Debat samengevat: verbod nieuwe psychoactieve stoffen

Een deel van de fracties die aan het debat deelnamen is voor het verbod op de nieuwe psychoactieve stoffen is. Voor de fracties van BBB, VVD, CDA en SP weegt de bedreiging van de stoffen voor de volksgezondheid en het tegengaan van de productie en handel het zwaarst. Zij zijn voor het in de wet voorgestelde generieke verbod.

Andere fracties zijn nog niet overtuigd. GroenLinks-PvdA, D66 en JA21 hebben nog vragen over de mogelijkheid dat er stoffen op de lijst komen die niet schadelijk zijn. Zij zijn er niet van overtuigd dat de problemen met drugscriminaliteit met het verbod daadwerkelijk minder worden en menen dat de handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid ervan lastig zijn. Tot slot is volgens PvdD en Volt van veel stoffen niet aangetoond dat zij schadelijk zijn. Verder missen zij een onderbouwing dat met het wetsvoorstel de productie en handel in de psychoactieve stoffen wordt tegengegaan.

Volgens senator Van Gurp (GroenLinks-PvdA) is de onderbouwing van het verbod van de stoffen niet altijd even goed. Er zijn kennelijk stoffen die op de lijst komen maar die geen schade aanrichten. Hij vroeg in hoeverre het groepsgewijs verbieden van stoffen een bijdrage levert aan het verkleinen van de problemen met drugscriminaliteit.

De Eerste Kamer besteedt energie aan een non-probleem, zei senator Nicolaï (PvdD). Een verbod leidt juist tot criminalisering en voorkomt criminele drugshandel niet. Hij vroeg of het kabinet beschikt over onderzoeksgegevens dat gebruik zal afnemen als een stof op de lijst wordt gezet. Strafrechtelijk dient zich een probleem voor omdat burgers vervolgd gaan worden, terwijl zij niets met drugs van doen hebben.

Senator Perin-Gopie (Volt) vroeg waarom alcohol niet is opgenomen als een verboden stof, aangezien daarvan is aangetoond dat het schadelijk en verslavend is. Van veel stoffen op deze lijst is niet aangetoond dat ze schadelijk en verslavend zijn. Hoe wordt voorkomen dat deze wet de politie verder belast? De wet is vrijwel niet handhaafbaar en uitvoerbaar.

Het is een wettelijke plicht om de volksgezondheid te beschermen en te bevorderen. Volgens senator Moonen (D66) is de vraag of een generiek verbod dat dichterbij brengt of er verder vanaf. De regering heeft haar fractie daarvan tot nu toe niet kunnen overtuigen. Hoe gaat de regering de voorlichting vormgeven als het verbod ingaat? Bestaat er een mogelijkheid dat voorlichting de interesse in het gebruik van deze stoffen juist vergroot?

Volgens senator Van Toorenburg (CDA) kun je drugs nooit stoppen. Doelgerichte communicatie over de schadelijkheid van drugs is nodig, maar er wordt juist bezuinigd op preventie. Hoe gaat het kabinet die communicatie aanpakken? Hoe wordt ervoor gezorgd dat de middelen die voor politie en justitie worden vrijgemaakt daadwerkelijk worden ingezet voor de handhaving van de wet?

Senator Baumgarten (JA21) haalde een kritisch advies van de Raad van State aan dat luidt dat de overheid met dit voorstel afstapt van bewezen schadelijkheid voor de volksgezondheid voordat er een verbod op een stof komt. Bepaalde zelfzorg- of geneesmiddelen zijn straks niet meer beschikbaar. Ook de fractie van JA21 heeft zorgen om de handhaving en handhavingscapaciteit.

Volgens senator Van Knapen (BBB) worden stoffen als aspartaam uitgezonderd. Nederland is een distributieland. Het is buitengewoon onverstandig om stof voor stof eerst te onderzoeken of deze schadelijk is en die dan pas op de lijst te zetten. Het gaat erom dat wij inzien dat we een instrument in handen hebben om potentieel gevaarlijke middelen te verbieden.

Er is een enorme toename van vergiftiging door designer drugs, zei senator Van Aelst (SP). Miauw miauw neemt de tweede plek in van de top-3 verslavende middelen bij jongeren, na cannabis en voor alcohol. Criminelen vinden telkens een weg om de wet te omzeilen. De verkrijgbaarheid wordt met de wet aan banden gelegd. Goede voorlichting, gericht op preventie, is belangrijk.

Het verbod van individuele stoffen betekent dat we achter de feiten aan lopen, zei senator Kaljouw (VVD). Daarom steunt de VVD-fractie de wijziging naar de generieke groep stoffen. Alleen productie en handel worden verboden. Ze vroeg of de staatssecretaris kon toezeggen dat er snel herstelmaatregelen worden getroffen als er stoffen of producten onterecht op de lijst staat.

Het doel van de wet is volgens staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport het beschermen van de volksgezondheid en het aanpakken van de productie en handel van deze drugs. Door de meest voorkomende stoffen te verbieden zijn we de producenten een stap voor, zei hij. Het wetsvoorstel richt zich op drie groepen designerdrugs die een bedreiging zijn voor de volksgezondheid, zoals flakka en fentanylen. Stoffen voor huis-tuin-en-keukengebruik en diergeneesmiddelen zijn uitgezonderd. Mocht onverhoopt nog van andere stoffen blijken dat zij onschadelijk zijn, dan worden die alsnog uitgezonderd.

Minister Van Weel van Justitie en Veiligheid zei dat het wetsvoorstel bijdraagt aan het aanpakken van drugscriminaliteit. Hiermee zijn we de criminelen een stap voor en beperken we de productie en handel. Het is niet uit te leggen aan andere landen dat in Nederland drugs legaal worden geproduceerd die elders verboden zijn. Verschillende webshops wanen zich onaantastbaar. Met dit wetsvoorstel kunnen we sneller reageren op nieuwe ontwikkelingen. In de handhaving verwacht de minister dat de frustratie kan worden weggenomen, omdat politie en justitie nu vaak niets kunnen doen als ze een laboratorium aantreffen waar designerdrugs worden geproduceerd.

Er is een motie ingediend:

• - 

  De motie-Nicolaï c.s. over het bevorderen van testfaciliteiten bij festivals. De staatssecretaris heeft de motie ontraden.

Het wetsvoorstel Tegengaan productie van en de handel in nieuwe psychoactieve stoffen en enkele andere wijzigingen voegt een nieuwe lijst toe aan de Opiumwet, de lijst IA. Deze lijst bevat stofgroepen in plaats van individuele stoffen. Het gaat om stofgroepen waarvan de chemische structuur is afgeleid van een aantal middelen van lijst I van de Opiumwet. Het wetsvoorstel gaat over een generiek verbod op bepaalde stofgroepen en het kabinet heeft als doel om met deze wet zowel de volksgezondheid te beschermen als de productie en handel in deze middelen door de illegale drugsindustrie tegen te gaan.