Verslag van de vergadering van 21 december 2021 (2021/2022 nr. 12)
Status: gerectificeerd
Aanvang: 10.04 uur
Mevrouw Stienen i (D66):
Voorzitter. Staatssecretaris. Vorig jaar op eerste kerstdag publiceerden Barbara Oomen en Sara Miellet van de Cities of Refuge, een onderzoeksprogramma van de Universiteit Utrecht, een opinieartikel in Trouw. Zij deelden in dit artikel de bevindingen van hun onderzoek, namelijk dat er inmiddels een coalition of the willing bestond van 184 gemeenten, met samen bijna 12 miljoen inwoners, voor de opvang van 500 kinderen uit Moria in Griekenland. Dat is met recht een teken van solidariteit en medemenselijkheid. Graag hoort mijn fractie hoe het er nu voorstaat met de toezeggingen rondom de opvang van deze kinderen en de situatie voor vluchtelingen in de kampen op de Griekse eilanden.
We zijn inmiddels een jaar verder en behandelen vandaag het migratiedeel van de begroting van Justitie en Veiligheid, en dat op het moment dat we het coalitieakkoord al hebben kunnen lezen en nog niet weten wie in het nieuwe kabinet verantwoordelijk zal zijn voor het asiel- en migratiebeleid.
Voorzitter. In een recente brandbrief stelt VluchtelingenWerk Nederland dat de humanitaire ondergrens is bereikt. Vluchtelingen worden in Nederland onder onacceptabele omstandigheden in hallen en tenten opgevangen. Er is geen privacy, er is geen rust, en ook voor kwetsbare vluchtelingen kan er geen uitzondering worden gemaakt. Deze situatie heeft ertoe geleid dat de staatssecretaris vorige week een aantal gemeenten heeft aangewezen om verplicht asielzoekers op te vangen. Mijn fractie vraagt de staatssecretaris of deze situatie voorkomen had kunnen worden. En hoeveel ruimte is er in de voorliggende begroting om in 2022 zorg te dragen voor een betere langetermijnplanning?
D66 vindt het van belang dat het kabinet serieus werk maakt van het behouden van draagvlak voor het opvangen van mensen die vluchten voor oorlog en geweld, of vanwege mensenrechtenschendingen of vervolging wegens hun politieke overtuiging of geaardheid. We zien dat het demissionaire kabinet in 2022 vasthoudt aan meer terugkeer naar herkomst- en transitlanden van vreemdelingen waarvan de asielaanvraag is afgewezen. De D66-fractie onderschrijft deze inzet.
Uiteraard heeft mijn fractie ook oog voor de onrust in ontvangende gemeenschappen over tijdelijke en meer permanente opvang van asielzoekers en statushouders. De situatie voor bewoners rondom Ter Apel is meer dan zorgwekkend. Het is vreselijk om te zien dat een relatief kleine groep mensen zo veel onveiligheid veroorzaakt, in Ter Apel en ook in opvangcentra op andere plekken in het land. In juni van dit jaar verscheen een vervolgonderzoek over overlastgevende asielzoekers. In dit rapport staan cijfers uit 2020. Zijn er inmiddels recentere cijfers? En is de groep van de 350 zwaarste overlastgevers per maand, uit volgens dit rapport 27.500 asielzoekers, veranderd? Gaat het hier om gemiddelden, of om dezelfde mensen? En wat gaat de staatssecretaris doen met de aanbevelingen uit dit rapport?
Mijn fractie vindt wel dat we in de overlastdiscussie en de terugkeerdiscussie niet alle veiligelanders over één kam moeten scheren. Ook mensen uit bijvoorbeeld Marokko kunnen politieke redenen hebben om asiel aan te vragen.
In het Tweede Kamerdebat over deze begroting sprak de staatssecretaris over mogelijk andere aanmeldcentra. Dit zou de situatie in Ter Apel kunnen verlichten. Zou de staatssecretaris ook in deze Kamer hierop een toelichting kunnen geven? Overigens is mijn fractie blij met de voornemens inzake reguliere arbeidsmigratie en de implementatie van een nieuwe richtlijn voor een Europese blauwe kaart. Wij gaan ervan uit dat we met de staatssecretaris in het nieuwe kabinet hier nog uitgebreid over van gedachten zullen wisselen.
Voorzitter. De D66-fractie heeft vele malen haar zorgen geuit over de uitvoeringsproblemen bij de IND. Daarom vindt mijn fractie het goed om in de memorie van toelichting te lezen dat de IND eind 2021 weer in staat zou zijn om binnen de wettelijke termijn te beslissen. Wij vragen of deze ambitie inmiddels behaald is.
In de memorie van toelichting lezen wij ook mooie woorden over de opvolging van de doorlichting van de asielketen. Maar wat betekent dit dan voor de aanpak in 2022? Welke extra investeringen zijn daarvoor nodig? En zijn er ook voldoende gekwalificeerde mensen die deze opdracht kunnen uitvoeren? Kan de staatssecretaris aangeven welke stappen zij heeft ondernomen om in de toekomst te voorkomen dat er weer grote achterstanden optreden?
Mijn fractie maakt zich zorgen over het ontbreken van voortgang in het Europees Asiel- en Migratiepact. Dit helpt niet bij het tegengaan van onmenselijke situaties aan de grenzen van de Europese Unie, of dat nu op de Griekse eilanden is of aan de grens tussen Belarus en Polen. Dit had voorkomen kunnen worden, vindt mijn fractie, als er wél een gezamenlijk EU-asielbeleid was geweest waarin solidariteit centraal staat, met een goede opvang aan de grens en heldere procedures voor asielaanvraag. Hoe ziet de staatssecretaris dit?
Kan de staatssecretaris ook aangeven hoe zij het commissievoorstel ziet voor de tijdelijk aangepaste asiel- en terugkeerprocedures in Letland, Litouwen en Polen? Mijn fractie maakt zich zorgen dat dit een onnodig precedent schept, dat eerder voor een rechtsstatelijke crisis binnen de Europese Unie zal zorgen dan voor een migratiecrisis. En wat doet de staatssecretaris als EU-lidstaten en Frontex zich schuldig maken aan pushbacks en het niet naleven van de internationale verdragen en EU-afspraken? Collega Vos had het daar namens de PvdA en GroenLinks ook al uitgebreid over.
Verder verneemt mijn fractie graag wat Nederland doet om deze grenslidstaten te ondersteunen bij een menswaardige opvang voor vluchtelingen. Tevens maakt mijn fractie zich zorgen over de positie van ngo's en helpverleners die vluchtelingen ter plekke willen ondersteunen en journalisten die verslag willen doen van deze onmenselijke situaties. Hoe kijkt de staatssecretaris hiertegen aan?
Voorzitter. Over vier dagen is het kerst. Wij zitten hier in een lockdown. Dat is voor iedereen zwaar. Velen van ons hebben het voorrecht om die periode door te kunnen brengen in een warm huis, met voldoende middelen om lekker met familie en vrienden te eten en de gedachte van saamhorigheid en medemenselijkheid te vieren. Dat is voor veel mensen die gevlucht zijn naar Nederland de grootste wens, voor hun kinderen en zichzelf. Een thuis om met elkaar samen te kunnen zijn. Namens de D66-fractie wil ik dan ook graag dankzeggen aan de vele medewerkers binnen de overheid, het COA en de IND, in al die centra, en aan de vrijwilligers van alle betrokken organisaties die zich inzetten om vluchtelingen en statushouders ook in de komende moeilijke tijd iets van een warm welkom in Nederland te laten voelen.
Verder hoort mijn fractie graag de antwoorden van de staatssecretaris.
De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Stienen. Dan geef ik al laatste spreker het woord aan mevrouw Nanninga van de Fractie-Nanninga.