Verslag van de vergadering van 13 december 2021 (2021/2022 nr. 10)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 18.14 uur
Mevrouw Prast i (PvdD):
Dank, voorzitter. Meer dan 40 jaar geleden zaten de staatssecretaris voor belastingen en ik samen in de collegebanken. Hij waarschijnlijk vaker dan ik, en hij heeft vast ook korter over de economiestudie gedaan! Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen bleek de minister van Financiën moeite te hebben met het verschil tussen een aanbod- en een vraagschok. De toenmalige minister voor Handel wist tijdens het debat over Invest International conjunctuur- en structuurbeleid niet van elkaar te onderscheiden. Ik verwacht meer van de staatssecretaris en hoop zeer dat hij die verwachtingen waar kan maken.
Laat ik beginnen met de hoofdconclusie die mijn fractie trekt uit het Belastingplan. Wij hebben niet veel tijd meer om onze samenleving in evenwicht te brengen met de natuur. Dit Belastingplan geeft er in onze ogen geen blijk van dat het kabinet dit beseft en het laat toekomstige generaties in de kou staan. De brede welvaart is gediend met het verbeteren van uitvoeringsorganisaties en het stimuleren van ouderschapsverlof, want kinderen die in het eerste levensjaar thuis worden verzorgd door iemand die van ze houdt, zijn later mentaal gezonder en hebben betere schoolprestaties. Het bevriezen van de kinderbijslag om deze uitgaven te financieren, is in onze ogen dan ook onaanvaardbaar. Juist mensen met minderjarige kinderen investeren in de toekomst van onze samenleving. Het is ongebruikelijk dat het kabinet alleen daar de rekening wil neerleggen. Volgens het CBS hebben mensen in de leeftijd van 25 jaar tot 65 jaar, waar de ouders met minderjarige kinderen zitten, een drie tot vier keer zo hoog risico op armoede als 65-plussers. Van waar, vraag ik de staatssecretaris, dit omgekeerde Robin-Hoodbeleid?
Of vindt de regering het hebben van kinderen iets wat de samenleving schaadt? Het kabinet wil het betaalde ouderschapsverlof financieren door de inkomensafhankelijke combinatiekorting te verlagen. Dat is een herverdeling van alleenstaande, werkende ouders en van de minstverdienende partner in tweeverdienersgezinnen naar de rest van de bevolking. Dit voorstel treft werkende vrouwen in lagere-inkomensgezinnen extra. Ook hier stel ik de vraag naar het waarom van dit omgekeerde Robin-Hoodbeleid, dat bovendien het werken van vrouwen ontmoedigt.
Voorzitter. Het gebruik van fictief rendement stimuleert het nemen van risico met spaargeld. Niet alleen worden mensen met meer dan €50.000 spaargeld op de bank financieel gestraft. Ook geeft de huidige regeling hun de boodschap dat het abnormaal is om geen risico te nemen met vermogen boven de €50.000; collega Van Strien gaf al het citaat van de heer Zalm. Er zijn genoeg gewone mensen die geld opzij hebben gelegd of moeten leggen, bijvoorbeeld omdat ze zzp'er of ondernemer zijn en een tegenslag willen kunnen opvangen. Binnenkort mogen mensen die met pensioen gaan 10% van hun pensioenvermogen als bedrag ineens opnemen. Je moet er toch niet aan denken dat ze daarmee naar de beurs gaan!
Continuering van het fictief rendement verhoudt zich slecht tot het beleid op het gebied van bescherming van de financiële consument. Volgens de AFM belegt 66% van de niet professionele beleggers met geld dat ze nu of later niet kunnen missen, en kunnen velen van hen in ernstige financiële problemen komen. Met de Markets in Financial Instruments Directive is een hele kerstboom opgetuigd om te voorkomen dat banken mensen aansporen te veel beleggingsrisico te nemen en de AFM onderzoekt of belegginsapps mensen tot te veel risico aansporen, maar intussen stuurt het kabinet met de regeling voor fictief rendement gewone mensen de aandelenmarkt op en straft het mensen die voorzichtig met hun geld moeten of willen omgaan. Ik vraag de staatssecretaris om de toezegging dat het fictief rendement op spaargeld wordt afgeschaft of opgeschort zolang de rente op spaarrekeningen lager is dan het door de overheid gehanteerde fictief rendement. De advocaat-generaal van de Hoge Raad heeft onlangs vastgesteld dat de heffing in box 3 in strijd is met Europees recht. Hoe wil de staatssecretaris daarmee omgaan en op welke termijn? Ik overweeg een motie hierover.
