Verslag van de vergadering van 23 november 2021 (2021/2022 nr. 7)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.57 uur
De heer Otten i (Fractie-Otten):
Voorzitter. Bij de behandeling van het wetsvoorstel Tijdelijke wet maatregelen covid-19 op 26 oktober 2020, meer dan een jaar geleden, riep ik de minister van VWS op om de coronapandemie voortvarend aan te pakken. Dat kan door het testen op orde te krijgen, de zorg op te schalen en de bevolking op eerlijke en transparante wijze te overtuigen van de noodzaak van de maatregelen, zei ik vorig jaar in deze Kamer tijdens de behandeling van de spoedwet waarvoor we vandaag een derde verlenging bespreken.
Op 23 februari van dit jaar, vandaag op de kop af acht maanden geleden, toen we de veel te beperkte rol van de Eerste Kamer bij deze spoedwet bespraken — een spoedwet die vergaande inbreuk maakt op de grondrechten van 17 miljoen Nederlanders — zei ik het volgende, ik citeer: "Er moet perspectief zijn voor de bevolking. Een duidelijkere communicatie vanuit het kabinet naar de bevolking in plaats van steeds wisselende boodschappen die het eigen kabinetsbeleid ondermijnen. Onze oproep aan het kabinet is dan ook om de Nederlandse bevolking open tegemoet te treden met heldere communicatie om de effectiviteit van de corona-aanpak te vergroten." Dat was op 23 februari. Tot zover de "I told you so"-opmerkingen uit het verleden, die helaas allemaal een grote voorspellende waarde bleken te hebben.
Deze minister en dit kabinet leren niet. Deze minister blijft in herhaling vervallen en oude fouten herhalen. Het is de minister van overpromise en underdeliver, de minister van afwezige planning en beroerde timing, maar ook de minister van too little, too late en too much, too early. En ook de minister die onnodig tweedracht zaait in de samenleving.
Voorzitter, even voor de helderheid. Ik ben, zoals ik altijd duidelijk heb gemaakt, een groot voorstander van vaccinatie. Ik roep alle volwassen Nederlanders dan ook op om zich te laten vaccineren, mochten ze dat nog niet hebben gedaan. Zelf ben ik dubbel gevaccineerd, maar wel door de instructies van minister De Jonge bewust niet helemaal op te volgen. Volgens de minister moest mijn jaargang, 1967, met een aantal andere jaargangen verplicht het inferieure Janssenvaccin nemen. Dat er aan het Janssenvaccin allerlei bezwaren kleefden, was in mei, toen dit speelde, ook al duidelijk. Ik heb de minister hierover in mei in de Eerste Kamer bevraagd en hem geadviseerd om mensen de keuzevrijheid te geven om zelf het vaccin van hun voorkeur te kiezen. Ik merkte toen al dat veel mensen een grote voorkeur hadden voor Pfizer. Niks ervan, het is prikken wat de pot schaft, zo zei de minister. Nou, dacht ik, de minister kan de pot op. Dat dachten velen met mij. Ik wachtte dus totdat ik in de zomer wel met het Pfizervaccin geprikt kon worden. Bij minister De Jonge moet je namelijk zelf altijd goed blijven nadenken en vooral niet blind zijn ondoordachte adviezen en steeds wisselende verkooppraatjes volgen, want daar krijg je later spijt van.
Vraag dat maar aan die tienduizenden jongeren die eind juni het roekeloze, volstrekt onverantwoorde "dansen met Janssen"-advies van minister Hugo de Jonge opvolgden en een paar dagen later hoestend en proestend in bed lagen, met een gigantische corona-uitbraak tot gevolg. Terwijl iedereen de minister had kunnen vertellen dat het twee weken duurt voordat de Janssenprik bescherming biedt. Dat soort basale medische overwegingen waren voor de minister geen beletsel om onze jeugd massaal te laten besmetten. In elk normaal land was deze minister toen stante pede afgetreden of het kabinet uitgezet. Wij hebben dan ook op 13 juli 2021 een motie van afkeuring tegen de minister ingediend met de oproep om hem zo snel mogelijk te vervangen door een competente medicus met verstand van zaken, die het vertrouwen bij de bevolking kan herstellen en op objectieve, wetenschappelijke basis de bevolking voorlicht. Maar we kregen geen meerderheid.
