Verslag van de vergadering van 2 december 2019 (2019/2020 nr. 9)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 19.30 uur
De heer Arbouw i (VVD):
Dank u wel, voorzitter. Allereerst wil ik graag benadrukken dat ik het een hele grote eer vind om in deze Kamer zitting te hebben en het woord te mogen voeren in deze historische zaal. Uiteraard wil ik graag de collega's Dessing, mevrouw Huizinga, de heer De Vries en Rietkerk, die zo meteen na mij komt, ook van harte feliciteren met de maidenspeech die zij vandaag houden.
Voorzitter. Het onderwerp van vandaag is nou niet meteen het eerste onderwerp waaraan ik zat te denken om een maidenspeech over te houden. Toch, bij nader inzien, past dit uitstekend bij mijn achtergrond en cv. Dat zal ik uitleggen. Enerzijds mijn Defensieachtergrond: ik heb lang gediend bij het Korps Rijdende Artillerie, opgericht op 21 februari 1793, een korps waar traditie en historie van groot belang zijn, net als in dit huis. Het is ook dezelfde eenheid die jaarlijks saluut- en minuutschoten afschiet op het Malieveld tijdens Prinsjesdag, in van die mooie uniformen. Ik ben zelfs getrouwd in een gouden dolman. Naast de functies op het ministerie heb ik een aantal jaren als militair diplomaat in Brussel gewerkt bij het NAVO-hoofdkwartier en de Europese Unie. Als kolonel buiten dienst kan ik me aldus goed inleven in het voorliggend dossier en ben ik me bewust van de noodzaak om voor dit radarstation een goede nieuwe locatie te vinden. Anderzijds: mijn lange bestuurlijke achtergrond als wethouder van een grote stad, en dan ook nog met een portefeuille in de ruimtelijke ordening en de stedelijke ontwikkeling, waarbij ik ervaring heb met rijks- en provinciale inpassingsplannen en snap wat een rijkscoördinatieregeling inhoudt, maar dus ook begrijp wat dat betekent voor het lokale niveau.
Voorzitter. Mijn fractie was bij de eerste agendering van de Rijkscoördinatieregeling Herwijnen, na de aanbiedingsbrief van de staatssecretaris van 7 juni dit jaar, eigenlijk al overtuigd van de noodzaak tot een snelle besluitvorming. Inmiddels hebben we er vanaf 25 juni vrijwel elke week in onze gecombineerde commissie over gesproken. Zo vaak dat het bijna een traditie is geworden — en u hebt al begrepen dat ik tradities wel mooi vind — een soort vast ritueel op de dinsdagmiddag. We gaan het straks allemaal heel erg missen.
Maar voorzitter, het gaat natuurlijk om het nationaal belang om een goed werkend radarstation te hebben dat dit deel van Nederland en dit deel van het NAVO-luchtruim afdekt. Want het is eigenlijk ook een NAVO-taak. De oude locatie, op Nieuw-Milligen, voldeed daar niet meer aan, was ook niet aan te passen, en is inmiddels ook dermate oud dat uitval niet uit te sluiten is. Vanaf 2012 is een studie gestart en vanaf 2015 is men bezig om deze vervanging, in samenspraak en in eerste instantie met instemming en medewerking van de betreffende gemeente Lingewaal, tot stand te brengen. Nu na de gemeentelijke herindeling de lokale medewerking er niet meer is, is de inzet van een rijkscoördinatieregeling onzes inziens niet meer dan logisch. De Wet ruimtelijke ordening biedt die mogelijkheid ook. De rijkscoördinatieregeling kan volgens de nieuwe Wet ruimtelijke ordening, artikel 3.35, gestart worden als er sprake is van een nationaal belang, zoals 's lands veiligheid. En dat is hier in het geding. Het hoeft dus niet de beste of enige locatie te zijn. Alleen al het nationaal belang — en die NAVO-taak onderstreept dat nog eens — is voldoende.
Die radar staat namelijk ten dienste van het Air Operations Control Station in Nieuw-Milligen en maakt onderdeel uit van het geïntegreerde luchtverdedigingsstelsel van de NAVO. 24 uur per dag, 7 dagen in de week staat het Quick Reaction Alert Team met twee F-16's op stand-by om indien noodzakelijk op grond van de informatie van onder andere deze radarsystemen onderscheppingen te doen. Dat gebeurt dus ook regelmatig. De operationele noodzaak van deze radar staat aldus buiten kijf.
Voorzitter, natuurlijk begrijp ik ook de zorgen die door andere fracties vandaag naar voren worden gebracht. Dat gaat over een zorgvuldig proces, rechtszekerheid en kwalitatief goede onderzoeken. En de VVD begrijpt uiteraard ook goed de zorgen die door inwoners in Herwijnen naar voren zijn gebracht. Ik heb als wethouder regelmatig afwegingen moeten maken over het plaatsen van antennes in de stad, waarbij inwoners zich grote zorgen maken over de straling, cumulatieve effecten en gezondheidseffecten. En natuurlijk is de straling van een radarstation andersoortig dan antennes voor telefonie. En daarom is het goed dat de staatssecretaris op verzoek van de gemeente en de Tweede Kamer nu solide onderzoeken laat uitvoeren naar mogelijke alternatieve locaties en de cumulatieve effecten van straling. Deze dienen natuurlijk zorgvuldig en in samenspraak met de belanghebbenden uitgevoerd te worden. Onzes inziens is de beste garantie dat dit goed gebeurt de inbedding van de onderzoeken in de rijkscoördinatieregeling. De VVD is blij dat de staatssecretaris regelmatig heeft aangegeven ook geleerd te hebben van het proces tot nu toe en dat in het vervolgproces transparantie en draagvlak veel nadruk zullen krijgen.
Voorzitter. De rijkscoördinatieregeling is bij uitstek een procedure die die zorgvuldigheid, rechtszekerheid en een kwalitatief goed doorlopen proces kan garanderen, onder andere door de samenwerking met het Rijksvastgoedbedrijf van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Bij deze procedure zijn inspraak, informatiebijeenkomsten en bezwaarmogelijkheden ingebouwd. Voor het ministerie van Defensie is het voeren van een rijkscoördinatieregeling een uitzondering en, volgens de brief van de staatssecretaris van 15 oktober, zelfs de eerste keer. Maar bij andere departementen, EZK, BZK, IenW, is dit een veel vaker voorkomende figuur, bijvoorbeeld voor projecten op het gebied van de energie-infrastructuur, zoals de windmolenparken bij Flevoland, die ook via de rijkscoördinatieregeling lopen.
Voorzitter. Tot slot de conclusie. Voor de VVD biedt een besluit tot starten van de rijkscoördinatieregeling dan ook de beste garantie voor een zorgvuldige bestuurlijke weging en een spoedige besluitvorming.
Dank u wel.