Verslag van de vergadering van 8 maart 2022 (2021/2022 nr. 20)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 14.13 uur
De heer Otten i (Fractie-Otten):
Voorzitter. Allereerst wil ik stilstaan bij de verschrikkelijke oorlog in Oekraïne. Onze fractie veroordeelt in de scherpst mogelijke bewoordingen de agressieve, onacceptabele inval van Poetin in de soevereine staat Oekraïne. Onze fractie steunt dan ook volledig de opstelling van het kabinet, al kan de aanpak van de Russische oligarchen, die ook in Nederland financieel stevig aanwezig zijn, wat ons betreft wel wat doortastender en sneller, om de druk op de kliek rondom Poetin verder op te voeren. Als daarvoor spoedwetgeving nodig is, dan is onze fractie beschikbaar om daar heel snel over te besluiten. Bij de coronaspoedwetgeving is dat immers ook vele malen gebeurd in deze Eerste Kamer.
Voorzitter. De wereld van voor 24 februari bestaat niet meer. Het is dan ook hoog tijd voor een wake-upcall voor de Nederlandse politiek. De sense of urgency van deze nieuwe realiteit is nog niet bij iedereen doorgedrongen, lijkt het. De Russische agressie van Poetin en de wereldwijde noodzakelijke sancties in reactie daarop, zijn ook een realitycheck voor de Nederlandse klimaatambities. De klimaat-fata morgana van D66 en GroenLinks blijkt ineens een onrealistische nachtmerrie, zeker voor de miljoenen mensen die deze dromen moeten financieren via absurd hoge energierekeningen.
De Russische inval komt op een zeer cruciaal moment in onze energietransitie, juist nu Nederland midden in de transitiefase zit en we onze oude schoenen al weggegooid hebben voordat onze nieuwe schoenen klaar zijn. Ik heb nog steeds het beeld op mijn netvlies van een juichende minister Jetten voor de Hemwegkolencentrale in Amsterdam, die in 2019 vervroegd gesloten werd. "Wij halen hem weg!" juichte minister Jetten, toen nog fractievoorzitter van D66.
In 2019 steunde de meerderheid van deze Eerste Kamer, ook VVD en CDA, de Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproductie. Hierdoor moeten een aantal hypermoderne, zeer hoogrenderende en zeer schone kolencentrales vervroegd gesloten worden en tot die tijd overstappen op bomenstook, met als eufemisme "biomassa": kapitaalvernietiging en bomenvernietiging op industriële schaal. Nederland sluit de meest moderne en schoonste kolencentrales ter wereld, terwijl China er meer dan 500 bijbouwt en terwijl veel minder schone kolencentrales in andere delen van de wereld gewoon in bedrijf blijven. Nederland gooit ook even een ijsklontje in de Atlantische Oceaan tegen de global warming, bizarre symboolpolitiek op kosten van de Nederlandse belasting- en energiebetaler. Wij roepen de minister voor Klimaat dan ook op om snel te ontwaken uit zijn groene dromen en de Wet verbod op kolen bij elektriciteitsproductie in te trekken of in ieder geval op te schorten. Wij overwegen een motie op dit punt in tweede termijn. Zelfs Eurocommissaris Timmermans, een soort minister voor Klimaat in het kwadraat als het gaat om ambitieuze klimaatplannen, suggereerde dit weekend dat we nu nog niet zonder kolencentrales kunnen in de huidige nieuwe realiteit. Hoe ziet minister Jetten dit? Dat is onze vraag. Uiteraard zetten wij in op kernenergie, maar door het gedrein van de kabinetten-Rutte komt dit maar niet op gang. Daar kunnen we nu niet meer op wachten. Het duurt te lang, dus we zullen voorlopig toch door moeten gaan met kolen en gas.
Voorzitter. Zoals wij al aangaven bij het debat met minister-president Rutte over het coalitieakkoord, heeft met name de VVD-fractie nogal wat moeite om het linkse klimaatbeleid in het coalitieakkoord te internaliseren. Wat onze fractie betreft kan het terugdringen van CO2-emissies wel in een wat rustiger tempo, en we gaan ook niet mee in de alarmerende paniekverhalen van de coalitie de leiden tot onhaalbare en onbetaalbare plannen. Maar ik begrijp van de minister dat hij de termen "onhaalbaar" en "onbetaalbaar" niet meer wil horen, zo las ik onlangs in een interview in NRC Handelsblad.
