Verslag van de vergadering van 19 november 2024 (2024/2025 nr. 08)
Status: ongecorrigeerd
Aanvang: 13.46 uur
Een verslag met de status "ongecorrigeerd" is niet voor citaten en er kan geen recht aan ontleend worden.
De heer Schalk i (SGP):
Voorzitter, dank u wel. U kent het verhaal van de geslaagde zakenman die met zijn dure jacht van haven naar haven vaart langs de kust van de Middellandse Zee. Daar valt zijn oog op een visserman die 's morgens in alle vroegte de haven uit roeit en een paar uur later terugkeert en zijn vangst verkoopt aan wat klanten, waarna hij het zich gemakkelijk maakt in het zonnetje, dag in, dag uit. Op zekere dag vraag de zakenman aan de visser waarom hij niet meer vissen gaat vangen. Waarom zou ik dat doen? Nou, dan verdien je meer geld. En dan? Dan kun je een betere boot kopen, misschien wel met een motor. En dan? Dan vang je nog meer vissen en verdien je nog meer geld. En dan? Nou, dan kun je een tweede boot kopen, en later misschien een derde. En dan? Nou, dan zet je personeel op die boten en die gaan voor jou vissen vangen. Zelf heb je dan tijd om lekker te genieten van het zonnetje. Maar, zegt de visser, dat doe ik nu toch ook al? Einde verhaal. De vraag is: wie is er nou gelukkiger, de geslaagde zakenman of de tevreden visser? Oftewel, gaat het nu om welvaart of om welzijn?
Voorzitter. Hier moest ik aan denken bij de voorbereiding van deze Algemene Financiële Beschouwingen. Daarbij gaat het natuurlijk over geld, over schaarste en over de verdeling daarvan, over welvaart dus. Maar ik kan er niet omheen om dit ook te plaatsen in het kader van datgene wat er gebeurd is sinds de Algemene Politieke Beschouwingen en wat er over ons heen is gerold. Toen zat het hele kabinet hier. Inmiddels zijn er twee bewindspersonen weg. Toen wees ik op de strijd tussen leven en dood, met die 35.606 abortussen in 2022. Anderhalve week geleden kwamen de cijfers over 2023 binnen: 39.332 doden. Toen vroeg ik om de aanpak van allerlei rellen en demonstraties met antisemitische leuzen. Inmiddels hebben we een antisemitische jacht op Joden achter de rug en is de aanpak alleen maar urgenter geworden.
Ga ik vandaag alleen maar staan somberen? Natuurlijk niet. Er zijn ook een paar goede dingen gebeurd, met name in de sfeer van het debat van vandaag, de Algemene Financiële Beschouwingen. Immers, bij de Algemene Politieke Beschouwingen vroegen partijen in dit huis om het terugdraaien van de btw-plannen van het kabinet. Inmiddels is een motie van CDA, SGP en ChristenUnie, met gedoogsteun van D66, zeg ik met een knipoog, aanvaard. Daardoor kunnen er bij de Voorjaarsnota alternatieven worden voorgelegd. Ook vroegen sommige partijen hier nog eens naar de giftenaftrek te kijken. Inmiddels is een amendement van ChristenUnie, gesteund door CDA en SGP, om dit beleidsvoornemen terug te draaien, in de Tweede Kamer aanvaard. Vanuit SGP vroeg ik om eindelijk stappen te maken op het terrein van de eenverdieners. Een motie van SGP, gesteund door ChristenUnie en CDA, is aanvaard. Vanaf 2028 is er ruimte gecreëerd voor eenverdieners. Het zijn mooie stappen voorwaarts. Is het daarmee helemaal in orde met de financiële plaat van dit kabinet? Nee, maar het is wel draaglijker geworden voor meer partijen in dit huis.
Maar daarmee is de kous nog niet helemaal af. Graag vraag ik nog steeds aandacht voor het gezin en het gezinsbeleid, juist in het kader van het welzijn. Want waarmee is een gezin nu beter af, met welvaart of met welzijn? Je hoeft ze natuurlijk niet helemaal uit elkaar te trekken; dat weet ik ook wel. Maar we weten toch allemaal dat kinderen snakken naar aandacht, geborgenheid en saamhorigheid. Dat is welzijn, toch?
Maar dan de volgende stap. Is het nou fout van mensen die kinderen hebben gekregen dat ze zelf voor die kinderen willen zorgen? Nee, toch? Maar ze worden op dit moment nog steeds zwaar gestraft voor hun zorgzame houding. Trouwens, er zijn ook veel mensen die om andere redenen voor eenverdienerschap moeten kiezen. Dat gaat bijvoorbeeld om mensen van wie een van de partners op missie is via Defensie of om mensen die anders geen woning kunnen huren of kopen. Zij worden bestraft. Of het gaat om mensen die de zorg voor hun ouders op zich nemen of van wie een van de partners chronisch ziek is. Zij worden bestraft. Dat terwijl zij nota bene meehelpen om het stijgende personeelstekort in de zorg te bestrijden. Wat is dan de straf? Het rekenvoorbeeld is bekend: bij een inkomen van €40.000 betalen ze ongeveer zeven keer zoveel belasting als tweeverdieners. Zeven keer zoveel! Dat is de komende jaren dus nog steeds aan de orde. Dat moet echt anders. Kan de minister toezeggen dat in het nieuw te bouwen belastingstelsel ook de eenverdieners eerlijk worden behandeld?
Trouwens, als zo'n eenverdiener diens salaris wil opkrikken, krijgt hij of zij te maken met de marginale druk. Want stel nu dat de eenverdiener met zijn €45.000 per jaar €1.000 meer gaat verdienen. Dan is de marginale druk 94%. Oftewel: van die €1.000 houdt hij €60 per jaar over. Dat is €0,16 per dag. Dat is niet helemaal waar: het is €0,165, geloof ik. Dat geldt overigens niet alleen voor eenverdieners. Heel veel werkenden hebben hiermee te maken. Wat is het oordeel van de regering over die extreme marginale druk, die zelfs is gegroeid ten opzichte van het vorige Belastingplan?
Er is nog een ander probleem voor de vrijwilligers en mantelzorgers die ik zojuist al noemde. Zij worden eigenlijk beknot in hun mogelijkheden door de vrijwilligersvergoeding, die gemaximaliseerd is. Kan de minister of de staatssecretaris toezeggen dat daar een mouw aan gepast wordt? Op dat punt overweeg ik in de tweede termijn eventueel met een motie te komen.
Voorzitter. Niet alleen in ons land is welzijn van belang. Ik denk ook aan de verre naasten en met name aan het beleidsterrein Ontwikkelingssamenwerking. Dat heet nu Ontwikkelingshulp. Ik heb drie vragen aan de regering. Wat is de immateriële betekenis van de verandering van die naam? Tweede vraag: wat is de materiële betekenis van het afromen van het budget? En dan nu de echte vraag: is dit nu gericht op welvaart, op welzijn of op geen van beide? Gelukkig blijft de giftenaftrek bestaan, want anders zouden die verre naasten dubbel worden aangepakt, zeg ik met dank aan de ChristenUnie, die daarvoor in de Tweede kamer een motie heeft ingediend.
Ik noem een ander voorbeeld. Gemeenten hebben te maken met forse bezuinigingen. Daarmee zakken ze door de bodem van behoorlijk bestuur, met name daar waar het takenpakket van de gemeenten de laatste jaren behoorlijk verzwaard is. Ik denk aan de jeugdzorg. Hoe moeten gemeenten omgaan met steeds minder geld en steeds meer taken? Heeft de regering daar een oplossing voor?
