Verslag van de vergadering van 2 maart 2021 (2020/2021 nr. 27)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 15.06 uur
De heer Otten i (Fractie-Otten):
Allereerst namens onze fractie de felicitaties aan de heer Berkhout met zijn maidenspeech eerder vandaag.
Voorzitter. "Wij hebben deze rotzooi niet gerealiseerd. Dat is gebeurd onder het bewind van deze minister en haar voorgangers en door het totale gebrek aan regie van minister-president Rutte." Deze woorden sprak ik in de Eerste Kamer op 17 december 2019, alweer veertien maanden geleden, tijdens het debat over het juridische paniekvoetbal over de Spoedwet aanpak stikstof. Die was toen nodig omdat de hele Nederlandse economie stil dreigde te vallen als gevolg van het stikstoffiasco van dit kabinet, nadat de Raad van State de PAS-wetgeving aan gruzelementen had geschoten. Terwijl het Binnenhof die memorabele avond van 17 december 2019 werd bestormd door boeren met tractoren, die kort daarvoor waren opgetrommeld vanuit de fractieburelen van een fractie in de Tweede Kamer, stemden wij hier onder luid geclaxonneer van trekkers over deze spoedwet om een onmiddellijke economische recessie voor Nederland af te wenden. Die recessie kwam er overigens uiteindelijk toch door de coronapandemie, maar dat konden we toen nog niet voorzien. Er was toen nog volop sympathie voor de boeren. Inmiddels is dat helaas een stuk minder geworden, doordat een groepje geradicaliseerde boeren, met name van de Farmers Defence Force, de overhand nam en het beeld ging bepalen. Zij begonnen ook politici te intimideren. Ik kan daarover persoonlijk meepraten. De enorme sympathie die er bij de bevolking voor de boeren was in 2019 werd op deze wijze snel verspeeld. Dat is bijzonder jammer en dat was absoluut niet nodig geweest. CDA Noord-Brabant zwichtte zelfs voor deze ontoelaatbare druk en blies in blinde paniek de Brabantse coalitie in de Provinciale Staten op.
Voorzitter. Het kernprobleem van de stikstofproblematiek in Nederland is de postzegelaanpak van de Natura 2000-gebieden. Er zijn te veel kleine Natura 2000-gebieden die niet robuust zijn en ook niet robuust te krijgen zijn. Een postzegelverzamelaar zou zijn vingers erbij aflikken, zei ik al in 2019. Ook ecologen wijzen erop dat er geen verbetering in biodiversiteit kan worden gerealiseerd met deze postzegelaanpak. Daarvoor zijn juist robuuste gebieden nodig, zo vinden ook ecologen. Er dient dan ook een rationalisatie van de Natura 2000-gebieden plaats te vinden. Daar heeft onze fractie eind 2019 ook sterk op aangedrongen bij het kabinet. Dit werd toen toegezegd vanuit het kabinet en ook door deze minister in de Eerste Kamer.
Tijdens de Algemene Beschouwingen op 29 oktober 2019 heeft onze fractie al een motie in deze Kamer ingediend om tot rationalisering van de Natura 2000-gebieden te komen en riepen wij de regering op om daarover snel met de EU in gesprek te gaan. Het kabinet en de minister van Landbouw leken hier aanvankelijk in mee te gaan, zoals onder andere bleek uit de brief — op pagina 5, voor de liefhebbers — van de minister hierover van 13 november 2019. Maar wat is daarvan terechtgekomen? Nadat de spoedwet met — daar is hij weer, voorzitter — stoom en kokend water door deze Eerste Kamer werd aangenomen, is er met de voornemens tot rationalisatie van de Natura 2000-gebieden weinig meer vernomen van de zijde van het kabinet. Zo krijg je dus nooit biodiversiteit. Dat zeg ik niet alleen, dat zeggen ook de ecologen. Vervolgens gaat men weer hetzelfde beleid toepassen, maar nu met meer geld, 5 miljard euro maar liefst. Stupidity is doing the same thing over and over again and expecting different results, zei Einstein 100 jaar geleden al. En opnieuw wordt er een bureaucratisch oerwoud opgetuigd van regeltjes en rekenmodellen en is er een surrealistische boekhouding rondom de stikstof gecreëerd met hoogst ingewikkelde en onnavolgbare salderingsalgoritmes. Door een aantal andere fracties is al gememoreerd dat er veel onduidelijkheid en rechtsonzekerheid mee wordt gecreëerd.
Het kernprobleem van de stikstofcrisis is dat in het verleden veel te veel kleine gebieden zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. De Vogel- en Habitatrichtlijn is door Nederland, dat in de EU altijd graag het beste jongetje van de klas wil zijn, weer eens veel verder uitgevoerd dan strikt noodzakelijk. Onze vraag aan de minister is dan ook of er überhaupt actie is ondernomen richting de EU om de mogelijkheden voor een rationalisatie van de Natura 2000-gebieden te verkennen. Of is dit voornemen, nadat het brandje was geblust met de spoedwet, ergens in een la gelegd? Graag uitleg van de minister op dit punt. De ervaring leert dat als je resultaten wilt in Brussel, je flink en herhaaldelijk aan de bel moet trekken en dat je met je vuist op tafel moet slaan. Een assertieve opstelling ten opzichte van de EU, noemt onze fractie dat. Dit land is immers een grote nettobetaler aan de EU. Daar mogen we ook weleens wat voor terug. Graag een duidelijke en concrete beantwoording van de minister op dit punt.
