Verslag van de vergadering van 18 mei 2021 (2020/2021 nr. 37)
Status: gecorrigeerd
Aanvang: 15.55 uur
De heer Van der Linden i (Fractie-Nanninga):
Dank u wel, voorzitter. Welkom terug plenair aan de heer Ester, die zojuist een mooie bijdrage leverde, alhoewel we inhoudelijk van mening verschillen.
Voorzitter. Let op! Geld lenen kost geld. Lees daarom goed de financiële bijsluiter voor de risico's. De AFM stelt deze toelichting verplicht voor alle reclame-uitingen over krediet en schulden. Deze even simpele als doeltreffende slogan gaat ook op voor wat vandaag voorligt: het eigenmiddelenbesluit, het EMB. Wij hebben de financiële bijsluiter van het EMB goed gelezen. Wat zien we daar? We zien dat met dit EMB de Europese Commissie voor het eerst, zelfstandig, 750 miljard euro kan lenen voor eigen beleid. Ursula von der Leyen mag straks een hypotheek afsluiten van 750 miljard, met als onderpand het inkomen en vermogen van de Nederlandse belastingbetaler. Nederlanders worden met dit EMB blootgesteld aan grote financiële risico's. Nederland staat met deze hypotheek straks garant voor schulden van Italië en Griekenland. Ik heb na het lezen van de financiële bijsluiter van deze wet een eerste vraag aan de minister. Als Nederland nou wel ratificeert, maar een ander land, bijvoorbeeld Finland of Duitsland, het gewoon niet doet en het afstemt, ook in het licht van die uitsteldiscussie, wat gebeurt er dan? Is het hele EMB dan van tafel of wordt het risico voor Nederland dan groter?
Dan kom ik op de hypotheek zelf, specifiek het onderpand van die hypotheek. Een hypotheek om een mooie woning mee te financieren in een groeimarkt, kan een prima investering zijn als de rente laag is en de huizenprijzen stijgen. Maar mevrouw Von der Leyen en de EU investeren niet in een huis of in de lange termijn. Meer dan de helft van de EMB-hypotheek van 750 miljard, namelijk 390 miljard, wordt direct uitgekeerd in de vorm van subsidies aan de lidstaten, die elk met een eigen politieke agenda bepalen waaraan zij dat geld gaan uitgeven. Zo wil men in Spanje een basisinkomen invoeren, zo wil Italië de belastingen verlagen en zo wil Frankrijk al langer de pensioenleeftijd op 61 jaar houden, terwijl in Nederland jaar in, jaar uit de belastingen stijgen. Terwijl in Nederland de AOW-leeftijd stijgt en de pensioenuitkeringen verschralen, gaan we nu tegelijkertijd in EU-verband een gigantische nieuwe familiehypotheek afsluiten, waarmee Frankrijk de AOW-leeftijd dus juist laag wil houden en Italië de belastingen wil verlagen. Wij offeren dus binnenlandse welvaart op door bijvoorbeeld ouderen in Nederland langer door te laten werken onder het mom van een goed huishoudboekje. Tegelijkertijd subsidiëren we buitenlandse welvaart. We gaan samen lenen, met z'n allen, zodat ouderen in het buitenland dus eerder met pensioen kunnen dan ouderen in Nederland. Wij begrijpen dit echt niet. Ik denk dat heel veel Nederlanders, als je dit simpel uitlegt, dit ook niet zullen begrijpen. Het is wat ons betreft echt prima als Frankrijk een lage pensioenleeftijd wil. Het is prima als men in Italië lagere belastingen wil. Het is ook prima als Spanjaarden ervoor kiezen dat ze een basisinkomen willen invoeren. Maar waarom willen wij daar nou graag aan meebetalen? Ze kunnen hier toch gewoon zelf voor zorgen en ook zelf voor lenen?
Mijn tweede vraag aan de minister is dus de vraag om een simpele uitleg. Kan de minister nou, de voorbeelden die ik zojuist noemde in acht nemend, uitleggen aan de gewone Nederlander waarom al die leden van de Europese familie niet gewoon zelf een hypotheek afsluiten voor hun binnenlandse politieke ambities, net als Nederland? In dat licht kijken wij ook wat meewarig naar de discussie over de inbreng van Nederland voor een plan voor dat Herstelfonds, die 6 miljard, voor de Lelylijn, voor het onderwijs of voor de zorg. Die discussie is wat vreemd. We hoeven toch niet eerst een Europees potje te gaan vullen om vervolgens eigen binnenlandse ambities aan te vragen bij dat potje in Europees verband? Dat vinden wij heel vreemd.
Dit EMB is, zoals gezegd, een historische stap. Dat concludeert ook de Raad van State. Dat is al meerdere malen aangehaald. Met dit EMB wordt de weg vrijgemaakt voor een toekomstig stelsel van euro-obligaties, van structurele familiehypotheken. De Duitse rekenkamer is ook duidelijk. Men schrijft: het gaat hier over een collectivisatie van schulden en aansprakelijkheid, een waterscheiding voor de EU. Vorige week heb ik hier in de senaat met een aantal van u van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat gedebatteerd over de behoefte aan en de terugkeer van de menselijke maat in onze lokale democratie en ons openbaar bestuur. Dat werd breed gedragen. Hoe kan het nu dat we nog geen week later die menselijke maat pardoes weer overboord kieperen? Dit EMB van 750 miljard is één en al centralisatie: meer geld en meer macht naar de centrale EU, die dat gebruikt voor eigen beleid. De coronapandemie wordt daarbij als gelegenheidsargument gebruikt, want deze centralisatieslag is een al veel langer gekoesterde politieke ambitie.
Voorzitter. "Nivelleren is een feestje." Dat was een historische uitspraak van oud-PvdA-voorzitter Hans Spekman tijdens kabinetsonderhandelingen tussen de Partij van de Arbeid en de VVD. De nivelleringscommissie heeft tegenwoordig een nieuwe feestlocatie. Het epicentrum van de herverdeling van welvaart is niet meer Den Haag, maar Brussel. De uitspraak van Spekman, "nivelleren is een feestje", leidde destijds tot een politieke crisis binnen de VVD. Men wilde dat niet. Er leek daar toen sprake van wat ruggengraat. Dat werd tegengegaan. Onder het leiderschap van de huidige VVD-leider Mark Rutte, is daarvan weinig merkbaar. Het verzet tegen dit EMB vanuit de VVD lijkt matig. De woordvoerder, de heer Van Ballekom, is weliswaar kritisch op het proces en op hoe het gaat, maar men zal dit EMB steunen. Men heeft geen enkel probleem met dit pakket. Het verder bouwen aan een schuldenunie is kennelijk ook voor de VVD de leidende politieke opvatting geworden.
Dat brengt mij op het laatste punt dat ik hier in eerste termijn nog wil maken, namelijk hoe de politieke opvatting in een paar jaar tijd is veranderd. Ik heb het regeerakkoord uit 2017 er nog eens bij gepakt. In het document "Vertrouwen in de toekomst" staat de volgende passage: "Het gemeenschappelijk financieren van schulden van EU-lidstaten is ongewenst. De EU dient geen schuldengemeenschap te worden. Leidend voor het kabinet is daarom dat er geen verdere stappen in de richting van een transferunie worden gezet, ook niet door het invoeren van (vormen van) eurobonds." Destijds is in de coalitieonderhandelingen dus kennelijk na de inbreng van een of meerdere partijen afgesproken dat gemeenschappelijke schuldenfinanciering ongewenst is en dat er geen stappen in die richting worden ondernomen. Hoe vreemd is het dan dat het EMB exact dat wel is, namelijk: een gezamenlijke financiering van schulden, een familiehypotheek, en een grote stap richting een transferunie. Wij vragen ons af op voorspraak van welke partijen dit destijds in het regeerakkoord is gekomen. Dat zal D66 niet zijn geweest, want D66 smult hiervan. Komt het dan toch vanuit de VVD of misschien vanuit het CDA? In dat geval: wat is er dan sindsdien veranderd? Waarom hebben zij het toen zo expliciet in het coalitieakkoord laten zetten en waarom gaan zij dan nu, zo lijkt het, toch akkoord? Zeker nu het kabinet demissionair is en de formatie voor een nieuw kabinet nog moet beginnen, kunnen partijpolitieke standpunten in de Kamer, ook hier, prevaleren, zonder het juk van coalitieafspraken gestand te hoeven doen. Hoe kan dit?
Voorzitter. Wij hebben de financiële bijsluiter van dit EMB goed bestudeerd. Door akkoord te gaan met dit EMB staat Nederland garant voor buitenlandse schulden. Deze schulden worden aangegaan om binnenlandse zaken van Zuid-Europese lidstaten te bekostigen. Ik kan er werkelijk met mijn pet niet bij waarom we dit zouden doen. Ik kan dit aan geen inwoner uitleggen. Gelukkig hoef ik dat ook niet te doen, want dat mogen de partijen doen die hier wel mee akkoord gaan. Wij zijn hiertegen.
Dank u wel.
De voorzitter:
Dank u wel, meneer Van der Linden. Dan is het woord aan de heer Schalk namens de fractie van de SGP.