Vrijwel alle EU-landen maken gebruik van de mogelijkheid om twee lage btw-tarieven te hanteren. Ze gebruiken die voor differentiatie in heffing op basisbehoeften en minder essentiële consumptie. Groente en fruit vallen in die landen dan ook onder het allerlaagste tarief. Een extra laag tarief zou de kans bieden om andere producten waarvan de consumptie het algemeen belang dient, minder te belasten. Nederland maakt geen gebruik van deze differentiatiemogelijkheid en daarmee dus ook niet van een nuttig instrument om een gezonde leefstijl te bevorderen zonder de keuzevrijheid te beperken. Volgens het RIVM eet driekwart van de Nederlanders te weinig fruit en twee derde te weinig groente. Groente en fruit zijn de afgelopen twintig jaar in prijs gestegen met respectievelijk 34% en 57%.
De regering schrijft in de Miljoenennota zich zorgen te maken over de houdbaarheid van de financiering van de zorg en benadrukt het belang van preventie. We weten dat goede voeding veel ziektelast kan voorkomen. De EU wil groente en fruit btw-vrij maken. Het kabinet heeft intussen de invoering van een extra laag btw-tarief afgewezen, omdat de Belastingdienst dat niet aan zou kunnen. Als de belastingdienst in andere landen in staat is om met twee lage btw-tarieven te kunnen werken, moeten we dat in Nederland toch ook voor elkaar kunnen krijgen? Is de staatssecretaris bereid daar stappen toe te zetten? Graag een reactie. Collega Van der Linden en ik overwegen een motie hierover in te dienen.
Voorzitter. De Partij voor de Dieren wil de ware kosten van vlees in de prijs weerspiegeld zien via een slachttaks. De Tweede Kamerfractie heeft een initiatiefwetsvoorstel voorbereid, dat hopelijk ook in deze Kamer behandeld zal worden. Ik vraag de staatssecretaris hoe hij kijkt naar de negatieve externe effecten van vlees en zuivel. Is hij met ons van mening dat die tot uitdrukking zouden moeten komen in de prijs, ook in het belang van toekomstige generaties?
Ik wijs in dit verband ook op de negatieve effecten van de bio-industrie op de gezondheid. Mensen in de buurt van een megastal krijgen significant vaker een longziekte. Megastallen betekenen een groot risico op een gevaarlijke zoönose. Het antwoord van de regering is niet het verbieden van megastallen of het fiscaal ontmoedigen ervan, maar het preventief ruimen van dieren. Dit jaar waren het er weer miljoenen. Is de staatssecretaris bereid, al was het maar omwille van de volksgezondheid, het fiscale instrument in te zetten om megastallen te ontmoedigen en biologische landbouw aan te moedigen?
In afwijking van nogal wat EU-landen heft Nederland btw op openbaar vervoer ter land. Vliegen en scheepvaart zijn vrijgesteld van btw. Dat levert deze sectoren een jaarlijks voordeel van 3,5 miljard op, of andersom gezegd: daardoor loopt de schatkist per jaar 3,5 miljard mis. Dat geld zou kunnen worden ingezet voor bijvoorbeeld de zorg. Welke onderbouwing heeft de staatssecretaris voor het heffen van btw op het reizen met ov op het land? Waarom stelt hij vliegen en scheepvaart vrij van btw? Hoe past dit bij de claims over duurzaamheid?