Er zijn ook positieve keuzes te melden. Denk aan de inzet bij Defensie voor de afgesproken NAVO-norm van 2% van het bbp. Daarover heb ik nog wel een vraag. Momenteel wordt er gesproken over verhoging van dat percentage naar 2,5% of zelfs 3%. Wat is de visie van het kabinet daarop en hoe gaat de regering hierop anticiperen, met name op financieel gebied?
Het kabinet wil terug naar begrotingsdiscipline en grijpt terug op de zalmnorm. Dat zorgt voor voorspelbaarheid en beheersing van de overheidsfinanciën, met inachtneming van de Europese grens van een begrotingstekort van 3% van het bbp en een schuldenquote van 60% daarvan. Maar de Raad van State legt de vinger wel bij de zere plek: de cijfers voor de middellange termijn liegen er niet om. Het begrotingstekort is in alle ramingsjaren vanaf 2029 tot 2038 hoger dan 3%. Voor de overheidsschuld geldt dat deze boven de 60% ligt vanaf 2033 tot 2038. Hoe beoordeelt de regering dit? Je hebt als kabinet toch een verantwoordelijkheid die verder reikt dan je eigen termijn?
Nog een heel ander onderwerp: migratie. Grip op migratie lijkt vooral gericht op de vluchtelingenstroom. Anderzijds is er nog veel ruimte voor mensen die vanuit het buitenland hier komen werken. Gek genoeg worden ze overigens op twee manieren aangeduid. We kennen blijkbaar kennismigranten en we hebben arbeidsmigranten. Waarom eigenlijk dat onderscheid, vraag ik, en waarom zetten we hier niet meer een stop op? Arbeidsmigranten hebben namelijk veel te maken met lage lonen, blijkbaar, en slechte arbeidsomstandigheden.
Dan de woningbouw. Het tekort van 400.000 woningen wordt aangepakt met een groei van 100.000 woningen per jaar. Het kabinet maakt 5 miljard vrij voor woningbouw en 2 miljard voor infrastructurele ontsluiting. Wat gebeurt er nou met dat geld als die target niet wordt gehaald? Waar wordt dat geld vooral voor ingezet? Voor sociale woningen? Voor starters? Voor ouderen?
Nog zo'n thema: de CO2-uitstoot neemt niet voldoende af. Er zullen maatregelen getroffen moeten worden, die ongelofelijk veel geld gaan kosten, nu al het laaghangende fruit inmiddels wel is geplukt. Bovendien zullen die kosten exorbitant worden als er niet tijdig wordt ingegrepen in de wet waarin het percentage is verankerd. Wat is de positie van het ministerie van Financiën in deze casus?
Ik kom nog even terug op de koopkracht. De koopkrachtontwikkeling lijkt positief, maar het is maar net aan. Vooral aan de onderkant van het loongebouw en voor mensen met een uitkering is het penibel. Het aantal personen in armoede daalt van 4,5% naar 4.4%. Dat is eigenlijk marginaal. Verontrustender is dat de kinderarmoede constant blijft, tijdens de gehele kabinetsperiode volgens de MEV. Juist de arme heeft recht op onze bescherming. Dat is een voluit Bijbelse notie. In de Bijbel was er zelfs een verbod op bedelaars. De maatschappij moest ervoor zorgen dat er geen bedelaars waren. Dat was dus een dure plicht. Armoede is een risico, net als rijkdom overigens. In het boek Spreuken van de wijze koning Salomo staat: armoede of rijkdom, geef mij niet. Weet u waarom? Hij besefte dat een rijke zich zou kunnen verheffen en zou denken dat hij het zelf wel kan redden, zonder de hulp van God. Bij armoede bestaat het risico dat je gaat stelen en daardoor de naam van God aantast.
Voorzitter. Die rijke moet oppassen, maar die arme moet geholpen worden. Ik zie uit naar de reactie van de bewindslieden. Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Schalk. Dan is het woord aan de heer Hartog namens Volt.