Voorzitter. In het onderhavige wetsvoorstel wordt voor de periode tot 2030 5 miljard euro beschikbaar gesteld: 2 miljard voor het nemen van bronmaatregelen en 3 miljard voor natuurmaatregelen, plus nog 100 miljoen per jaar tot 2030 voor partiële vrijstellingen voor de bouw. Dus eigenlijk een slordige 6 miljard tot 2030. Het kabinet geeft daarbij hoog op over de integrale aanpak. Wat is dat eigenlijk, een integrale aanpak? Een integrale aanpak wil zeggen: maatregelen in samenhang met het Klimaatakkoord, de Nationale Omgevingsvisie, de Kaderrichtlijn Water, het Bestuursakkoord klimaatadaptatie, het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling, de brede veenweideproblematiek, duurzame mobiliteit, kringlooplandbouw en emissiearme landbouw, circulaire economie, het Schone Lucht Akkoord en de NEC-doelstellingen. Als dat geen integrale aanpak is, dan weet ik het ook niet meer.
Onze fractie heeft wel serieuze twijfels of dit in de praktijk door de provincies uitvoerbaar is. Graag horen we daar een toelichting op van de minister. Het onderhavige wetsvoorstel heeft als doel dat in 2030 het percentage van het areaal van de voor stikstof gevoelige habitats in Natura 2000-gebieden waarop de depositie van stikstof niet groter is dan de hoeveelheid in mol per hectare per jaar waarboven verslechtering van de kwaliteit van die habitats niet op voorhand is uit te sluiten, ten minste 50% bedraagt. Dat is een hele mond vol, maar hoe meet je zoiets? En wie bepaalt of het op voorhand wel of niet is uit te sluiten? Het lijkt ons nogal arbitrair. Graag een toelichting van de minister. Het kabinet zegt ook dat er in deze regelgeving nadrukkelijk rekening is gehouden met kosteneffectiviteit, implementatie en regeldruk. Kan de minister toelichten hoe hier concreet rekening mee is gehouden?
Voorzitter. Onze fractie heeft nog vragen over de opkoop van de piekbelasters. Provincies krijgen budget van het Rijk voor de opkoop van piekbelasters. Kan de minister gedetailleerd aangeven welke bedragen hier per provincie per jaar mee gemoeid zijn? Hoe wordt de waarde bepaald bij de opkoop van die piekbelasters? Is het bijvoorbeeld een idee om tot een versnelde opkoop van de piekbelasters over te gaan? Onze fractie denkt dat dat misschien meer zoden aan de dijk zet. En hoe verhoudt zich dit tot de landelijke beëindigingsregeling?
Tot slot geeft de minister aan dat er in de periode 2021-2030 jaarlijks een bedrag van oplopend naar 300 miljoen euro per jaar wordt aangewend voor intensivering van het natuurbeleid via het Natuurpact. Graag vernemen wij van de minister hoe zij voornemens is om deze bedragen concreet uit te geven. Zijn daarbij speerpunten te onderkennen? Wordt er gestuurd op robuustheid of voegen we gewoon nog wat postzegeltjes toe en maken we de kleine postzegeltjes tot iets minder kleine postzegeltjes? Graag een concrete toelichting van de minister.
Voorzitter. Ter afsluiting van mijn bijdrage heeft onze fractie nog een suggestie voor de minister. Zoals we weten zijn er miljarden euro's beschikbaar vanuit de Europese Unie, het zogenaamde Europees Herstelfonds. Dat komt in de praktijk vooral neer op honderden miljarden voor de Green Deal van Eurocommissaris Timmermans, via het aangaan van gemeenschappelijke schulden. De Italianen hebben net Mario Draghi tot premier benoemd. Hij heeft met name de taak om de 209 miljard euro vanuit het EU-herstelfonds zo snel mogelijk binnen te halen voor Italië. Nederland is zoals gezegd "de meest nettoost betaler", zoals de minister-president dat altijd zegt. Is er vanuit het kabinet ook al gedacht aan de mogelijkheid om op creatieve wijze deze miljarden, die de aanpak van de stikstof kost, gedeeltelijk te financieren vanuit dit Europees Herstelfonds? Zo nee, waarom niet?
Voorzitter. Wij kijken uit naar de discussie met de minister. Dank u.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Otten. Wenst een van de leden in de eerste termijn nog het woord? Ik constateer dat dat niet het geval is. Dan schors ik de vergadering, ook in verband met een aantal commissievergaderingen, tot 16.15 uur.