Het ziet er naar uit dat de wetswijziging die gedeeltelijke privatisering van de luchthaven Schiphol mogelijk maakt op 27 juni met de hakken over de sloot door de Eerste Kamer komt. Uit het debat dinsdag 20 juni valt op te maken dat de regeringspartijen CDA en VVD zullen voorstemmen, maar alle overigens fracties zullen hun stem aan het wetsvoorstel onthouden. CDA en VVD hebben samen echter precies de meerderheid in de senaat met 38 van de 75 stemmen. De tegenstanders hebben een motie ingediend die ook op 27 juni in stemming komt.
Aandeelhoudersovereenkomst
Onder aanvoering van de PvdA vragen de tegenstanders dat de regering pas tot verkoop van aandelen in de NV Luchthaven Schiphol overgaat als een overeenkomst tussen de aandeelhouders ter goedkeuring is voorgelegd aan de beide Kamers. Naast het rijk zijn de gemeenten Amsterdam en Rotterdam aandeelhouder. De regering wees de motie van de hand.
Elf jaar
Minister Zalm van Financiën en staatssecretaris Schulz van Haegen van Verkeer en Waterstaat wezen er op dat er eindelijk een einde moet komen aan de discussie over de privatisering van Schiphol. Deze discussie sleept al ruim elf jaar voort, nadat in de Tweede Kamer het CDA-lid mevrouw Van Rooy om een onderzoek had gevraagd.
Volgens staatssecretaris Schulz van Haegen biedt de aanpassing van de Wet luchtvaart inzake de exploitatie van de luchthaven Schiphol de mogelijkheid dat de overheid meer grip krijgt op het voorzieningenniveau van de luchthaven. Zo zou op grond van de nieuwe wet ingegrepen kunnen worden bij structurele klachten over de afhandeling van de bagage van passagiers op Schiphol.
Toezegging
Minister Zalm trok een tegenstribbelende CDA-fractie over de streep met een toezegging over een actieve rol als aandeelhouders. In de statuten van Schiphol zal worden vastgelegd dat investeringen hoger dan 10% van het balanstotaal de goedkeuring behoeven van de vergadering van aandeelhouders. In die vergadering heeft de overheid met 51% van de aandelen een meerderheid. Het CDA wilde dat dit niet alleen in de statuten komt, maar dat het ook in de wet wordt vastgelegd. Zalm zegde dit ook toe. Tegelijk met deze aanpassing zal ook in de wet worden opgenomen dat ministeriële regelingen die voortvloeien uit de wet bij de Tweede Kamer worden voorgehangen, zodat deze er met de regering over kan debatteren.
Amsterdam kan als aandeelhouder wijziging van de statuten blokkeren, maar minister Zalm had hoop dat hij in goed overleg met Amsterdam en Rotterdam tot een overeenkomst van aandeelhouders kan komen om zo als een blok te kunnen blijven optreden.
Tegen
In de eerste termijn van de Kamer spraken al veel fracties zich uit tegen het voorstel van de regering. Alleen de VVD-fractie was ronduit voor en de CDA-fractie liet weten dat de wet eigenlijk aangepast zou moeten worden om de zeggenschap van de overheid als aandeelhouder echt te waarborgen.
Blocking vote
Mevrouw Sylvester stelde tien indringende vragen aan de regering namens de PvdA-fractie. Groot bezwaar van de PvdA noemde zij het ontbreken van een overeenkomst tussen de publieke aandeelhouders van de NV Schiphol (rijk en gemeenten Amsterdam en Rotterdam) over hoe zij hun rol als aandeelhouder willen invullen. Zij verwees naar de opstelling van Amsterdam dat gebruik wil maken van zijn blocking vote (21,8% van de aandelen) om te voorkomen dat Schiphol aandelen aan particulieren zal gaan verkopen. Voor zo'n privatisering is een statutenwijziging nodig en die wijziging zou Amsterdam als mede-aandeelhouder kunnen tegenhouden. In het licht van die houding van Amsterdam vroeg de PvdA-fractie zich af wat nut en noodzaak is van de behandeling van een 'ledig voorstel'.
Alleen vervreemding aandelen
Mevrouw Bierman-Beukema toe Water wees er namens de VVD-fractie op dat het wetsvoorstel niet over de wijze van privatisering van Schiphol gaat, maar alleen de vervreemding van 49% van de aandelen mogelijk maakt. Dit is een gevolg van een besluit van de Tweede Kamer. Deze Kamer heeft met aanvaarding van een amendement van de CDA'er Haverkamp vastgelegd dat de overheid vooralsnog de meerderheid van de aandelen in handen moet houden.
Meer grip
Eigenlijk gaat het wetsvoorstel over regulering van Schiphol en in het bijzonder over de tarieven die Schiphol voor zijn diensten aan luchtvaartmaatschappijen mag doorrekenen. Volgens de VVD-senator maakt het niet uit wie eigenaar van Schiphol is, de overheid of een of meer particuliere ondernemers. De regels die wij willen stellen aan Schiphol als onderneming worden mede in dit huis democratisch bepaald en zijn onafhankelijk van wie eigenaar is van de onderneming. Dat gebeurt bij Shell, Corus en ook bij Schiphol, zei mevrouw Bierman. Na haar mening krijgt de overheid met de aanpassing van de Wet luchtvaart inzake de exploitatie van de luchthaven Schiphol meer grip op Schiphol. Nu is er bijna niets geregeld en dat is ongewenst, zei de VVD-senator.
Borging publieke belangen
De PvdA-fractie maakte een groot punt van de borging van de publieke belangen. Zo vindt de PvdA het mainportbelang van Schiphol onvoldoende geregeld. Op dit punt kondigde mevrouw Sylvester een motie aan. Ook wil de PvdA per motie afdwingen dat afspraken tussen aandeelhouders om een meerderheid van de aandelen te behouden voor de overheid ter goedkeuring aan het parlement worden voorgelegd.
Beleidsfilosofie
CDA-senator Lemstra stelde de hamvraag aan de orde: wat kan Schiphol wel als geprivatiseerde luchthaven, wat het nu niet kan of minder goed en dat bovendien in het belang is van de BV Nederland? Lemstra wees erop dat Schiphol met zo'n 2000 werknemers niet eens zo'n groot bedrijf is, maar dit bedrijf wel de regie voert over een van de belangrijkste economische activiteiten van de BV Nederland, de mainport Schiphol. Daar ligt het economische belang en niet zo zeer in de financiële resultaten van het bedrijf Schiphol, zei senator Lemstra. Met nadruk vroeg de CDA-senator naar de beleidsfilosofie achter het voornemen Schiphol gedeeltelijk te privatiseren. Zijn CDA-collega Van de Beeten betoogde dat waarborging van het publieke belang van Schiphol in de statuten van de onderneming waarschijnlijk niet afdoende is en dat dit in de wet geregeld zou moeten worden. In het bijzonder gaat het om het beoordelen door de overheid van investeringsbeslissingen van Schiphol. Volgens de geldende regels van het Burgerlijk Wetboek zou de overheid alleen over investeringen van meer dan een miljard euro zeggenschap kunnen claimen als Schiphol gedeeltelijk is geprivatiseerd.
Luchthaventarieven
Senator Lemstra maakte ook kanttekeningen bij het dual-till principe dat Schiphol sinds 1999 hanteert. Dit houdt in dat er twee soorten activiteiten worden onderscheiden: de luchthavenactiviteiten en de commerciële activiteiten of te wel 'aviation en non-aviation'. De luchtvaarttarieven worden gebaseerd op de kosten en opbrengsten van de luchthavenactiviteiten. Maar welke kosten? Een luchthaven is een 'meerdienstenonderneming' en dus kunnen ook kosten van de commerciële activiteiten bij de andere poot terecht komen en dan een prijsopdrijvende werking op de tarieven hebben Lemstra herinnerde eraan dat vanaf het begin van het dual-till-systeem luchtvaartmaatschappijen bezwaren hebben gemaakt tegen in hun ogen exorbitante verhogingen van luchthaventarieven. Binnenkort is daarover zelfs een rechtszaak. De CDA-senator pleitte voor transparantie op Schiphol. Dat is de basis voor een goede strategische relatie tussen luchthaven en de belangrijkste gebruikers.
Veel voor weinig
SP-senator Van Raak zei dat het verkopen van aandelen op korte termijn geld oplevert voor de Staat, maar de overheid toekomstige opbrengsten van een goedboerend Schiphol aan zich voorbij ziet gaan. Geven we niet veel weg voor weinig?, vroeg Van Raak.
De SP-senator wees ook op een rapport van het Milieu- en Natuurplanbureau. Dit heeft gesteld dat het niet mogelijk is mainport Schiphol verder te laten groeien, de geluidsoverlast en veiligheidsrisico's in het binnengebied op niveau te houden en de geluidsoverlast in het buitengebied te verminderen. De SP verklaarde zich tegenstanders van het plan van de gemeente Amsterdam om de aandelen van het rijk over te nemen. De nationale luchthaven is een zaak van de nationale politiek, meende Van Raak.
Aandeelhoudersactivisme
Namens de fracties van D66 en de Onafhankelijke Senaatsfractie zei senator Schouw grote vraagtekens bij het wetsvoorstel. Naar het oordeel van deze fracties wordt er met privatisering geen probleem opgelost en is de economische regulering van Schiphol heel wel mogelijk zonder beursgang. Tafelzilver kun je maar een keer verkopen en dat is slechts goed voor kortstondig geluk, zei Schouw. Net als anderen wees ook Schouw erop dat de rijksoverheid juist aandelen in de Rotterdamse haven (die andere mainport) koopt, in plaats van verkoopt. Hij waarschuwde tegen aandeelhoudersactivisme. Daar zou Schiphol van gevrijwaard moeten blijven.
Hoogwaardige metropool
Senator Van den Berg zei namens de fracties van SGP en ChristenUnie: Schiphol is nu een staatsbedrijf en dat blijft het wat ons betreft ook. Van den Berg wees erop dat de Staat met de privatisering een kerngebied uit handen zou geven dat potentie heeft uit te groeien tot een van de meest hoogwaardige metropolitaanse gebieden van Nederland. Hij deed de suggestie om de Algemene Rekenkamer te laten becijferen of het eenmalige voordeel van een aandelenverkoop wel opweegt tegen het nadeel van verlies aan dividend in de toekomst.
Negatieve kant
GroenLinks senator Van der Lans noemde Schiphol geen gewoon bedrijf. De invloed op de omgeving is enorm, de uitstraling op de nationale economie is groot, maar er is ook een negatieve kant: er is geen bedrijf in Nederland dat zoveel overlast veroorzaakt als de NV Luchthaven Schiphol, betoogde Van der Lans. Privatiseren is volgens de GroenLinkssenator niet zonder risico, omdat daarmee onvermijdelijk ruimte wordt geboden aan andere minder op de publieke zaak betrokken economische belangen en krachten.
Deel dit item: