De Algemene financiële beschouwingen in de Eerste Kamer op maandag 19 en dinsdag 20 november 2012 stonden formeel in het teken van de begroting 2013 maar gingen vooral ook over de gevolgen van het nieuwe regeerakkoord. Minister Dijsselbloem en staatssecretaris Weekers van Financiën verdedigden namens het huidige kabinet de hoofdzakelijk door het vorige kabinet en een aantal oppositiepartijen voorbereide begroting 2013. De bewindslieden kregen daarnaast veel vragen over de nieuwe bezuinigingen in het regeerakkoord. De Eerste Kamerleden dienden in het debat in totaal zeven moties in. De stemming hierover is op 27 november.
Nivelleren
Senator De Grave (VVD) gaf, net als vorig jaar, aan dat van de mensen die door een hoger inkomen relatief minder last hebben van overheidsbezuinigingen, iets extra’s gevraagd mag worden. De VVD-fractie is niet tegen elke vermindering van inkomensverschillen maar hecht er wel aan dat een kabinet voor nivellering meer redenen aanvoert dan puur ideologische. De Grave gaf aan dat zijn fractie grote bezwaren heeft tegen inkomensafhankelijke regelingen buiten de fiscaliteit als middel voor inkomensherverdeling.
Minister Dijsselbloem gaf aan dat het woord 'nivelleren' in het regeerakkoord niet wordt vermeld aangezien het geen beleidsdoelstelling van dit kabinet is. Wel moet er volgens hem sociaal rechtvaardig worden verdeeld. Op de vraag of nivelleren alleen via belastingen moet worden doorgevoerd antwoordde de minister ontkennend. Op dit moment gebeurt dit immers al via andere wegen, zoals kindregelingen of de zorgtoeslag. Hij ried af om al deze regelingen te schrappen en nivellering te kanaliseren via belastingen. Verder zegde minister Dijsselbloem senator De Grave toe met de minister van VWS te overleggen of de ontwikkeling van de zorguitgaven duidelijker naar onderwerpen uitgesplitst kan worden.
Europese Unie
Senator Van Strien (PVV) ging in zijn bijdrage onder meer in op de positie van Griekenland in de Europese Unie. Daarnaast vroeg hij de minister naar een kostengrens voor de invoering van de bankenunie en uitte hij zijn bezorgdheid over de scheefgroei binnen Europa door de invoering van de euro. Ook senator De Lange (OSF) vroeg de minister om kostenschatting van de financiële steun aan Griekenland. De Lange vroeg of de bezuinigingen in de voorgestelde vorm en tempo nodig zijn en vroeg of - in breder verband - het financieel-economisch beleid van de regering bijdraagt aan het oplossen van de eurocrisis.
Minister Dijsselbloem gaf aan dat hij het Europees beleid van zijn voorganger zal voortzetten. Hij wil druk op Griekenland houden voor het doorvoeren van hervormingen en bezuinigingen, met als doel het land in de eurozone te houden. Dijsselbloem noemde geen precieze bedragen die hieraan zijn verbonden om zijn onderhandelingspositie te bewaken.
Senator Backer (D66) vroeg de minister of hij rek ziet in de Europese 3-procentsnorm voor het begrotingstekort en hoe hij denkt over het fenomeen ‘de economie kapot bezuinigen’. Backer vroeg de minister of hij verschuivingen kan aanbrengen in de begroting 2014 ten gunste van het onderwijs en verwees hierbij naar de in de Eerste Kamer aangenomen motie-Linthorst die de regering verzoekt onderzoek te doen naar de financiële toestand van het primair onderwijs.
Senator Backer diende een motie in die de regering oproept om de interne markt in de EU versneld vorm te geven, spoedig een handelsakkoord tussen de EU en VS tot stand te laten komen, het Meerjarig Financieel Kader 2014-2021 qua systematiek flexibeler te laten worden en een verschuiving naar innovatie en duurzaamheid te realiseren. Ten aanzien van het handelsakkoord met de VS gaf de minister aan dit op te zullen pakken. Van ‘kapot bezuinigen’ is zijns inziens geen sprake; de voorgestelde bezuinigingen schaden de economische groei slechts voor 0,2 procent.
Werkloosheid
Senator Terpstra (CDA) stelde in het debat dat er in ieder geval geen maatregelen mogen worden genomen die de werkloosheid vergroten, zoals zijns inziens het geval was bij het aanvankelijke kabinetsplan voor de inkomensafhankelijke zorgpremie en nu het geval is bij de meest recente plannen voor nivellering via de belastingen. Volgens Terpstra zorgt het grote aandeel van zorg en sociale zekerheid er voor dat andere belangrijke uitgaven voor bijvoorbeeld innovatie en onderwijs worden verdrongen. Senator Terpstra diende daarom een motie in die de regering oproept te investeren in onderwijs, innovatie, moderne technologie en infrastructuur. Een tweede motie van Terpstra verzoekt de regering vanaf 2014 de financiële lasten structureel te verlagen. De derde motie verzoekt de regering voortaan in de Miljoenennota aan te geven op welke wijze verhogingen van de BTW en energiebelastingen in de inkomstenbelasting worden gecompenseerd.
Senator Reuten (SP) vroeg de minister naar de belangrijkste financiële en sociaal-economische doelstellingen van het kabinet en welke belangrijke variabelen daarbij slechts instrument zijn. Hij merkte op dat de werkeloosheid door de politiek van dit kabinet en het vorige toeneemt, "wat voor een socialist een hel op aarde is". Ook vroeg Reuten de regering met klem de mogelijkheden te onderzoeken om arbeidsduurverkorting in te voeren voor de duur van de crisis. Minister Dijsselbloem gaf aan dat arbeidsduurverkorting op dit moment geen oplossing is voor de verkleining van de werkloosheid. Verder diende senator Reuten in het debat een motie in die de regering oproept te onderzoeken in hoeverre bij het verhogen van het hoogste inkomstenbelastingtarief een substantieel gedeelte van de mensen die dit raakt op langere termijn minder zal gaan werken.
Regeerakkoord
Senator Ester (ChristenUnie) stelde verheugd te zijn dat het nieuwe kabinet 80 procent van de bezuinigingen uit het Lenteakkoord heeft overgenomen in het regeerakkoord, maar uitte bezwaren tegen onder andere de voorgenomen forse lastenverzwaring voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ook vroeg hij de regering om haar visie op de beleidsmatige reikwijdte van de Europese Centrale Bank voor ingrijpen in de bankensector. Ook gaf hij aan dat het zijn fractie opvalt dat de beleidsbeweging van Europa naar de banken éénrichtingsverkeer is. Hij vroeg hoe het kan dat banken geen financiële bijdrage wordt gevraagd hoewel zij medeverantwoordelijk zijn voor de crisis. Minister Dijsselbloem gaf aan dat banken op dit moment via allerlei wegen reeds bijdragen en dat hun kredietverlening niet verder mag worden bemoeilijkt. Wel zegde hij senator Ester toe de Nederlandse Bankencode te agenderen in Brussel.
Senator Postema (PvdA) stelde dat er weliswaar de afgelopen jaren stresstests voor banken zijn ingevoerd en ook provincies en gemeenten extra regels krijgen opgelegd op financieel gebied, maar dat niet periodiek en integraal in kaart wordt gebracht welke financiële risico's het Rijk loopt. Postema diende een motie in die de regering verzoekt om inzicht te verschaffen in deze risico's. Minister Dijsselbloem gaf aan dit volgend jaar te zullen uitvoeren, maar zei dat geen kwantitatief inzicht van impliciete risico’s te geven is.
Senator Nagel (50PLUS) uitte in het debat zijn bezorgdheid over de dreigende korting op pensioenen en vroeg het kabinet of het bereid is hiernaar te kijken. Daarnaast gaf hij aan dat de koopbereidheid en het consumentenvertrouwen zijns inziens een nieuw dieptepunt hebben bereikt.
Duurzaamheid
Senator Vos (GroenLinks) vroeg onder andere om de maatschappelijke effecten van de bezuinigingen in kaart te brengen en benadrukte dat het gaat om de kwaliteit van economische groei. Vos gaf aan dat Groen Links een krachtige visie op een duurzame weg uit de crisis vindt ontbreken en vroeg waarom de vergroeningsmaatregelen uit het Lenteakkoord geschrapt zijn. Senator Vos diende een motie in die de regering verzoekt te investeren in energiebesparingen in bestaande woningen. Daarnaast vroeg senator Vos waarom niet gekozen is voor een snellere afbouw van de hypotheekrenteaftrek.
Staatssecretaris Weekers gaf aan dat de hypotheekrenteaftrek een belangrijk instrument is. Het kabinet wil het daarom als instrument behouden. Afschaffing zou volgens hem met name middeninkomens schaden.
Ook senator Koffeman (PvdD) uitte bezwaren over het ontbreken van duurzaamheidsmaatregelen in het regeerakkoord, zoals het inzetten op fiscale vergroening en het afschaffen van milieuschadelijke subsidies. Hij stelde: "Het ernstige tekort waar een antwoord op moet worden gevonden, is het ecologisch begrotingstekort.”
Op dinsdag 27 november stemt de Eerste Kamer over de moties.
Deel dit item: