Verslag van de vergadering van 12 december 2022 (2022/2023 nr. 12)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 22.41 uur
De heer Raven i (OSF):
Dank u wel, voorzitter. Aan het einde van een lange debatdag zijn de meeste mensen blij dat ze mij zien en ik zal het dan ook niet te lang maken. Ik probeer het binnen de tijd te doen die ervoor staat.
Voorzitter. Aan het einde van zo'n debat wil je nog iets vertellen waar mensen ook nog iets aan hebben. Ik heb daarom van tevoren met mijn fractie overlegd waar ik het over zal hebben. Er zijn drie doelen die wij met dit debat willen realiseren. Op de eerste plaats willen wij dat extra werken zal lonen. Dat is doelstelling één. De armoedeval moet met deze bijdrage aan het debat worden bestreden. En de inflatie moet worden bestreden. Die drie zware doelen van deze bijdrage moeten ook nog worden opgelost met een simpel systeem. Ik hoor al mijn collega's vandaag praten over hoe het met het belastingsysteem beter kan, maar dat zijn allemaal plannen die op heel lange termijn spelen, in ieder geval niet voor 2023. Fundamentele wijzigingen in de belastingwetgeving, zoals de heer Otten zojuist aangaf, heb je niet in een jaar tijd gerealiseerd. De doelstelling van mijn bijdrage is om met een simpel systeem te kijken of we de drie gestelde doelen kunnen behalen. De drie thema's zijn: extra werk moet lonen, armoedeval moet worden bestreden, en de inflatie moet worden bestreden.
In mijn interrupties heb ik al een bepaalde richting aangegeven waarin wij denken. Met de toetsingsinkomens die bij de toeslagen horen zou je op een gemakkelijke manier een aantal van de problemen die ik heb genoemd kunnen oplossen. Natuurlijk, simpele systemen bestaan niet. Mijn voorganger, Gerben Gerbrandy, heeft twee jaar geleden hier in de Kamer via een motie een voorstel gedaan om een basisinkomen te realiseren, waarbij je de hele systematiek van de toeslagen overboord kunt gooien. Die motie is toen met een tekort van vier stemmen niet doorgegaan. Dat zou wel een goede aanzet zijn. Ik heb er niets aan om die vandaag weer in te dienen, want het vergt met zo'n systeem nogal wat jaren voordat je je doel hebt bereikt. Onder het motto "voorkom een rimpel, hou het simpel" hebben we gezegd: laten we eens kijken of een simpel systeem mogelijk is. Het idee is om te kijken naar de toetsingsgrenzen. Ik heb dat in de interrupties ook al aangegeven. Het is een hele simpele, makkelijke methode om de hoogte van het bedrag bij te stellen. Ik weet dat het hier vloeken in de kerk is om te spreken over toeslagen. Ik hoor bijna alle collega's zeggen dat het maar een waardeloos systeem is. We hebben ook allerlei negatieve dingen meegemaakt met die toeslagen. Daar zijn we allemaal niet trots op. Maar roeien met de riemen die je hebt, is ook een methode om te kijken of je daar iets in kunt veranderen, en wel zodanig dat een groot aantal van de problemen die opgeroepen zijn, toch wordt opgelost. Met betrekking tot de armoedeval denken wij dat extra werken moet lonen en dat voor de inflatiebestrijding met een simpele ingreep de hoogte van de toetsingsinkomens kan worden bijgesteld.
De hoogten van de toetsingsinkomens en de diverse toeslagen zijn een ratjetoe. Niemand weet hoe de hoogte moet worden bepaald. Ik heb geprobeerd te achterhalen hoe die bedragen tot stand komen. Er zijn geen vergelijkbare bedragen bij het toetsingsinkomen voor de huur, het toetsingsinkomen voor de zorg en bij de heffingskortingen, die natuurlijk ook invloed hebben op de inkomens van mensen. Bij zorg is er een heel groot verschil. Het eenpersoons toetsingsinkomen is €38.520 en als je een toeslagpartner hebt, mag je maximaal €48.224 verdienen. Als je er iets overheen gaat, heb je pech, want dan krijg je geen zorgtoeslag meer. In die zin heb je dus last van de armoedeval.
Wie heeft deze bedragen bedacht? Vorig jaar was het €31.998 en in 2023 wordt het €38.520. Dat is een plus van 20%. Dat is op zichzelf goed. Het kabinet heeft in de gaten dat je met allerlei maatregelen in de toeslagensfeer situaties kunt verbeteren. Dat is goed. Het kabinet heeft 18 miljard uitgetrokken om de koopkracht te verbeteren, onder meer via de ingrepen in de toeslagen en de kortingen.
Bij de huurtoeslag gaat het over een inkomensnorm van €31.000, oplopend tot €41.000 met een toeslagpartner. Dat is een heel ander bedrag dan ik voor de zorg noemde. Bij de kinderopvang is het bedrag voor de toetsingsnorm €19.890, oplopend tot €194.136. Waarom is bij de kinderopvang het maximale toetsingsinkomen een bedrag van €194.136? Waarom hanteren we dat niet op andere plekken? Als je bij de zorg een hoger bedrag gaat toepassen, los je in elk geval de armoedeval op. Als je €10 extra gaat verdienen of als je vrouw of man vier dagen per week gaat werken in plaats van drie dagen … Nou, dat slaan we maar over, want dan ben je aan het einde van het jaar je zorgtoeslag kwijt.