De rest wil dus door met dit beleid. Dat is dan tenminste duidelijk. De coalitie blijft uit politieke overwegingen deze minister de hand boven het hoofd houden, maar in de samenleving denkt men daar inmiddels heel anders over. Het vertrouwen in het beleid is helemaal verdampt, ook bij veel gevaccineerden en bij veel goedwillende mensen die alle maatregelen anderhalf jaar lang braaf opgevolgd hebben. Op 14 september zei de minister-president, staande naast minister De Jonge, in zijn persconferentie: daarom ben ik blij dat we vandaag kunnen aankondigen dat we per zaterdag 25 september die 1,5 meter afstand als verplichting overal kunnen afschaffen. Nou, daar gaan we weer, dacht ik: too much, too early; wat zijn ze nou weer aan het doen? En ja hoor, inmiddels zitten we met dagelijkse besmettingsrecords en lopen de ziekenhuizen weer helemaal vol. Deze minister heeft inmiddels het vertrouwen van heel veel mensen in de samenleving verspeeld. Maar chef Rutte maakt er geen chefsache van en denkt: laat deze boksbalminister maar de klappen voor mij en voor de VVD opvangen.
Tot overmaat van ramp — het was net al even aan de orde — hebben we ook nog te maken met een politieke partij die de coronacrisis aangrijpt om een ondermijnende agenda door te voeren via vergaand gehits en het verspreiden van onjuiste informatie op social media. Op een paar moedige politici na vermijden veel volksvertegenwoordigers het angstvallig om te zeggen waar het op staat, omdat ze bang zijn voor intimidaties en vervelende filmpjes. We hebben hier te maken met ernstig geradicaliseerde, ondermijnende, ja zelfs staatsgevaarlijke figuren, die samenwerken met criminelen. Wat ons betreft, is het OM nu aan zet. Onze vraag aan minister Grapperhaus, die deze praktijken onlangs in de media "schofterig" noemde, is dan ook wat hij van plan is hier concreet tegen te ondernemen.
Zoals ik al zei: de Nederlandse bevolking is het vertrouwen in deze minister verloren. Het eerste wat nu nodig is, is een andere boodschapper, die wel de implicaties van beleidskeuzes kan overzien en die maatregelen kan uitleggen, iemand die wel vertrouwen heeft bij de bevolking. Zoals gezegd dienden wij in juli een motie van afkeuring in met de oproep om de minister te vervangen. Die haalde het niet. Dat was in juli. Inmiddels is het vertrouwen verder weggezakt en zijn de spanningen in de samenleving verder toegenomen. Wij constateren dat vele politieke partijen in deze Kamer disconnected zijn met de samenleving en nog steeds willen doorgaan met deze minister. Daarom ... Ik zie dat er een vraag is.
De heer Karakus i (PvdA):
Kan de heer Otten ook aangeven wat dan de boodschap van deze of de nieuwe minister zou moeten zijn naar de samenleving?
De heer Otten (Fractie-Otten):
Ja, daar kom ik zo op. Dat is een hele goede vraag, maar daar kom ik zo op. Om concreet te zijn, het volgende. De politiek wil er niet aan, dus wij gaan daar niet tegen beter weten in nog een keer tegenin. Wij hebben dus een constructieve oplossing bedacht. Die oplossing is in overeenstemming met de uitlatingen van een aantal politici met een medische achtergrond, ook in deze Kamer, en met suggesties van OMT-leden. In navolging van landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Canada, dient er nu volgens ons zo spoedig mogelijk een chief medical officer te worden benoemd. Dat is een gezaghebbende medicus, die duidelijk met gezag en vertrouwen bij de bevolking uitlegt wat er aan de hand is en de spanningen kan doen teruglopen. Deze wordt naast de minister van VWS gezet en rapporteert direct aan de minister-president.
Voorzitter. Zoals u ons kent, voegen wij ook graag meteen de daad bij het woord. Daarom de volgende motie.
De voorzitter:
Door de leden Otten en De Vries wordt de volgende motie voorgesteld:
De Kamer,
gehoord de beraadslaging,
overwegende dat de huidige minister van VWS structureel en herhaaldelijk niet in staat is gebleken de coronapandemie adequaat en op proactieve wijze onder controle te krijgen;
constaterende dat het coronabeleid van de minister van VWS aantoonbaar heeft gefaald en een groot deel van de Nederlandse bevolking geen vertrouwen meer heeft in deze minister en niet genegen is om zijn toekomstige adviezen nog op te volgen;
overwegende dat het verloren vertrouwen bij de Nederlandse bevolking nu snel herwonnen moet worden en dat de communicatie naar de bevolking consistent en duidelijk moet worden;
verzoekt de regering om op de kortst mogelijke termijn, in navolging van landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Canada, een chief medical officer aan te stellen die direct rapporteert aan de minister-president en die de coronamaatregelen op vertrouwenwekkende en heldere wijze kan communiceren naar de bevolking en zo mede de maatschappelijke polarisatie onder controle kan krijgen,
en gaat over tot de orde van de dag.
Naar mij blijkt, wordt de indiening ervan voldoende ondersteund.
Zij krijgt letter J (35899).
De heer Otten (Fractie-Otten):
Dan kom ik op de vraag van de heer Karakus over de concrete adviezen waar, in ieder geval volgens ons, een aantal ... Wij maken natuurlijk niet het beleid, maar wij hebben wel een aantal ideeën over welke richting het op moet. Een van de eerste dingen die volgens mij nodig zijn — dat merk ik in de hele samenleving, in alle geledingen — is een soort knieval van het kabinet met een erkenning dat men het echt verkeerd heeft aangepakt. Er wordt nu immers weer gezegd: de bevolking houdt zich niet aan de regels; nu gaan we weer allemaal straf geven et cetera. Maar mensen zeggen: ja, hallo, zeg eerst eens even dat je het zelf verkeerd hebt gedaan; geef niet ons de schuld. Dus een eerste stap naar herstel van vertrouwen moet een soort erkenning zijn van dat hier iets helemaal fout is gegaan.
Ten tweede. Erken dat er geen magicbulletoplossingen zijn. Eerst was het idee: iedereen een prik; dan zijn we weer allemaal vrolijk en vrij en kunnen we alles doen waar we zin in hebben. In de praktijk blijkt gewoon dat het niet zo werkt, want het kan nog steeds tot besmettingen leiden. Gebruik een palet aan maatregelen. Ik heb het in het verleden weleens vergeleken met een vliegtuig: je hebt vleugels, motoren, een staart en een piloot nodig. De heer Van der Voort had het over een mengpaneel met verschillende schuifjes, die je al naargelang harder en zachter kan zetten. Dat vond ik een nog betere omschrijving. Dus: maak dat mengpaneel en gebruik het ook. Schaf de maatregelen nog niet af als dat nog niet kan.
Ten derde. Leg meer de nadruk op gedrag. Leg mensen uit wat zij wel en niet moeten doen. Feesten, joelen en zingen met duizenden mensen in de Ziggo Dome is bijvoorbeeld niet bepaald verstandig, ook niet voor gevaccineerden. Wat ik ervan begrijp, heeft dat twee weken geleden tot een behoorlijke uitbraak geleid. Leg dus aan mensen uit wat wel en niet gevaarlijk gedrag is.
Ten vierde. Organiseer speciale coronaziekenhuizen, waar zorg voor alleen coronapatiënten kan worden geconcentreerd, zoals dat in het verleden ook gebeurde met bijvoorbeeld tuberculose of HIV. Neem daarvoor bijvoorbeeld het ziekenhuis in Lelystad dat failliet gegaan is. Dat staat volgens mij leeg. Gebruik een leegstaand ziekenhuis en reserveer de ic voor coronapatiënten. Dat kan ook regionaal. Rouleer verpleegkundigen die er werken en die dat een halfjaartje willen doen tegen dubbel salaris, zodat deze mensen er ook wat extra geld voor krijgen. Professor Armand Girbes van het Amsterdam Medical Center staat al in de startblokken om dit allemaal op te zetten. Ik denk dat we ons nu niet achter allerlei polderexcuses moeten gaan verschuilen en zeggen: moeilijk, lastig, draagvlak. Doe het gewoon, neem de leiding. Dat zou wat ons betreft een van de adviezen zijn. Wij overwegen ook een motie hierover in te dienen in tweede termijn. Tot zover ons advies aan de minister.
Het moge duidelijk zijn dat wij nooit voor deze spoedwet hebben gestemd, omdat wij die niet proportioneel vinden. Wij willen dus ook niet meegaan met de verlenging van deze wet, al is het bijna als mosterd na de maaltijd. Kortom, ik zou de minister willen meegeven: corona is here to stay; deal with it!
De voorzitter:
Dank u wel meneer Otten. Dan is tot slot in deze termijn het woord aan senator Nanninga namens de Fractie-Nanninga.
Er is een interruptie. Interrupties worden meestal gepleegd door de woordvoerders. Ik begrijp dat de VVD van woordvoerder geswitcht is? Ik vind het prima hoor, ik geef u graag het woord. Het is alleen hoogst ongebruikelijk dat anderen dan de woordvoerders aan het debat deelnemen. Ik neem aan dat het met uw woordvoerder is overlegd dat u namens uw fractie spreekt. Gaat uw gang.
De heer Keunen i (VVD):
Sorry voor de verwarring, meneer de voorzitter. Ik heb alleen maar een opmerking. Het idee van een chief medical officer heb ik ook al een keer genoemd. We hebben echter te maken met een heel gevaarlijk virus en daar zal ook een chief medical officer geen gepaste oplossing voor hebben. Ik denk dat de regering tot nu toe geprobeerd heeft om ons zo goed mogelijk uit deze situatie met het coronavirus, dat een enorme pandemie veroorzaakt, te helpen. Daar wil ik het bij laten.
De voorzitter:
Dank u wel. Dat was de inbreng namens de VVD-fractie. Dan is het woord nu aan mevrouw Nanninga namens de Fractie-Nanninga.