Nationaal Groeifonds 2024: debat samengevat

Tijdens het debat bleken de senatoren van BBB, D66 en GroenLinks-PvdA die aan het debat deelnamen, zich zorgen te maken over het ontbreken van een balans tussen publieke en private projecten die in aanmerking zijn gekomen voor investeringen. Senator Kroon (BBB), die zijn maidenspeech hield, sprak ook namens de fracties van 50PLUS en OPNL. Hij vroeg aan de minister of een aantal van de investeringen uit het Groeifonds niet als subsidie vanuit een ministerie had kunnen worden gedaan. Kroon noemde het fonds "een hypotheek die in de toekomst moet worden afbetaald." Volgens Kroon is maar beperkt rendement verzekerd.

Een ander bezwaar van de BBB-senator, maar ook van senator Aerdts (D66), was het ontbreken van de toegezegde evaluatie. "Nu wordt ons gevraagd al in te stemmen met de begroting terwijl we de evaluatie nog niet hebben," zei Aerdts. Senator Crone (GroenLinks-PvdA) sloot zich aan bij de kritiek van de beide andere woordvoerders. Hij wees op het beleidsdebat dat de Eerste Kamer eerder voerde over fondsen. Volgens Crone is er een 'proliferatie', een snelle vermenigvuldiging, van fondsen, die geleid heeft tot een spinnenweb aan subsidie-adviseurs. Crone: "Ieder fonds heeft zijn eigen criteria. Je moet iedere keer door een nieuw hoepeltje springen." Hij zei teleurgesteld te zijn in het Nationaal Groeifonds. Kroon, Aerdts en Crone hielden alle drie een pleidooi voor de terugkeer van een nationale investeringsbank.

Minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat antwoordde de Kamer dat we innovatie nodig hebben om oplossingen te bieden voor de uitdagingen die er zijn en om gezonde groei te realiseren. We moeten gericht investeren. Het Groeifonds is een instrument om in de vroege fase van innovatieve projecten te investeren, zoals op het gebied van groene waterstof, digitalisering van het onderwijs en verduurzaming van de landbouw. Adriaansens zegde toe de evaluatie voor het einde van 2023 naar de Kamer te sturen. Het lukt echter niet om dat te doen voorafgaand aan de stemming over dit wetsvoorstel, voegde ze eraan toe. Als demissionair minister wilde Adriaansens liever niets zeggen over het idee van een investeringsbank. Toch deed ze dat wel: ze vindt het een sympathiek idee, maar heeft wel zorg om de reikwijdte van een dergelijke bank. Voor bijvoorbeeld innovatieve zorgprojecten is het wellicht moeilijk om bij een investeringsbank in beeld te komen, aldus de minister.

Er zijn drie moties ingediend.

• - 

  De motie-Kroon verzoekt de regering om het opnemen van nieuwe aanvragen en doen van nieuwe toezeggingen voor middelen van het Groeifonds, tenminste voor de ingang van de zogenoemde 4e indieningsronde, op te schorten tot nadat de evaluatie van het groeifonds met respectievelijk de 2e Kamer en de 1e Kamer zijn besproken en de lessen van deze evaluatie hun weerslag hebben gevonden in aangepaste toekenningscriteria van het fonds en een voldoende robuust juridisch kader is ingericht. Minister Adriaansens ontraadde de motie, maar zegde wel toe een tussentijdse evaluatie naar de Kamer te sturen.
• - 

  De motie-Kroon verzoekt de regering om de toekenningscriteria van het fonds, vooruitlopende op de evaluatie, met onmiddellijke ingang zodanig aan te passen dat departementen zelf als direct begunstigde van de fondsen worden uitgesloten; en verzoekt de regering de Kamer te verzekeren dat in fondsen gereserveerde middelen niet ten goede komen aan algemene middelen van departementen. Ook deze motie is door de minister ontraden.
• - 

  De motie-Kroon verzoekt de regering om de middelen van het groeifonds in de toekomst ter beschikking gesteld aan individuele private partijen, consortia en/of bijvoorbeeld sectorale ecosystemen, ter beschikking te stellen vanuit een juridisch kader waarbij zij langjarig invloed heeft op geïnvesteerde middelen, bijvoorbeeld via een nationale investeringsbank en/of investering coöperaties waarvan een nationale investeringsbank deel van uit maakt. De minister heeft ook deze motie ontraden.

De moties zijn door minister Adriaansens ontraden.