De Eerste Kamer gaf op dinsdag 29 november haar steun een het voorstel van de regering om de Wet marktordening gezondheidszorg (WMG) aan te vullen met instrumenten voor prestatiebekostiging. Het voorstel werd zonder stemming aangenomen na een uitvoerig debat met minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Woordvoerders van verschillende fracties stelden de minister tijdens de plenaire behandeling een reeks principiële vragen over de ontwikkeling van het Nederlandse zorgstelsel. 'We voeren hier een klein beleidsdebat', zo typeerde CDA-senator Flierman de discussie.
VVD-woordvoerder Dupuis stelt dat de Wet marktwerking gezondheidszorg een titel heeft die de lading niet dekt. De marktordening is volgens de VVD-senator in de gezondheidszorg halfslachtig 'en daardoor waarschijnlijk niet of slechts in beperkte mate effectief'. Dupuis hekelde de perverse prikkel: 'Wie het volume niet laat groeien, wordt gestraft voor hetgeen andere instellingen aan overschrijdingen hebben gepleegd. Extra bezwaarlijk noemde senator Dupuis de verrekening, die achteraf zal plaatsvinden, voor kleine in opbouw zijnde zelfstandige behandelcentra (zbc's). Volgens haar zouden deze goed werkende centra de marktwerking in de gezondheidszorg juist stimuleren. 'Met dit voorstel wordt het ontstaan en het voortbestaan van zbc's in feite alleen maar moeilijker gemaakt', zo stelt Dupuis. Ook betwijfelt de VVD-senator of het verstandig is van de minister 'om het conflict met de huisartsen op de spits te drijven, mede omdat daardoor er wel wachtlijsten bij de ziekenhuizen kunnen ontstaan.' Zij vroeg aandacht voor de psychologische kant van de relatie arts-patiënt.
Medisch specialisten
PvdA-woordvoerder Putters sprak over de gespannen verhouding tussen budgettering en bekostiging naar prestatie. Putters meent eveneens dat bij invoering van het systeem perverse prikkels zullen ontstaan met uiteenlopende effecten op zorginstellingen en andere dienstverleners in de praktijk van de gezondheidszorg. Een waarschijnlijk effect hiervan is volgens de Putters een stijging van omzetten en kosten van ziekenhuizen, die worden doorberekend aan andere instellingen in de zorgketen. Daarnaast voorziet de PvdA-senator het opnieuw ontstaan van wachtlijsten voor medische behandelingen omdat instellingen kortingen op hun budgetten willen voorkomen.
Volgens Putters gaat het voorgestelde systeem van prestatiebekostiging voorbij aan de werkelijke oorzaken van de nog steeds toenemende zorgvraag. 'De vergrijzing is zeker niet de enige oorzaak', aldus Putters. Hij noemde de inkomenspositie van de medisch specialisten een belangrijke factor voor de kostenontwikkeling, en drong er bij de minister op aan actiever te sturen op een 'gepast gebruik' van zorg. De minister antwoordde dat bij het ontwikkelen van een nieuw stelsel voor kostenbeheersing preciezer zal worden gevolgd welke instellingen bij welke kostensoorten overschrijdingen veroorzaken.
Wachtlijsten
CDA-woordvoerder Flierman vroeg de minister of de maatregel gelijktijdig kan leiden tot zowel de beoogde beperking van de kosten, als ook een begrenzing van het volume in de gezondheidszorg. Volgens hem veronderstelt de aanpak van de minister een volledig inzicht in de beter- en minder presterende instellingen bij de verzekeraars en de mogelijkheid om een eventuele groei daadwerkelijk elders te compenseren bij een minder presterende instelling. 'De vraag is of dit gaat werken', zei Flierman. Hij schetst een praktijk van regionale dan wel aan verzekeraars gebonden deelmarkten. Ook op dat niveau is nog onvoldoende transparantie aanwezig, betoogde de CDA-senator. Flierman schetst een onbedoeld effect, waarbij medisch specialisten in december noodgedwongen vakantie nemen omdat zij dan het opgelegde volume aan zorg hebben bereikt. Ook het CDA is beducht voor een nieuwe wachtlijstproblematiek die daar het resultaat van zou zijn. Flierman constateerde dat bij de medisch specialisten het vrije ondernemerschap ter discussie staat. Volgens hem leidt met name een vermindering van de regeldruk tot een beperking van de kostenstijging in de zorg.
Bewuster zorg kiezen
Het PVV-Kamerlid Frijters-Klijnen, die haar maidenspeech hield, noemde het voorstel van de minister 'een goede aanzet tot kostenbeheersing. 'De kern van het voorstel is dat zorgaanbieders meer marktconform gaan werken en consumenten bewuster en actiever moeten kiezen tussen verschillende zorgverzekeraars en polissen.' Frijters-Klijnen noemde de prestatiebekostiging een goede manier om de zorgvraag te financieren. Haar fractie hamert erop dat de kosten beter beheerst moeten worden, maar maakt zich ook zorgen over de volumestijging. Van het instrument dat de minister hiervoor inzet gaat een verkeerde prikkel uit, vindt de PVV. 'Mensen hebben recht hebben op de beste zorg die er is', aldus Frijters-Klijnen. Zij vroeg een harde toezegging van minister Schippers dat zij naar alternatieven blijft zoeken.
Traumazorg
SP-woordvoerder Slagter-Roukema zag in de aanpak van de regering vooral een mogelijkheid om de werking van de markt te beperken. 'Wij vinden het geen goed idee de markt zijn eigen gang te laten gaan. Eigenlijk vinden wij de zorg helemaal niet geschikt voor de markt', aldus Slagter-Roukema. 'Mijn fractie vreest voor het afstoten van onrendabele zorg, zoals zorg voor hoogbejaarde patiënten, ten gunste van de rendabele zorg, zoals orthopedische ingrepen die op steeds jongere leeftijd en zonder wachtlijsten worden gedaan. Heeft de NZa ook instrumenten om deze ontwikkeling te monitoren en eventueel in te grijpen?' De SP-senator refereerde aan het bestuurlijk hoofdlijnenakkoord dat de ziekenhuizen en zorgverzekeraars hebben afgesloten. Daarin is vooral sprake van kwaliteit en doelmatigheid. 'Hiermee is het voor een ziekenhuis misschien mogelijk kosten te beheersen. Het zal echter een stijging van kosten in de eerste lijn veroorzaken. Is de minister van plan om het macrobeheersinstrument vervolgens ook in de eerste lijn in te zetten?', zo vroeg Slagter-Roukema. Zij noemde een aantal cruciale functies, die volgens de geldende normen bereikbaar moeten blijven. 'Ik denk dan natuurlijk aan traumazorg en
verloskundige zorg. Wil je die echter beschikbaar, bereikbaar en van goede kwaliteit houden, dan is er een aantal aanpalende functies te noemen die ook niet weg mogen vallen en zal er hier en daar geld bij moeten. Hoe geeft de minister hierbij invulling aan
haar taak van het borgen van publieke belangen?', vroeg de woordvoerder de SP.
Waarde voor de samenleving
Woordvoerder Ganzevoort van GroenLinks citeerde een rapport van de Algemene Rekenkamer waarin wordt gesteld dat de minister de ontwikkeling van de zorguitgaven onvoldoende kan monitoren en daarom ook niet kan bijsturen. Als gevolg heeft het departement ook geen duidelijk zicht op de oorzaken van de overschrijdingen. Volgens Ganzevoort past het hebben van een winstoogmerk eigenlijk niet bij organisaties die in de gezondheidszorg met publieke middelen worden gefinancierd. De GroenLinks-woordvoerder stelt dat niet alleen de financiële kant van de zorg aandacht moet krijgen, maar ook de vraag wat goede zorg de samenleving waard is.
Huisarts als spil
Minister Schippers antwoordde dat in de samenleving het debat moet worden gevoerd over onder meer de vraag hoe lang zorg moet worden geboden, in situaties waarin medisch gezien behandelen geen zin meer heeft. 'Mensen zouden meer moeten beseffen dat het leven eindig is.' Schippers verzekerde de Kamer dat zij in overleg met de aanbieders van eerstelijnszorg en de huisartsen het beleid verder vorm zal geven. 'Daarbij zullen we bespreken hoe wij de basiszorg in de buurt daadwerkelijk van de grond kunnen krijgen, met de huisarts als de spil van de eerstelijnszorg.'
De minister wees bij de verdediging van haar beleid ook op de percepties van de burger als gebruikers van medische zorg. 'Mensen moeten niet het idee hebben - en dit kom ik nu te vaak tegen - dat zij heel veel premie betalen voor steeds minder zorg. De mensen moeten beseffen dat de omvang van het pakket niet alleen wordt bepaald door de paar dingen die wij er af en toe uit halen, maar ook door de dure oncologische medicijnen en therapieën die in de zorgpakketten komen. Burgers moeten weten dat de zorg geen feest viert van de premie-inkomsten, maar er echt iets voor levert', aldus Schippers.
Deel dit item: