Debat samengevat: begroting Volksgezondheid, Welzijn en Sport

In december sloot een aantal oppositiepartijen een akkoord over de bezuinigingen op onderwijs. Geld daarvoor kwam van de begroting van volksgezondheid. Om die reden behandelt de Eerste Kamer de twee begrotingen in samenhang. Minister Agema werd in het debat bevraagd over de brief die zij onlangs naar de Kamer stuurde. Daarin gaf ze aan dat de in december aangekondigde bezuiniging op opleidingen voor medisch-specialistische zorg, wordt teruggedraaid door onbenutte gelden uit de wijkverpleging in te zetten. Ombuigen heet dit in begrotingsjargon. Dit leidde tot veel onduidelijkheid in de Kamer, wat leidde tot vragen van de Kamer. De overige vragen van de Kamer gingen over de voorgenomen bezuinigingen op pandemische paraatheid, preventie en de personeelstekorten in de zorg.

Er zijn acht moties ingediend:

• - 

  Motie-Van Rooijen c.s. over een onderzoek naar een Ouderenwet. Deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen van staatssecretaris Maeijer.
• - 

  Motie-Van Aelst c.s. over de maatschappelijke opbrengsten van sport en bewegen. Deze motie is door staatssecretaris Karremans ontraden.
• - 

  Motie-Van Aelst c.s. over het vergoeden van brillen voor kinderen vanuit het basispakket. Deze motie is door minister Agema ontraden.
• - 

  Motie-Van Aelst c.s. over financiering van forensisch medisch onderzoek na seksueel geweld. Deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen van staatssecretaris Maeijer.
• - 

  Motie-Moonen c.s. over een gezamenlijke aanpak voor de problematiek rond verwarde personen. Deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen van staatssecretaris Karremans.
• - 

  Motie-Koffeman c.s. over afstandsnormen tussen bedrijven waar verschillende soorten dieren gehouden worden. Deze motie is ontraden door de minister.
• - 

  Motie-Koffeman c.s. over het voorkomen van bezuinigingen op pandemische paraatheid.
• - 

  Motie-Bezaan over vergoeding van afslankmedicatie. Deze motie heeft het advies 'Oordeel Kamer' gekregen van minister Agema.

GroenLinks-PvdA: Zorgen om uitvoerbaarheid

Volgens senator Van Gurp kraakt en piept het Nederlandse zorgstelsel. Een groot deel van de ruim € 100 miljard voor de zorg wordt goed besteed, en over grote lijnen van het beleid bestaat overeenstemming. Zijn fractie heeft op een aantal gebieden zorgen om de uitvoerbaarheid. Allereerst de pandemische paraatheid: het kabinet heeft besloten hierop te bezuinigen. De minister heeft aangegeven dit op orde te krijgen. Ten tweede preventieprogramma's: goedlopende programma's mogen niet de nek om worden gedraaid en het mag ook niet zo zijn dat sociaaleconomische gezondheidsverschillen groter worden. Ten derde de jeugdzorg: de overheveling naar gemeenten heeft jeugdzorg in het nauw gebracht. Ten vierde de wijkverpleging: hoe verhoudt de werkelijkheid in de wijkverpleging zich tot het jaarlijks overhouden van miljoenen? Tot slot de arbeidsmarkt: er is een groot personeelstekort en dat stijgt ook nog snel. Wat gaan de bewindspersonen aan deze punten doen?

50PLUS: Zorg raakt alle Nederlanders

Senator Van Rooijen zei dat het zorgdomein alle Nederlanders raakt. Hij is blij dat de bezuiniging op verpleegkundigen van tafel is. Maar hoe kan het dat jarenlang is vastgehouden aan een te hoge raming voor wijkverpleging? Is het opportuun te verwachten met toenemende vergrijzing dat de kosten voor de wijkverpleging laag blijven? Zou de minister geld niet moeten inzetten voor werving van nieuwe wijkverpleegkundigen? Passende zorg en ondersteuning zijn nodig als de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) eropaan stuurt dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Hij vroeg of de minister onderzoek wil doen of een Ouderenwet gemeenten helpt om verplichtingen na te komen die voortvloeien uit de Wmo. Van Rooijen zei dat het ontoelaatbaar is dat kwetsbare ouderen zonder huisarts komen te zitten in land als Nederland. Hij vroeg welke stappen de minister gaat nemen om deze zorgwekkende ontwikkeling in te perken.

