Verslag van de vergadering van 21 december 2015 (2015/2016 nr. 14)
Status: gerectificeerd
Aanvang: 20.37 uur
Mevrouw Vos i (GroenLinks):
Voorzitter. Ik dank de heer Köhler voor zijn originele invalshoek. Natuurlijk dank ik ook zeker de staatssecretaris voor alle antwoorden die hij ons alweer een week geleden heeft gegeven. Vandaag doen wij de tweede termijn, omdat de novelle inmiddels ook door de Tweede Kamer aanvaard is. Eerlijk gezegd zijn wij niet erg van mening veranderd ten opzichte van wat ik vorige week al heb gezegd. Wat ons betreft is dit toch een teleurstellend Belastingplan. Waar het gaat om het doel van vereenvoudiging en echte hervormingen is er in feite weinig gebeurd. Het gaat toch met name om die 5 miljard lastenverlichting, waarvan wij ons afvragen of het de goede maatregel is in deze moeilijke tijd met heel veel grote opgaven, veel maatschappelijke noden, veel mensen met buitengewoon weinig werk en een grote opgave rondom vergroening. Dan zijn toch die 35.000 banen die het op de langere termijn zou moeten opleveren mager. Er is wat ons betreft te weinig vergroening en de ongelijkheid tussen werkenden en niet-werkenden wordt vergroot door dit Belastingplan. Veel geld gaat naar mensen die het gewoon niet nodig hebben. Ik vraag opnieuw wat ik vorige week al heb gevraagd: waarom niet in thuishulp investeren? Dat levert ook werk op en doet echt iets aan een groot maatschappelijk vraagstuk. Op die punten heeft de staatssecretaris ons weinig gerust kunnen stellen, dus de kritiek staat nog overeind. Hij heeft ons niet kunnen overtuigen. Ik leg hem nog een keer de vraag voor waarom hij de verlenging van de derde schijf en dus ook de verlaging van het tarief van de derde schijf nodig vindt. Hij heeft al gezegd dat juist richting de hogere schijven het werkgelegenheidseffect steeds marginaler wordt. Dat geldt zeker voor dit soort verlagingen van het tarief van de inkomstenbelasting. Waarom nu het bedrag dat ermee gemoeid is, dus zo'n 900 miljoen, als ik het goed heb, niet ingezet om bijvoorbeeld te investeren in thuishulp en andere maatschappelijke vraagstukken? Kan de staatssecretaris nog eens ingaan op de vraag wat naar zijn idee de opbrengst is van juist deze maatregel?
De heer Schalk i (SGP):
Mijn vraag gaat over het punt hiervoor. U gaf aan dat het meeste geld naar de werkenden gaat. U weet dat de fractie van de SGP een motie heeft ingediend, met name gericht op de eenverdieners. De fractie van GroenLinks heeft die motie destijds niet gesteund. De eerste vraag is natuurlijk of zij daarvan inmiddels spijt heeft.
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Het antwoord is nee.
De heer Schalk (SGP):
De tweede vraag is dan natuurlijk ongetwijfeld: waarom heeft mevrouw Vos daar nog geen spijt van? Anders gezegd: hoe kijkt zij aan tegen die enorme kloof tussen een- en tweeverdieners? Ik vervolg mijn vraag meteen om het debat zo kort mogelijk te houden. De staatssecretaris heeft aangegeven dat hij mee wil kijken naar mogelijkheden om toch iets te doen voor eenverdieners, mits het geen banenverlies oplevert. Is de fractie van GroenLinks daarvoor dan ook gevoelig?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Nee. Dit is wel een goede vraag. Wij steunen maatregelen zoals het doorgaan met de combinatiekorting, omdat wij het van groot belang vinden dat beide partners in gezinnen zo veel mogelijk werken. Wij vinden de economische zelfstandigheid van beide partners van groot belang, al gaat het natuurlijk van oudsher vooral om vrouwen die economisch niet zelfstandig zijn. In die zin steunen wij de door het kabinet ingezette koers. Wij hebben wel gezien dat er iets aan de hand is met de inkomenspositie van bepaalde groepen eenverdieners, zoals het Nibud ook aangeeft. Dat daarnaar nog eens wordt gekeken, zijn wij niet tegen. Voor nu steunen wij de lijn van het kabinet. Wij vinden ook dat wij daar niet zomaar van moeten afwijken, maar het denken staat uiteraard nooit stil.
De heer Schalk (SGP):
Het gaat hier over 75% van 1 miljoen eenverdieners, onder wie bijvoorbeeld 125.000 vrouwen die eenverdiener zouden zijn. Van die 1 miljoen is 75% niet in staat om een baan te krijgen dan wel te aanvaarden, omdat ze mantelzorg, thuiszorg enzovoort moeten verlenen. In dat geval is het misschien goed om nog eens na te gaan of de combinatie altijd zo leidend moet zijn of dat we ook moeten kijken naar de positie van deze eenverdieners. Dat geef ik graag nog mee aan de fractie van GroenLinks.
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Natuurlijk is het van belang om heel goed naar al die situaties te kijken. Aan de andere kant zoeken wij in de situaties van mantelzorg liever naar andere oplossingen. Wij vinden het namelijk van groot belang dat mensen zo veel mogelijk economisch zelfstandig zijn. Dat willen wij stimuleren. Wij vinden dat het kabinet op dat punt een goede richting inslaat. Ik heb al gezegd dat natuurlijk altijd moet worden nagegaan of zich in sommige situaties geen dingen voordoen die je niet wil. Overigens vind ik dat je in die situaties breder naar de inkomenspositie kunt kijken. Je zou ook naar de zorg- en woonlasten kunnen kijken. Er is natuurlijk een groep die het financieel niet gemakkelijk heeft. Daar heeft de heer Backer gelijk in.
De heer Backer i (D66):
Ik had de indruk dat mevrouw Vos haar betoog had afgerond. Is dat juist?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Nee, mevrouw Vos is eigenlijk net begonnen. Ik kom de heer Backer zeker nog tegemoet. Ik had een vraag gesteld over de verlenging van de derde schijf. Ik had gevraagd om toe te lichten waarom die nodig is en of er geen maatschappelijk wenselijker alternatieven denkbaar zijn. Ik had er een aantal genoemd. De staatssecretaris had vorige keer al min of meer een antwoord op deze vraag gegeven. Hij zei onder meer dat een evenwichtige inkomensverdeling een randvoorwaarde is voor deze hele operatie. Ik neem aan dat hij bedoelt dat ook de mensen met hoge inkomens ervan moeten profiteren. Iedereen moet lastenverlichting krijgen. Voor de fractie van GroenLinks is het echt de vraag of wij moeten nastreven dat mensen die al goed kunnen rondkomen, ook een lastenverlichting krijgen. Kan dat geld niet beter anders besteed worden?
Een tweede punt is dat de inkomensverdeling blijkbaar met name geldt voor de werkenden. De niet-werkenden doen even niet mee. Kijkt de staatssecretaris er zo tegenaan? Zijn alleen de werkenden de partij waarnaar gekeken moet worden? Wij hebben moeite met die keuze in het Belastingplan. Ik benadruk dat het Nibud heeft gesteld dat 75% van de uitkeringsgerechtigden moeilijk rondkomt. In die groep is behoorlijk wat aan de hand.
Rond de vergroening heeft de staatssecretaris gezegd dat hij de fiscaliteit niet wil inzetten als trekker voor de vergroening na het akkoord van Parijs. Kortom, ik versta hem goed als hij zegt dat de fiscale vergroening zo'n beetje op zijn eind loopt. We doen het maximale en er zit niet zo veel meer in het vat. Eerlijk gezegd verbaast mij dat. De energieheffing voor de grootverbruikers is nog steeds buitengewoon laag in vergelijking met de heffing voor het midden- en kleinbedrijf en voor huishoudens. Om op voorhand te zeggen dat er niets meer aan kan gebeuren, vind ik vreemd. Juist bij de industrie ligt een heel grote opgave, bijvoorbeeld voor energiebesparing. De doelen die in het energieakkoord voor energiebesparing zijn opgenomen, worden nauwelijks gehaald. Daar zit nog een grote opgave. Ik daag de staatssecretaris uit. Ik begrijp dat het niet meteen kan, want dat krijgt hij politiek niet voor elkaar. Hij moet echter de deur niet dichtgooien, waardoor verdere fiscale vergroening, met name bij de grootverbruikers, er niet meer in zit.
De kolenbelasting is voor nu ook niet bespreekbaar. Ik zou zeggen dat deze weer in beeld moet komen, want op een of andere manier zullen de kolencentrales toch dicht moeten. Dat heeft de staatssecretaris in zijn brief genoemd.
De energiebelasting en de verhoging van de belasting op gas steunen wij. We vinden het wel een beetje jammer dat deze is gecombineerd met de verlaging van de belasting op elektriciteit. Had daar geen andere vormgeving voor gekozen moeten worden? Ook hadden wij graag een gerichtere inzet van de opbrengsten gezien. Wij hadden bijvoorbeeld graag gezien dat de grote woningbouwcorporaties benaderd werden om fors in energiebesparing te investeren, met name in oude woningen waar vaak huishoudens met lagere inkomens wonen. Overigens biedt de novelle een kans. Er wordt 100 miljoen beschikbaar gesteld, helaas eenmalig. Wij hadden graag gehad dat het structureel geweest was. Ik ben buitengewoon benieuwd of dit bedrag gericht ingezet kan worden voor bijvoorbeeld grote woningbouwcorporatiewoningen, of dat dit geld alleen ingezet wordt voor woningeigenaren. Wellicht kan de staatssecretaris daar al wat meer licht op doen schijnen.
Ons bereikte een signaal vanuit de zonne-energiesector. Men zou bang zijn dat de verlaging van de energiebelasting op elektriciteit, nadelen heeft voor de zonne-energiesector. Heeft de staatssecretaris dat signaal ook ontvangen en heeft hij daar al naar gekeken?
Ik was al even begonnen aan de novelle. Natuurlijk is de 100 miljoen een pluspunt. Wij zeggen alleen dat een eenmalig bedrag wat mager is. Hoe effectief kun je die 100 miljoen inzetten? Wij constateren verder dat de novelle 0,0% banen oplevert, een lichte bevoordeling voor de echt hoge inkomens toont, doordat zij in 2017 langzamer geconfronteerd worden met de afbouw van de heffingskorting, en juist een kleine achteruitgang voor de lage inkomens tot €35.000. Ook dat vinden wij jammer. Dan hebben wij het interessante voorstel om 4 miljard, die nu geheven wordt via de inkomstenbelasting, toe te voegen aan het belastingdomein van de gemeenten. Op zich is dat interessant. Er is bij GroenLinks zeker interesse in het idee om de gemeenten meer ruimte te geven om belasting te heffen. De grote vraag is echter hoe die belasting ingezet gaat worden. Als het kabinet zegt dat er op geen enkele manier inkomenspolitiek mee bedreven mag worden, zou het tot een bijna gelijk belastingbedrag per burger gaan. Als het kabinet daarop doelt, werkt het negatief uit voor de lagere inkomens. Wij vinden het buitengewoon lastig om te beoordelen of dit een positieve gang van zaken gaat worden of niet. Ik zou graag van de staatssecretaris iets meer licht hierop zien. Overigens stellen wij vast dat — dat is met name richting D66 de vraag — het allemaal zeer onzeker blijft. Het gaat mogelijk in 2019 in, dus het is maar de vraag of je hier iets te pakken hebt of niet. Het is een begin, maar het moet nog waargemaakt worden. Kortom, de novelle is voor ons een lichte verbetering, maar ook een teleurstelling en in ieder geval niet voldoende om het Belastingplan te steunen.
Wij zijn enigszins verbaasd over de fractie van D66. Dat heb ik vorige keer al gezegd. Terwijl de heer Pechtold een enorm punt heeft gemaakt en het kabinet zeer hard gekapitteld heeft, omdat het totaal geen ambitie had op het gebied van werkgelegenheid, neemt hij genoegen met 0,0% werkgelegenheid. Dat kunnen wij niet volgen.
Ik kom tot een afronding. Wij vinden dat het Belastingplan te weinig bijdraagt aan vergroening, te weinig werk schept, te weinig maatschappelijke problemen oplost en bijdraagt aan een verdere tweedeling tussen werkenden en niet-werkenden. Misschien gebeurt er nog een wonder, maar tot op dit moment zullen wij het niet steunen.
De heer Backer (D66):
Ik dank mevrouw Vos voor de vele tijd die zij aan de positie van mijn fractie besteedt. Ik vind het echter interessant om te weten wat haar eigen positie is. Ik heb eigenlijk niet begrepen wat zij met de novelle gaat doen. Ik heb naar het stemgedrag van haar fractie gekeken in de Tweede Kamer. Ik zag tot mijn genoegen dat de fractie de novelle heeft gesteund, wat mij enigszins verbaasde na de inbreng van mevrouw Vos in eerste termijn. Kan zij vast een tipje van de sluier oplichten? Wat gaat GroenLinks straks doen?
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Dat heb ik al gedaan. We stemmen niet apart over de novelle. Voor de Tweede Kamer is dat in feite een amendement. Mijn fractie in de Tweede Kamer heeft blijkbaar geoordeeld dat het amendement het ietsje beter maakte, maar ze is nog steeds van oordeel dat ze geen steun aan het Belastingplan verleent. Datzelfde geldt voor mijn fractie in de Eerste Kamer. Wij zien geen reden om het Belastingplan te steunen. Er is een lichte verbetering, maar niet voldoende om het plan te steunen.
De heer Backer (D66):
De novelle wordt onder een apart nummer in stemming gebracht. Het is dus een apart onderdeel van het wetsvoorstel. Ik was nieuwsgierig wat GroenLinks daarmee zou doen. Ik denk dat mevrouw Vos erop rekent dat D66 de verbeteringen die erin zitten voor de kinderopvang, de gas- en elektraschuif en de vergroening zal steunen, waardoor ze toch over de eindstreep komen, zodat GroenLinks de gunstige effecten ervan kan meenemen. Dat is wat er straks gebeurt.
Mevrouw Vos (GroenLinks):
Je moet als fractie je eigen afweging maken. Ik heb duidelijk gezegd dat er voor vergroening enige verbetering is. Voor een aantal andere dingen vindt de fractie van GroenLinks in de Eerste Kamer dat er nog wat vraagtekens bij de novelle gezet kunnen worden, omdat er verslechteringen optreden. In het totaal, gezien het nieuwe wetsvoorstel dat straks voorligt, is het voor ons onvoldoende om de novelle te steunen.