Verslag van de vergadering van 24 oktober 2017 (2017/2018 nr. 4)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 17.21 uur
Mevrouw Sent i (PvdA):
Dank u wel, voorzitter. Vandaag bespreken wij het verslag van de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer. Mijn fractie is de leden van de commissie en de griffie, de ambtelijke ondersteuning, buitengewoon dankbaar voor hun inzet. De commissie is zeer grondig te werk gegaan, met ambtelijk voorbereide startnotities, een notitie met kwantitatieve analyses van het functioneren van de Eerste Kamer in de afgelopen vijftien jaar, een uitgebreide vragenlijst onder de leden alsmede input van de ambtelijke staf van de Eerste Kamer. En het resultaat is zeer genuanceerd.
De PvdA acht de aandacht voor versterking van de medewetgevende en controlerende taak van deze Kamer van groot belang. Wij constateren dat de commissie heeft vastgesteld dat een groot aantal procedures en werkwijzen goed lopen, maar dat zij tegelijkertijd ruimte ziet voor verbetering. Die ruimte dient te worden geboden door aanpassing van ofwel het Reglement van Orde, ofwel de interne werkwijze. Daarnaast verdienen de politieke cultuur en mores voortdurende aandacht. Wij onderschrijven zeer de aanbeveling van de commissie om periodiek, los van de actualiteit, in de Kamer te reflecteren op het functioneren van de Kamer en de politieke cultuur daarbij.
Mijn fractie steunt de voorgestelde wijzigingen en modernisering van het Reglement van Orde en de interne werkwijze. Denk hierbij aan een aparte regeling parlementair onderzoek, de behandeling van Europese onderwerpen en de informatievoorziening rondom wetsvoorstellen.
Voorzitter. Op een aantal punten had mijn fractie evenwel graag meer beweging gezien. Alhoewel de Grondwet dit niet expliciet voorschrijft, gaat mijn fractie ervan uit dat de Eerste Kamer beoogt zo veel mogelijk complementair aan de Tweede Kamer te functioneren. Dat wil zeggen, bij de behandeling van voorstellen voor nieuwe EU-regelgeving heeft de Eerste Kamer een geheel zelfstandige en gelijktijdige rol te vervullen, parallel aan die van de Tweede Kamer.
In de praktijk die zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld, betekent de complementaire rol bij de totstandkoming van nationale wetgeving, in ieder geval intentioneel, dat de Eerste Kamer zich primair toelegt op het toetsen van legaliteit, effectiviteit — doelbereiking — en uitvoerbaarheid van wetgeving. De praktijk laat echter zien dat de werkzaamheden en oordeelsvorming van de Tweede Kamer soms door de senaat nog eens worden overgedaan en dat er soms sprake lijkt te zijn van een nagenoeg uitsluitend politieke toetsing. Mijn fractie pleit dan ook voor verdere versterking en borging van de complementariteit van de werkzaamheden van de Eerste Kamer. Wij besteden hier graag aandacht aan bij de periodieke discussies over de politieke cultuur en mores. Voorzitter. Mijn fractie meent dat de Eerste Kamer vaak op haar best is wanneer er relevante aspecten van een voorliggend wetsvoorstel worden belicht die in de eerdere beraadslaging niet of onvoldoende zijn gewisseld, en wanneer hier een grote mate van eensgezindheid over is. Het Europees Parlement werkt hiertoe met rapporteurs. Dit zijn leden van het Europees Parlement die verantwoordelijk zijn voor het inhoudelijk behandelen van wetgevende voorstellen, andere documenten van de Europese Commissie of specifieke onderwerpen. Een rapporteur licht het Europees Parlement in over zijn bevindingen door een verslag te presenteren tijdens de vergadering van de vakcommissie en het plenaire debat. Het Europees Parlement is door die verslaggeving beter in staat om een gericht debat te voeren over een onderwerp.
Wij begrijpen dat de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer het mogelijk niet als haar taakopdracht heeft beschouwd om zich te buigen over het aanstellen van rapporteurs in de Eerste Kamer. Mijn fractie vindt het waardevol om de meerwaarde van deze wijze van werken te verkennen. Daarbij zijn wij ons ook zeker bewust van de beperkingen van deze werkwijze. Derhalve pleit mijn fractie voor het onderzoeken van varianten, die samenwerking en verdieping in de Eerste Kamer mogelijk maken. De kracht van de samenwerking binnen de Eerste Kamer geldt in potentie ook voor het doen laten uitvoeren van onderzoek. Het onderzoek van de Parlementaire Onderzoekscommissie Verzelfstandiging/Privatisering Overheidsdiensten is hier een voorbeeld van. Mijn fractie is het met de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer eens dat parlementaire onderzoeken door de Eerste Kamer het meeste zullen opleveren als ze alleen bij uitzondering worden uitgevoerd.
Voorzitter. De leden van de Eerste Kamer zijn parttime politici en worden, behoudens fractieondersteuning, in hun werkzaamheden niet ondersteund. Dit betekent dat de leden hun werk in een beperkt tijdsbeslag en zonder hulp moeten doen. Dit wijkt sterk af van de gang van zaken in de Tweede Kamer en roept de vraag op of de verlangde wetstoetsing wel voldoende zorgvuldig en diepgaand kan geschieden. Dit punt weegt extra zwaar voor kleine fracties. Mijn fractie had dan ook graag een verdere versterking van de ondersteuning aan Kamerleden gezien. Wij zijn blij met het voorstel om een bescheiden budget beschikbaar te stellen voor het aannemen van stagiair(e)s voor de ondersteuning van fracties, maar vinden dat voorstel nogal bescheiden. Ook worden fractiemedewerkers door de introductie van nieuwe veiligheidseisen voor het interne digitale verkeer en de aanschaf van de daarvoor benodigde nieuwe communicatieapparatuur geconfronteerd met een beperking van hun digitale werkzaamheden, tezamen met een niet eerder voorziene kostenpost. Graag vraag ik de voorzitter van de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer of hij op de agenda van de Huishoudelijke Commissie kan en wil zetten dat fractiemedewerkers kunnen beschikken over adequate hulpmiddelen voor hun digitale werkzaamheden en toegang tot die hulpmiddelen.
Voorzitter. De commissie concludeert in haar eindverslag dat een betere informatievoorziening door de regering voor wat betreft uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van wetsvoorstellen gewenst is. Mijn fractie heeft eerder bij aangehouden motie de regering verzocht bij toekomstige wetgevingstrajecten wijzigingen ten gevolge van novelles standaard in een geconsolideerde wettekst op te nemen, waarmee de met de novelle gepaard gaande wijzigingen ten opzichte van het aanvankelijk ingediende wetsvoorstel inzichtelijk worden gemaakt. Ook verzocht deze motie de regering te bevorderen dat in de toekomst adequate voorzieningen worden getroffen om wetswijzigingen ten opzichte van de oorspronkelijke wettekst alsook eventuele novelles voor alle belanghebbenden inzichtelijk te maken.
In aanvulling daarop acht mijn fractie het wenselijk om standaard een geconsolideerde toelichting te krijgen wanneer een wetsvoorstel tijdens de behandeling in de Tweede Kamer substantieel is gewijzigd. Dit verbetert niet alleen de werkzaamheden van deze Kamer, maar geeft ook helderheid aan de belanghebbenden. Graag vraag ik de voorzitter van de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer of hij op de agenda van de Huishoudelijke Commissie kan en wil zetten dat ons ordelijke, overzichtelijke wetsvoorstellen bereiken met een geconsolideerde toelichting op de gemaakte keuzes.
De heer De Graaf i (D66):
Ik zou graag mevrouw Sent willen vragen van wie die toelichting dan zou moeten komen. Vaak gaat het over amendementen die in de Tweede Kamer zijn aanvaard, ook vaak tegen de zin van de regering. Dus van wie vraagt u nou eigenlijk precies om een toelichting, wat toch feitelijk een verdediging is en niet alleen maar een objectieve uitleg, van het wetsvoorstel?
Mevrouw Sent (PvdA):
Ik vraag om toelichting van de regering op de keuzes. En ik begrijp dat daar uiteraard beperkingen zijn.
De heer De Graaf (D66):
Dan vragen we aan de regering om toelichting te geven waarom het amendement waar zij tegen was, toch aanvaard is.
Mevrouw Sent (PvdA):
Of novelles. En de regering is niet altijd tegen de amendementen. Maar het komt onze behandeling wel ten goede als wij duidelijk zicht hebben op het regeringsstandpunt over de verschillende aanpassingen en als daar een geconsolideerde toelichting op kan komen.
De heer De Graaf (D66):
Toch nog even. Ik begrijp heel goed de geconsolideerde wettekst; het is heel helder dat daar al een amendement in zit en dat je kunt zien wat er gewijzigd is. Maar als u gewoon het Kamerdebat naleest en de toelichting op de amendementen, dan ziet u al precies wat de reden is van de wijzigingen van de wet. Interessanter zou zijn, lijkt mij, om nog eens te kijken of er daarnaast sprake is van een min of meer samenhangende wetgeving. Dan zou je ook nog een advies van de Raad van State kunnen vragen. Dat lijkt mij toch logischer dan geconsolideerde wetgeving vragen aan één van de wetgevingspartners?
Mevrouw Sent (PvdA):
Ja, soms vragen wij ook de Raad van State om advies bij amendementen. Ik denk dat dat van toegevoegde waarde is. Maar tegelijkertijd denk ik ook dat een geconsolideerde toelichting onze werkzaamheden ten goede zou komen. Niet dat daarmee alle werkzaamheden verbeteren, maar ik denk wel dat dit een verbetering van onze werkzaamheden zou kunnen betekenen.
Voorzitter. De werkgroep uitvoeringstoets van de commissie Financiën doet in zijn tweede voortgangsrapportage van 10 oktober een aantal aanbevelingen voor de nadere uitwerking van deze aanbeveling. Mijn fractie steunt het voorstel van deze werkgroep om een brede deskundigenbijeenkomst over het beschikbare kader voor het toetsen van uitvoerbaarheid te organiseren.
Ten slotte zou ik de voorzitter van de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer graag willen uitdagen kort te reflecteren op de wijze waarop de wereld rondom ons verandert en op de consequenties hiervan voor de werkwijze van de Eerste Kamer. Een beetje in lijn met de opmerking die de heer De Graaf eerder maakte: we zijn erg geneigd om te denken dat binnen de huidige omstandigheden datgene wat wij doen, goed is. Maar welke uitdagingen komen eraan? Moeten wij al voorsorteren, bijvoorbeeld waar het gaat om digitalisering en sociale media, op dergelijke wijzigingen?
Voorzitter. Ik rond af.
De voorzitter:
We hebben gepland om ongeveer om een uur of tien vanavond te eindigen. Ik hoop dat u dat meeneemt.
Mevrouw Sent (PvdA):
Zeker. Zeker.
Ik rond af. Waar de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer zich heeft beperkt tot datgene wat kan worden geregeld in het Reglement van Orde, en in interne afspraken of in afspraken met de regering, kent de staatscommissie Parlementair stelsel een bredere taakopdracht. Met dank voor het werk dat is verzet door de Tijdelijke Commissie Werkwijze Eerste Kamer kijkt mijn fractie uit naar de eventuele verdergaande wijzigingsvoorstellen van de commissie-Remkes.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Sent. Ik geef het woord aan de heer Kox.