Begroting Buitenlandse Zaken aangenomen

Internationale rechtsorde

Tijdens het debat met minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken spraken de woordvoerders van de fracties die aan het debat deelnamen over de uitgaven en inkomsten van het ministerie voor 2025, maar keken zij ook breder naar het buitenlands beleid van het kabinet. De meeste senatoren waren kritisch over de invulling die de regering geeft aan Artikel 90 van de Grondwet waarin staat dat de regering de ontwikkeling van de internationale rechtsorde bevordert. De Nederlandse regering bevordert de internationale rechtsorde volgens hen in dat geval niet. 'Waarom draagt Nederland niet actief bij aan internationale rechtshandhaving?' vroeg senator Karimi (GroenLinks-PvdA). 'Voor onze ogen voltrekt zich een genocide in Gaza, met steun van Nederland. Uithongering wordt ingezet als wapen, ziekenhuizen worden gebombardeerd en hulpverleners van de Rode Halve Maan geëxecuteerd. Bij dit alles slaagt Nederland er niet in om deze gruweldaden te veroordelen,' aldus Karimi.

Volgens senator Van Apeldoorn (SP) staat de internationale rechtsorde onder druk door diegenen 'die zeggen het hoog te hebben zitten, maar dit niet uitdragen. Voor steeds meer mensen en partijen wordt het onmogelijk om weg te kijken.' Tegen Veldkamp zei hij: 'Laat het internationale recht het kompas zijn van uw beleid, blijf niet langer wegkijken en ga over tot erkenning van de Palestijnse staat.' 'De oorlog in Gaza heeft de grenzen van menselijkheid overschreden,' zei senator Belhirch (D66). 'Er moet een einde komen aan deze oorlog, gijzelaars moeten vrijgelaten worden en er moet een onafhankelijk onderzoek komen naar oorlogsmisdaden. Wat doet Nederland concreet om toegang tot humanitaire hulp mogelijk te maken? Het beleid van Netanyahu vraagt om toetsing aan het internationaal recht,' zei zij.

Veiligheid

Ook de oorlog in Oekraïne, de veranderde rol van de Verenigde Staten in de wereld, het belang van de NAVO en de Europese veiligheid werden uitgebreid besproken. Senator Visseren-Hamakers (PvdD) vroeg welke gevolgen de bezuinigingen van dit kabinet hebben voor brede veiligheid. 'Verdere oorlogsretoriek kan niet de oplossing zijn. We missen een gedegen analyse van de alternatieven voor bewapening.' Ze stelde een onmiddellijk staat-het-vuren tussen Oekraïne en Rusland voor: 'Talks in plaats van tanks : Nederland en de Europese Unie moeten mogelijkheden onderzoeken voor een vredesconferentie tussen Oekraïne en Rusland. Dit kan worden besproken op de NAVO-top in juni in Den Haag.'

Volgens senator Hartog (Volt) kan Nederland aan slagkracht winnen door samen te werken met de diplomatieke posten van de Europese Unie: 'We hebben een dubbele buitenlandse dienst met de nationale posten en de EU-posten. Volt wil één buitenlandse dienst. Op welke manier denkt de minister doublures te kunnen vermijden?' Voor senator Van den Oetelaar (FVD) wordt het Nederlandse belang 'systematisch opgeofferd' aan de door de minister in de begroting genoemde nieuwe wereldorde. 'Deze begroting doet niet wat het zou moeten doen volgens FVD. Onder aan streep wordt meer uitgegeven dan we willen. Dit beleid is volstrekte geldverspilling,' aldus Van den Oetelaar.

Beantwoording minister Veldkamp

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken begon zijn beantwoording met inleidende woorden dat we ons moeten instellen op onzekerheid omdat de wereld in transitie is. 'Dat het zwaartepunt van de wereldorde verschuift, daar ben ik zeker van. Deels naar het Oosten, deels naar het Zuiden. Tegen 2050 zullen China en India weer de eerste en tweede economie van de wereld worden, die ze enkele eeuwen geleden ook al waren. Nederland kan niet meer rekenen op de vanzelfsprekendheden van weleer,' zei de minister. Hij vervolgde: 'Ondertussen staan we voor grote uitdagingen. We zullen de Europese defensie moeten versterken. De VS blijft een cruciale partner. We hebben er geen belang bij om aan te sturen op een breuk. We moeten de duurzame veiligheid van de EU bewerkstelligen.'

Over de oorlog in Gaza zei Veldkamp: 'Nederland blijft zich inzetten voor de internationale rechtsorde. Waar mogelijk moeten de Europese landen daarin samen optrekken. Nederland wil een voortrekkersrol spelen. De hoofdinzet is te komen tot een nieuw staakt-het-vuren, waarbij gijzelaars kunnen vrijkomen en waarbij we willen dat Hamas geen deel meer uitmaakt van het bestuur in Gaza en geen bedreiging meer vormt voor Israël. Ik zie ook dat er verschrikkingen plaatsvinden in de Gazastrook. Die gaan niet aan mij voorbij. Ik maak me daar heel veel zorgen over. Sinds het einde van het eerste staakt-het-vuren in maart lijken de handelingen van Israël niet-proportioneel te zijn. Het kabinet heeft onder andere de voortdurende blokkade door Israël van de humanitaire hulp veroordeeld.'

Er zijn drie moties ingediend:

• - 

  Motie-Karimi c.s. over de Israëlische aanval op Gaza. De minister heeft de motie ontraden.
• - 

  Motie-Visseren-Hamakers c.s. over een onderzoek naar de import en export tussen Nederland en Rusland. De motie kreeg het advies 'Oordeel Kamer' van de minister.
• - 

  Motie-Visseren-Hamakers c.s. over een internationale vredesconferentie over vrede en veiligheid in Europa. De motie is ontraden.

De Eerste Kamer stemt dinsdag 13 mei over de moties.