Voorzitter. Je kunt natuurlijk best de CO2-uitstoot tegengaan op een slimmere manier. Ik ben dan ook verheugd om te zien dat de VVD-fractie geen taboes meer kent op dit vlak. Alles is bespreekbaar als de doelstellingen maar worden gehaald, hoorde ik de heer Van Ballekom net zeggen. Zoals ik onlangs ook tegen minister-president Rutte zei: in de top tien van de grootste CO2-vervuilers staat Tata Steel met 5,7 miljoen ton CO2 per jaar met stip op nummer één. Als het doel is om zoals dit kabinet wil de CO2-uitstoot betekenisvol terug te brengen, begin dan met het sluiten van dit bijzonder vervuilende bedrijf dat ook tal van andere milieuproblemen creëert. Het is maar de vraag of Tata Steel levensvatbaar is met alle toekomstige CO2-heffingen. De Indiase aandeelhouders hebben ook al getracht het bedrijf te verkopen, maar dat liep op niets uit. Een oplossing zou dus kunnen zijn: sluit Tata en gebruik een paar miljard van het Klimaatfonds van 35 miljard euro om de Indiase aandeelhouders uit te kopen, goede afvloeiingsregelingen voor het personeel te maken en het gebied te saneren.
Vervolgens gaan we daar woningen bouwen. Er kunnen naar schatting 50.000 tot 80.000 woningen gebouwd worden op een zeer goede locatie in de Randstad, ook nog aan zee; "Tatatown" heb ik het al genoemd. Er kunnen supersnelle verbindingen komen met Amsterdam en Schiphol door de Noord-Zuidlijn door te trekken langs het Noordzeekanaal, en je lost tevens de druk op de Amsterdamse woningmarkt op. Een dergelijke aanpak zet tenminste zoden aan de dijk als je CO2-uitstoot wilt terugdringen. Het lost een hoop milieuproblemen op, het lost de woningnood op en getuigt van visie en daadkracht. Graag vernemen we van de minister hoe hij denkt over deze oplossing en of we hem binnenkort juichend kunnen fotograferen voor de rokende Hoogovens met de slogan: "We halen ze weg, hier komt Tatatown."
Voorzitter. We hebben te maken met exploderende energieprijzen, zoals andere sprekers al aangaven. Die stijging was al gaande voor de Russische inval in Oekraïne. Dat gebeurt mede door de hoge kosten van de energietransitie die worden doorbelast via de energierekeningen, waardoor miljoenen Nederlanders in energiearmoede terecht dreigen te komen. De voorganger van minister Jetten, de heer Wiebes van de VVD, besloot ook nog vrij impulsief om de gaswinning in Groningen van de ene op de andere dag te stoppen, omdat het kabinet niet in staat was om de Groningse aardbevingsslachtoffers adequaat, snel en daadkrachtig te compenseren. Sinds 1960 heeft de Nederlandse Staat circa 420 miljard euro aan het Groningse gas verdiend. Dat zijn maar liefst twaalf Jetten-klimaatfondsen van 35 miljard. Maar het schadeloosstellen van de Groningers ontaardde in een eindeloos en beschamend juridisch getouwtrek van de staat met NAM-aandeelhouders Shell en Exxon. Er zit nog voor vele honderden miljarden euro's aardgas in de Groningse bodem, tegen de huidige hoge prijzen misschien zelfs wel richting 1.000 miljard. Laten we dan nu ook eerst minimaal 10 miljard uit het klimaatfonds van minister Jetten gebruiken voor het herstelfonds Groningen, van waaruit de schade van de Groningse aardbevingsslachtoffers snel en daadkrachtig kan worden gecompenseerd. Vervolgens hervatten we op verantwoorde wijze de gaswinning in Groningen. Om te beginnen gaan we daarmee onze gasopslag vullen, want 10 miljard investeren in een gasopslag en een gasrotonde, die nu, als het echt nodig is, vrijwel leeg is, grenst aan wanbeleid.