Voorzitter. Ik weet het: verschillende EU-landen, waaronder Nederland, hebben een vliegtaks ingevoerd. Duitsland hanteert €12,90 voor korte vluchten, €33 voor middellange vluchten en een kleine €60 voor lange vluchten. Italië hanteert €13 voor korte vluchten en €18 voor lange vluchten. In Oostenrijk is het €30. In verschillende landen geldt een hoger tarief voor businessclass. Met een hoger tarief bedoel ik een hogere vliegtaks. Het kabinet wil een Europese vliegtaks om concurrentievervalsing tegen te gaan, maar is met een lage vliegtaks van €7,50 zelf een grote vervalser. Waarom voert het kabinet in aanloop naar een mogelijke Europese vliegtaks geen taks in die qua hoogte meer aansluit bij de genoemde landen? Hoe kijkt de staatssecretaris naar een hogere vliegtaks voor businessclasstickets?
Voorzitter. Ik blijf nog even in de lucht. Klopt het dat KLM uitstel heeft gekregen van het betalen van belasting voor een bedrag ter waarde van ongeveer 1,4 miljard euro en, zo ja, kan de staatssecretaris dit toelichten? Belastingen zijn gerelateerd aan inkomsten. Een goed functionerend bedrijf zet de te betalen belasting opzij. Waar is dat geld gebleven? KLM was ook de grootste ontvanger van NOW-steun en kreeg een overheidslening en een staatsgewaardeerde banklening. Lufthansa heeft de covidsteun al terugbetaald. Waarom lukt dat KLM niet en heeft zij kennelijk uitstel van belastingbetaling nodig? Tot wanneer heeft KLM uitstel gekregen? Hoe kijkt de staatssecretaris aan tegen de dubbelrol van de overheid als aandeelhouder in KLM en als heffer en in dit geval uitsteller van belastingen? Meet de fiscus hier met twee maten?
Is de staatssecretaris het met mijn fractie eens dat er een risico is dat toekomstige zoönosen opnieuw de internationale mobiliteit raken? Is dat dan inmiddels niet een ondernemersrisico waarop een onderneming als KLM zich met haar bedrijfsvoering zou moeten voorbereiden?
Voorzitter. De export van zakelijke gereden elektrische auto's neemt toe. Het is toe te juichen dat er een markt voor tweedehands elektrische auto's ontstaat, maar dan toch bij voorkeur in Nederland. Is de staatssecretaris bereid te onderzoeken of elektrische auto's van vijf jaar en ouder onder de youngtimerregeling gebracht kunnen worden, waarbij de bijtelling wordt gebaseerd op de werkelijke waarde, zodat ze behouden blijven voor Nederland?
Afgelopen oktober schreven ambtenaren van Financiën in het economenvakblad ESB — complimenten aan de staatssecretaris dat ze dat mogen doen — dat 80% van de innovatieboxbelastingkorting bij nog geen twintig grote bedrijven terecht is gekomen, die zo samen anderhalf miljard euro hebben opgestreken. Deze korting wordt toegekend nadat de innovatie succesvol en winstgevend is gebleken. De fiscus stelt geen eisen aan de duurzaamheid van de innovatie en eist evenmin dat het geld in nieuwe innovatie wordt gestoken. Booking.com is een voorbeeld van een onduurzaam bedrijf dat op grote schaal geprofiteerd heeft. Klopt deze informatie en is de innovatieboxkorting in de ogen van de staatssecretaris een optimale benutting van belastinggeld? Graag een antwoord.
Nu ik het toch over een box heb, zojuist bereikte mij het bericht dat werknemers van de Belastingdienst als kerstpakket, als ik het zo mag noemen, een borrelbox hebben ontvangen met behalve chips, bier en wijn daarin ook gedroogde worst. Ik vraag de staatssecretaris of dit nu een goed voorbeeld is van een goed geschenk in deze tijd.
Voorzitter. Dan kom ik op mijn laatste punt. De koning is vrijgesteld van inkomstenbelasting, ozb, bpm en goeddeels van vermogensrendementsheffing en erfbelasting. Hij heeft wel, zoals bekend, een jaarlijkse subsidie van €700.000 aangevraagd voor het beheer van het Kroondomein. Ik zal een motie indienen die de koning oproept een royaal gebaar te maken en af te zien van subsidies zolang hij belastingvrijdom geniet.
Dit waren mijn vragen en ik zie vol verwachting uit naar de antwoorden van de staatssecretaris.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Prast. Dan is nu het woord aan de heer Van Rooijen namens de fractie van 50PLUS.