SP: Verpleegkundigen sluitpost begroting

Senator Van Aelst zei dat bezuinigen op preventie het stomste is wat je kunt doen. Over de pandemische paraatheid vroeg zij welke lessen zijn geleerd uit de coronacrisis. Volgens de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman nemen de jeugdzorgkosten toe door de toename van kinderarmoede achter de voordeur. Als voorbeeld gaf zij de bril die niet in het basispakket zit, terwijl een bril belangrijk is voor gelijke kansen. Van Aelst wilde ook weten waarom private equity niet uit de zorg wordt gehaald, en waarom die winst niet terug de zorg invloeit. Hoe voorkomt de minister dat de overheid met lege handen komt te staan na de publieke investeringen in de ontwikkeling van medicijnen wanneer de private sector ermee wegloopt na de ontwikkelingsfase? Ze had ook een alternatieve invulling van de bezuiniging op de opleiding van de wijkverpleegkundigen: een beter salaris en werven van nieuwe wijkverpleegkundigen. Verpleegkundigen zijn de sluitpost van deze begroting, aldus Van Aelst.

D66: Kabinet kiest voor kortetermijnwinst

Senator Moonen had grote zorgen over deze begroting omdat er bezuinigd wordt op de zorg in plaats van dat die toekomstbestendig wordt gemaakt. Het kabinet kiest voor kortetermijnwinst. Allereerst door te bezuinigen op preventie. Er komt bijvoorbeeld minder geld voor rookpreventieprogramma's. Er is een toename van het aantal verwarde mensen maar omdat het verschillende ministeries raakt, lijkt niemand het op te pakken. Ten tweede de bezuiniging op de pandemische paraatheid. Terwijl we weten wat nodig is, kiest het kabinet ervoor het geld weg te halen, terwijl het de bedoeling is om ons te beschermen. Tot slot de wijkverpleging. Mensen kunnen alleen zo lang mogelijk thuis wonen als er meer wijkverpleegkundigen zijn. Hoe gaat de minister meer mensen werven voor de wijkverpleging?

Volt: Boekhouden over rug zorgprofessionals

Senator Perin-Gopie keek terug naar de onderhandelingen in december toen werd besloten om geld weg te halen bij het opleiden van verpleegkundigen ten behoeve van de onderwijsbegroting. De wijkverpleging gaat de door de minister aangekondigde ombuiging nu opvangen. Het is volgens haar een pijnlijk symptoom van een systeem dat gericht is op het schuiven met geld in plaats van het aanpakken van structurele knelpunten in de zorg. Het is volgens Perin-Gopie relevant om te kijken hoe het komt dat er jaarlijks geld overblijft bij de wijkverpleging. Ze noemde de ombuiging van de minister 'boekhouden over de rug van zorgprofessionals'. Ook had ze vragen over de bezuinigingen op preventie. Ze stelde bijvoorbeeld vast dat het aantal alcoholreclames in supermarktfolders is vergroot. Hieruit blijkt volgens haar dat het preventieakkoord een papieren tijger blijft.

PvdD: Bezuinigingen raken meest kwetsbaren

Net als andere woordvoerders maakt ook senator Koffeman zich zorgen over de bezuinigingen op de pandemische paraatheid. Hij wees erop dat zijn fractie al veel langer waarschuwt voor het gevaar dat infectieziekten een pandemie kunnen veroorzaken is. Het is volgens Koffeman niet de vraag of maar wanneer de volgende pandemie zal toeslaan. Naar verwachting is die nieuwe pandemie nog veel dodelijker. Een bezuiniging van € 300 miljoen heeft grote gevolgen voor de kennis die is opgedaan tijdens de coronapandemie. Expertise gaat verloren. Volksgezondheid zou leidend moeten zijn. Koffeman noemde het onbegrijpelijk dat het kabinet kiest voor korte termijnbeleid in plaats van de lange termijn via preventie. Ook is het volgens hem onbegrijpelijk dat 20% wordt bezuinigd op het Trimbos-instituut. Van alle potjes waar je uit kunt kiezen, wordt bezuinigd op de meest kwetsbare mensen, aldus Koffeman.

CDA: Regeren is vooruitzien

Senator Bakker-Klein vroeg welke plannen de minister heeft om het vak van wijkverpleegkundige aantrekkelijk te maken. Ze wees er verder op dat regeren vooruitzien is. Het is namelijk zeker dat er een nieuwe pandemie gaat komen, de vraag is alleen wanneer. Op een miljardenbegroting is € 300 miljoen een schijntje, aldus Bakker. Kan de minister aangeven wat de overwegingen zijn geweest om deze relatief bescheiden investering te schrappen? Over de bezuinigingen in de arbeidsmarkt vroeg zij of de minister is bereid om samen met de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid te zoeken naar oplossingen.

VVD: Meer investeren in wijkverpleging

Senator Kaljouw zei dat de Kamer onder andere omstandigheden de begroting zou hebben goedgekeurd. Maar omdat in de Tweede Kamer het amendement-Bontenbal is aangenomen waarbij bepaalde punten worden omgebogen in de VWS-begroting ten behoeve van de OCW-begroting, vond het debat op 1 april plaats. Kaljouw vroeg over welke bestuurlijke afspraken heeft de minister het als het gaat om beloningen van medisch specialisten. De opleiding van medisch specialisten wordt gedekt vanuit de onderuitputting in de wijkverpleging. Is de minister het met mijn fractie eens dat er meer geïnvesteerd moet worden in de wijkverpleging en niet minder, vroeg zij. Tot slot was zij van mening dat Nederland onvoldoende voorbereid is op een volgende pandemie. Er zou meer geïnvesteerd moeten worden in pandemische paraatheid, aldus Kaljouw.

PVV: Andere aanpak obesitas

Senator Bezaan vroeg aandacht voor overgewicht en obesitas. Overgewicht zorgt voor een enorme ziektelast en bijkomende kosten. Het lukt nog steeds niet om de toename van obesitas een halt toe te roepen. Doordat een bepaald medicijn niet voor iedereen toegankelijk is, wordt obesitas steeds meer een ziekte van de armen. Misschien is het tijd om het probleem van overgewicht en obesitas van uit een andere kant benaderen, zei Bezaan. Ze vroeg of de minister bereid is een brede discussie te starten over wat wenselijk is? Aan staatssecretaris Maeijer van Langdurige en Maatschappelijke Zorg vroeg ze naar het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap. De aanbevelingen dienen vertaald te worden naar een werkagenda. Wat is de huidige status van de werkagenda, wilde Bezaan weten.

BBB: Verbeteren van uitvoering

Voor senator Van Wijk is de vraag hoe de medewerkers in de zorg zo efficiënt mogelijk kunnen worden ingezet zonder veel administratieve taken. De basis zou vertrouwen moeten zijn in plaats van wantrouwen. Dat kan volgens Van Wijk door minder audits, vier in plaats van zes ogen en werken weer werkinhoudelijk te maken. Ze vroeg of de minister kon toezeggen of binnen de intensieve samenwerking afdelingen (ISA) de uitvoering eenvoudiger kan. Ook vroeg Van Wijk aandacht voor agressie in de zorg. Dat komt steeds terug in de gesprekken die zij voert met mensen die in de zorg werken. Ambulancepersoneel, huisartsen hebben er allemaal mee te maken en dat is onaanvaardbaar. Wat gaat de minister hieraan doen? Welke acties staan op stapel, aldus Van Wijk.

Beantwoording bewindspersonen

Minister Agema zei dat de Tweede Kamer in december snel spijt had van de bezuinigingen van € 165 miljoen op de medisch-specialistische zorg die voor een groot deel bij de wijkverpleegkundigen kwam te liggen. Ze was daarom blij dat ze onlangs een brief naar de Kamer had kunnen sturen met een alternatieve invulling. Het doet haar pijn dat die alternatieven invulling wordt afgedaan als een bezuiniging. Ze begreep dat er zorgen zijn en was blij dat ze het nog eens kon toelichten. Het gaat om gelden binnen het budget voor de wijkverpleegkunde die Agema heeft kunnen ombuigen, vanuit geld dat tot onderbenutting kan worden gerekend. Het is dus geen daadwerkelijke bezuiniging, aldus Agema. Over pandemische paraatheid zei de minister dat het haar opdracht was om die weg te bezuinigingen. Dat vond ze zelf 'erg jammer', omdat het zaken zijn die iedereen belangrijk vindt. Ze zei dat ze kort na haar aantreden een briefing kreeg over de weerbaarheid en naar aanleiding daarvan heeft ze voorgesteld om delen van het beleid voor de pandemische paraatheid door te laten gaan.

Staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport zei dat hij de marketing gericht op kinderen aan te pakken. Aanpak van de kansspelen ligt bij staatssecretaris Struycken van Rechtsbescherming. Hij zegde toe om de Kamer op de hoogte te houden over tabakspreventie. Bij roken is de daling ingezet, maar vapen neemt toe. Daar zet Karremans dan ook op in met beleid. Over jeugdbeleid, in het bijzonder de jeugdzorg en de adviezen van de commissie-Van Ark, kan de staatssecretaris op dit moment niets zeggen omdat de gesprekken daarover nog bezig zijn. Staatssecretaris Maeijer van Langdurige en Maatschappelijke Zorg zei dat er een staatscommissie over een toekomstbestendige inrichting van het zorgstelsel op verzoek van de Tweede Kamer komt. Ze zegde toe dat hierbij ook speciaal naar de positie van ouderen wordt gekeken. Over de werkagenda voor de implementatie van het VN-Verdrag voor de rechten van personen met een handicap zei de staatssecretaris dat die voor de zomer naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd.