In het themadebat over Mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking heeft de Eerste Kamer dinsdag 10 juni 2008 aan de ministers Verhagen van Buitenlandse Zaken en Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking gevraagd hier en daar het beleid wat andere accenten te geven. Daarbij lieten de woordvoerders van de verschillende fracties blijken akkoord te gaan met de opvatting van de regering dat mensenrechten centraal dienen te staan, zowel in het buitenlands beleid als bij ontwikkelingssamenwerking. Zo was er instemming met het streven om op te komen voor de rechten van vrouwen en homo's. Het debat was het derde in een reeks naar aanleiding van de begroting 2008 van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking (31.200 V).
Vraagtekens
Vraagtekens zetten enkele senatoren bij de keuze van landen waar men schending van de mensenrechten laat volgen door militair ingrijpen, zoals in Irak en Afghanistan. Waarom niet in Zimbabwe, Birma, Kongo of de Gaza-strook? Dat de regering de vrijheid van godsdienst als een van de toetsstenen voor het mensenrechtenbeleid heeft gekozen kreeg instemming van de fracties van CDA en ChristenUnie en SGP, maar riep een vraag op bij de fractie van GroenLinks. Woordvoerder mevrouw Böhler van GroenLinks wilde weten waarom niet is gekozen voor de vrijheid van meningsuiting. Haar collega Kuiper van CU, die mede sprak namens de fractie van de SGP, wees er o.a. op dat de positie van christelijke minderheden in Irak zeer is verslechterd.
Vrijheid van godsdienst
CDA-senator Willems stipuleerde dat vrijheid van godsdienst en levensovertuiging een mensenrecht is dat individuen toekomt en dat problematisch wordt als vanuit de islamitische wereld sterk de nadruk wordt gelegd op de bescherming van godsdiensten als zodanig. "Ter bescherming van een godsdienst als geheel kan geen beroep worden gedaan op rechten die aan individuen toebehoren", zei Willems. De CDA-senator verwees naar de spanningen rond de Deense spotprenten over de profeet Mohammed waar het verschil tussen beide benaderingen duidelijk naar voren is gekomen. De Nederlandse regering heeft zich bij die gelegenheid enerzijds gericht op de-escalatie van de spanningen en anderzijds op de bescherming van vrije meningsuiting. Maar hoe zou een debat met de regering van Soedan verlopen als deze islamitische staat een beroep zou doen op zijn historische, culturele of religieuze achtergronden? Eerder had Willems al vastgesteld dat effectieve ontwikkelingssamenwerking niet kan worden geformuleerd zonder oog te hebben voor de rol die religie speelt in het dagelijks leven van mensen. De CDA-fractie wil weten hoe de regering omgaat met landen als Pakistan, Soedan, Afghanistan, Kosovo waar stelselmatig de vrijheid van godsdienst wordt ingeperkt.
Humanitaire ramp
Enkele senatoren brachten ook de situatie in Birma ter sprake waar na recente natuurrampen hulp van buiten stelselmatig wordt geweigerd door de dictatoriale regering en duizenden mensen van de honger omkomen. VVD-senator De Graaf zei dat Nederland dan wel de Universele Verklaring van de Rechten van Mens heeft ondertekend samen met veel andere landen, maar dat de internationale gemeenschap uit onmacht of onwil daar een humanitaire ramp laat gebeuren zonder in te grijpen. CU-senator Kuiper zei dat in Birma de situatie ook eerder al erbarmelijk was. Een derde van de kinderen onder de vijf jaar is ondervoed. Het regiem gebruikt geweld tegen de eigen bevolking en heeft het gemunt op etnische minderheden, moslims en christenen. Van het volk van de Karen waarvan een deel in de getroffen delta woont, leven vele duizenden al decennialang in vluchtelingenkampen in Thailand. Kuiper vroeg naar de consequenties als hier van 'genocide' gesproken kan worden.
Voedselschaarste
De voedselschaarste in delen van de wereld vormde een belangrijk onderdeel van het themadebat mensenrechten en ontwikkelingssamenwerking. VVD-senator De Graaf zag het als de casus belli van de komende jaren. Hij vroeg naar de inbreng van Nederland aan een structurele bijdrage van tien miljard euro per jaar om deze schaarste het hoofd te bieden. CDA-senator Willems zei dat de regering op de goede weg is door te streven naar een open en eerlijker internationaal handelshandelssysteem, ook op het gebied van voedsel. "De wereld moet zich ook niet gek laten maken door het probleem van de tekorten van voedsel, want onder andere onze universiteit in Wageningen heeft genoegzaam aangetoond dat er voldoende mogelijkheden zijn om het dubbele van onze wereldbevolking van voedsel te voorzien", zei Willems.
Speculeren
PvdA-senator Eigeman zei dat per dag veel kinderen en vrouwen sterven aan ziekten, terwijl van het vele geld dat Nederland uitgeeft aan wetenschappelijk onderzoek maar 2% is gerelateerd aan ziekten die samenhangen met armoede en honger. Hij verwees naar een voorspelling dat dit jaar een miljoen mensen extra overlijden als gevolg van ondervoeding. "Toch speculeren westerse bedrijven in voedsel, houden wij ingewikkelde regels en tariefafspraken in stand en pikken ook graag een graantje mee als de andere investeringen meer profijtelijk vinden. We houden als rijk land systemen in stand die de oorzaak zijn van veel ellende en dood". Eigeman pleitte voor goed bestuur als voorwaarde voor ondersteuning van ontwikkelingslanden. Hij vond een uitwisseling van parlementen een goed middel om de effectiviteit van steunprogramma's te controleren. Ook pleitte hij voor lokale initiatieven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking.
Vrije markt risicovol
SP-senator Smaling herinnerde eraan dat recht op voedsel een zeer actueel mensenrecht is en wees op de rol van het Wereldvoedselprogramma (WFP) van de VN. Deze organisatie moet steeds meer noodhulp verstrekken. Volgens de SP-fractie is een vrije wereldmarkt voor basisvoedsel als rijst risicovol. Smaling wees naar de rijstproducerende landen in Azië die als reactie op de gestegen voedselprijzen een exportstop hebben ingevoerd en ook hun invoertarieven hebben verlaagd. "De reflex is dus eigen volk eerst", zei Smaling. De SP-senator was blij met de beleidsbrief van de ministers Verburg (Landbouw) en Koenders waarin aan landbouw in het ontwikkelingsbeleid weer een belangrijke rol wordt toebedeeld. Het is fijn te constateren dat er weer aandacht voor kennis en innovatie is, zei Smaling. Ook CU-senator Kuiper voorspelde dat de schaarste aan voedsel en de hogere prijzen tot veel onrust zal leiden. "Deze ontwikkeling raakt primaire rechten. Het staat de verdere ontplooiing van de mensen in de weg", zei Kuiper.
Duurzaamheid
Senator Koffeman van de Partij voor de Dieren greep het debat aan om te pleiten voor duurzaamheid in de voedselvoorziening, o.a. door het vervangen van dierlijke door plantaardige eiwitten, juist ook in ontwikkelingslanden. Koffeman verweet de regering te weinig te doen aan deze transitie. Ook legde hij de vinger bij de melkpoeder die al sinds jaar en dag deel uitmaakt van het Nederlandse noodhulpbeleid, terwijl 70-80% van de wereldbevolking lactose-intolerant is. "Zou het negeren van lactose-intolerantie en daarmee het veroorzaken van gezondheidsproblemen voor mensen in rampgebieden kunnen samenhangen met onze overschotten van melk en melkpoeder en combineren we met de genoemde zuivelleveranties het voor ons aangename met het vermeend nuttige?", vroeg Koffeman.
Ook hekelde de senator van de Partij voor de Dieren de instandhouding van de veehouderij waar 80% van het wereldlandbouwareaal voor nodig is.
Terroristenlijst
Senator De Graaf nam het op voor de Nationale Raad van Verzet van Iran die op de terroristenlijst van de EU staat. De VVD-senator verwees naar Groot-Brittannië en België waar inmiddels is vastgesteld dat dit ten onrechte het geval is. Nederland zou ook voor verwijdering van de lijst moeten pleiten. CDA-senator Willems brak een lans voor ondernemers die actief zijn in ontwikkelingslanden. Hij zei dat dit type bedrijvigheid een belangrijker deel zal moeten uitmaken van onze toekomstige ontwikkelingssamenwerking.
Martelen verdoezeld
Senator mevrouw Böhler van GroenLinks zei dat het schort aan de naleving van mensenrechten en dat ook bijvoorbeeld het martelen wordt verdoezeld door het anders te noemen. Nederland zou ook met meer nadruk het verbod op onmenselijke en vernederende behandeling van bijvoorbeeld gevangenen aan de orde moeten stellen, ook bij de VS en China. De senator van GroenLinks sneed ook de rechten van het kind aan en dan vooral het recht van 'kindsoldaten' op resocialisatie. Volgens haar is ook in het kader van de terrorismebestrijding in Nederland reden voor zelfreflectie als het gaat om mensenrechten. Mevrouw Böhler maakte zich zorgen over het achterblijven van een Europees mensenrechtenbeleid in vergelijking met een gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU.
Senator Kuipers pleitte nog voor aanpak van de mensenhandel in Europa. Minister Verhagen gaf toe dat dit een groot probleem is.
Deel dit item: