de noodzaak de IND en het COA van voldoende financiële middelen te voorzien.

SGP: Asielopvang in 23 jaar 21 keer onderschat

Senator Schalk zei dat er ruimte moet zijn en blijven voor bijvoorbeeld vluchtelingen die in eigen land vervolgd worden. Daar kijkt zijn fractie ook naar bij de nieuwe asielvoorstellen, maar bij dit debat richtte hij zich met name op de begroting voor 2025. De SGP vindt dat asielinstroom moet worden ingeperkt, maar staat ook voor financiële deugdelijkheid en uitvoerbaarheid: 'Bij scherpe achteruitgang in de financiën rijst de vraag hoe de minister gaat sturen op de asielnoodopvang die nu op schepen en in hotels plaatsvindt.' In 23 jaar zijn de uitgaven voor de asielopvang 21 keer onderschat. Hoe gaat de minister dit in de toekomst voorkomen? Pas als er nieuw beleid is gemaakt, kan de toekomst beter worden ingeschat. Kan de minister daarover iets zeggen? Het wetgevingsproces is nog geen gelopen race, maar bij elke wetswijziging gaat het om gedegen financieel beleid. Gaat de minister bij de komende begrotingen een meerjarenraming verzorgen die wél realistisch is en bijvoorbeeld rekening houdt met de situatie in de wereld, vroeg Schalk.

50PLUS: Realistisch begroten

Volgens senator Van Rooijen heeft het electoraat in verschillende Europese landen krachtige signalen afgegeven of zelfs een mandaat binnengehaald om serieus werk te maken van een hervorming van het Europese systeem van asiel en migratie. Van Rooijen: 'Het onrealistische begrotingspad was door het vorige kabinet al in de boeken gezet, als een bommetje voor het nieuwe kabinet. Wij verwijten dit kabinet dus niets op dit punt.' Hij zei te verwachten dat dit kabinet de begroting wel weer realistisch maakt. Mensensmokkelaars hebben een verdienmodel van vele miljarden. 'Doe wat nodig is en roei dat kwaad uit, aldus Van Rooijen. Hij ziet een uitgelezen kans voor de Europese Unie om aan populariteit te winnen door het systeem te hervormen en vroeg of de minister bereid is dit op te pakken en in Brussel in te brengen.

PVV: Complimenten aan de minister

Senator Van Hattem zei dat met deze begroting de regering voor een duidelijk andere koers kiest dan in het verleden. Nederland kan massa-immigratie niet meer aan. Hij complimenteerde de minister. Hij vroeg haar nog wel of er meer aandacht worden besteed aan initiatieven zoals Burgerpreventie in omgeving van asielzoekerscentra? Ook vroeg hij naar manieren om het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers. Hij vroeg of de minister kon aangegeven of er in Europees verband al stappen waren gezet op gebied van Schengenvisa en het zogeheten bandencriterium.

JA21: Begroting vooral gebaseerd op wensdenkn

Senator Nanninga noemde het veelzeggend dat de regeringspartijen BBB en VVD niet meededen aan het debat. Ze heeft op de begroting zitten kauwen, omdat het vooral is gebaseerd op wensdenken in plaats van op feiten. Ze stelde een aantal vragen hierover aan de minister: Waarom zijn er geen scenario's bijgeleverd op basis van een voortdurend hoge instroom, waarom is er geen plan B, waarom zou instroom nu anders zijn? Ook vroeg Nanninga of de minister wel bezig is met haar taak die nodig is om deze en andere wetten door de Eerste Kamer te loodsen? 'Ook als rechtse oppositiefractie hebben wij weinig tot niets vernomen over deze begroting en ook niet over de aanstaande wetgeving, die echt cruciaal is om deze begroting hout te doen snijden,' besloot Nanninga.

SP: Minister rijdt tegen blinde muur op

Senator Janssen begon met een citaat: 'De kunst van het budgetteren is om een evenwicht te bereiken tussen het ambitieuze en het haalbare'. Nederland wordt volgens Janssen een rad voor ogen gedraaid. De minister heeft aangegeven dat het asieldossier een generaal dossier is voor het kabinet: het kost wat het kost en hele kabinet is er aan gehouden bijdrage te leveren. De Spreidingswet intrekken gaat veel kosten omdat er dan weer meer noodopvang nodig is die veel duurder is dan reguliere opvang, zei hij. De helft van de mensen in de asielopvang zal dan bestaan uit statushouders. De minister lijkt tegen een blinde muur op te rijden, aldus Janssen. Hij vroeg hoe de Kamer deze begroting serieus kan nemen als de minister helemaal niemand serieus neemt die haar op risico's van haar voorstellen wijst. Ze gooit miljoenen over de balk met deze begroting die is gebaseerd op wensdenken. 'Dit wordt het duurste asielbeleid ooit,' besloot Janssen.

PvdD: Kabinet treuzelt

Senator Visseren-Hamakers zei dat de overheid niet in staat blijkt om relatief eenvoudige processen af te handelen, zoals de schade van de gaswinning in Groningen en de toeslagenaffaire. Hoe zijn we zo ver gekomen en wat gaat het kabinet hieraan doen, vroeg ze. Kabinetsbreed lijkt er te worden getreuzeld met het uitwerken van beleid. Alles met politieke redenen. Dit beleid is volgens Visseren niet onschuldig. Mensen worden jarenlang aan het lijntje gehouden. De ander wordt minder belangrijk gemaakt. Wat vindt minister van de manier waarop mensen worden behandeld in het asielsysteem, vroeg ze. Wat zijn de concrete plannen van de minister om de achterstanden in de aanvragen weg te werken, voldoende opvangplekken te realiseren en woningen voor statushouders te creëren? Op welke termijn worden deze problemen in samenhang opgelost? Visseren noemde het ongelooflijk dat niet bekend is hoeveel kinderen in de opvang niet naar school gaan. Ze vroeg tot besluit hoe de minister doeltreffendheid en doelmatigheid van asielbeleid gaat bewerkstelligen.

FVD: Alles investeren in opvang in de regio

Senator Van den Oetelaar vroeg of een iets lagere begroting asielzoekers zal ontmoedigen? Ook hij wilde weten hoe realistisch de meerjarenbegroting is als de minister nu al aangeeft dat de verwachting is dat de instroom niet daalt? Van den Oetelaar vroeg verder waarom het kabinet niet alles investeert in opvang in de regio waar wel een verschil kan worden gemaakt. Is het niet verstandiger en verantwoordelijker om de grenzen te sluiten en internationale verdragen op te zeggen? Hoe garandeert de minister dat deze begroting de beloften van de PVV in 2025 kan waarmaken, vroeg hij tot besluit.

Beantwoording minister

Minister Faber van Asiel en Migratie zei dat ze zich terdege realiseert dat zij en de Kamer op elkaar zijn aangewezen. Het intrekken van de Spreidingswet gaat gepaard met flankerend beleid, zoals doorstromingslocaties. Ook komen er de strengste toelatingseisen ooit. Dit alles samen moet er toe bijdragen dat druk op de IND, op de asielopvang, op de rechtspraak, op huisvesting, zorg en onderwijs omlaag gaat. De echte oplossing is het verlagen van de instroom.

Faber zei dat zij met haar twee nieuwe asielwetten de maximale ruimte heeft opgezocht binnen het Europese Migratiepact om de instroom aanzienlijk in te perken. De doorstroom van statushouders naar reguliere woningen is een zeer omvangrijke kostenpost waarvan het de inzet van de minister is om dit omlaag te krijgen. Doorstroomlocaties - zoals ook ingezet voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen - moeten de azc's ontlasten, doordat uitstroom van statushouders mogelijk wordt gemaakt. Bovendien krijgen gemeenten een bedrag ineens als zij op korte termijn statushouders opnemen. Dit geld is bedoeld om het aantal woningen binnen een gemeente te vergroten.

Volgens Faber verdedigt zij een houdbare begroting waarmee uitvoeringsorganisaties niet in de knel komen. In de begroting stelt zij samenhang in de financiering voor en een herziening van het asielstelsel. In de Voorjaarsnota zal de begroting Asiel en Migratie opnieuw worden herzien. De inzet daarbij is de kosten voor de noodopvang zo veel mogelijk te verminderen. Het doel is verder een stabiele financiering, zodat IND en COA hun werk kunnen blijven doen.

De minister zei over de uitvoeringstoetsen dat er stappen zijn versneld, maar niet overgeslagen. Er is zo een goed beeld verkregen van een verantwoorde uitvoerbaarheid. De impactanalyse heeft kosten van de wetsvoorstellen in kaart gebracht. Over het intrekken van de Spreidingswet zei Faber dat deze maand de contouren naar de ministerraad gaan, ze verwacht dat de wet in het najaar wordt ingetrokken. Er is een flyercampagne voor Syriërs gericht op vrijwillige, permanente terugkeer, waarbij wordt afgezien van (voorlopige) asielaanvragen.

Faber zei dat zij een goede samenwerking heeft met Marokko en Algerije. Een taskforce zal dit verdere impulsen geven. Minister schuwt stevige maatregelen niet bij weigerachtige landen: niet meewerken aan terugkeer wordt strafbaar gesteld. Een visummaatregel kan worden ingezet om landen die structureel niet mee willen werken aan het terugnemen van uitgeprocedeerde asielzoekers. De Dublin-verordening moet weer gaan werken. De Europese Commissie moet hierop toezien. Landen die weigeren mensen op te nemen, mogen geen gebruik maken van het solidariteitsmechanisme.

Over de misstanden van kinderen in de noodopvang zei Faber dat kinderen een kwetsbare doelgroep zijn. De beginselen van het VN-kinderrechtenverdrag zijn voor het kabinet leidend. Op noodopvanglocaties zijn niet altijd voorzieningen zoals onderwijs. Ze zegde toe dat ze met het COA op korte termijn kijkt wat hieraan kan worden gedaan en daarover een brief aan de Kamer te sturen.