Dat soort problemen doen zich nu voor. Die zijn simpel op te lossen door de norm van de maximale toetsingsinkomens bij te stellen. Dat is een voorstel dat wij graag met deze beschouwing willen doen. Het voorstel is nog niet vervat in een definitieve motie. Ik hoor graag van het kabinet en de vertegenwoordigers daarvan hoe men hierover denkt. Je kunt natuurlijk zeggen: datgene wat er allemaal aan toeslagen is, is een ratjetoe. Dat klopt. Bij zorg geldt een heel ander bedrag dan bij de huurtoeslag, de kinderopvang of de heffingskortingen, waar het maximale bedrag €69.398 is. Waarom lopen die bedragen zo uit elkaar, zo vraag ik de vertegenwoordigers van het kabinet. Waarom is er geen eenheid in? Is dat wellicht voor volgend jaar uit te werken, zodat we hier een veel betere en simpeler methode hebben om de drie problemen op te lossen die ik aan het begin heb genoemd: de armoedeval, het lonend maken van extra werk en de inflatiebestrijding?
Voorzitter. Tot zover. Ik heb een motie voorbereid die ik eventueel morgen in de tweede termijn indien. Ik hoor graag een reactie van het kabinet. In de tweede termijn zien we dan hoe we daarmee omgaan.
De voorzitter:
Meneer Raven, meneer Van der Linden heeft nog een vraag aan u.
De heer Van der Linden i (Fractie-Nanninga):
Het is een interessant inzicht hoe het heel snel heel veel beter kan. Ik ben er nog niet helemaal uit of dat klopt, maar ik voel een addertje onder het gras. Als ik de redenering van de heer Raven zo volg, dan zouden we beter al die grenzen van de toeslagen kunnen afschaffen. Iedereen krijgt alle toeslagen, en dan zijn de problemen opgelost. Mijn vraag aan het einde van deze avond is eigenlijk: door wie en hoe gaat dat betaald worden?
De heer Raven (OSF):
Sorry?
De heer Van der Linden (Fractie-Nanninga):
Wie gaat dat betalen?
De heer Raven (OSF):
Wij met z'n allen in Nederland. We hebben een bepaald inkomen. We willen dat meer mensen aan het werk gaan. De heer Otten sprak zojuist over de huidige problemen ten aanzien van de arbeidsmarkt. Dat zijn grote problemen die wij moeten aanpakken. We moeten oplossingen niet van tevoren doorstrepen. Onderzoek of er mogelijkheden in zitten om mensen weer aan het werk te krijgen die nu niet aan het werk kunnen, omdat ze anders aan de andere kant worden gestraft via het korten van hun financiën.
De heer Van der Linden (Fractie-Nanninga):
Dus iedereen meer toeslagen, die we met z'n allen gaan betalen?
De heer Raven (OSF):
Nee, aan het begin zei ik dat wij voor een basisinkomen zijn. Volgens mij heeft u twee jaar geleden als JA21 ook voor die motie gestemd. Dat is prima. We zouden daar nog verder over kunnen filosoferen, maar dat zijn oplossingen die vijf jaar duren. Daar zijn de problemen morgen niet mee opgelost. Ons voorstel is om volgend jaar in 2023 die problemen op te lossen.
Voorzitter. Volgens mij heb ik nog 1 minuut en 28 seconden. Misschien mag ik naar aanleiding daarvan nog eindigen met één thema, namelijk over de bijdrage in relatie tot de energie. Afgelopen maand heb ik €195 gekregen. Deze maand heb ik volgens mij ook €195 gekregen. Ik vind dit eerlijk gezegd een vreemde regeling, ook voor volgend jaar. Ik heb vorig jaar zonnepanelen aangeschaft. Ik heb geen kosten meer voor elektriciteit. Ik heb vorig jaar heteluchtverwarming aangebracht. Ik heb geen kosten meer voor gas. Waarom kiest het kabinet voor een regeling die maar eenjarig is en die 40 miljard euro kost? Ik heb dat al twee keer hier in het debat ingebracht. Met diezelfde gelden zou je Nederland energieneutraal kunnen maken. Ik heb geen enkele energiekosten meer. Het kabinet zou dat voorbeeld kunnen overnemen.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Raven. Wenst een van de leden nog het woord in de eerste termijn? Dat is niet het geval.
De beraadslaging wordt geschorst.
De voorzitter:
Dan zijn we hiermee aan het einde gekomen van de eerste termijn van de kant van de Kamer. Morgen zal de vergadering worden voortgezet met de beantwoording in de eerste termijn van de regering. Dat zal zijn om 9.30 uur. Ik dank alle leden, de ministers, de staatssecretaris en de medewerkers die deze vergadering mogelijk hebben gemaakt.
Ik schors de vergadering tot dinsdagochtend 13 december, 9.30 uur, en ik wens u allen wel thuis.