De Wet minimum CO2-prijs elektriciteitsopwekking is inderdaad, zoals een andere spreker vanochtend al memoreerde, alsof je een wandelaar een maximumsnelheid van 100 kilometer per uur oplegt. Dat is zinloze en overbodige symboolwetgeving en daar zien wij geen heil in. We zien uit naar de reactie van de zijde van het kabinet.
Dank u.
De voorzitter:
Dank aan de heer Otten. Dan is het woord aan de heer Van Apeldoorn, maar niet dan nadat ik de heer Van Ballekom de gelegenheid heb gegeven om een korte interruptie te geven.
De heer Van Ballekom i (VVD):
Mijn interrupties zijn meestal kort en niet zo frequent, dus ik voel me niet zo aangesproken. De heer Otten attaqueert mij en mijn partij over consequent zijn en consequent opereren. Heb ik hem nu goed begrepen dat hij vindt dat de kolencentrales open moeten omdat er 500 in China gebouwd worden en dat Tata Steel dicht moet om de CO2-emissies terug te brengen? Is het niet zo dat Tata Steel op een relatief zeer verantwoorde wijze staal produceert? Moeten we dan niet meer staal gaan importeren wat op een meer vervuilende manier wordt geproduceerd? Is het niet veel verstandiger om in te zetten op het vergroenen van Tata Steel en het behouden van de werkgelegenheid?
De voorzitter:
De heer Otten, graag een kort antwoord.
De heer Otten (Fractie-Otten):
Dat denk ik niet. U heeft bedacht, zeg ik via de voorzitter tegen de heer Van Ballekom, dat die CO2-targets gehaald moeten worden. U zegt daar zelf bij: het maakt ons niet uit. Niks is taboe. Die kerncentrales van u zijn er voorlopig niet, dus we zullen wat moeten doen. Enkele van onze kolencentrales zijn nog maar vijf jaar oud, hebben miljarden gekost en moeten nu dicht van de VVD. Een staat er op de Maasvlakte en daar wonen geen mensen. De mensen in Wijk aan Zee hebben gezondheidsproblemen door Tata Steel. Dat is een structureel probleem. Nog afgezien van de CO2 is dat een heel vervuilend bedrijf. Ongetwijfeld zal de vervuiling zich verplaatsen naar andere landen, maar u wilt toch dit beleid en u wilt toch van die CO2 af? Dan zeg ik: als u dat wilt — het mag van ons langzamer, maar de VVD is helemaal meegegaan met het D66-mantra van klimaatneutraal — dan zijn er slimmere manieren om dat te doen dan nu alle kolencentrales, die tot de schoonste ter wereld behoren, dicht te gooien en daarmee onze energievoorziening in de problemen te brengen.
De heer Van Ballekom (VVD):
Ik heb nog steeds geen antwoord op mijn vraag. Is het niet verstandiger om Tata Steel te vergroenen en andere bedrijven die CO2 uitstoten te vergroenen om daarmee de targets in Nederland te halen? Dat is mijn vraag.
De heer Otten (Fractie-Otten):
De vraag is of dat haalbaar is. Als dat allemaal zo'n geweldig perspectief biedt, vraag ik me af waarom de aandeelhouder dat bedrijf wil verkopen. Is het überhaupt financieel te doen met die CO2-heffing? 5,7 miljoen ton gaat om heel veel heffing, kan ik u verzekeren. Daar kunnen 50.000 tot 80.000 woningen gebouwd worden. Dat is wel een verschil en dat levert ook geld op. Je hebt een win-winsituatie. Het CO2-probleem waar u heel er gaan hecht, wordt opgelost, want dat is vervuiler nummer één, én je kunt woningen bouwen, want je wilt ook de woningnood oplossen. Wat wil je nog meer?
De voorzitter:
Dank u wel. Om te zorgen dat iedereen straks op tijd bij z'n commissie kan zijn, ga ik nu naar de volgende spreker. En dat is de heer Van Apeldoorn namens de SP.