De Eerste Kamer heeft dinsdag 13 maart 2007 de degens gekruist met het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie over de Staat van de Europese Unie. Het jaarlijkse Europadebat vond plaats enkele weken na het aantreden van het nieuwe kabinet. Op verzoek van de senaat nam naast minister Verhagen van Buitenlandse Zaken en staatssecretaris Timmermans voor Europese Zaken ook minister-president Balkenende deel aan het debat.
Handhaven adviesraad
De hele senaat maakte zich sterk voor het handhaven van de AIV, de strategische Adviesraad Internationale Vraagstukken van regering en parlement. VVD-senator Hoekzema had erop gewezen dat de AIV slachtoffer kan worden van bezuinigingen bij de overheid. Alle andere sprekers in het debat drongen met hem aan op het handhaven van de AIV. Minister Verhagen kon geen toezegging doen, maar hij zei wel dat hij goede nota had genomen van de breed levende wens in de senaat.
Referendum
De drie bewindslieden grepen de gelegenheid aan om tegenover een deel van de volksvertegenwoordiging uiteen te zetten hoe zij het 'nee' van het referendum op 1 juni 2005 over het grondwettelijke verdrag voor Europa vertaald wil zien in een eventueel nieuw verdrag om de Europese Unie efficiënter, transparanter en democratischer te maken. Of over een dergelijk nieuwe verdrag ook weer een refendum zou worden gehouden liet premier Balkenende in het midden. Ook na herhaaldelijk aandringen van senator Kox (SP) hield hij vol dat daarover later pas een besluit wordt genomen. Eerst wordt een goedkeuringswet voorgelegd aan de Raad van State. Als het advies binnen is wordt de wet voorgelegd aan de Staten-Generaal en volgt de beslissing over het wel of niet houden van een referendum, aldus een gedecideerde premier.
Klimaat en energie
Lof kreeg de regering in de senaat voor de resultaten van de Europese Raad eind vorige week over klimaat en energie. Volgens senator Platvoet (GroenLinks) sloten de Europese besluiten hierover zelfs 'naadloos' aan bij wat er over deze onderwerpen in het regeerakkoord staat.
Botsende meningen
Staatssecretaris Timmermans, die voor het eerst zijn opwachting maakte in de senaat, omarmde de goede raad van senator Van Gennip (CDA) en PvdA-senator Eigeman om de communicatie met burgers over Europa te verbreden en te verbeteren. Ik wil nadrukkelijk aandacht besteden aan afwijkende geluiden en niet alleen hosannaverhalen over Europa verspreiden. Bij de viering van vijftig jaar Europese verdragen wil ik botsende meningen bijeen brengen. Dan kom je tot een beter oordeel over wat er onder de burgers leeft, zei de staatssecretaris voor Europese zaken in de senaat. Europa is een zaak van iedere inwoner van Nederland, zei Timmermans.
Woningbouwcorporaties
De staatssecretaris kreeg het aan de stok met senator Hoekzema (VVD) over de rol van woningbouwcorporaties. Volgens de VVD'er moeten die zich ook aan de regels van de interne markt in Europa houden, maar Timmermans bestreed dit. Dit kabinet wil prachtwijken bouwen. Dat kan alleen met hulp van de corporaties die binnen Nederland opereren en een maatschappelijke functie vervullen. Minister-president Balkenende viel hem later bij met een verwijzing naar de ruimte die gezocht wordt voor maatschappelijk ondernemen. Hoekzema had de vinger gelegd op een passage in het coalitieakkoord die de argwaan van de VVD wekt: De regering wil afspraken maken tussen de lidstaten en de Europese Unie over 'verenigbaarheid van de interne marktgedachte met de inrichting van publieke voorzieningen'. Volgens Hoekzema wordt daarmee het corporatisme in Nederland in de hand gewerkt.
Europese agentschappen
Ook legde Hoekzema de vinger bij de 'wonderbaarlijke vermenigvuldiging' van het aantal Europese agentschappen die een speciale taak uitoefenen. Er zijn inmiddels dertig van deze agentschappen verdeeld over zestien lidstaten. Minister Verhagen van Buitenlandse Zaken probeerde hem gerust te stellen met de opmerking dat de regering in het vervolg zeer terughoudend zal zijn.
Politieke project
PvdA-senator Eigeman hing zijn inbreng in het debat op aan een uitspraak van Jorge Semprun: We hebben een schitterende kans laten lopen (na de val van de Muur) om het Europese project ideële betekenis te geven, er een politiek project van te maken in plaats van louter een vrijhandelszone met een ingedutte nachtwakerstaat in Brussel.
Volgens Eigeman sloeg het 'nee' van het referendum vooral op de institutionele inslag van het grondwettelijke verdrag. Dat heeft geen betrekking op vrij reizen, geen betrekking op uitwisseling van scholieren, geen betrekking op samenwerking van gemeenten. Geen Nederlander is bereid weer in de rij te gaan staan voor de grenspaal bij Beek of Nieuwenschans, aldus de PvdA-senator. Eigeman zei dat burgers in de eerste plaats een effectieve overheid verwachten. Hij pleitte ervoor het Nederlandse parlement eerder bij de Europese besluitvorming te betrekken. Ook was Eigeman voor een nadrukkelijker rol van de Europese Unie in het Midden-Oosten. De PvdA-senator vond dat de regering vooral moet proberen de negatieve beeldvorming zoveel als mogelijk is zien te beperken.
Nieuwe fase
Scheidend senator Van Gennip (CDA), hij keert niet meer terug in de volgende Kamerperiode, hield zijn zwanenzang op het terrein van de Europese eenwording. Hij wees erop dat het tegenwoordig niet langer meer gaat over perspectief, verbetering en vooruitgang in Europa, maar op vele terreinen over bedreigingen, aantastingen van verworvenheden, om gevaren, van buiten en binnen de Europese Unie. De euforie voorbij, dat is de nieuwe fase, waarin Europa zich bevindt, aldus Van Gennip. Maar hij wees ook op de weg om uit het dal te komen: dat is de trits realiteitszin, toekomstgerichtheid en het overstijgen van het korte termijn eigen belang. In dit verband wees de CDA-senator op de noodzaak voor de Europese Unie om ook meer te doen voor de eigen veiligheid. Een versterking van de EU-inzet is noodzakelijk, in capaciteit en in procedures.
Kernenergie
Van Gennip wees voorts op de onontkoombaarheid van atoomenergie in het licht van de schaarste en CO2-uitstoot. Naar zijn mening zou vreedzaam gebruik van kernenergie kunnen helpen om te voorkomen dat opkomende economieën meer CO2-belastende energiebronnen ontwikkelen. Daarom zou het Internationaal Atoom Energie Agentschap een supranationaal orgaan moeten worden dat de zorg en verantwoordelijkheid voor de aanmaak van verrijkt uranium op zich kan nemen. Minister Verhagen zegde toe dat hij deze waardevolle gedachte bij zijn plannen zal betrekken.
Wachtlijsten Europese Hof
Evenals andere senatoren pleitte Van Gennip voor meer geld voor het Europese Hof voor de rechten van de mensen, zodat de lange wachtlijsten weggewerkt kunnen worden. Er zijn negentigduizend wachtenden. Het duurt soms acht tot tien jaar voor een burger een oordeel van het hof over een klacht krijgt. De regering wil er wel wat aan doen, maar is afhankelijk van de medewerking van andere lidstaten. In zijn slotwoord verwees hij naar een van de oprichters van de Europese Unie Robert Schuman die ons heeft laten zien dat politiek tot meer in staat is dan alleen maar de hel voorkomen.
Raad van Europa
GroenLinks-senator Platvoet sloot zich aan bij het pleidooi van Van Gennip voor versterking van de Raad van Europa en het Europese Hof voor de rechten van de mens. Naar de mening van Platvoet heeft in Nederland de Nationale Conventie met zijn pleidooi voor een statenverbond in Europa een 'houdbaar concept' aangedragen. Hij vond het overigens van groot belang de discussie met eurosceptici aan te gaan.
Verkleining Europese Commissie
Mede namens de fractie van SGP schetste ChristenUnie-senator De Vries de weg waarlangs Europa zich naar zijn mening kan ontwikkelen. Concreet pleitte hij voor verkleining van de Europese Commissie tot twintig leden met een roulatiesysteem waarin lidstaten om de beurt een eigen commissaris leveren. Ook wilde hij dat de Europese Unie toetreedt tot het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens. Minister Verhagen zei dat de regering dat ook wil. De Vries vond het 'jammer' dat de Europese Raad op zondag vergadert.
Gezamenlijke vergadering beide Kamers
Op het punt van het referendum verduidelijkte senator Schuyer (D66) dat zijn partij nog altijd voorstander is van een correctief referendum dat door de bevolking zelf kan worden aangevraagd. Een referendum van bovenaf opgelegd is niet iets dat mijn fractie een aantrekkelijk alternatief vindt, aldus Schuyer. Net als zijn collega Eigeman van de PvdA pleitte hij voor meer samenwerking in Benelux-verband tussen Nederland, België en Luxemburg. Minister Verhagen zegde toe dat hij zich daarvoor zal inzetten. Schuyer pleitte er ook voor bij de goedkeuring van Europese Verdragen de beide Kamers gezamenlijk te laten vergaderen. Dat zou de voorlichting aan de burgers verbeteren. Hij kreeg steun van GroenLinks-senator Platvoet, maar premier Balkenende zette vraagtekens.
Parlementaire Assemblee
Senator Kox (SP) brak een lans voor de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa. Hij vond dat EU-lidstaten binnen die assemblee niet als een blok moeten optreden want dan blokkeren zij de mogelijkheden van minderheden. Minister Verhagen was dit met hem eens. We moeten selectief omgaan met de mogelijkheid om als EU-landen gezamenlijk op te trekken, zei Verhagen.
Eerste Kamercongres
Net als andere senatoren stak Ten Hoeve van de Onafhankelijke Senaatsfractie de loftrompet op voorzitter Timmerman-Buck van de Eerste Kamer en senator Van der Linden (CDA) die eind vorige week met succes een conferentie met jongeren in de Ridderzaal over Europa hebben georganiseerd. Voor de jongere generatie, in ieder geval voor deze selectie daaruit, is Europa niet ver en vreemd en gevaarlijk, maar zinvol, kansen biedend, de belichaming van de vooruitgang, en vooral ook: heel gewoon.
Deel dit item: